Մարդու խորիոնային գոնադոտրոպին
 | |
| Բնորոշիչներ | |
|---|---|
| Սիմվոլ | CGA |
| Alt. symbols | FSHA, GPHa, GPHA1, HCG, LHA, TSHA |
| Entrez | |
| HUGO | |
| OMIM | |
| Այլ տվյալներ | |
| Լոկուս | Քրոմ. 6 |
Մարդու խորիոնային գոնադոտրոպին, խորիոնի կողմից արտադրովող հորմոն։ Այն սկսվում է արտադրվել սաղմի իմպլանտացիայից 6-8 օր հետո և հղիության բնականոն ընթացքի կարևորագույն բնութագրիչ է։ Ինչպես լյութեինացնող և ֆոլիկուլախթանող հորմոնները, այնպես էլ մարդու խորիոնային գոնադոտրոպինը պատկանում է գոնադոտրոպինային հորմոնների դասին, սակայն նրանցից տարբերվում է մոլեկուլում որոշ ամինաթթունների հաջորդականությամբ։ Սկսվում է արտադրվել հղիության սկզբից, քանակությունը մի քանի հազար անգամ ավելանում է հղիության 7-11 շաբաթներում, այնուհետ աստիճանաբար սկսում է նվազել։
Հորմոնի՝ մեզի մեջ գտնվող β ենթամիավորների որակական որոշման վրա է հիմնված հղիության թեստը։ Հղիության ընթացքում խորիոնային գոնադոտրոպինի ցածր մակարդակը կամ աճման նվազումը վկայում է ինքնակամ վիժման վտանգի կամ արտարգանդային հղիության առկայության մասին։
Տղամարդկանց և ոչ հղի կանանց մոտ արյան մեջ խորիոնային գոնադոտրոպինի առկայությունը վկայում է այդ հորմոնը արտադրող ուռուցքի առկայության մասին։
Քիմիական կառուցվածք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Խորիոնային գոնադոտրոպինը իր քիմիական կառուցվածի տեսանկյունից պատկանում է գլիկոպրոտեինների դասին և կազմված է երկու՝ α և β ենթամիավորներից։ α ենթամիավորը իր կառուցվածքով նույնական է լյութեինացնող, ֆոլիկուլախթանող և թիրեոտրոպ հորմոններին։ β ենթամիավորը յուրահատուկ է և բնորոշ է միայն այս հորմոնին. հենց այս մասով էլ խորիոնային գոնադոտրոպինը տարբերվում է վերոնշյալ հորմոններից։
Խորիոնային գոնադոտրոպինը կազմված է 237 ամինաթթուներից և ունի 36.7 կԴտ մոլեկուլային զանգված[1]։
Կենսաբանական ակտիվություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Խորիոնային գոնադոտրոպինը, ինչպես լյութեինացնող և ֆոլիկուլախթանող հորմոնները, օժտված է բարձր կենսաբանական ակտիվությամբ և նրանց նման միանում է գոնադոտրոպինային ընկալիչներին։ Նրա լյութեինացնող հատկությունը գերազանցում է ֆոլիկուլախթանող հատկությանը և այս տեսակետից գերազանցում է մակուղեղի առաջնային բիլթի կողմից արտադրվող «սովորական» լյութեինացնող հորմոնին։
Պտղի ընկերքի կողմից արտադրվող խորիոնային գոնադոտրոպինի շնորհիվ հղիների մոտ դեղին մարմինը գոյատևում է 10-12 շաբաթ և արտադրում է էստրոգեն և պրոգեստերոն՝ապահովելով հղիության համար այդ կարևոր հորմոնների նորմալ մակարդակը մինչև այն ժամանակ,երբ ընկերքը ի վիճակի կլինի ինքն արտադրել տվյալ հորմոնների նորմալ քանակությունը։ Հղիների մոտ խորիոնային գոնադոտրոպինի ազդեցությամբ դեղին մարմինը ապահովում է պրոգեստերոնի բարձր մակարդակ, որը ոչ հղիների մոտ ֆիզիոլոգիապես անհնար է։ Այն նաև ձվարանների ֆոլիկուլներին ստիպում է արտադրել էստրոգեններ և թույլ անդրոգեններ։
Խորիոնային գոնադոտրոպինը ունի նաև կորտիկոտրոպ ազդեցություն, և ակտիվացնում է մակերիկամների կեղևային շերտում ստերոիդոգենեզը և ապահովում է հղիության ընթացքում մակերիկամների հիպերպլազիան։
Գլյուկոկորտիկոիդների արտադրությունը նպաստում է օրգանիզմի՝սթրեսսների նկատմամբ կայունության բարձրացմանը,որոնք նկատվում են հղիության ընթացքում։ Դրանք նաև ունեն իմունոսուպրեսիվ ազդեցություն և նպաստում են արգանդում կիսով չափ օտար մարմնի ներդրմանը և զարգացմանը։ Այս տեսանկյունից պետք է նշել, որ մակուղեղի գոնադոտրոպինները չունեն այսպիսի հատկություններ։
Խորիոնային գոնադոտրոպինը մեծ նշանակություն ունի նաև ընկերքի գործառական ակտիվության զարգացման և պահպանման համար,բարելավում է նրա աճը և ավելացնում է թավիկների քանակությունը։
Արտածին խորիոնային գոնադոտրոպինի ներմուծումը կանաց մոտ բարձրացնում է էստրոգենների և պրոգեստերոնի արտադրությունը ձվարանների կողմից,ինչպես նաև բերում է տարաժամկետ օվուլյացիայի և պատռված դեղին մարմնի լյութեինացման։
Տղամարդկանց մոտ արտածին հորմոնը խթանում է սպերմատոգենեզը և սեռական հորմոնների արտադրությունը։
Հղիության դեղատնային թեստը հիմնված է խորիոնային հորմոնի մեզի մեջ որոշման վրա։ Հղիության ավելի ստույգ որոշման համար իրականացնում են արյան մեջ հորմոնի քանակական չափում։
Արդյունքների մեկնաբանում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ոչ հղի կանաց և տղամարդկանց մոտ խորիոնային գոնադոտրոպինի բարձր մակարդակը վկայում է լուրջ հիվանդությունների մասին։
- ձվարանների ուռուցք
- աղեստամոքսային համակարգի ուռուցքային հիվանդություններ, խոզի երիզորդ
- թոքերի, երիկամների, արգանդի նորագոյացություններ
- խորիոնկարցինոմա
Խորիոնային գոնադոտրոպինի ցածր մակարդակը հղիների մոտ կարող է վկայել հղիության ժամանակահատվածի սխալ հաշվարկի կամ լուրջ խանգարումների մասին։
- արտարգանդային հղիություն
- չզարգացող հղիություն
- պտղի զարգացման դանդաղում
- ինքնակամ վիժման վտանգ
- խորիոնաընկերքային անբավարարություն
- պտղի մահ (II և III եռամսյակ)
Խորիոնային գոնադոտրոպինի նորմալ արժեքներըՀղիների մոտ[2][խմբագրել | խմբագրել կոդը]
| Ժամկետ(բեղմն.) | Քանակ (uIU/mL) |
| 1—2 շաբաթ | 25—155 |
| 2—3 շաբաթ | 101—4870 |
| 3—4 շաբաթ | 1110—31500 |
| 4—5 շաբաթ | 2560—82300 |
| 5—6 շաբաթ | 23100—151000 |
| 6—7 շաբաթ | 27300—233000 |
| 7—11 շաբաթ | 20900—291000 |
| 11—16 շաբաթ | 6140—103000 |
| 16—21 շաբաթ | 4720—80100 |
| 21—39 շաբաթ | 2700—78100 |
Կեղծ բացասական արժեքներ կարող են ստացվել.
- թեստը չափից շուտ է արվել
- արտարգանդային հղիություն