Մաքսիմ Գորեցկի

Մաքսիմ Գորեցկի բելառուս․՝ Максім Іванавіч Гарэцкі
Ծնվել է	փետրվարի 6 (18), 1893
Ծննդավայր	Malaja Bahaćkaŭka, Mscislaŭski County, Մոգիլյովյան նահանգ, Ռուսական կայսրություն
Վախճանվել է	փետրվարի 10, 1938(1938-02-10) (44 տարեկան)
Վախճանի վայր	Վյազմա, Սմոլենսկի մարզ, ՌԽՖՍՀ, ԽՍՀՄ
Մասնագիտություն	գրականագետ, թարգմանիչ, գրականության պատմաբան, բառարանագիր, բանահավաք, գրող և ռազմական գործիչ
Լեզու	բելառուսերեն
Քաղաքացիություն	Ռուսական կայսրություն,  Բելառուսի Ժողովրդական Հանրապետություն,  Կենտրոնական Լիտվայի Հանրապետություն,  Լեհաստանի Երկրորդ Հանրապետություն և  ԽՍՀՄ
Կրթություն	Բելառուսի գյուղատնտեսական ակադեմիա և Pavel Military School?
Ուշագրավ աշխատանքներ	«Ціхая плынь» (Խաղաղ հոսք) «На імперыялістычнай вайне»
Անդամակցություն	Բելառուսի գիտական ընկերություն, Belarusian School Society?, Q14861079?, People's Council of the Belarusian People's Republic?, Wilno National Belarusian Committee?, Q6468659? և Բելառուսական մշակույթի ինստիտուտ
Աշխատավայր	Զվյազդա, Վիլնյայի բելառուսական գիմնազիա, Q10967132?, Բելառուսի պետական համալսարան և Բելառուսի գյուղատնտեսական ակադեմիա
Պարգևներ
Ամուսին	Leanila Charnyawskaya?
Զավակներ	Halina Hareckaja?
Maksim Harecki Վիքիպահեստում

Մաքսիմ Իվանովիչ Գորեցկի (բելառուս․՝ Максім Іванавіч Гарэцкі, փետրվարի 6 (18), 1893, Malaja Bahaćkaŭka, Mscislaŭski County, Մոգիլյովյան նահանգ, Ռուսական կայսրություն - փետրվարի 10, 1938(1938-02-10), Վյազմա, Սմոլենսկի մարզ, ՌԽՖՍՀ, ԽՍՀՄ), բելառուս գրող, գրականագետ, թարգմանիչ, XX դարի սկզբի բելառուսական ազատագրական շարժման գործիչ։

Կենսագրություն

Մաքսիմ Գորեցկին ծնվել է Մալայա Բագատկովկա գյուղում 1893 թվականի փետրվարի 18-ին։ Սերում է գյուղացու ընտանիքից։ 1913 թվականին ավարտել է Գորեցկիի գյուղատնտեսական ուսումնարանը։ 1913—1914 թվականներին Վիլնյուսում աշխատել է որպես գծագրող ու հողաչափ։

Առաջին համաշխարհային պատերազմի սկզբում՝ 1914 թվականի ամռանը, Մաքսիմ Գորեցկին ինքնակամ մեկնել է բանակ, մասնակցել մարտական գործողություններին, վիրավորվել։ Հոսպիտալում բուժվելուց հետո ուղարկվել է Պետրոգրադ՝ Պավլովսկի ռազմական ուսումնարան (1916), ստացել պրապորշչիկի կոչում և մեկնել ռազմաճակատ։ Շուտով հիվանդության պատճառով ուղարկվել է բուժման, իսկ հետո զորացրվել։

1917 թվականին ծառայել է Սմոլենսկի խորհրդում, համագործակցել է «Սմոլենսկի Խորհրդի լուրեր» թերթի հետ։ Աշխատել է «Звезда» թերթի խմբագրությունում, 1919 թվականին մեկնել է նախ Մինսկ, ապա՝ Վինյուս։

Լեհաստանի կողմից Վիլենի երկրամասի գրավումից հետո Վիլնում բելառուսերեն է դասավանդել բելառուսական գիմնազիայի ուսուցիչների կուրսերում։ Եղել է նաև բելառուսական «Наша думка» (Մեր միտքը) և «Беларускія ведамасці» թերթերի խմբագիր։

1922 թվականին՝ տեղական ընտրություններից առաջ, ձերբակալել է։ Լեհաստանի սահմաններից դուրս տեղի են ունենում բողոքի ցույցեր բելառուս ու լիտվացի մշակութային գործիչների մասսայական ձերբակալությունների դեմ, ինչի պատճառով Մաքսիմ Գորեցկուն ուղարկում են Լիտվա։

1923 թվականին տեղափոխվում է Մինսկ։ Բելառուսական ԽՍՀում բելառուսերեն թ դասավանդել Բելառուսի պետական համասլարանում, Մինսկի Կոմունիստական համալսարանում, Մինսկի անասնաբուժական տեխնիկումում, Բելառուսի գյուղատնտեսական ակադեմիայում (Գորկի)։ Բեռլինի գյուղատնտեսական ակադեմիայում Մաքսիմ Գորեցկին եղել է բելառուսերենի, բելառուսական գրականության ու պատմության ամբիոնի վարիչ։

Հանդիսացել է Բելառուսական մշակույթի ինստիտուտի (Բելառուսական ԽՍՀ Գիտությունների ակադեմիային նախորդած կազմակերպութոյւնը) իսկական անդամ։ Այդ շրջանում զբաղվել է բելառուսական նորագույն գրականության ուսումնասիրությամբ։

1929 թվականին բելառուս բազմաթիվ այլ գրական գործիչների հետ միասին մամուլում ենթարկվել է քննադատության, իսկ 1930 թվականի հուլիսի 19-ին ձերբակալվել է «Բելառուս ազատագրման միության» գործին մասնակցության մեղադրանքով և շուտով հինգ տարով աքսորվել է Կիրով, որտեղ աշխատել է որպես գծագրող։

1935 թվականից որպես ռուսաց լեզվի ու գրականության ուսուցիչ աշխատել է Սմոլենսկի մարզի Պեսոչնյա գյուղակում (ներկայում՝ Կիրով, Կալուգայի մարզ)։

1937 թվականի նոյեմբերի 4-ին երկրորդ անգամ ձերբակալվել է ԽՍՀՄ ներքին գործերի ժողովրդական կոմիսարիատի կողմից և գնդակահարվել 1938 թվականի փետրվարի 10-ին։

1957 թվականի նոյեմբերի 15-ին ճանաչվել է անմեղ։

Ընտանիք

Մաքսիմ Գորեցկին ամուսնացած էր Լեոնիլա Ուստինովա Չերնյավսկայայի հետ։ Նրանք ունեին երկու երեխա՝ Լեոնիդ (1944 թվականին զոհվել է ռազմաճակատում) և Գալինա։

Կրտսեր եղբայրը երկրաբան, դեմոգրաֆ Գավրիլա Գորեցկին է, ով եղել է Բելառուսի Գիտությունների ակադեմիայի առաջին անդամներից մեկը։ Զարմիկն է երկրաբան, Բելառուսի Գիտությունների ակադեմիայի անդամ Ռադիմ Գորեցկին։

Մաքսիմ Գորեցկին (աջից) և նրա եղբայրը՝ Գավրիլա Գորեցկին (ձախից)

Ստեղծագործությունը

Մաքսիմ Գորեցկին 1913 թվականին տպագրում է իր առաջին պատմվածքը «Наша Ніва» թերթում, որում այն ժամանակ իրենց ստեղծագործություններն էին տպագրում բելառուս շատ գրողներ ու բանաստեղծներ։ 1914 թվականին Վիլնյուս քաղաքում լույս է տեսնում «Рунь» ժողովածուն, որի տպագրության գումարը վճարել էր իշխանուհի Մարիա Ռաձիվիլը։ Հետագայում Մաքսիմ Գորեցկին տպագրել է պատմվածքների ու վիպակների մի շարք ժողովածուներ։ Գորեցկու ստեղծագործություններից շատերը նվիրված են իր վերապրած պատերազմներին, դրանցից առավել հայտնի են՝ «Ціхая плынь» (Խաղաղ հոսք) և «На імперыялістычнай вайне»։

1920 թվականին Գորցկին գրում է ու հրատարակում բելառուսական գրականության առաջին պատմությունը։ Հետագայում նա գրում է այդ թեմային նվիրված ևս մի քանի աշխատություններ։ Մաքսիմ Գորեցկին նաև կազմել է բելառուսերեն-ռուսերեն ու ռուսերեն-բելառուսերեն մի քանի բառարաններ։

Մաքսիմ Գորեցկու ստեղծագործությունները թարգմանվել են բուլղարերեն, լատիշերեն, լիտվերեն, գերմաներեն, լեհերեն, ռուսերեն և ուկրաիներեն։

Գորեցկին թարգմանել է «Ասք Իգորի գնդի մասին», Մաքսիմ Գորկու մի քանի ստեղծագործություններ, Յու. Լեբեդինսկու «Կոմիսարներ» և «Շաբաթներ» ստեղծագործությունները, Ա. Ֆադեևի «Պայթյուն» երկը։

ՄԱքսիմ Գորեցկին գրել է նաև քննադատական ստեղծագործություններ, եղել է գրականագետ ու լեզվաբան։ Գրել է «Гісторыю беларускае літаратуры» (Вільня, 1920, 4-е выданьне, Менск, 1926)։ Հեղինակել է գրաքննադատական մի շարք աշխատություններ՝ «Маладняк» (1928), «Хрэстаматыі беларускае літаратуры. XI век — 1905 г.» (Вільня, 1922), «Руска-беларускага слоўніка» (з Г.Гарэцкім, Смаленск, 1918, 2-е выданьне, Вільня, 1920), «Беларуска-расійскага слоўнічка» (3-е выданьне, 1925), «Практычнага маскоўска-беларускага слоўніка» (з М.Байковым, 1924, 2-е выданьне, 1926). Выдаў зборнік «Народныя песьні зь мелодыямі» (запісаныя ад маці, мелодыі запісалі А.Ягораў і М.Аладаў, 1928)։

Մատենագրություն

Կյանքի օրոք հրատարակված գրքեր

• «Атрута» — 1913
• «Рунь» — 1914
• «Антон» — 1919
• «Дзве душы» — 1919
• «Мутэрка» — 1920
• «Ціхія песні» («Ціхая плынь») — 1926
• «Досьвіткі» — 1926
• «Чырвоныя ружы» — 1923
• «Жартаўлівы Пісарэвіч» — 1925
• «Не адной веры» — 1928
• «Гапон і Любачка» — 1929

Վեպեր

• «Віленскія камунары» (1934—1935)
• «Камароўская хроніка» (1930—1932—1937; произведение осталось незаконченным)

Հիշատակ

Բելառուսական նամականիշ Մաքսիմ Գորեցկու պատկերով

• Բագատկովկա գյուղում ստեղծվել է Գորեցկու անվան թանգարան, նրա պատվին են կոչվել գրադարան Գորկիում, փողոցներ Մինսկում, Մստիսլավլում, Գորկիում։ Մաքսիմ Գորեցկու հուշարձաններ են տեղադրված Մինսկում ու Վյազմայում, հուշատախտակ՝ Գորկիում։ 1997 թվականին հիմնադրվել է Գորեցկի եղբայրների միջազգային ֆոնդը։
• 1993 թվականին, երբ նշվում էր Մաքսիմ Գորեցկու հարյուրամյակը, շրջանառության մեջ դրվեց նրա հիշատակին նվիրված նամականիշ Արխիվացված 2014-08-08 Wayback Machine։
• Մինսկում՝ Հեղափոխական փողոցում, տեղադրված է հուշատախտակ ու հուշարձան՝ ի պատիվ Մաքսիմ Գորեցկու։
• Վիլնյուսի բելառուսական նախկին գիմնազիայի պատին տեղադրված է հուշատախտակ։
• Վյազմայում՝ այն վայրում, որտեղ ենթադրաբար թաղված է Մաքսիմ Գորեցկին, տեղադրված է հուշարձան.
• 1996 թվականից Մինսկում անցկացվում են Գորեցկյան միջազգային ընթերցումներ։

Գրականություն

• Адамовіч, А. «Браму скарбаў сваіх адчыняю…» — Мн., 1980. — 224 с.
• Бугаёў, Д. Максім Гарэцкі. — Мн.։ Беларус. навука, 2003. — 237, с.
• Бугаёў, Дз. Гарэцкі Максім Іванавіч // Беларуская Савецкая Энцыклапедыя. У 12 т. Т.3. Веды — Графік / Беларуская Савецкая Энцыклапедыя; Рэдкал.։ П. У. Броўка (гал. рэд.) і інш. — Мн.։ БелСЭ, 1971. — С. 374.
• Вабішчэвіч, Т.І. Максім Гарэцкі ў літаратурнай дыскусіі 1913 г.։ да праблемы дыферэнцыяцыі нацыянальнай чытацкай супольнасці / Таццяна Вабішчэвіч // Максім і Гаўрыла Гарэцкія. Жыццё і творчасць (да 115-годдзя з дня нараджэння Максіма Гарэцкага)։ XVI Гарэцкія чытанні։ матэрыялы чытанняў, Мінск, 15 лютага 2008 г. / [рэдкалегія։ Р. Гарэцкі (адказны рэдактар) і інш.] ― С. 20―28.
• Гарэцкі, Р. Г. Браты Гарэцкія / Радзім Гарэцкі; [прадмова Дз. Бугаёва, с. 3―8]. — Мінск։ Медысонт, 2008. — 340 c.
• Дасаева, Т. М. Летапіс жыцця і творчасці Максіма Гарэцкага. — Мн.։ Навука і тэхніка, 1993. — 87 с.
• Кажамякін Г. Максім Гарэцкі і Кузьма Чорны։ да праблемы тыпалогіі / Г. Кажамякін // Зборнік Да 100-годдзя Уладзіміра Дубоўкі, Уладзіміра Жылкі, Кузьмы Чорнага։ Зборнік навуковых артыкулаў / Пад агульн. рэд. Л. Дз. Сіньковай. — Мінск։ БДУ, 2001. — С. 131—134.
• Каўка А. К. Гарэцкі Максім Іванавіч // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 2։ Беліцк — Гімн / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал.։ Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.։ БелЭн, 1994. — 537 с., [8] к.։ іл. ISBN 5-85700-142-0. С.494—496.
• Корань (Сінькова), Л. Д. Максім Гарэцкі // Цукровы пеўнік: літ.-крыт. арт. — Мн.: Маст.літ., 1996. — с. 22-65.
• Лiўшыц У. М. Максім Гарэцкі — жыццё і творчасць. Метадычны матэрыял і парады ў дапамогу прапандыстам кнігі. Магілеў: абласное таварыства аматараў кнігі.1993. — 34 с.
• Макаревич, А. Н. В разных стилевых течениях: Проблема жанра и стиля в рассказах 20-х годов М.Горецкого и Т.Гартного. — Екатеринбург: Урал Плюс, 1995. — 176 с.
• Максімовіч, В. А. Беларускi мадэрнiзм: эстэтычная самаiдэнтыфiкацыя лiтаратуры пачатку XX стагоддзя / В. А. Максімовіч; [Навук. рэд. А. А. Лойка]. — Мн.: Бел. дзярж. ун-т, 2001. — 226, c.
• Марціновіч А. Брама, адчыненая ў вечнасць: дзецям пра Максіма Гарэцкага: нарысы. — Мн.: Мастацкая літаратура, 2013. — 206 с. — (Гісторыя ў асобах). — ISBN 978-985-02-1423-2.
• Мушынскі, А. Падзвіжнік з Малой Багацькаўкі: жыццёвы і творчы шлях Максіма Гарэцкага / Міхась Мушынскі; [навуковы рэдактар А. М. Макарэвіч]; Нацыянальная акадэмія навук Беларусі, Інстытут мовы і літаратуры імя Я. Коласа і Я. Купалы. — Мінск: Беларуская навука, 2008. — 509, [1] с., [8] л. іл.
• Пшыркоў, Юліян. Максім Гарэцкі і яго раман «Віленскія камунары» // Гарэцкі Максім. Віленскія камунары. Раман-хроніка. — Мн.: Беларусь, 1965. — 356 с.
• Сінькова Л. Д. Смехавое як пазнака нацыянальнага ў творах Максіма Гарэцкага / Л. Д. Сінькова // Беларускае літаратуразнаўства: навукова-метадычны зборнік / гал. рэд. Л. Д. Сінькова. — Вып. 6. — Мінск: БДУ, 2008. — С. 47-51.
• Стральцоў М. Чалавек з Малой Багацькаўкі // Стральцоў, М. Л. Ад маладзіка да поўні: апавяданні, аповесці, эсэ / Міхась Стральцоў; уклад. В. Стральцовай. — Мн.: Маст. літ, 2005. — С. 323—336.
• Тычына М. Максім Гарэцкі і праблема «другога» ў яго творах / М. Тычына // Роднае слова. — 2003. — № 2. — С. 5-9.
• Тычына М. На выспе Патмас: Творчасць Максіма Гарэцкага / М. Тычына // Роднае слова. — 1993. — № 2. — С. 15-22.
• Фіцнер, Т. А. Неабароненасць жанчыны-маці ў патрыярхальным грамадстве (на прыкладзе твораў М. Гарэцкага і І. Мележа, Я. Коласа і К. Чорнага) / Т. А. Фіцнер // Сучасная беларуская літаратура і працэсы славянскага культурна-цывілізацыйнага ўзаемадзеяння: матэрыялы Міжнароднай навукова-практычнай канферэнцыі: (Мінск, 28 мая 2008 года) / [рэдкалегія: В. А. Максімовіч (навуковы рэдактар) і інш.] ― С. 481―486. ― Бібліяграфія: 9 назв.
• Чмарава, М.І. Навуковыя працы В. Ластоўскага і М. Гарэцкага ў ацэнках чэшскай крытыкі 1920-х гадоў / М. І. Чмарава // Сучасная беларуская літаратура і працэсы славянскага культурна-цывілізацыйнага ўзаемадзеяння: матэрыялы Міжнароднай навукова-практычнай канферэнцыі: (Мінск, 28 мая 2008 года) / [рэдкалегія: В. А. Максімовіч (навуковы рэдактар) і інш.] ― С. 500―504
• Чыгрын, І. П. Паміж былым і будучым: Проза М. І. Гарэцкага / І. П. Чыгрын. — 2-е выд., выпр. — Мн.: Бел. навука, 2003. — 166 с. ISBN 985-08-0539-0.
• Шышко, А. В. Традыцыі М. Гогаля ў беларускай літаратуры։ на матэрыяле творчасці Я. Коласа і М. Гарэцкага / Алена Шышко // Славянскія літаратуры ў кантэксце сусветнай։ VIII Міжнародная навуковая канферэнцыя, прысвечаная 125-годдзю з дня нараджэння Янкі Купалы і Якуба Коласа, 1―3 лістапада 2007 г., Мінск, БДУ։ зборнік навуковых артыкулаў / [пад агульнай рэдакцыяй І. С. Роўды] ― С. 63―66.
• Гарэцкі Максім // Беларускія пісьменнікі (1917—1990)։ Даведнік; Склад. А. К. Гардзіцкі. Нав.рэд. А. Л. Верабей. — Мн.։ Мастацкая літаратура, 1994.— 653 с.
• Гарэцкія чытанні։ Тэзісы дакладаў і паведамленняў (г. Горкі, 17-19 лютага 1993 г.) / Рэдкал.։ У. М. Ліўшыц (адк.рэд.) і інш. — Горкі, 1993. — 148 с.
• Максім і Гаўрыла Гарэцкія і іх грамадска-культурнае і навукова-творчае асяроддзе։ XV Гарэцкія чытанні, Мінск, 7 чэрвеня 2007 г. / [рэдкалегія։ Р. Гарэцкі (адказны рэдактар) і інш.]. — Мінск, 2008. — 115 с.
• Успаміны, артыкулы, дакументы / склад. А. С. Ліс, І.У. Саламевіч. — Мн.։ Мастацкая літаратура, 1984. — 366 с.
• Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 2։ Беліцк — Гімн / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал.։ Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.։ БелЭн, 1994. — 537 с., [8] к.։ іл. ISBN 5-85700-142-0.
• Vytautas Žeimantas. Baltarusių rašytojas M.Hareckis ir jo senasis Vilnius // Lietuvos aidas, 2009 liepos 3 ir 4 d. (լիտվերեն)

Մաքսիմ Գորեցկի էջը Վիքիպահեստում

Արտաքին հղումներ

• Максим Иванович Горецкий в сборнике «Рэпрэсаваныя літаратары, навукоўцы, работнікі асветы, грамадскія і культурныя дзеячы Беларусі. 1794—1991»
• Избранные произведения в библиотеке knihi.com
• Статья о Максиме Горецком в литературном журнале на русском языке// А. Вонави, 2014 Արխիվացված 2014-10-06 Wayback Machine

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Մաքսիմ Գորեցկի» հոդվածին։