Մարիել Ֆրանկու

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Մարիել Ֆրանկու
պորտ.՝ Marielle Franco
Դիմանկար
Ծնվել էհուլիսի 27, 1979(1979-07-27)[1]
ԾննդավայրՌիո դե Ժանեյրո, Բրազիլիա
Մահացել էմարտի 14, 2018(2018-03-14)[2] (38 տարեկան)
Մահվան վայրՌիո դե Ժանեյրո, Բրազիլիա
Քաղաքացիություն Բրազիլիա
Մայրենի լեզուպորտուգալերեն
ԿրթությունՌիո դե Ժանեյրոյի հայրապետական ​​կաթոլիկ համալսարան (2006)[3] և Fluminense Federal University?
Մասնագիտությունսոցիոլոգ, կանանց իրավունքների պաշտպան, իրավապաշտպան, քաղաքական գործիչ և խորհրդական
Զբաղեցրած պաշտոններyesterday?
ԿուսակցությունՍոցիալիզմի և ազատության կուսակցություն
Պարգևներ և
մրցանակներ
Կայքmariellefranco.com.br
 Marielle Franco Վիքիպահեստում

Մարիել Ֆրանկու (բրազ.-պորտ.՝ Marielle Franco, Մարիել Ֆրանսիսկու դա Սիլվա, բրազ.-պորտ.՝ Marielle Francisco da Silva, հուլիսի 27, 1979(1979-07-27)[1], Ռիո դե Ժանեյրո, Բրազիլիա - մարտի 14, 2018(2018-03-14)[2], Ռիո դե Ժանեյրո, Բրազիլիա), բրազիլացի իրավապաշտպան, սոցիոլոգ, ֆեմինիստ և սոցիալիստ քաղաքական գործիչ։ Պետական կառավարման ոլորտում ստանալով մագիստրոսի աստիճան՝ դարձել է աշխատավորների, կանանց, ԼԳԲՏ անձանց և ֆավելայի բնակիչների իրավունքների համար շարժումների ակտիվիստ և 2017 թվականի հունվարից Ռիո դե Ժանեյրոյի ավագանու կազմում ներկայացրել է Սոցիալիզմի և ազատության կուսակցությունը (PSOL), քանի դեռ չէր դարձել քաղաքական սպանության զոհ (2018 թվականի մարտի 14)։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ֆրանկուն մեծացել է Ռիո դե Ժանեյրոյի հյուսիսային Մարե ֆավելայում, որտեղ անցկացրել է իր կյանքի մեծ մասը[5]։ Իր առաջին ու միակ երեխային (դուստր) մեծացրել է առանց հոր օգնության՝ աշխատելով որպես նախադպրոցական հաստատության դաստիարակ և ստանալով նվազագույն աշխատավարձ[6]։

Մարիելն իր քաղաքական կրթությունն սկսել է տեղական եկեղեցում, երբ եկեղեցին «ազատագրման աստվածաբանության», լատինաամերիկյան կաթոլիկության ձախ թևի ազդեցության տակ անվտանգ տեղ էր հատկացրել քննարկումների համար։ Կամավորական հիմունքներով սկսել է աշխատել եկեղեցուն կից ապաստարանում։

2000 թվականին նա սկսել է նախաբուհական նախապատրաստությունները և, տպավորված լինելով ընկերուհու մահից, ստանձնել է իրավապաշտպանի պաշտոնը։ 2002 թվականին կրթաթոշակի համար ընդունվել է Ռիո դե Ժանեյրոյի կաթոլիկ համալսարան՝ ուսումը համատեղելով աշխատանքի և դստերը մեծացնելու հետ։ Սոցիալական գիտություններում ստանալով աստիճան՝ նա Ֆլումինենսեի դաշնային համալսարանի պետական կառավարման ոլորտում ստացել է մագիստրոսի աստիճան[7]։ Իր մագիստրոսական դիսերտացիան նվիրված էր իրավապաշտպանական ծրագրին, որը նախատեսված էր դադարեցնելու հանցավոր խմբավորումների վերահսկողությունը ֆավելաներում։

Աշխատել է Մարեի թանգարանում՝ տեղական հասարակության մի նախագծի շրջանակներում, որը հակված է կրթել և քաղաքականացնել տեղական երիտասարդությանը ֆավելայի պատմության միջոցով, որպեսզի հետագայում վերադառնա և աշխատի իր համայնքում` ձևավորելով ֆավելայի մտավորականների սերունդ։

Քաղաքական գործունեություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մարիել Ֆրանկուն 2016 թվականի օգոստոսին
Մարիել Ֆրանկուն #PartidA ֆեմինիստական նախաձեռնության և Սոցիալիզմի և ազատության կուսակցության միջոցառման մասնակիցների թվում, 2016 թվականի սեպտեմբեր

Քաղաքային խորհրդում ընտրվելուց առաջ Ֆրանկուն աշխատել է Սոցիալիզմի և ազատության տրոցկիստական կուսակցական, տեղական պատգամավոր Մարսել Ֆրեյշի խորհրդական և օգնել համակարգել Ռիո դե Ժանեյրոյի օրենսդրական նիստում մարդու և քաղաքացիության իրավունքների պաշտպանության հարցերով հանձնաժողովը (ALERJ)[8]: Քաղսովետի 2016 թվականի տեղական ընտրություններում Ֆրանկուն ստացել է 46 500 ձայն[9], ինչն ամբողջ քաղաքում 1500 թեկնածուներից 5-րդ լավագույն արդյունքն էր, և ընտրվել 51 պատգամավորներից մեկը[10]։

Որպես քաղաքսովետի անդամ՝ Ֆրանկուն պայքարել է գենդերային բռնության դեմ՝ ֆավելաների և ռեպրոդուկտիվ իրավունքների պաշտպանության համար։ Նա ղեկավարել է կանանց պաշտպանության հանձնաժողովը և անդամակցել Ռիո դե Ժանեյրոյում դաշնային իշխանության բանակ-ոստիկան միջամտությունը վերահսկող չորս հոգանոց հանձնաժողովին[11][12]։ Լինելով ԼԳԲՏ համայնքի բիսեքսուալ և ակտիվիստ՝ համագործակցել է Ռիո դե Ժանեյրոյի լեսբուհի համախոհների հետ։

Սպանություն և հետևանքներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ֆրանկուն ոստիկանության բռնության և արտադատական սպանությունների սուր քննադատ էր[13]։ 2018 թվականի մարտի 13-ին խոսելով եկեղեցու մուտքի մոտ ոստիկանության կողմից գնդակահարված տղայի դեպքի մասին՝ նա պահանջել է, որ իշխանությունները, Բրազիլիայի նախագահ Միշել Թեմերի գլխավորությամբ, փետրվարին բանակ տեղակայեն Ռիո դե Ժանեյրո նահանգում՝ «ոստիկանական գործողությունների» և ահաբեկչությունը դադարեցնելու նպատակով։

Հաջորդ օրը վերադառնալով գունավոր բնակչության, կանանց և երիտասարդության խտրականության և հնարավորությունների հարցերի վերաբերյալ կլոր սեղանից՝ նա և իր վարորդ Անդերսոն Պեդրու Գոմիսը գնդակահարվել են քաղաքի կենտրոնում[14][15][16]. վիրավորվել է նաև Ֆրանկուին ուղեկցող մամլո խոսնակը։

Այն փամփուշտները, որոնց միջոցով նրանք սպանվել էին (ընդհանուր առմամբ՝ դրանցից ինը գնդակահարվել էին, չորսը դիպել են Ֆրանկուին) պատկանում էին ոստիկանությանը։ Պրոֆիլային նախարարը պնդում է, որ դրանք գողացել են փոստային բաժանմունքից[17], ինչը մերժվում է փոստային նախարարի կողմից[18]։

2019 թվականի հունվարին ոստիկանությունը կալանքի որոշում է կայացրել իրենց երկու սպաների նկատմամբ, որոնք կապված են հանցավորության դեմ պայքարի վարչություն անվամբ հանցավոր խմբավորման և Ֆրանկուի սպանության հետ։ Այդ սպաներն էին մայոր Ռոնալդ Պաուլու Ալվեշ Պերեյրուն և BOPE հատուկ նշանակության ստորաբաժանման նախկին կապիտան Ադրիանու Մագալեշա դա Նոբրեգին։ Առաջինին հաջողվել է ձերբակալել, իսկ երկրորդի նկատմամբ հետախուզում է հայտարարվել։ Երկուսն էլ շրջափակման մեջ էին հայտնվել Բրազիլիայի նոր նախագահի՝ Ժաիր Բոլսոնարուի որդու՝ Ֆլավիուի կողմից. այսպես, մայրն ու կինը՝ Ադրիանան, ավելի քան 10 տարի նրա պատգամավորական գրասենյակում աշխատել են խորհրդականներ[19]։

Տասնյակ հազարավոր մարդիկ մասնակցել են Ֆրանկուի հուղարկավորությանը։ Հազարավոր մարդիկ համաձայնեցված բողոքի ցույցերով դուրս են եկել Բրազիլիայի փողոցներ։ «Amnesty International»-ը և «Human Rights Watch»-ը դատապարտել են այդ սպանությունը[20][21]։ Սպանված իրավապաշտպանի ընտանիքի հետ հեռախոսազրույց է ունեցել Հռոմի Ֆրանցիսկոս պապը։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. 1,0 1,1 https://pantheon.world/profile/person/Marielle_Franco
  2. 2,0 2,1 2,2 Asesinan a concejal brasileña Marielle Franco en Río de Janeiro
  3. http://periodicos.puc-rio.br/index.php/dignidaderevista/article/view/984
  4. http://radioagencianacional.ebc.com.br/politica/audio/2018-04/alerj-aprova-concessao-de-medalha-tiradentes-marielle-franco
  5. «Anger in Brazil after prominent police critic is shot dead - France 24». France 24 (ամերիկյան անգլերեն). 2018 թ․ մարտի 15. Վերցված է 2018 թ․ մարտի 15-ին.
  6. Anna Jean Kaiser (2016 թ․ սեպտեմբերի 30). «A Favela-Born Political Up-and-Comer in Brazil». Ozy. Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ ապրիլի 8-ին. Վերցված է 2018 թ․ մարտի 17-ին. {{cite web}}: More than one of |author= and |last= specified (օգնություն)
  7. «Da Maré, Marielle Franco chega à Câmara como a quinta mais votada» (պորտուգալերեն). O Globo. 2016 թ․ հոկտեմբերի 4. Վերցված է 2017 թ․ մարտի 15-ին.
  8. Marie Declercq translated by Meredith Balkus (2018 թ․ մարտի 15). «Marielle Franco, Activist Against Brazil's Police Brutality, Assassinated in Rio». Vice. Վերցված է 2018 թ․ մարտի 17-ին. {{cite web}}: More than one of |author= and |last= specified (օգնություն)
  9. Brad Brooks (2018 թ․ մարտի 15). «Thousands march in Brazil after murder of activist councilwoman». Reuters. Վերցված է 2018 թ․ մարտի 15-ին. {{cite news}}: More than one of |author= and |last= specified (օգնություն)
  10. Glenn Greenwald (2018 թ․ մարտի 16). «Marielle Franco: Why my friend was a repository of hope and a voice for Brazil's voiceless, before her devastating assassination». The Independent. Վերցված է 2018 թ․ մարտի 17-ին. {{cite web}}: More than one of |author= and |last= specified (օգնություն)
  11. «Negra da Maré e socióloga, Marielle foi a 5ª vereadora mais votada do Rio» (պորտուգալերեն). G1. 2018 թ․ մարտի 15. Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ մարտի 15-ին. Վերցված է 2018 թ․ մարտի 16-ին.
  12. Felipe Betim (2018 թ․ մարտի 16). «Assassinato político de Marielle Franco reativa as ruas e desafia intervenção no Rio». El País. Վերցված է 2018 թ․ մարտի 16-ին. {{cite web}}: More than one of |author= and |last= specified (օգնություն)
  13. «Brazil: Authorities must investigate the killing of human rights defender Marielle Franco». Amnesty International. 2018 թ․ մարտի 15. Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ ապրիլի 8-ին. Վերցված է 2018 թ․ մարտի 17-ին.
  14. Lessing, Benjamin (2018 թ․ մարտի 2). «Brazil's federal intervention in Rio's drug wars has an authoritarian feel — and could backfire». The Washington Post. Վերցված է 2018 թ․ մարտի 18-ին.
  15. «Outrage over murder of Rio councillor». BBC News (բրիտանական անգլերեն). 2018 թ․ մարտի 15. Վերցված է 2018 թ․ մարտի 15-ին.
  16. Langlois, Jill (2018 թ․ մարտի 15). «Outspoken Rio councilwoman who fought for the marginalized is shot to death; thousands mourn». latimes.com. Վերցված է 2018 թ․ մարտի 16-ին.
  17. Lise Alves (2018 թ․ մարտի 17). «Ammunition Which Killed Marielle Franco in Rio Stolen from Police». The Rio Times. Վերցված է 2018 թ․ մարտի 23-ին.
  18. Adorno, s (2018 թ․ մարտի 19). «Ministério muda versão de Jungmann sobre roubo de munição usada em assassinato de Marielle». Cotidiano (պորտուգալերեն). Վերցված է 2018 թ․ մարտի 21-ին.
  19. Семья президента Бразилии оказалась связана с таинственным убийством
  20. «Atos de protesto por Marielle Franco estão marcados em mais de 10 capitais». Justificando (բրազիլական պորտուգալերեն). 2018 թ․ մարտի 15. Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ մարտի 16-ին. Վերցված է 2018 թ․ մարտի 15-ին.
  21. Phillips, Dom (2018 թ․ մարտի 15). «Protests held across Brazil after Rio councillor shot dead». The Guardian (անգլերեն). Վերցված է 2018 թ․ մարտի 15-ին.

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]