Jump to content

Մատակարարման շղթայի կառավարում

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Մատակարարման շղթայի կառավարում
Type of management Խմբագրել Wikidata
Ենթակատեգորիաoperations management, լոգիստիկա, control Խմբագրել Wikidata
Object class of occur­ren­ceՄատակարարման շղթա Խմբագրել Wikidata
Կազմված էՄատակարարման շղթա, լոգիստիկա Խմբագրել Wikidata
Մատակարարման շղթայի կառավարման գործառնությունները[1] (cf. Wieland/Wallenburg, 2011)
Արդյունավետ մատակարարման շղթայում որոշումները համահունչ են:

Մատակարարման շղթայի կառավարում (անգլ.՝ Supply chain management), ձեռնարկատիրական գործունեության մեջ գնումների համակարգի (հումքի/բաղադրիչների գնում), գործառնությունների կառավարման, լոգիստիկայի և մարքեթինգի միջոցով հումքի վերածումը պատրաստի արտադրանքի և առաքումը վերջնական հաճախորդներին[2][3]:

Ավելի նեղ իմաստով՝ մատակարարման շղթայի կառավարումը «մատակարարման շղթայի գործունեության նախագծումը, պլանավորումը, իրականացումը, վերահսկումը և մոնիտորինգն է՝ նպատակ ունենալով ստեղծել զուտ արժեք, օգտագործել համաշխարհային լոգիստիկա, համաժամանակյա դարձնել առաջարկը և պահանջարկը և չափել կատարողականը գլոբալ մակարդակում[4][5]։

Սա կարող է ներառել հումքի տեղաշարժը և պահեստավորումը, ընթացիկ գույքագրումը, պատրաստի ապրանքների՝ ծագման կետից մինչև սպառման կետ տեղափոխելը: Փոխկապակցված ցանցերը, հանգույցային բիզնեսները մատակարարման շղթայում պահանջվող ապրանքների և ծառայությունների՝ վերջնական հաճախորդներին մատակարմամբ զբաղվող կազմակերպություններն են[6]:

Առաքելություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մատակարարման շղթայի կառավարման նպատակն է փորձել նվազագույնի հասցնել մատակարարման շղթայի տարբեր փուլերում առկա ընդհանուր ծախսերը և այդ փուլերում ֆիրմաների ստորաբաժանումների միջև առաջացող հակասացությունները, Օրինակ վաճառքի բաժինը ցանկանում է ունենալ ավելի բարձր պաշարներ՝ պահանջները բավարարելու համար, որի դեպքում պահեստի կառավարման համար պահանջվում է ավելի շատ պաշարներ՝ պահպանման ծախսերի բարձրացմամբ, որը հակասություններ է առաջացնում[7]։

Տերմինի ծագումը և սահմանումները

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1982 թվականին Booz Allen Hamilton կազմակերպության խորհրդատու Քիթ Օլիվերը Financial Times գործարար թերթին տված հարցազրույցում ներկայացրել է «մատակարարման շղթայի կառավարում» տերմինի սահմանումը[8]:

1983 թվականին Գերմանիայում WirtschaftsWoche կազմակերպությունն առաջին անգամ իրականացրել է «Մատակարարման շղթայի կառավարման նախագիծ»՝ Վոլֆգանգ Պարշի գլխավորությամբ[9]։

1990-ականներ թվականների կեսերին «մատակարարման շղթայի կառավարում» տերմինը ժողովրդականություն է ձեռք բերել՝ շնորհիվ այդ թեմայի մասին գրված հոդվածների և գրքերի:

Մատակարարման շղթաներն ի սկզբանե եղել են բոլոր գործողությունները, որոնք կապված են ապրանքների՝ հումքից մինչև վերջնական սպառող հասնելու ընթացքում տեղի ունեցող պրոցեսներին[10][11][12]։

Մատակարարման շղթայի կառավարման այլ ընդհանուր ընդունված սահմանումներից են.

  • Մատակարարների, ընկերության, վերավաճառողների և վերջնական սպառողների միջև նյութերի, վերջնական ապրանքների և հարակից տեղեկատվության հոսքերի կառավարում[13],
  • Հաճախորդների վրա կենտրոնացած սահմանումը տրված է Hines-ի կողմից (2004: p76). «Մատակարարման շղթայի ռազմավարությունները պահանջում են ցանցի օղակների ամբողջական համակարգային դիտում, որոնք արդյունավետորեն աշխատում են՝ սպառողին առաքման վերջնակետում հաճախորդների գոհունակություն ստեղծելու համար: Որպես Հետևաբար, ծախսերը պետք է իջեցվեն ամբողջ շղթայում՝ դուրս մղելով ավելորդ ծախսերը, տեղաշարժերը և բեռնաթափումը Արդյունավետությունը կենտրոնանում է համակարգի ընդհանուր արդյունավետության և դրամական պարգևատրումների արդար բաշխման վրա մատակարարման շղթայի մեջ գտնվողներին: Մատակարարման շղթայի համակարգը պետք է համապատասխանի հաճախորդների պահանջներին:
  • Հիմնական բիզնես գործընթացների ինտեգրում մատակարարման շղթայում՝ հաճախորդների և շահագրգիռ կողմերի համար արժեք ստեղծելու նպատակով[14]։

Գործառույթներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մատակարարման շղթայի կառավարումը բազմաֆունկցիոնալ մոտեցում է, որը ներառում է հումքի տեղափոխումը կազմակերպություն, հումքի վերամշակման տարբեր ասպեկտներ և պատրաստի ապրանքների տեղափոխումը կազմակերպությունից դուրս՝ դեպի վերջնական սպառող: Քանի որ կազմակերպությունները ձգտում են դառնալ ավելի ճկուն, նրանք նվազեցնում են հումքի աղբյուրների և բաշխման ուղիների՝ սեփական ուժեով կազմակերպումը: Այս գործառույթներն սկսվել են ավելի շատ փոխանցվել այլ ընկերությունների, որոնք կարող են ավելի լավ իրականացնել տվյալ գործառնությունը: Արդյունքը նրանումն է, որ ավելանալու է հաճախորդների պահանջարկը բավարարելու մեջ ներգրավված կազմակերպությունների թիվը՝ միաժամանակ նվազելով ամենօրյա լոգիստիկ գործառնությունների կառավարչական վերահսկողությունը: Ավելի քիչ վերահսկողությունը և մատակարարման շղթայի ավելի շատ գործընկերների առկայությունը հանգեցնում են մատակարարման շղթայի կառավարման հայեցակարգի ստեղծմանը[15][16][17]:

Կարևորություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կազմակերպություններն ավելի շատ են սկսել կարևորել արդյունավետ մատակարարման շղթաների կառավարման դերը՝ համաշխարհային շուկայում և տեղական տնտեսություններում մրցելու համար:

Ըստ Փիթեր Դրաքերի` «կորպորատիվ մշակույթի ամենամեծ փոփոխությունը կարող է լինել հարաբերությունների արագացված աճը, որը հիմնված է ոչ թե սեփականության, այլ գործընկերության վրա»: Այս մոտեցումը թույլ է տալիս օգտագործել համագործակից ընկերությունների ուժեղ կարողությունները՝ բարձրացնելով բիզնեսի արդյունավետությունը[18][19]:

Վերջին տասնամյակների ընթացքում գլոբալիզացիան, աութսորսինգը (կամ ծառայության պատվիրակումը) և տեղեկատվական տեխնոլոգիաները բազմաթիվ կազմակերպությունների (Dell, Hewlett-Packard) հնարավորություն են տվել հաջողությամբ գործարկել համատեղ մատակարարման ցանցեր, որոնցում յուրաքանչյուր բիզնես գործընկեր կենտրոնանում է միայն մի քանի հիմնական ռազմավարական աշխատանքների վրա:

21-րդ դարում բիզնես միջավայրի փոփոխությունները նպաստել են մատակարարման շղթայի ցանցերի զարգացմանը` որպես գլոբալիզացիայի, բազմազգ ընկերությունների, ռազմավարական դաշինքների տարածման արդյունք:

Մատակարարման շղթայի կառավարման կարևորությունը վճռորոշ դարձավ 2019-2020 թվականներին ամբողջ աշխարհով մեկ տարածված կորոնավիրուսի (COVID-19) համաճարակի դեմ պայքարում[20]: Համաճարակի շրջանում, երկրների կառավարությունները, որոնք ունեին արդյունավետ մատակարարման շղթայի կառավարում, ունեին բավականաչափ բժշկական պարագաներ իրենց կարիքները բավարարելու համար[21][22] [23]: ԱՄՆ-ում COVID-19 պատճառով ճգնաժամ են գրանցվել տեղական տնտեսության շատ ոլորտներ, ներառյալ երկրի լոգիստիկ արդյունաբերությունը: Որոշ կազմակերպություններ կարողացել են արագ զարգացնել արտասահմանյան մատակարարման շղթաներ, որպեսզի ներմուծեն անհրաժեշտ բժշկական պարագաներ[24][25][26]:

Մատակարարման շղթայի կառավարումը նույնպես կարևոր է կազմակերպչական ուսուցման համար: Աշխարհագրորեն ավելի ընդարձակ մատակարարման շղթաներով ընկերությունները, որոնք կապում են տարբեր առևտրային խմբերը, հակված են դառնալ ավելի նորարար և արդյունավետ[27]:

Մատակարարման շղթաների անվտանգության կառավարման համակարգը ներկայացված է ISO/IEC 28000, ISO/IEC 28001 և հարակից ստանդարտներում: Մատակարարման շղթայի կառավարումը մեծապես կախված է գործառնությունների կառավարման, լոգիստիկայի, գնումների և տեղեկատվական տեխնոլոգիաների ոլորտներից:

Մատակարարման շղթայի ճկունություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մատակարարման շղթայի կառավարման կարևոր տարրը ճկունությունն է, որը սահմանվում է որպես «մատակարարման շղթայի կարողությունը հարմարվելու կամ փոխակերպվելու փոփոխությունների առկայության դեպքում»[28]:

Վերջին տարիներին ճկունության մեկնաբանությումը էկոլոգիական և սոցիալ-էկոլոգիական ճկունության համատեքստում հանգեցրել են համապատասխանաբար հարմարվողականության և փոխակերպման հասկացությունների ի հայտ գալուն: Այսպիսով, մատակարարման շղթան մեկնաբանվում է որպես սոցիալ-էկոլոգիական համակարգ, որը նման է էկոհամակարգին (օրինակ՝ անտառը), ի վիճակի է մշտապես հարմարվել արտաքին միջավայրի փոփոխություններին և սոցիալական դերակատարների առկայության և կանխատեսումների միջոցով՝ նաև վերափոխվել[29]:

Հմտություններ և կարողություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մատակարարման շղթայի մասնագետները պետք է գիտելիքներ ունենան մատակարարման շղթայի գործառույթների կառավարման վերաբերյալ (օր․ տրանսպորտ, պահեստավորում, գույքագրման կառավարում և արտադրության պլանավորում): Նախկինում մատակարարման շղթայի մասնագետները շեշտը դրել են լոգիստիկ հմտությունների զարգացման վրա, ինչպիսիք են բեռնափոխադրումների երթուղիների իմացությունը, պահեստային սարքավորումների և բաշխման կենտրոնների տեղակայման վայրերի իմացությունը:

Մատակարարման շղթայի հմուտ մասնագետների պակասը ընդգծվել է Մասաչուսեթսի տեխնոլոգիական ինստիտուտի կողմից 2010 թվականին հրապարակված ուսումնասիրության մեջ, որն ընդգծում է «նեղ տեխնիկական հմտություններով» անձնակազմի առատ մատակարարումը, բայց «ավելի լայն բիզնես հմտություններով» աշխատանքի դիմողների թվի պակասը[30][31][32][33][34]։

Հավաստագրում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մատակարարման շղթայի կառավարման ոլորտում աշխատող մասնագետները կարող են մասնագիտական ​​հավաստագրում ստանալ՝ հանձնելով քննություն, որի նպատակն է երաշխավորել ոլորտում որոշակի մակարդակի գիտելիք: Հավաստագրման քննություն հանձնելու համար անհրաժեշտ գիտելիքները կարելի է ձեռք բերել մի քանի աղբյուրներից: Որոշ գիտելիքներ կարող են ստացվել քոլեջներում դասավանդվող առարկաներից, բայց դրանց մեծ մասը ձեռք է բերվում աշխատանքի ընթացքում ուսուցման փորձի, դասընթացների մասնակցելու, գործնական միջավայրում փորձ ձեռքբերելու և մասնագիտական գրքեր ու հոդվածներ կարդալու միջոցով: Հավաստագրող կազմակերպությունները կարող են տրամադրել հավաստագրման սեմինարներ՝ հարմարեցված իրենց քննություններին[35][36]:

Համալսարանների վարկանիշային աղյուսակ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հյուսիսամերիկյան հետևյալ համալսարանները բարձր տեղ են զբաղեցրել իրենց առաջարկած մագիստրոսական կրթության շնորհիվ՝ ըստ SCM World University 100 վարկանիշային ցուցակի, որը հրապարակվել է 2017 թվականին՝ հիմնված լինելով մատակարարման շղթայի ղեկավարների կարծիքների վրա․

Իսկ հետևյալ համալսարանները բարձր տեղ են զբաղեցրել 2016 թվականի Eduniversal լավագույն մագիստրոսական ծրագրերի վարկանիշում՝ մատակարարման շղթայի և լոգիստիկայի համար․

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ cf. Andreas Wieland, Carl Marcus Wallenburg (2011): Supply-Chain-Management in stürmischen Zeiten. Berlin.
  2. ↑ Kozlenkova, Irina; և այլք: (2015). «The Role of Marketing Channels in Supply Chain Management». Journal of Retailing. 91 (4): 586–609. doi:10.1016/j.jretai.2015.03.003. Վերցված է 28 September 2016-ին.
  3. ↑ Ghiani, Gianpaolo; Laporte, Gilbert; Musmanno, Roberto (2004). Introduction to Logistics Systems Planning and Control. John Wiley & Sons. էջ 3-4. ISBN 9780470849170. Վերցված է 8 January 2023-ին.
  4. ↑ Cornell Engineering, Supply Chain, School of Operations Research and Information Engineering, accessed 27 March 2021
  5. ↑ «Supply chain management (SCM)». APICS Dictionary. Վերցված է 2016-07-19-ին. «supply chain management[:] The design, planning, execution, control, and monitoring of supply chain activities with the objective of creating net value, building a competitive infrastructure, leveraging worldwide logistics, synchronizing supply with demand, and measuring performance globally.»
  6. ↑ Harland, C.M. (1996) Supply Chain Management, Purchasing and Supply Management, Logistics, Vertical Integration, Materials Management and Supply Chain Dynamics. In: Slack, N (ed.) Blackwell Encyclopedic Dictionary of Operations Management. UK: Blackwell.
  7. ↑ Sadeghi, Javad; Mousavi, Seyed Mohsen; Niaki, Seyed Taghi Akhavan (2016-08-01). «Optimizing an inventory model with fuzzy demand, backordering, and discount using a hybrid imperialist competitive algorithm». Applied Mathematical Modelling (անգլերեն). 40 (15–16): 7318–7335. doi:10.1016/j.apm.2016.03.013. ISSN 0307-904X.
  8. ↑ Robert B. Handfield; Ernest L. Nichols (1999). Introduction to Supply Chain Management. New York: Prentice-Hall. էջ 2. ISBN 0-13-621616-1.
  9. ↑ Dr. Burkhardt, Rainer (1982). «Der Weg zur Integration». WirtschaftsWoche.
  10. ↑ David Jacoby (2009), Guide to Supply Chain Management: How Getting it Right Boosts Corporate Performance (The Economist Books), Bloomberg Press; 1st edition, 978-1576603451
  11. ↑ Andrew Feller, Dan Shunk, & Tom Callarman (2006). BPTrends, March 2006 - Value Chains Vs. Supply Chains
  12. ↑ Blanchard, D., (2010), Supply Chain Management Best Practices, 2nd. Edition, John Wiley & Sons, 9780470531884
  13. ↑ Nabil Abu el Ata, Rudolf Schmandt (2016), The Tyranny of Uncertainty, Springer, 978-3662491041
  14. ↑ Cooper, M.C., Lambert, D.M., & Pagh, J. (1997) Supply Chain Management: More Than a New Name for Logistics. The International Journal of Logistics Management Vol 8, Iss 1, pp 1–14
  15. ↑ Kouhizadeh, Mahtab; Sarkis, Joseph (2018-10-12). «Blockchain Practices, Potentials, and Perspectives in Greening Supply Chains». Sustainability (անգլերեն). 10 (10): 3652. doi:10.3390/su10103652. ISSN 2071-1050.
  16. ↑ «Trust, commitment and relationships in supply chain management: A path analysis».
  17. ↑ Hemold, Marc; Terry, Brian (2016). Global Sourcing and Supply Management Excellence in China: Procurement Guide for Supply Experts. Springer. էջ 30.
  18. ↑ Greenlaw, Steven A.; Shapiro, David; MacDonald, Daniel (2022-12-14). «Ch. 1 Introduction - Principles of Economics 3e | OpenStax». openstax.org (English). Վերցված է 2024-07-23-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  19. ↑ www.ascm.org https://www.ascm.org/cscp-certification/. Վերցված է 2024-07-23-ին. {{cite web}}: Missing or empty |title= (օգնություն)
  20. ↑ Saad, Anne (24 November 2022). «Importance of Supply Chain Management». mydigitalnews.in/. Cargoes By DP World. Վերցված է 26 November 2022-ին.
  21. ↑ Staff-56, Inside Logistics Online (2020-04-13). «Alberta sharing PPE with other provinces». Inside Logistics (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2020-04-13-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ թվային անուններ: authors list (link)
  22. ↑ News; Canada (2020-04-12). «COVID-19: Alberta to donate PPE, ventilators to other provinces | National Post» (կանադական անգլերեն). Վերցված է 2020-04-13-ին. {{cite web}}: |last1= has generic name (օգնություն)
  23. ↑ Commissioner, Office of the (2020-03-27). «Coronavirus (COVID-19) Supply Chain Update». FDA (անգլերեն). Վերցված է 2020-04-13-ին.
  24. ↑ «Canada building its own PPE supply chain in China». CBC News. 2020-04-13.
  25. ↑ Atkins-80, Emily (2020-04-03). «Keeping up: How to keep your DC moving during the pandemic». Inside Logistics (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2020-04-13-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ թվային անուններ: authors list (link)
  26. ↑ García-Herrero, Alicia (2020-02-17). «Epidemic tests China's supply chain dominance». European (ամերիկյան անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2020-09-30-ին. Վերցված է 2020-04-13-ին.
  27. ↑ Todo, Y.; Matous, P.; Inoue, H. (11 July 2016). «The strength of long ties and the weakness of strong ties: Knowledge diffusion through supply chain networks» (PDF). Research Policy. 45 (9): 1890–1906. doi:10.1016/j.respol.2016.06.008.
  28. ↑ Wieland, Andreas; Durach, Christian F. (2021). «Two perspectives on supply chain resilience». Journal of Business Logistics. 42 (3): 315–322. doi:10.1111/jbl.12271. ISSN 2158-1592. S2CID 233812114.
  29. ↑ Wieland, Andreas (2021). «Two perspectives on supply chain resilience». Journal of Supply Chain Management. 57 (1). doi:10.1111/jscm.12248. ISSN 1745-493X.
  30. ↑ «Skills and Competencies That Supply Chain Professionals Will Need». www.scmr.com. Վերցված է 26 July 2017-ին.
  31. ↑ Betty A. Kildow (2011), Supply Chain Management Guide to Business Continuity, American Management Association, 9780814416457
  32. ↑ Tramarico, C. L. et al., Multi-criteria analysis of professional education on supply chain management, Production, 29, e20180087, 2019, page 5, accessed 30 July 2023
  33. ↑ Wailgum, T., Supply Chain Talent: In Demand and Out of Stock?, CIO, published 15 November 2010, accessed 28 August 2023
  34. ↑ Cottrill, K., Are You Prepared for the Supply Chain Talent Crisis?, MIT Center for Transportation & Logistics, Fall 2010, accessed 28 August 2023
  35. ↑ Colin Scott (2011), Guide to Supply Chain Management, Springer, 9783642176753
  36. ↑ Carol Ptak & Chad Smith (2011), Orlicky's 3rd Edition, McGraw Hill 978-0-07-175563-4
  37. ↑ «University 100 - SCM World». Արխիվացված է օրիգինալից 3 July 2017-ին. Վերցված է 26 July 2017-ին.
  38. ↑ «Choose a Master, an MS or an MBA in Supply Chain and Logistics». www.best-masters.com. Վերցված է 26 July 2017-ին.

Ընթերցանության նյութեր

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]


Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Մատակարարման շղթայի կառավարում» հոդվածին։
 ⛭ 
  Բառարաններ և հանրագիտարաններ
Չափորոշչային վերահսկողություն
BNF: 11976688n · GND: 4684051-5 · LCCN: sh85018306 · Microsoft: 44104985
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Մատակարարման_շղթայի_կառավարում&oldid=10111402» էջից