Մարկ Տկաչուկ

Մարկ Տկաչուկ ռումիներեն՝ Mark Tkaciuk
Ծնվել է	սեպտեմբերի 26, 1966(1966-09-26) (57 տարեկան)
Ծննդավայր	Սորոկի, Մոլդովական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ
Քաղաքացիություն	Մոլդովա
Կրթություն	Մոլդովայի պետական համալսարան
Գիտական աստիճան	պատմական գիտությունների թեկնածու
Մասնագիտություն	քաղաքական գործիչ
Զբաղեցրած պաշտոններ	Մոլդովայի խորհրդարանի պատգամավոր
Կուսակցություն	անկախ քաղաքական գործիչ
Պարգևներ և մրցանակներ
Mark Tkaciuk Վիքիպահեստում

Մարկ Եվգենիևիչ Տկաչուկ (սեպտեմբերի 26, 1966(1966-09-26), Սորոկի, Մոլդովական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ), Կոլեկտիվ գործողություն կուսակցության Քաղաքացիական կոնգրեսի գործադիր և հանրապետական կոմիտեների անդամ, Մոլդովայի Հանրապետության կոմունիստների կուսակցությունից ընտրված պատգամավոր (2001-2002, 2009-2014), Մոլդովայի Հանրապետության 3-րդ նախագահ Վլադիմիր Վորոնինի խորհրդական (2002-2008)։

Կենսագրություն

Մարկ Տկաչուկը ծնվել է 1966 թվականի սեպտեմբերի 26-ին, Մոլդովական ԽՍՀ Սորոկի քաղաքում։ Տկաչուկի մայրը՝ Ազնիվ Հակոբի Ուզունյանը, համշենահայ է, ում ծնողները Հյուսիսային Կովկաս են տեղափոխվել Տրապիզոն քաղաքից՝ 1915 թվականի Հայոց ցեղասպանության ժամանակ։ Հայրը՝ Եվգենի Մարկովիչ Տկաչուկը, ուկրաինացի-մոլդովացի է, ծնունդով Մոլդովայի Հանրապետության Դոնդյուշանի շրջանի Ելիզավետովկա գյուղից։ Մոլդովական աջակողմյան մամուլում բազմաթիվ տեղեկություններ կան Մարկ Տկաչուկի հրեական ծագման մասին, սակայն վերջինս երբեք չի հերքում այդ տեղեկությունը՝ համարելով նման հնարավոր ժխտման փաստը «հակասեմիտիզմի դրսևորման նշան, որն անընդունելի է ձախ հայացքներով քաղաքական գործչի համար»։

1989 թվականին Տկաչուկը գերազանցությամբ ավարտել է Քիշնևի պետական համալսարանի պատմության ֆակուլտետը։ 1982 թվականից աշխատել է ՄԽՍՀ ԳԱ հնագիտական արշավախմբերի կազմում (Ռուդ, Հին Օրհեյ)։ 1987 թվականին աշխատանքի է ընդունվել ԳԱ հնագիտության սեկտորի սլավոնա-մոլդովական հնագիտության բաժնում։ 1990-1992 թվականներին եղել է Սանկտ Պետերբուրգի Նյութական մշակույթի պատմության ինստիտուտի (ՆՄՊԻ) անտիկ սեկտորի պրակտիկանտ։ 1991 թվականին ավարտել է ուսումը Սուֆոլքի կոմսության Սատտոն Հուի (Մեծ Բրիտանիա) Դաշտային հնագիտության դպրոցում։ 1992-1994 թվականներին եղել է ՌԴ ԳԱ Նյութական մշակույթի պատմության ինստիտուտի ասպիրանտ։ Նույն տարիներին, ըստ որոշ աղբյուրների, մասնակցել է ակցիաների և եղել է ծայրահեղ ձախ Անարխոսինդիկալիստների համադաշնության անդամ, որի ղեկավարն այդ ժամանակ «Միասնական Ռուսաստան»-ից Պետդումայի ապագա փոխխոսնակ Անդրեյ Իսաևն է եղել։

1995 թվականին պատմական գիտությունների դոկտոր Կոնստանտին Մարչենկոյի գիտական ղեկավարությամբ պաշտպանել է թեկնածուական ատենախոսություն «Գոթիկա։ Մշակութային պատմության սկզբնավորումը և վերափոխումը Կարպատա-Դանուբյան երկրներում մ.թ.ա․7-2-րդ դարերում» (ընդդիմախոսներ՝ Մարկ Շչուկին, Լև Կլեյն)։ 1996 թվականին, հիմնվելով ատենախոսության նյութերի վրա, հրատարակել է «Ազատության հնագիտության» գիրքը, որը ոչ միայն դարձել է գիտական գրախոսության օբյեկտ, այլև հետագայում օգտագործվել է Մարկ Տկաչուկի քաղաքական հակառակորդների կողմից՝ որպես պատրվակ մեղադրելու հեղինակին կոսմոպոլիտիզմի, ծայրահեղականության, ռուսաֆոբիայի և ռուսական շովինիզմի մեջ։ Այնուամենայնիվ, գիտական քննադատները լավատեսությամբ են ընդունել Տկաչուկի ուսումնասիրությունը։ Հնագետ Անդրեյ Բուրովսկին իր ակնարկում գրել է․

Դժվար թե հնագիտությունը թույլ տա իրեն «կողմնորոշվել» «ըստ Տկաչուկի»։ Քիչ հավանական է, որ մի անձնավորություն կարողանա ինքնուրույն նախանշել զարգացման ինչ-որ նոր ուղի, պարադիգմաների նոր համակարգ։ Բայց հնագիտության մեջ հեղափոխություն է տեղի ունենում։ Ծնվում է ոչ դասական հնագիտության։ Ամենայն հավանականությամբ, այս «նոր» հնագիտության մեջ կօգտագործվեն մի փոքր այլ տերմիններ, մի փոքր այլ հայեցակարգային ապարատ, քան Մ. Ե. Տկաչուկի մոտ։ Բայց, անկասկած, ոչ դասական հնաբանությունն այսօր արդեն գոյություն ունի և շարունակում է զարգանալ դեպի սեփական, անկախ «հետոչ դասականությամբ»։ Մ. Ե. Տկաչուկը կարողացավ գրել բացառիկ հետաքրքիր և փայլուն աշխատություն, որը գտնվում է գիտության զարգացման ընդհանուր հիմնական հոսքում։ Արդյո՞ք նոր ձևավորվող հնագիտությանը կոչենք «ազատության հնագիտություն»։ Դրա մեջ դժվար է խորը իմաստ տեսնել։ Բայց ծայրահեղ դեպքում դա 21-րդ դարի հնէաբանությունն է։ Մենք կարող ենք վստահորեն խոսել այդ մասին։

Գրքի հրատարակումից 10 տարի անց ռուս հայտնի գիտնականները (Վադիմ Մասսոնը, Մարկ Շչուկինը, Վ. Ս. Բոչկարևը, Լև Կլայնը) հանդես են եկել Մարկ Տկաչուկի գիտական համբավի պաշտպանությամբ, երբ նրա երկարամյա գիտական տեքստերը, նրանց կարծիքով, դարձել է անբարեխիղճ մեջբերումների և զրպարտության օբյեկտ, զուտ քաղաքական համատեքստում։ «Դա ընդհանրապես եզակի դեպք է, երբ քաղաքական գործիչը հալածանքի է ենթարկվում իր վաղեմի գիտական աշխատանքների, իր գիտական դիրքորոշման համար։ Այդ բոլոր հրապարակումների հեղինակներն իրենց իրավասու են համարում դատողություններ անելու Մարկ Տկաչուկի գիտական որակների մասին»,- գրում են նրանք և անցնում «Ազատության հնագիտության» վերլուծությանը։

Այդ գիրքը Սանկտ Պետերբուրգում նույնպես միանշանակ ջերմ ընդունելություն չարժանացավ։ Որոշ հնագետներ հակադարձել էին հեղինակին։ Փաստն այն էր, որ այդ գիրքը գրված է անսովոր տեսական հիմքով։ Հնագիտությունը ոչ միայն ուսումնասիրություններ է կատարում, պեղումներ, թանգարաններ, այն նաև տեսությունների, հայեցակարգերի շատ բուռն պայքար է, որը հաճախ նվիրված է ամբողջ հասարակությանը, մարդու և նրա մշակույթի զարգացմանը, անկումների, հեղափոխությունների, աղետների բացատրությունների որոնում։ Թերևս դա է պատճառը, որ հնագետները շատ դեպքերում ավելին են, քան պարզապես հնագետներ, նրանք նաև սոցիոլոգներ են, պատմաբաններ, տնտեսագետներ, քաղաքագետներ։ Նրանց գիտական որակավորումն այսօր անհնար է պատկերացնել առանց այդ գիտությունների ճշգրիտ իմացության, առանց այդ գիտությունների ներկայացուցիչների հետ հավասար խոսելու ունակության։

Եվ հետագայում՝

Հարկ է նշել, որ վատ տրամադրված լսարանում Մարկ Տկաչուկը փայլուն կերպով պատասխանեց իր ընդդիմախոսների քննադատությունը, ներկայացրեց ծանրակշիռ փաստարկներ և նրա պատասխան ելույթը, որը չափազանց հազվադեպ է պատահում պաշտպանությունների ժամանակ, ընդունվեց բուռն ծափահարություններով։

Եզրակացություն՝

Գրքում Տկաչուկը պաշտպանել է Մոլդովայի բնակչության խառը բնույթը (որն այդ տարածքի, երկրի, հողի զարգացման բոլոր փուլերում, եզակի է իր ձևով), խաչաձևման գերակշռող դերը Բալկանների էթնիկ ձևավորման բարդությունն ու ընդհանրապես բազմաբաղադրիչ մշակույթը։ Եթե կուզեք, ուրեմն սա նրա գաղափարախոսությունն է՝ հիմնված միայն խիստ գիտական վերլուծությունների վրա, փաստարկների համակարգի վրա, որոնք անցել են Սանկտ Պետերբուրգի ամենախստապահանջ և ոչ միայն Սանկտ Պետերբուրգի հանդիսատեսի փորձությունը։

1995-1998 թվականներին Մարկ Տկաչուկը եղել է Մոլդովայի Հանրապետության Գիտությունների ակադեմիայի հնագիտության ինստիտուտի ավագ գիտաշխատող։ 1997-2000 թվականներին եղել է «Ռուդ-Մեթոնիում» գիտակրթական կենտրոնի նախագահը։ Երկար ժամանակ պեղումներ է կատարել Ռուդ հնագույն բնակավայրում, որը նույնացրել է Կլավդիոս Պտղոմեոսի «Մետոնիում» քաղաքի հետ։

1998 թվականից եղել է «Բարձրագույն մարդաբանական դպրոց»-ի ռեկտորը, 2011 թվականից՝ համալսարանի նախագահը։ 2000 թվականից մարդաբանության և հնագիտության «STRATUM plus» ամսագրի գլխավոր խմբագիրն է։ Երկու նախագծերն էլ ունեն բարձր միջազգային վարկանիշ։

Ավելի քան մեկ տասնամյակ մենք մեծ հետաքրքրությամբ հետևում ենք, թե ինչ է արվում Մոլդովայի հնագիտության մեջ։ Այդ հետաքրքրության կենտրոնում է պատմական գիտությունների թեկնածու Մարկ Տկաչուկի գիտական և գիտակազմակերպչական գործունեությունը։ Նրա ստեղծած և սպասարկվող «Ստրատում-պլյուս» ամսագիրը դարձել է նախկին ԽՍՀՄ-ի տարածքում ամենամեծ և գուցե ամենահետաքրքիր ռուսալեզու տպագիր օրգանը։ Տպագրվում է տարեկան 6 անգամ 50 տպագրական թերթ ծավալով։ Մինչդեռ «Ռուսական հնագիտությունը» Մոսկվայում առնվազն երկու անգամ ավելի փոքր է և տարեկան 4 անգամ է հրատարակվում։ «Ստրատում»-ում տպագրվում են հեղինակներ Ռուսաստանից, ԱՄՆ-ից, Ուկրաինայից, Հունգարիայից, Իտալիայից, Մոլդովայից և Ռումինիայից։ Դա հնարավոր չէր լինի, եթե Մարկ Տկաչուկը լավ համբավ չունենար արևելաեվրոպական հնագիտության մեջ։ Բարձրագույն մարդաբանական դպրոցը, որը նույնպես ստեղծվել է նրա և իր ընկերների կողմից, երբ դեռևս վարչական ռեսուրս չուներ, աշխատում է եվրոպական բարձր մակարդակով և ապահովում է գերազանց կրթություն։

Ծանոթագրություններ

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Մարկ Տկաչուկ» հոդվածին։