Մարտին Ալոնսո Փինսոն

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Մարտին Ալոնսո Փինսոն
Դիմանկար
Ծնվել է1441
ԾննդավայրՊալոս դե լա Ֆրոնտերա, Ուելվա, Անդալուզիա, Իսպանիա[1]
Մահացել էմարտի 31, 1493(1493-03-31)[2]
Մահվան վայրՊալոս դե լա Ֆրոնտերա, Ուելվա, Անդալուզիա, Իսպանիա[1]
ԳերեզմանMonasterio de Santa María de la Rábida
Քաղաքացիություն Կաստիլիա և Լեոն
Մասնագիտությունճանապարհորդ հետազոտող
 Martín Alonso Pinzón Վիքիպահեստում

Մարտին Ալոնսո Փինսոն (իսպ.՝ Martín Alonso Pinzón, 1441, Պալոս դե լա Ֆրոնտերա, Ուելվա, Անդալուզիա, Իսպանիա[1] - մարտի 31, 1493(1493-03-31)[2], Պալոս դե լա Ֆրոնտերա, Ուելվա, Անդալուզիա, Իսպանիա[1]), իսպանացի նավագնաց, նավաշինարար, Փինսոն եղբայրներից ավագը։ 1492 թվականին Նոր աշխարհ կատարած իր առաջին ծովային ուղևորությունը կատարել է Քրիստափոր Կոլումբոսի հետ որպես «Պինտա» նավի նավապետ[3]։

Մարտինի կրտսեր եղբայրը` Վիսենտե Յանյես Փինսոնը, եղել է «Նինյա» նավի նավապետը, իսկ միջնեկ եղբայրը` Ֆրանսիսկո Մարտին Փինսոնը, «Պինտա» նավում եղել է նավապետի առաջին օգնականը։

Փինսոնների ընտանիքը Պալոսից[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Փինսոնների ընտանիքը Պալոս դե լա Ֆրոնտերա քաղաքի ամենանշանավոր ընտանիքներից էր 15-րդ դարի վերջում։ Կան հակասական մի քանի վարկածներ ընտանիքի ծագման և անվան մասին։ Նրա պապը եղել է նավաստի, ջրասուզորդ և հայտնի է եղել Մարտին անունով։ Հայտնի չէ` այն անու՞ն է, թե՞ ազգանուն, կամ արդյոք իր սերնդում Փինսոնը եղել է ազգանուն թե մականուն[4][5]։ Նրա հայրը նույնպես եղել է նավաստի` Մարտին Փինսոն անունով, իսկ մայրը եղել է Մայոր Վիսենտեն[6]։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մարտին Ալոնսո Փինսոնը ծնվել է 1441 թվականին Պալոս դե լա Ֆրոնտերա քաղաքում։ Հնարավոր է, որ նա շատ երիտասարդ հասակում ճամփորդության է ուղևորվել կարավելլայով որպես օգնական։ Նրանց տունը գտնվել է արքայական հին ճանապարհի` Լա Ռաբիդա վանքի հատվածում[7][8]։ Մարտինն ամուսնացել է նույն բնակավայրի բնակիչ Մարիա Ալվարեսի հետ[7][9]։ Նրանք ունեցել են հինգ երեխա` երկու տղա (Արիաս Պերես և Խուան), որոնք մասնակցել են Ամերիկա մեկնած մի քանի գիտարշավների, և երեք դուստր (Մայոր, Կատալինա և Լեոնոր)։ Լեոնորը, ով ամենափոքրն էր, տառապել է էպիլեպսիայի նոպաներով (այն ժամանակներում այն անվանում էին «gota coral»)[10]:

Ֆրանսիական աղբյուրների համաձայն` Ալոնսո Փինսոնը Ժան Կուզենի հետ ուղևորվել է Նոր աշխարհ, և նրանք երկուսով այն բացահայտել են 1488 թվականին, Կոլումբոսից չորս տարի առաջ[11][12]։ Վերադառնալով ֆրանիսիական Դիեպ բնակավայր` Փինսոնը, վիճաբանելով Կուզենի հետ, վերադառնում է Իսպանիա, որտեղ էլ դառնում է Կոլումբոսի օգնականը նրա արևմտյան ուղևորության ընթացքում[11][12]։ Հայտնի է, որ Փինսոնը Նոր աշխարհը բացահայտելու հարցում զարմանալի վստահություն է ունեցել Կոլումբոսին առաջնորդելու[11]։ Համենայն դեպս, անվիճելի գրավոր աղբյուրներ կան, որոնք հակված են այն բանին, որ Փինսոնն ավելի վաղ է բացահայտել Նոր աշխարհը[12]։

Նրա ծովային փորձը և ղեկավարման հմտությունները հիմք են դարձել 1508-1536 թվականների Կոլումբոսյան դատավեճերի, որտեղ վկաները մատնանշել են, որ հենց նա է եղել դատավեճի առիթը[13]։ Փինսոնը հայտնի է եղել նաև Կաստիլիայի ժառանգության համար պորտուգալացիների դեմ կռիվներով։ Նույնիսկ հնարավոր է, որ Պորտուգալիայում մինչ Իսպանիա տեղափոխվելը Կոլումբոսը իմացել է Մարտին Ալոնսոյի մասին, քանի որ վերջինս հայտնի եղել պատերազմին իր մասնակցությամբ, ինչպես նաև պորտուգալացիներից հետո աֆրո-ատլանտյան ջրեր ներխուժումով` ճամփորդելով Կանարյան կղզիներով ու Գվինեայով, որոնք ոսկու, համեմունքների ու ստրուկների վաճառքի հարուստ հնարավորություն էին ընձեռում[14]։

Հայտնագործման ճամփորդության նախապատրաստում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1492 թվականի մայիսի 23-ին Պալոսի բնակիչների համար կարդում են արքայական հրովարտակը, որով կաթոլիկ միապետներ Իզաբելլան ու Ֆերդինանդը հրամայում էին, որո որոշ բնակիչներ բերեն երկու կարավելլա, հանձնեն Կոլումբոսին և նրա հետ ու միապետների բարձր գերազանցության գլխավորությամբ ("por mandado de Sus Altezas") ուղևորվեն ճամփորդության, իսկ քաղաքը հարգի արքայական որոշումը[15][15]։ Տեղի բնակիչները չեն հնազանդվում արքայական հրովարտակին։ Պալոսի նավաստիները վստահ չէին Կոլումբոսի նոր արկածախնդրությանը, ով նրանց գրեթե անծանոթ էր։ Անկախ գաղափարների հանդեպ քիչ թե շատ վստահությունից` Պալոսի բնակիչներին դժվար էր աջակցել Ջենովայի նավաստիներին, եթե նրանց չէր ուղեկցում քաղաքում հարգված ու ճանաչված նավաստի։ Անորոշ եկամուտը նրանց համար մեծ գայթակղություն չէր։ Հակառակ տեսակետը կամ Կոլումբոսի նախագծի հանդեպ անտարբերությունը համընդհանուր էր[16]։

Փինսոնների ընտանեկան տունը Պալոսում

]]

Մոտավորապես նույն ժամանակ Փինսոնն առևտրական սովորական ուղևորությունից վերադառնում է Հռոմից[17]։ Լա Ռաբիդա ֆրանցիսկյան միաբանության միջամտությամբ Կոլումբոսը հանդիպում է Փինսոնին։ Փինսոնի ընկեր Պերո Վասկեսը, ով քաղաքում մեծ հարգանք վայելող տարեց նավաստի էր, նույնպես կարևոր ազդեցություն է ունեցել Փինսոնի վրա, ով որոշում է աջակցել ճամփորդությանը ոչ միայն բարոյապես, այլև ֆինանսապես[18][19][20]։

Կոլումբոսի ու Փինսոնի միջև կայացած գրավոր որևէ վկայություն չկա, և այդ համաձայնության պայմաններն անծանոթ են պատմությանը։ Սակայն պահպանվել են Ֆրայի` իսպանացի հոգևորական, պատմաբան Բարտոլոմե դե Լաս Կասասին ուղղված որոշ վկայություններ։ Ֆերնանդես Դյուրոյի համաձայն` Կասասն ասում է, որ Կոլումբոսը Փինսոնին խոստացել է կոչումներ ու եկամտի կեսը, իսկ Դիեգո Փինսոն Կոլմեներոն դա մեջբերել է Կոլումբոսյան դատավճիռների ժամանակ. Ֆրանսիսկո Մեդելը վկայում է, որ ինքը լսել է, թե ինչպես է Կոլումբոսը Փինսոնին առաջարկել «ինչ որ նա խնդրել ու ցանկացել է»[21]։

Որպես Կոլումբոսի նախագծի ջատագով` Փինսոնը ներդրել է կես միլիոն («medio cuento»), ինչը անհրաժեշտ գումարի կեսն էր, իսկ մյուս կեսը տրամադրում էր միապետությունը[19][20]։ Նավատիրոջ իր հեղինակության և Ռիո Տինտո-Օդիելի տարածքում ունեցած փառքի շնորհիվ` նա կարողանում է հավաքել համապատասխան թիմ[22]։ Ստորագրելով համաձայնագիրը` նա հեռացնում է այն նավերը, որոնք Կոլումբոսը առգրավել էր արքայական հրովարտակով, ինչպես նաև հեռացնում է մարդկանց` նավերը համալրելով իր երկու կարավելլաներով` «Պինտա» և «Նինյա», որոնց հարմարավետությունն ու լավ վիճակը գիտեր սեփական փորձով[23][24][25]։ Բացի այդ, նա ճամփորդել էր Պալոսով, Մոգերով ու Ուելվայով` իր հարազատներոին ու ընկերներին համոզելով ընդգրկվել խմբում, և դրանով հավաքել էր լավ խումբ[23][26] : Կոլումբոսյան դատավեճերի ցուցմունքների համաձայն` «Փինսոնն այնպիսի ջանք էր ներդրել մարդկանց համոզելու և խումբ կազմելու գործում, կարծես իր կամ իր սեփական որդիների համար էր մտահոգված»[27]։ Ի թիվս այլոց խմբում ներառում է Պալոսի բնակիչ Կրիստաբալ Կինտերոյին և Նինյո եղբայրներին Մոգուերից[22]։

Այդ ժամանակ Փինսոնն ու Կոլումբոսը մտերմանում են։ Կոլումբոսյան դատավեճերում վկա Ալոնսո Գալիեգոն Ուելվից հիշատակում է, որ Կոլումբոսն ասել է. «Պարոն Մարտին Ալոնսո Փինսոն, մենք մեկնում ենք ճամփորդության, որը եթե բարեհաջող ավարտ ունենա, և աստված բացի նոր հողեր, թագավորական թագով խոստանում եմ Ձեզ վերաբերվել եղբոր պես»[28][29]։

Ճամփորդություն Կոլումբոսի հետ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

«Կոլումբոսն ու Փինսոն եղբայրները Ամերիկա ժամանելու ժամանակ», Դիոսկորո Պուեբլա (1862)
«Պինտա» նավի կրկնօրինակը Պալոսում
Փինսոն եղբայրների արձանը Պալոսում
Լա Ռաբիդա եկեղեցին

Ծովային ճամփորդության սկիզբ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1492 թվականի օգոստոսի 3-ին «Սանտա Մարիա», «Պինտա» և «Նինյա» նավերն բացահայտման իրենց ճամփորդությունն են սկսում` լքելով Պալոսը։ Կոլումբոսը «Սանտա Մարիա» նավի նավապետն էր, Փինսոնը` «Պինտայի», իսկ նրա միջնեկ եղբայր Ֆրանսիսկոն` օգնականը։ Հենց «Պինտայի» նավաստի Ռոդրիգո դե Տրիանան էր առաջինը, ով տեսավ Հյուսիսային ու Հարավային Ամերիկաների ցամաքը[30]։

Ուղևորության ընթացքում Փինսոնը մի քանի անգամ ցուցադրել է փորձառու նավաստու ու առաջնորդի իր հատկությունները։ Երբ Կանարյան կղզիների ճանապարհին «Պինտայի» ղեկալծակը ջարդվել է, Կոլումբոսը, ով «Սանտա Մարիայով» նույնիսկ չէր կարողանում բավականաչափ մոտենալ, «ավելի քիչ էր անհանգստացած` վստահ լինելով, որ Մարտին Ալոնսոն եռանդուն ու հնարամիտ մարդ է.... Նա [Փինսոնը] լուծեց «Պինտայի» ջարդած ղեկալծակի հարցը` կարողանալով շարունակել ուղևորությունը»[31]։

Երբ 1492 թվականի հոկտեմբերի 6-7-ին Կոլումբոսը չի կարողանում վերականգնել կարգուկանոնը «Սանտա Մարիայի» հոգնած ու բարոյալքված անձնակազմում, Մարտին Ալոնսոն ղեկավարի իր հմտությամբ կարողանում է լուծել հարցը։ Ահա ինչ է գրել Էռնան Պերես Մատեոսը ավելի քան 40 տարի անց.

.... քանի որ նրանք չէին հասնում ցամաքին, նրանք, ովքեր գնում էին հիշատակված Կոլումբոսի հետ, ցանկանում էին ապստամբել և ընդդիմանալ նրան` հայտարարելով, որ իրենք կորած են, բայց հետո Կոլումբոսն ասել է Մարտին Ալոնսոյին, թե ինչ է կատարվում իր մարդկանց շրջանում։ Եվ հիշատակված Մարտին Ալոնսո Փինսոնը նրան պատասխանել է. «Պարո'ն, նրանցից կես դյուժինին ծովը նետե'ք, իսկ եթե չանեք դա, ես և իմ եղբայրները կկանգնենք նրանց կողքին և կանենք դա. նավատորմիղը, որ բարձր հովանավորություն ունի, չի կարող վերադառնալ առանց լավ նորությունների»։ Նա գիտեր, որ դրանով կվերադարձնի նավաստիների լավ տրամադրությունը, և Կոլումբոսն ասաց. «Մարտին Ալոնսո, եկեք բարեհաճ գտնվենք այս պարոնների նկատմամբ և ևս ութ օր ճամփորդեք. եթե այդ ընթացքում ցամաք չգտնենք, մենք ևս մեկ անգամ հրաման կտանք այն մասին, թե ինչ է հարկավոր անել»[32]։

Այդ ժամանակ Փինսոնը Կոլումբոսին առաջարկում է փոխել ուղղությունը (հոկտեմբերի 6, 1492)[33]։ Այս փոփոխությունը հանգեցնում է նրան, որ արշավախումբը 1492 թվականի հոկտեմբերի 12-ին խարիսխ է գցում Գուանախանիում։

Փինսոնի և նրա եղբայրների, հատկապես Վիսենտեի այս և այլ գործողություններ ստիպում են պատմաբաններին վերանայել պատմությունը և եղբայրներին դիտարկել «Ամերիկայի համահայտնագործողներ», քանի որ առանց նրանց օգնության, աջակցության ու քաջության` Կոլումբոսը, հնարավոր է, չէր էլ կարողանա կատարել բացահայտումը, համենայն դեպս այդ ժամանակ և այդ տեղում[34][35][36][37]։ Ինչ-որ պահի Կոլումբոսյան դատավճիռներում դատավորը հաստատել է, որ Փինսոնը Նոր երկիրը բացահայտելու գործում ավելի վճռական դեր է ունեցել, քան Կոլումբոսն ինքը[38]։

Բաժանում Կարիբյան ավազանում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բոլոր ապացույցները` Կոլումբոսի օրագրի գրառումները, Կոլումբոսյան դատավճիռների ցուցմունքները, այն ամենն է, ինչ դրական է գնահատվում Կոլումբոսի ու Փինսոնի հարաբերություններում։ Սակայն մի անգամ Կարիբյան կղզիներում դրանք սկսում են փոխվել։

1492 թվականի նոյեմբերի 21-ին Կուբայի ափի մոտ Փինսոնը չի հետևում Կոլումբոսի ուղիղ հրամանին` փոխել ուղղությունը[39]։ Նա հավանաբար ինքնուրույն էր ցանկանում նավարկել` փորձելով նոր բացահայտումներ անել և գանձ գտնել, չնայած Չեզարեո Ֆերնանդես Դուրոն պնդում է, որ այս բաժանումը կարող էր և պատահականություն լինել. հարցը վերաբերում է բաց թողած ազդանշաններին (Ասենսիոն պաշտպանում է Ֆերնանդես Դուրոյին, որպեսզի տևական բաժանման համար պատշաճ բացատրություն չտա. Ֆերնանդես Դուրոն պատասխանում է, որ Փինսոնն ուղղակի շարունակում էր նախորդ կուրսը, և եթե Կոլումբոսը ցանկանար, նա հաստատ կարող էր գտնել Փինսոնին գալիք մի քանի օրերի ընթացքում)[40][41][42]։ Առանձին ճանապարհորդության ընթացքում նա հայտնաբերում է նոր ցամաք այն դեպքում, երբ կղզային ողջ աշխարհագրությունը մնում է բաց. կա կարծիք, որ այդ ցամաքը Հայիթի կղզին է եղել[43][43][44][44][45][45][46][46][47][47]։

19-րդ դարի պատմաբան Խոսե Մարիա Ասենսիոն ամեն դեպքում մեղադրել է Փինսոնի բացակայությունը այն բանի համար, որ «Սանտա Մարիան» ջարդվել էր ծանծաղուտներում[48]։ Մարտին Ալոնսոյի եղբայր Վիսենտեն, ով ղեկավարում էր «Նինյա» նավը, էական դեր է ունեցել «Սանտա Մարիայի» նավաստիներին և անձամբ Կոլումբոսին փրկելու գործում[49]։ Կոլումբոսը, հրաժարվելով Փինսոնից, հունվարի 4-ին սկսում է տուն նավարկել` հետևում թողնելով 38 տղամարդկանց, ովքեր բոլորն էլ մահանում են, մինչ ինն ամիս անց Կոլումբոսը հետ կվերադառնար[50][51][51]։ «Նինյան» ու «Պինտան» իրար տեսել ու վերամիավորվել են 1493 թվականի հունվարի 6-ին[52]։ Ականատեսներից մեկը հավաստում է, որ Փինսոնը խիստ զայրացել է ու դեմ արտահայտվել այն բանին, որ 38 մարդ «Իսպանիայից այդքան հեռու են մնացել և հնարավոր է, որ կկորչեին», և Կոլումբոսը սպառնացել է կախել Փինսոնին[51]։ Երկու նավերը միասին Իսպանիա են վերադառնում հունվարի 8-ին[53]։

Կոլումբոսի ճանապարհորդության օրագիրը խիստ խմբագրման է ենթրկվել Բարտոլոմե դե լաս Կասասի կողմից, ինչի պատճառով հնարավոր չէ իմանալ, թե ինչ է գրվել ճանապորհորդության ընթացքում, և ինչ ավելացվել դրանից հետո, սակայն օրագրում մեղադրանքների շարք է ուղղված Փինսոնի հասցեին նոյեմբերի 21-ի բաժանման համար[54][55]։

Նոյեմբերի 21 [1492], չորեքշաբթի

Այսօր Մարտին Ալոնսո Փինսոնը, ի հեճուկս ծովակալի կամքի ու առանց ներողության, ագահությունից դրդված, ուղևորվեց «Պինտայի» հետ։ Մի հնդկացուց, ում ծովակալը նստեցրել էր նրա նավը, հետաքրքրվել է, թե որտեղից կարելի է գտնել շատ ոսկի [այստեղ իսպաներեն տեքստը` le había de dar mucho oro, փոքր-ինչ անհասկանալի է, բայց իմաստը դա է], դրա համար էլ նա գնաց` չսպասելով, որ վատ եղանակն ավարտվի, քանի որ ուզում էր։ Եվ այստեղ ծովակալն ասում է. «Նա արեց դա և ինձ ուրիշ շատ բաներ ասաց»[56]։

Հունվարի 8, [1493], երեքշաբթի

Արևելքից ու հարավ-արևելքից փչող ուժգին քամիների պատճառով նա այդ օրը չլքեց և հրամայեց ապահովել կարավելլան ջրի ու փայտի պաշարով, որն անհրաժեշտ կլիներ ամբողջ ուղևորության համար, քանի որ ում նա թողել էր որպես հսկիչ, Մարտին Ալոնսոյի ու Վիսենտեի մարդիկ էին, ովքեր հետևում էին նրանց իրենց ագահությամբ ու գոռոզությամբ` համարելով, որ ամենը իրենցն է` չընդունելով ու չհնազանդվելով ծովակալին ու նրա հրամանները. նրանք անընդունելի շատ բաներ էին արել ու ասել ծովակալի դեմ, և այդ Մարտին Ալոնսոն նոյեմբերի 21-ից հունվարի 6-ը նրան լքեց` առանց որևէ պատճառի, ինչի պատճառով ծովակալը տանջվում ու լռում էր. նա մտադիր էր թողնել այդ վատ ընկերակցությունը, ինչը վաղ թե ուշ պետք է աներ, և չնայած նրանց հետ խոսում ու նրանց լավ մարդ էր համարում, նա մտադիր էր վերադառնալ հնարավորինս արագ...[57]

Ամեն դեպքում, Կոլումբոսյան դատավճիռների մեծ մասը, ինչպես նաև մասնագիտական պատմագրությունը ու հետազոտողները համաձայն չեն, որ դեպքերը հենց այդպես են տեղի ունեցել, և Կոլումբոսի` առաջին ճամփորդության մասին նամակներում ոչ մի մեղադրանք չկա Փինսոնի դեմ, որ Կոլումբոսը գրած կլիներ իր վերադարձի առիթով[58][59][60]։

Վերադարձ ճամփորդությունից և մահ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Իսպանիա վերադառնալու ճանապարհին Փինսոնի նավը Ազորյան կղզիների հարավարևմտյան մասում փոթորկի հետևանքով առանձնանում է Կոլումբոսի նավից[51]։ Փինսոնը ժամանում է Գալիսիա` Բայոնա` Վիգոյի շրջան 1493 թվականի մարտի 1-ին[61]։ Կոլումբոսը Լիսաբոն է հասնում մարտի 4-ին. ավելի ուշ նա առնչվում է նավի հետ կապված խնդիրների, քանի որ Պորտուգալիայի ափին վատ եղանակի պատճառով անհաջող էր կայանել[62]։ Փինսոնը, չնայած վատ եղանակին և հարավային ուժգին քամիների, կարողանում է ափ դուրս գալ Իսպանիայի ափերի մոտ, ոչ թե պորտուգալական։ Մտածելով, որ Կոլումբոսը կորած է, նա նամակ է ուղարկում թագավորին ու թագուհուն։ Կա տեսակետ, որ ինսոնը հաստատել է մեծ բացահայտումները` դրանք իրեն վերագրելով, միևնույն ժամանակ ուրիշները նրան պաշտպանել են մեղադրանքներից։ Նամակը չի պահպանվել։ Պարզ չէ` արդյոք նրա նամակը Կոլումբոսից շուտ է հասել Լիսաբոն, և հնարավոր չէ պարզել, թե Փինսոնին հրավիրել են դատարան Կոլումբոսի` Փինսոնի դեմ ուղղված մեղադրանքներին պատասխանելու համար[63]։

Փինսոնը տուն է վերադարձել 1493 թվականի մարտի 15-ին, ճիշտ այն նույն օրը, երբ «Նինյան» հասել էր ուղևորության մեկնարկակակետ[10]։ Տանջված և հնարավոր է, տենդի կրկնվելուց տառապած` նա նավից պատգարակով է իջեցվում։ Երբ Կոլումբոսը ժամանում է, ընկերները Փինսոնին տանում են Պալոսի ու Մոգերի սահմանին գտնվող ֆերմա։ Միանգամայն հնարավոր է, որ Մարտին Ալոնսոյի որդին` Արիաս Պերես Փինսոնը, նրան իսկույն չի բերել Պալոսի իրենց տուն նրան պաշտպանելու նկատառումով` հաշվի առնելով, որ նախկինում Կոլումբոսը սպառնացել էր նրան։ Մյուս հնարավոր տարբերակն այն է, որ Մարտինը լավ հարաբերությունների մեջ չէր Կատալինա Ալոնսոյի հետ, մի կնոջ, ով հոր հետ էր ապրում վերջինիս կնոջ մահից հետո, և որից հայրը երկու ապօրինի զավակ ուներ` Ֆրանցիսկո և Ինես Փինսոններ[64][65]։ Ֆրանցիսկո Մեդելի և Էռնան Պերեսի ցուցմունքների համաձայն` նրան բերել են Լա Ռաբիդա վանք, որտեղ էլ մահացել ու թաղվել է` իր կամքի համաձայն[9][66]։

Կա պնդում, համաձայն որի` Փինսոնի տենդը սիֆիլիսի նշան է եղել[67]։ Տեսակետն այն մասին, որ սիֆիլիսը նոր ծագում ունի և Եվրոպա է մտել Կոլումբոսի արշավախմբի միջացով, հին է և վիճելի[68][69]։ Գենետիկական որոշ նոր ուսումնասիրություններ ցույց են տալիս տեսության հնարավոր լինելը[70]։ Չնայած դրան` եթե նույնիսկ Փինսոնը հիվանդությունը ձեռք է բերել ուղևորության ընթացքում, քիչ հավանական է, որ այն եղել է նրա մահվան պատճառը. երրորդական սիֆիլիսը սովորաբար չի դրսևորվում 3-15 տարվա ընթացքում[71]։ Հնարավոր է նաև, որ որոշ պատմաբաններ շփոթում են Մարտին Ալոնսոյին նրա եղբայր Ֆրանցիսկոյի հետ, ինչն ավելի հավանական է, բայց և դարձյալ վիճելի։ Եվ ընդհակառակը, կա հավանականություն, որ սիֆիլիսի առաջին բռնկումը եվրոպացիների շրջանում կարող էր ավելի վարակունակ լինել, քան հետագայում[68][69][72]։

Ֆերնանդես Դուրոն հետագայում գրել է, որ Փինսոնի «աններելի հանցանքը» այն էր, որ նա հաջողություն կամ հնարամտություն ունեցավ ավելի շատ ոսկի ստանալ, քան Կոլումբոսը[73]։

Արվեստում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Փինսոնը հանդիսանում է Կոլումբոսի մասին պատմական երկու վեպերի գլխավոր կերպարներից մեկը։ Դրանք են` Ջեյմս Ֆենիմոր Կուպերի «Մերսեդեսը Կաստիլիայից կամ Ճանապարհորդություն Կատայ» (1840) և Ռաֆայել Սաբատինիի «Կոլումբոս» (1941)։
  • «1492։ Դրախտի գրավում» և «Քրիստափոր Կոլումբոս։ Ամերիկայի նվաճում» ֆիլմերում, որոնք նկարահանվել են Կոլումբոսի ճամփորդության 500-ամյակի առթիվ, Մարտին Փինսոնի դերը կատարել է ֆրանսիացի դերասան Չեկի Կարիոն։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 Deutsche Nationalbibliothek Record #119024691 // Gemeinsame Normdatei (գերմ.) — 2012—2016.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 Find A Grave — 1996.
  3. ↑ Herbermann, Charles, ed. (1913). «Martín Alonso Pinzón» . Catholic Encyclopedia. New York: Robert Appleton Company.
  4. ↑ Ortega, 1980 & Tomo III, p. 31
  5. ↑ Izquierdo Labrado, Julio (2003). «Breve historia de Palos de la Frontera». Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ դեկտեմբերի 27-ին. Վերցված է 2008 թ․ հոկտեմբերի 3-ին.
  6. ↑ Archivo General de Simancas, Registro General del Sello, March 1505.
    Cited in:
  7. ↑ 7,0 7,1 Fernández Duro 1892, p. 28
  8. ↑ Instituto Andaluz del Patrimonio Histórico, Junta de Andalucía. «Casa de Martín Alonso Pinzón». Վերցված է 2008 թ․ հոկտեմբերի 26-ին. {{cite web}}: External link in |author= (օգնություն)
  9. ↑ 9,0 9,1 Álvarez de Toledo 2000, Chapter: «El primer viaje»
  10. ↑ 10,0 10,1 Izquierdo Labrado, Julio (1985). «Martín Alonso Pinzón». Արխիվացված է օրիգինալից 2004 թ․ օգոստոսի 3-ին. Վերցված է 2008 թ․ հոկտեմբերի 18-ին.
  11. ↑ 11,0 11,1 11,2 The English Rediscovery and Colonization of America by Marie A. Shipley p.5 [1]
  12. ↑ 12,0 12,1 12,2 A savage mirror: power, identity, and knowledge in early modern France Michael Wintroub p.21 [2]
  13. ↑ Relevant passages from the pleitos colombinos are cited in Ortega 1980, Tomo III, p. 47 and quoted in the notes for the article Pinzón brothers. One witness said of him "neither on sea nor land the King had no other man so valiant nor brave as him".
  14. ↑ Pulido Robio, José (1952). «Algunas consideraciones sobre unos documentos referentes a Palos, inmediatos al descubrimiento». IX. Anuario de Estudios Americanos.: Art. 2, p. 45. {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (օգնություն)
  15. ↑ 15,0 15,1 Provisión de los Reyes Católicos que mandaron a Diego Rodríguez Prieto y a otros compañeros, vecinos de la villa de Palos, para que tuvieran preparadas dos carabelas al servicio de Cristóbal Colón. Texto completo Արխիվացված 2020-11-04 Wayback Machine, Granada, 30 April 1492. Archivo General de Indias. Sección: Patronato. Signatura: PATRONATO, 295, N.3. (Castellano antiguo)
  16. ↑ Ibarra y Rodríguez, Eduardo (1892). Don Fernando el Católico y el descubrimiento de América. Imprenta de Fortaner, Madrid. էջեր 180–184. The link is to archive.org.
  17. ↑ Vila Vilar, E. (1991). «Pinzón, Hermanos». Ediciones Rialp S.A. Gran Enciclopedia Rialp. Արխիվացված է օրիգինալից 2009 թ․ ապրիլի 3-ին. Վերցված է 2010 թ․ հունվարի 15-ին.
  18. ↑ Fernández Duro, Cesáreo (1892 թ․ հունվարի 22). «Pinzón, en el descubrimiento de las Índias» (PDF) (Año XXXVI. Núm. III.). Madrid: La ilustración española y americana.: 46–47. Վերցված է 2009 թ․ հունիսի 4-ին. {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (օգնություն) Online on Biblioteca Virtual Miguel de Cervantes.
  19. ↑ 19,0 19,1 de las Casas, Bartolomé. «Tomo I. Capítulo XXXIV, pág. 256». Historia de las Indias. Վերցված է 2008 թ․ հոկտեմբերի 18-ին. On the website of the Biblioteca Virtual Miguel de Cervantes.
  20. ↑ 20,0 20,1 Asensio 1892, p. 66–68.
  21. ↑ Fernández Duro 1892, p. 53-54. The original of the quoted phrase is "quanto pidiese y quisiese" heard his say he would treat him like a brother
  22. ↑ 22,0 22,1 Diputación de Huelva. «Los marineros de Huelva». Արխիվացված է օրիգինալից 2009 թ․ օգոստոսի 10-ին. Վերցված է 2008 թ․ հոկտեմբերի 18-ին.
  23. ↑ 23,0 23,1 Ibarra y Rodríguez, Eduardo (1892). «Cap. VIII». Don Fernando el Católico y el descubrimiento de América. Madrid: Imprenta de Fortaner. էջ 184.
  24. ↑ Menéndez-Pidal, Gonzalo. «Tres puntos finales, Cristóbal Colón». Hacia una nueva imagen del mundo. Centro de Estudios Políticos y Constitucionales, 2003. ISBN 978-84-259-1245-0.
  25. ↑ Gould 1984. The actual ownership of the Niña is in some question; quite possibly Pinzón had a lease on it, rather than outright ownership.
  26. ↑ Arranz Márquez 2004, p. 207-208
  27. ↑ Fernández Duro, Cesáreo (1892 թ․ հունվարի 22). «Pinzón, en el descubrimiento de las Índias» (PDF) (Año XXXVI. Núm. III.). Madrid: La Ilustración Española y Americana.: 46–47. Վերցված է 2009 թ․ հունիսի 4-ին. «... traía tanta diligencia en allegar la gente é animalia, como si para él y para sus hijos hobiera de ser lo que se descubriese.» {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (օգնություն) Online on Biblioteca Virtual Miguel de Cervantes.
  28. ↑ Señor Martín Alonso Pinçón, vamos an este viage que, si salimos con él y Dios nos descubre tierras, yo os prometo por la Corona Real de partir con vos como un hermano. Pleitos colombinos. Testimonio de Alonso Gallego en las probanzas de 1515, en Palos. Archivo General de Indias. Sección: Patronato. Signatura: PATRONATO,12,N.2,R.23. Ortega, Ángel (1980) [1925]. La Rábida. Historia documental crítica. 4 vol. (facsimile edition). Vol. Tomo III. Diputación Provincial de Huelva. Servicio de Publicaciones. էջ 53. ISBN 978-84-500-3860-6.
  29. ↑ See also Fernández Duro 1892, p. 50-51 for another quotation of similar import, this from Columbus's son and heir Diego Colón.
  30. ↑ Diario de a bordo del primer viaje de Cristóbal Colón: texto completo (complete text of the Ship's diary of Columbus's first voyage, as assembled by Fray Bartolomé de las Casas. Hereafter, "Ship's Diary") 11 October [1492] "And because the caravela Pinta had more sail and went ahead of the Admiral, it found land and made the sign the Admiral had ordered. This land was seen first by a sailor named Rodrigo de Triana." "Y porque la carabela Pinta era más velera e iba delante del Almirante, halló tierra e hizo las señas que el Almirante había mandado. Esta tierra fue vista primero por un marinero que se decía Rodrigo de Triana"
  31. ↑ Ship's Diary, 6 August [1492]
    Lunes, 6 de agosto
    ...Viose allí el Almirante en gran turbación por no poder ayudar a la dicha carabela sin su peligro, y dice que alguna pena perdía con saber que Martín Alonso Pinzón era persona esforzada y de buen ingenio. En fin, anduvieron entre día y noche veintinueve leguas. Durante la travesía, demostró sus habilidades de marinero cuando resolvió el problema de la rotura del timón de La Pinta y pudo seguir navegando.
  32. ↑ Testimony in the pleitos colombinos by Hernán Pérez Mateos, former pilot of Palos, age 80, given in Santo Domingo 26 January 1536. Archivo General de Indias. Sección: Patronato. Signatura: PATRONATO,12,N.2,R.14.
    ... como no descubrían tierra, los que venían con el dicho Colón se querían amotinar y alzar contra el, diciendo que iban perdidos, y entonces el dicho Colón había dicho a Martín Alonso lo que pasaba con aquella gente, y que qué le parescía que debían hacer; e que el dicho Martín Alonso Pinzón le había respondido; «Señor; ahorque vuesa merced a media docena dellos e échelos al mar, y si no se atreve, yo e mis hermanos barloaremos sobre ellos y lo haremos, que armada que salio con mandato de tan altos principes no ha de volver atras sin buenas nuevas.» Y que sabe que con esto se animaron; y el dicho Colón había dicho; «Martin Alonso; con estos hidalgos hayamonos bien y andemos otros ocho días, e si en estos no hayamos tierra, daremos otra orden en lo que debemos hacer.» ...

    Cited in:

  33. ↑ Ship's Diary:
    Saturday, 6 October [1492].
    He navigated his way to the west. Then went forty leagues between day and night; he told the people thirty-three leagues. That night Martín Alonso said it would be set course southwest by west; and to the Admiral it seemed that this Martín Alonso said this because of the island of Cipango (Japan), and the Admiral saw that if they missed it they could not soon find land quickly and that it would be better off to go first to the mainland and later to the islands.
    Sábado, 6 de octubre.
    Navegó su camino al Oeste o Güeste, que es lo mismo. Anduvieron cuarenta leguas entre día y noche; contó a la gente treinta y tres leguas. Esta noche dijo Martín Alonso que sería bien navegar a la cuarta del Oeste, a la parte del Sudoeste; y al Almirante pareció que no decía esto Martín Alonso por la isla de Cipango, y el Almirante veía que si la erraban que no pudieran tan presto tomar tierra y que era mejor una vez ir a la tierra firme y después a las islas.
    - Diario de la primera navegación. Narrative assembled by Bartolomé de las Casas.
  34. ↑ Manzano y Manzano 1988, Vol. III. p. 5, Arranz Márquez 2004, p. 208
  35. ↑ Gould 1984, p. 93
  36. ↑ Fernández Duro 1892, p. 45-47.
  37. ↑ José María Asensio quoted in Fernández Duro 1892, p. 125
  38. ↑ Villapolos Salas, Gustavo (1976–1977). «La naturaleza procesal de los Pleitos Colombinos» (PDF). Anuario Jurídico. Biblioteca Jurídica Virtual. III–IV: 300 (p. 16 of PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2011 թ․ հուլիսի 28-ին. Վերցված է 2009 թ․ օգոստոսի 14-ին.
  39. ↑ José María Asensio quoted in Fernández Duro 1892, p. 67 et. seq.
  40. ↑ Kennedy, Thomas (1913).Martín Alonso Pinzón. In The Catholic Encyclopedia. New York: Robert Appleton Company. Retrieved 2009-05-15 from New Advent.
  41. ↑ José María Asensio quoted in Fernández Duro 1892, p. 73 et. seq. In this passage, Fernández Duro is quoting Asenio quoting Fernández Duro himself.
  42. ↑ Fernández Duro 1892, especially p. 91
  43. ↑ 43,0 43,1 McElroy, John W. (1941) The Ocean Navigation of Columbus on His First Voyage. The American Neptune, I 209-240.
  44. ↑ 44,0 44,1 Peck, Douglas T. (1993) Christoforo Colombo, God's Navigator, Columbus, WI: Columbian Publishers.
  45. ↑ 45,0 45,1 Marden, Luis. (1986) The First Landfall of Columbus. National Geographic, 170 (November) 572-577.
  46. ↑ 46,0 46,1 Goldsmith, Roger A. and Philip L. Richardson, (1992). Numerical Simulations of Columbus' Atlantic Crossings. Woods Hole Oceanog. Inst. Tech. Rept., WHOI-92-14, February 1992.
  47. ↑ 47,0 47,1 Pickering, Keith A. The Transatlantic Tracks of Columbus. Society for the History of Discoveries lecture, Cody, Wyoming September 11, 2004
  48. ↑ José María Asensio quoted in Fernández Duro 1892, p. 72
  49. ↑ Ship's Diary, 25 December [1492].
  50. ↑ Ship's Diary, 2 January [1493], 4 January [1493].
  51. ↑ 51,0 51,1 51,2 51,3 Edward T. Stone, Columbus' La Navidad: The Fate of the New World’s First Spanish Settlement Արխիվացված 2009-06-02 Wayback Machine, American Heritage, April/May 1978, Volume 29, Issue 3. Accessed online 2010-01-15.
  52. ↑ Ship's Diary, 6 January [1493]
  53. ↑ Ship's Diary, 9 January [1493].
  54. ↑ Christopher Columbus (1451-1506), Textbook Site for The Heath Anthology of American Literature, Fifth Edition, Paul Lauter, General Editor, college.cengage.com, accessed online 2010-01-14.
  55. ↑ The matter is taken up at length in Estelle Irizarry, "The two authors of Columbus' Diary, Computers and the Humanities, Springer Netherlands, ISSN 0010-4817 (Print), Volume 27, Number 2 / March, 1993 ISSN 1572-8412 (Online), DOI 10.1007/BF01830301. The free online SpringerLink page(չաշխատող հղում) gives an abstract and a free excerpt, but there is no free online access to the paper itself.
  56. ↑ Ship's Diary:
    Miércoles, 21 de noviembre
    ... Este día se apartó Martín Alonso Pinzón con la carabela Pinta, sin obediencia y voluntad del Almirante, por codicia, dice que pensando que un indio que el Almirante había mandado poner en aquella carabela le había de dar mucho oro, y así se fue sin esperar, sin causa de mal tiempo, sino porque quiso. Y dice aquí el Almirante: «otras muchas me tiene hecho y dicho».
  57. ↑ Ship's Diary:
    Martes, 8 de enero

    Por el viento Este y Sudeste mucho que ventaba no partió este día, por lo cual mandó que se guarneciese la carabela de agua y leña y de todo lo necesario para todo el viaje, porque, aunque tenía voluntad de costear toda la costa de aquella Española que andando el camino pudiese, pero, porque los que puso en las carabelas por capitanes eran hermanos, conviene a saber Martín Alonso Pinzón y Vicente Yáñez, y otros que le seguían con soberbia y codicia estimando que todo era ya suyo, no mirando la honra que el Almirante les había hecho y dado, no habían obedecido ni obedecían sus mandamientos, antes hacían y decían muchas cosas no debidas contra él, y el Martín Alonso lo dejó desde el 21 de noviembre hasta el 6 de enero sin causa alguna ni razón sino por su desobediencia, todo lo cual el Almirante había sufrido y callado por dar buen fin a su viaje, así que, por salir de tan mala compañía, con los cuales dice que cumplía disimular, aunque eran gente desmandada, y aunque tenía dice que consigo muchos hombres de bien, pero no era tiempo de entender en castigo, acordó volverse y no parar más, con la mayor prisa que le fue posible ...

  58. ↑ Fernández Duro 1892, p. 66-108.
  59. ↑ Díaz-Trechulo, Spínola, Maria Lourdes (2006). Cristóbal Colón (Segunda ed.). Ediciones Palabra. էջ 91. ISBN 978-84-9840-020-5.{{cite book}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  60. ↑ Manuel López Flores (1964). Colón no descubrió América. Madrid: Editorial Clásica. էջեր 253–262. DL: M. 7.245-1964.
  61. ↑ Las naves Արխիվացված 2009-08-10 Wayback Machine, on the site of the Wharf of the Caravels, Diputación Provincial de Huelva. Accessed online 2010-01-15.
  62. ↑ Fernández Duro 1892, p. 113.
  63. ↑ Fernández Duro 1892, p. 117 et. seq.
  64. ↑ Archivo General de Simancas, Registro General del Sello, 12 de octubre de 1493.
    Cited in:
  65. ↑ Martín Alonso Pinzón, Festa de Arribada, Ayuntamiento de Baiona. Accessed online 2010-01-12.
  66. ↑ Testimony in the pleitos colombinos by Francisco Medel and Hernán Pérez Mateos, cited in:
  67. ↑ See for example Lisa M. Benton and John Rennie Short, Environmental discourse and practice, Wiley-Blackwell, 1999, 0-631-21114-4, p. 40. Accessed online at Google Books.
  68. ↑ 68,0 68,1 Andrew F. Downing, "Were the Sailors of Columbus the First European Syphilitics?", The Boston Medical and Surgical Journal, October 12, 1916, 515:522. Available online through Google Books.
  69. ↑ 69,0 69,1 W.A. Pusey, "The Beginning of Syphilis", Journal of the American Medical Association, Volume LXIV, number 24, June 12, 1915, 1961:1964. Available online through Google Books.
  70. ↑ Julie Steenhuysen, New study blames Columbus for syphilis spread, Reuters, 2008-01-15. Accessed online 2010-01-15.
  71. ↑ Syphilis - tertiary, Medline Plus (U.S. National Library of Medicine, National Institutes of Health). Accessed online 2010-01-24.
  72. ↑ Pusey, p. 1962.
  73. ↑ Fernández Duro 1892, p. 93 "Pero en esa isla, Pinzón tuvo suerte ó maña para obtener más oro que el Almirante. Eso era la soberbia, ese la codicia, eso el crimen imperdonable del capitán de la Pinta a los ojos de Colón, y no podía ingenuentamente declararla."

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • (Ֆրանսերեն) Louis-Théodule Begaud: Le premier Capitaine au long cours, Martín Alonso Pinzón, associé de Christophe Colomb; Organisateur et animateur de l'expédition de 1492, Paris 1944
  • (Իսպաներեն) Adám Szászdi: El descubrimiento de Puerto Rico en 1492 por Martín Alonso Pinzón, in: Revista de historia. San Juan, Año 1(1985), Nr. 2, S. 9-45.
  • (Իսպաներեն) Domingo Gómez: Vindicación del piloto de la carabela "Pinta", Martín Alonso Pinzón, in: Mundi hispánico. - Madrid, Año 21(1968), Nr. 241.
  • (Իսպաներեն) Francisco Morales Padrón: Las relaciones entre Colón y Martín Alonso Pinzón, in: Actas. - Lisboa, Vol. 3(1961), S. 433-442.
  • (գերմ.) Urs Bitterli: Die "Wilden" und die "Zivilisierten", 3. Aufl., München 2004 ISBN ?
  • (գերմ.) Ders.: Alte Welt - neue Welt, München 1992 ISBN ?
  • (գերմ.) Ders.: Die Entdeckung Amerikas, 4. Aufl., München 1992 ISBN ?
  • (գերմ.) Ders.: Die Kenntnis beider "Indien" im frühneuzeitlichen Europa, München 1991

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Մարտին Ալոնսո Փինսոն» հոդվածին։
 ⛭ 
  Թեմատիկ կայքեր
Բառարաններ և հանրագիտարաններ
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Մարտին_Ալոնսո_Փինսոն&oldid=9744193» էջից