Մարիա Կանո
Մարիա Կանո իսպ.՝ María Cano | |
---|---|
Ծնվել է | օգոստոսի 12, 1887 |
Ծննդավայր | Մեդելյին, Կոլումբիա |
Մահացել է | ապրիլի 26, 1969 (81 տարեկան) |
Մահվան վայր | Մեդելյին, Կոլումբիա |
Մասնագիտություն | ակտիվիստ, քաղաքական գործիչ և իրավապաշտպան |
Կուսակցություն | Revolutionary Socialist Party? |
María Cano Վիքիպահեստում |
Մարիա դե լոս Անխելես Կանո Մարկես (իսպ.՝ María de los Ángeles Cano Márquez, օգոստոսի 12, 1887, Մեդելյին, Կոլումբիա - ապրիլի 26, 1969, Մեդելյին, Կոլումբիա), կոլումբիացի գրող և բանաստեղծ, որը եղել է այդ երկրի առաջին կին քաղաքական առաջնորդը։ «Աշխատավորների ծաղիկ» անունով հայտնի Կանոն ղեկավարել է պայքարը հանուն հիմնական քաղաքացիական իրավունքների և աշխատավարձ ստացող բանվորների իրավունքների։ Առաջնորդել է մի քանի գործադուլ և հանդիսացել Կոլումբիայի կոմունիստական կուսակցության համահիմնադիրներից մեկը։
Վաղ կյանք և կրթություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Կանոն ծնվել է 1887 թվականի օգոստոսի 12-ին Կոլումբիայի Անտիոկիա նահանգի Մեդելյին քաղաքում, Ռոդոլֆո Կանոյի և Ամելիա Մարկեսի ընտանիքում[1][2]․ ծնողները կիրթ և ազդեցիկ արմատական լիբերալներ էին[3][4]։ Ունեցել է երկու քույր[1], կրթությունն ստացել է աշխարհիկ, ոչ թե կաթոլիկ դպրոցներում[2]։ Այդ ժամանակ կոլումբիացի կանանց չէր թույլատրվում համալսարանում սովորել[1]։ Ծնողները մահացել են, երբ նա եղել է տարեկան[1]։
Գործունեություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Կանոն Մեդելինի այլ մտավորականների հետ հիմնադրել է գրական խմբակ ու Cyrano ոչվող ամսագիրը։ Մինչև 1922 թվականն աշխատել է El correo liberal («Ազատական փոստ») թերթում[4]։ Նրա գրվածքները և պոեզիան ունեցել են «ինտիմ և էրոտիկ» երանգ[4]։ 1924 թվականի մարտին ցանկություն է հայտնել բացել անվճար հանրային գրադարան, հրավիրել թերթերին ու գրախանութնորին նյութեր տրամադրել, իսկ մայիսին արդեն քաղաքային գրադարանը գործել է[2]։
Կանոն ներգրավվել է բոլշևիկյան հեղափոխության ազդեցության տակ գտնվող քաղաքական շրջանակներում և դարձել սոցիալիստ։ Դադարեցրել է զուտ գեղարվեստական պատճառներով գրելը և դարձել սոցիալական ակտիվիստ և հեղափոխական առաջնորդ։ Կարիքավորներին սնունդ և հագուստ տրամադրելուց բացի գրադարանում ընթերցումներ է կատարել՝ աշխատողների մշակութային տեղեկացվածությունը բարձրացնելու համար։ Այցելել է գործարաններ, սկսել է դատապարտել անարդար աշխատանքային պայմանները և գործադուլներ կազմակերպել[4]։
1925 թվականի մայիսի 1-ին՝ Կոլումբիայի աշխատավորների տոնին, նրան կնքել են ««Մեդելինի աշխատավորների ծաղիկ»» անունով[4], բարեգործական աշխատողներին սովորաբար տրված պատվավոր կոչում, որը նա օգտագործում էր որպես քաղաքական հարթակ[3]։ Դարձել է ըմբոստ կանանց խորհրդանիշը, իսկ «Անտիոկիայի ծնողները փորձում էին կանխել, որ իրենց դուստրերը մարիականոներ չդառնան»[4]
1925–1927 թվականների ընթացքում յոթ անգամ շրջագայել է երկրում[3]։ Նրա առաջին հանրահավաքներն անցկացվել են Սևիլիայի և Ռեմեդիոսի հանքերում։ 1926 թվականին Կոլումբիայ Ազգային աշխատավորական համադաշնությունը նրան պարտավորեցրել է կազմակերպել Անտիոկիայի ներկայացվածությունը Երրորդ աշխատավորական համագումարում[4]։ Համագումարում նա հարցազրույց է վերցրել կառավարության քարտուղարից՝ կոչ անելով ազատել քաղբանտարկյալներ Վիսենտե Ադամեին և Մանուել Քինտին Լամեին, որով դարձել է Կոլումբիայի քաղաքական կազմակերպություններում ղեկավար պաշտոն զբաղեցնող առաջին կինը[4]։ Ճանաչվել է «Կոլումբիայի աշխատավորների ծաղիկ»[5]։ Կարևոր դեր է խաղացել 1926 թվականին Սոցիալիստական հեղափոխական կուսակցության հիմնադրման գործում[3], նախկին նախագահ Կառլոս Ռեստրեպոյի հետ հանդես է եկել մահապատժի դեմ[2]։
Մի քանի անգամ ձերբակալվել է և հայտնվել ոստիկանության հսկողության տակ։ Նրա մի քանի հանրահավաքներ ոստիկանությունը ցրել է պաշտպանական հագուստներով։ Արտահայտվել է ընդդեմ էլիտայի շրջանում սոցիալական անարդարության, կառավարության կողմից ընդդիմության ճնշումների և ամերիկյան ընկերությունների գործելակերպի[2]։
Համահիմնադրել է կուսակցական La justicia թերթն ու գրել բազմաթիվ այլ հրատարակություննների համար[4]։ 1928 թվականին ղեկավարել է պայքարը կառավարության՝ կոմունիզմը ճնշելու համար նախատեսված օրենքի դեմ։ Նաև աջակցել է Նիկարագուայի առաջնորդ Աուգուստո Սանդինոյին՝ ընդդեմ ԱՄՆ զորքերի ներխուժման[2]։ 1928 թվականի նոյեմբերին բանանի տնկարկների աշխատակիցների գործադուլն ավարտվել է Մագդալենայի Սիենագա քաղաքում տեղի ունեցած ցույցի ժամանակ բանվորների կոտորածով[2]։ Չնայած Կանոն ներկա չէր գտնվել, նրան մեղադրել են դավադրության մեջ և բանտարկել[4]։ Նա քաղաքականապես մեկուսացել է սոցիալիստական շարքերում գաղափարական պառակտումից հետո և անհաջողություն ունեցել 1934 թվականին քաղաքականություն վերադառնալու մեջ[3]։
Հեռացել է Բոգոտայից և աշխատել է Մեդելինի Անտիոքիա պետական մամուլում[5]։ 1945 թվականին Մեդելինի կանանց դաշինքը ճանաչել է նրա ներդրումները, իսկ 1960 թվականին նա նշանակվել է Անտիոկիայի կանանց ժողովրդավարական կազմակերպության խոսնակ[4]։
Անձնական կյանք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Կանոն ապրել է կոմունիստ գրող և հռետոր Իգնասիո Տորես Ժիրալդոյի հետ[6]։
Մահ և ժառանգություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Մահացել է 1967 թվականի ապրիլի 26-ին Մեդելինում[4]։
1990 թվականին ռեժիսոր Կամիլա Լոբոգերերոն Maria Cano վերնագրով ֆիլմ է նկարահանել։ Անտիոկիայում նրա պատվին անվանակոչվել են մեկ փողոց, երկու դպրոց և մեկ համալսարան[7]։ 1991 թվականին The Flor del Trabajo Association անվամբ լեյբորիստական կազմակերպություն է ստեղծվել Ֆունցայում, որի անունը 2013 թվականի մարտի 23-ին փոխվել է Association Maria Cano-ի։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Archila Neira, Mauricio (1980 թ․ դեկտեմբերի 11). «La flor rebelde». Semana (Spanish). Վերցված է 2017 թ․ մարտի 25-ին.
{{cite web}}
: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link) - ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 Velásquez Toro, Magdala (1990 թ․ հունիսի 1). «María Cano. Pionera y agitadora social de los años 20». Credencial Historia (Spanish). Banco de la República. 6. Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ մարտի 26-ին. Վերցված է 2017 թ․ մարտի 25-ին.
{{cite journal}}
: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link) - ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Stanfield, Michael Edward (2013). Of Beasts and Beauty: Gender, Race, and Identity in Colombia. University of Texas Press. էջեր 1925–1926. ISBN 9780292745605.
- ↑ 4,00 4,01 4,02 4,03 4,04 4,05 4,06 4,07 4,08 4,09 4,10 4,11 Suárez, Juana (2001). «María Cano». In Tompkins, Cynthia; Foster, David William (eds.). Notable Twentieth-century Latin American Women: A Biographical Dictionary. Greenwood Publishing Group. էջեր 64–67. ISBN 9780313311123.
- ↑ 5,0 5,1 Dueñas-Vargas, Guiomar (2008). «María Cano». In Smith, Bonnie G. (ed.). The Oxford Encyclopedia of Women in World History, Volume 1. Oxford University Press. էջեր 277–278. ISBN 9780195148909.
- ↑ Farnsworth-Alvear, Ann (2000). Dulcinea in the Factory: Myths, Morals, Men, and Women in Colombia's Industrial Experiment, 1905–1960. Duke University Press. էջ 126.
- ↑ «Fundación Universitaria María Cano».
Վիքիպահեստ նախագծում կարող եք այս նյութի վերաբերյալ հավելյալ պատկերազարդում գտնել Մարիա Կանո կատեգորիայում։ |
|