Մարտիրոսի պատմության և մշակույթի անշարժ հուշարձանների ցանկ (Վայոց ձորի մարզ)

Այս հոդվածը ներկայացնում է Վայոց ձորի մարզի Մարտիրոս գյուղի պատմության և մշակույթի հուշարձանների ցանկը, որը 2002 թ․ հաստատվել է Հայաստանի կառավարության կողմից^[1]։ Ցանկում ներառված է ընդամենը 84 հուշարձան (9 միավոր)։

հուշարձան	կառուցված	վայր, հասցե	կոորդ	համարանիշ	նշան.	հավելյալ նշումներ	պատկեր
Գերեզմանոց	9-20 դդ.	ամ մասում	—	11.33/1	Տ	ամ եզրին	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	9-10 դդ.		—	11.33/1.1	Հ	ընկած գետնին	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	11-12 դդ.		—	11.33/1.2	Հ	ընկած գետնին	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	13-14 դդ.		—	11.33/1.3	Հ	ընկած գետնին, արձանագիր	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար Գորքլուի, Եղնիկի	15 դ.		—	11.33/1.4	Հ	խրված հողի մեջ	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար Թովնինի	1493 թ.		—	11.33/1.5	Հ	ընկած գետնին	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար Տոլանտի	1493 թ.		—	11.33/1.6	Հ	կանգնեցված երկաստիճան պատվանդանին	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	15-16 դդ.		—	11.33/1.7	Հ	ընկած գետնին	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար Շարմավորի	1500 թ.		—	11.33/1.8	Հ	խրված հողի մեջ	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար Սրապիոնի, Գոհարի	1504 թ.		—	11.33/1.9	Հ	խրված հողի մեջ	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար Բախշայի	1524 թ.		—	11.33/1.10	Հ	խրված հողի մեջ	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար Հասանճանի	1557 թ.		—	11.33/1.11	Հ	շարքով կանգնած 4 խաչքարերից ձախից 2-րդը	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար Պապի	1558 թ.		—	11.33/1.12	Հ	շարքով կանգնած 4 խաչքարերից ձախակողմյանը	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար Մարտիրոսի	1558 թ.		—	11.33/1.13	Հ	շարքով կանգնած 4 խաչքարերից աջակողմյանը	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	16 դ.		—	11.33/1.14	Հ	շարքով կանգնած 4 խաչքարերից ձախից 3-րդը, արձանագիր	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	16 դ.		—	11.33/1.15	Հ	խրված հողի մեջ, մամռապատ	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	16 դ.		—	11.33/1.16	Հ	հվ-աե եզրին, կանգնեցված գետնին	Լուսանկար վերբեռնել
Տապանաքար	16 դ.		—	11.33/1.17	Տ		Լուսանկար վերբեռնել
Գերեզմանոց	13-17 դդ.	հվ-աե մասում	—	11.33/2	Տ	հվ-աե եզրին, բարձունքին	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	13 դ.		—	11.33/2.1	Հ	խրված հողի մեջ, վերին ձախ անկյունը կոտրված	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	13 դ.		—	11.33/2.2	Հ	խրված հողի մեջ	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	13-14 դդ.		—	11.33/2.3	Հ	կանգնեցված պատվանդանին, աջ եզրը վնասված	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	15-16 դդ.		—	11.33/2.4	Հ	խրված հողի մեջ	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	16 դ.		—	11.33/2.5	Հ	խրված հողի մեջ, թեքությամբ, արձանագիր	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար Հեճիմանի	16 դ.		—	11.33/2.6	Հ	խրված հողի մեջ, թեքությամբ, արձանագիր	Լուսանկար վերբեռնել
Գյուղատեղի «Աղխաչ»	15-20 դդ.	7-8 կմ ամ	—	11.33/3	Տ	Հորադիս տանող ճանապարհի աջ կողմում	Լուսանկար վերբեռնել
Եկեղեցի	15-17 դդ.		—	11.33/3.1	Տ	գյուղատեղիի հվ մասում, կիսավեր	Լուսանկար վերբեռնել
Գերեզմանոց	17-20 դդ.		—	11.33/3.2	Տ	գյուղատեղիի աե եզրին	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	9-10 դդ.		—	11.33/3.2.1	Հ	խրված հողի մեջ, ստորին ձախ անկյունը վնասված	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	9-10 դդ.		—	11.33/3.2.2	Հ	ընկած գետնին	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	9-10 դդ.		—	11.33/3.2.3	Հ	ընկած գետնին	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	9-10 դդ.		—	11.33/3.2.4	Հ	խրված հողի մեջ, վերնամասը ջարդված	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	9-10 դդ.		—	11.33/3.2.5	Հ	խրված հողի մեջ գլխիվայր, ձախ եզրը ջարդված	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	9-11 դդ.		—	11.33/3.2.6	Հ	խրված հողի մեջ	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար Ատրպետի	17 դ.		—	11.33/3.2.7	Հ	ընկած գետնին	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար Գրիգորիկի	1651 թ.		—	11.33/3.2.8	Հ	ընկած գետնին	Լուսանկար վերբեռնել
Տապանաքար Սարգսի	16-17 դդ.		—	11.33/3.2.9	Տ		Լուսանկար վերբեռնել
Տապանաքար Նիոճանոսի	1681 թ.		—	11.33/3.2.10	Հ	տեղահանված	Լուսանկար վերբեռնել
Տապանաքար	1705 թ.		—	11.33/3.2.11	Հ	հորիզոնական դիրքով խրված հողի մեջ	Լուսանկար վերբեռնել
Գյուղատեղի «Լվիս»	9-17 դդ.	4 կմ հվ-ամ	—	11.33/4	Տ	Լվիս գյուղն է՝ լքված 1918 թ.	Լուսանկար վերբեռնել
Եկեղեցի	16-17 դդ.		—	11.33/4.1	Տ	ավերված	Լուսանկար վերբեռնել
Գերեզմանոց	9-17 դդ.		—	11.33/4.2	Տ	բարձունքի վրա	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	9-10 դդ.		—	11.33/4.2.1	Հ	ընկած գետնին	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	9-10 դդ.		—	11.33/4.2.2	Հ	խրված հողի մեջ	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	16 դ.		—	11.33/4.2.3	Հ	ընկած գետնին, վերին անկյունները կոտրված	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար Միքայելի	1508 թ.		—	11.33/4.2.4	Հ	ընկած գետնին, վերին աջ անկյունը կոտրված	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար Հուրի	1608 թ.		—	11.33/4.2.5	Հ	ընկած գետնին, եռատված	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար Ղարիպճանի	1630 թ.		—	11.33/4.2.6	Հ	ընկած եկեղեցու շրջակայքում, ստորին մասը չի պահպանվել	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար Ազարի	1653 թ.		—	11.33/4.2.7	Հ	ընկած եկեղեցու շրջակայքում	Լուսանկար վերբեռնել
Գյուղատեղի «Վերին լիճ» («Վերին գյոլ»)	9-17 դդ.	2 կմ աե	—	11.33/5	Տ		Լուսանկար վերբեռնել
Գերեզմանոց	9-17 դդ.		—	11.33/5.1	Տ		Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	9-10 դդ.		—	11.33/5.1.1	Հ	ընկած գետնին	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	9-10 դդ.		—	11.33/5.1.2	Հ	ընկած գետնին, երկատված, ստորին աջ անկյունը կոտրված	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	9-10 դդ.		—	11.33/5.1.3	Հ	ընկած գետնին, երկատված	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	10 դ.		—	11.33/5.1.4	Հ	ընկած գետնին, եռատված, եղծված արձանագրությամբ	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	10-11 դդ.		—	11.33/5.1.5	Հ	ընկած գետնին, երկատված	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	12 դ.		—	11.33/5.1.6	Հ	ընկած գետնին, ստորին մասը չի պահպանվել	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	13 դ.		—	11.33/5.1.7	Հ	ընկած գետնին, վերնամասը չի պահպանվել, արձանագիր	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	14-15 դդ.		—	11.33/5.1.8	Հ	ընկած գետնին, խիստ հողմահարված	Լուսանկար վերբեռնել
Մատուռ Սբ. Գայանե	14-15 դդ.		—	11.33/5.2	Տ	«Չումով լիճ» բարձունքին	Լուսանկար վերբեռնել
Մատուռ Սբ. Հովհաննես	13-14 դդ.	2 կմ աե	—	11.33/5.3	Տ	«Չումով լիճ» բարձունքին	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	15 դ.		—	11.33/5.3.1	Հ	ընկած գետնին, մատուռում	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	15-16 դդ.		—	11.33/5.3.2	Հ	կանգնեցված բեմին	Լուսանկար վերբեռնել
Մատուռ Սբ. Հռիփսիմե	14-15 դդ.		—	11.33/5.4	Տ	«Չումով լիճ» բարձունքին	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	9-10 դդ.		—	11.33/5.4.1	Հ	խրված հողի մեջ	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	9-10 դդ.		—	11.33/5.4.2	Հ	խրված հողի մեջ	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար Խտրշի և Սօրղանի	1499 թ.		—	11.33/5.5	Հ	կանգնեցված մատուռների միջև, պատվիրատու՝ Երեմիա աբեղա	Լուսանկար վերբեռնել
Եկեղեցական համալիր Սբ. Աստվածածին (Մարտիրոսաց վանք)	1286 թ.	2 կմ հվ-աե	—	11.33/6	Հ	Նզար լեռան լանջին, վիմափոր, ճարտ.՝ Գրիգորիկ պատվիրատու՝ Մատթեոս վարդապետ	Լուսանկար վերբեռնել
Եկեղեցի Սբ. Աստվածածին	1286 թ.		—	11.33/6.1	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	11-12 դդ.		—	11.33/6.1.1	Հ	եկեղեցու ներսում, կոտրված	Լուսանկար վերբեռնել
Գավիթ	1286 թ.		—	11.33/6.2	Հ		Լուսանկար վերբեռնել
Տապանատուն	1286 թ.		—	11.33/6.3			Լուսանկար վերբեռնել
Գերեզմանոց	13-14 դդ.		—	11.33/6.4	Տ		Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար Մատթեոս վարդապետի, Պետրոսի և ծնողաց	1275 թ.		—	11.33/6.4.1	Հ	կանգնեցված պատվանդանին	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	9-10 դդ.		—	11.33/6.5	Հ	եկեղեցու մոտ, վերնամասը ջարդված	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	10-11 դդ.		—	11.33/6.6	Հ	եկեղեցու մոտ, երկատված	Լուսանկար վերբեռնել
Եկեղեցի Սբ. Աստվածածին	1866 թ.	գ. մ.	—	11.33/7	Տ		Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	12-13 դդ.		—	11.33/7.1	Հ	հենած ամ պատին, արտաքուստ	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	12-13 դդ.		—	11.33/7.2	Հ	ագուցված ամ պատին, արտաքուստ, շքամուտքից ձախ	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար	13 դ.		—	11.33/7.3	Հ	հենած ամ պատին, արտաքուստ	Լուսանկար վերբեռնել
Կոթող	14-15 դդ.		—	11.33/7.4	Հ	հենած ամ պատին	Լուսանկար վերբեռնել
Տապանաքար	1610 թ.		—	11.33/7.5	Տ	եկեղեցու ներսում	Լուսանկար վերբեռնել
Խաչքար Մարտիրոս գյուղի հիմնադրման (Խաչքար Խարիփշահի և Ռուզուքանի)	1283 թ.	գ.մ.	—	11.33/8	Հ	Սբ. Աստվածածին եկեղեցու մոտ, կազմող՝ Շնահավոր	Լուսանկար վերբեռնել
Հուշաղբյուր Երկրորդ աշխարհամարտում զոհվածներին	1948 թ.	գ. մ.	39°35′53″ հս․. լ. 45°30′34″ ավ. ե.^HGЯOL	11.33/9	Տ		Լուսանկար վերբեռնել