Մասնակից:Vmakenas/Ավազարկղ

Յաղագս սկզբանց; Περὶ ἀρχῶν
Հեղինակ	Որոգինես
Թեմա	աստվածաբանություն
Բնօրինակ լեզու	հին հունարեն
Ստեղծման տարեթիվ	220-230 թվականների միջակայքում

Յաղագս սկզբանց (հուն․՝ Περὶ Ἀρχῶν; լատին․՝ De Principiis) քրիստոնյա գրող Որոգինեսի աստվածաբանական տրակտատն է։ Այն համարվում է քրիստոնեական աստվածաբանության առաջին համակարգված շարադրումը։ Այն ստեղծվել է 220-230 թվականներն ընկած ժամանակահատվածում^[1]:

Բացի կանոնավոր տեքստերը, Որոգինեսը հղում է արել նաև պարականոն գրքերի. «Գործք Պաւղոսի», Հերմասի «Հովիվը», «Մովսէսի յամբարձումը», «Թուղթ Բառնաբասի»:

Երբ Որոգինեսը մոտ քառասունհինգ տարեկան էր, նա ընդհատել է սուրբ գրությունների մեկնության իր խոստումնալից ծրագիրը՝ գրելով «Յաղագս սկզբանց»-ը: Այդ աշխատության մեջ նա ներկայացրել է քրիստոնեական ուսմունքների միասնական քննարկում, որպեսզի իր ընթերցողները կարողանան ավելի խորությամբ ուսումնասիրել եկեղեցու հավատքի կանոնը և տարբերակել սուրբ գրությունների հակասական մեկնաբանությունները, որոնք առատ էին Ալեքսանդրիայում 220-ականների վերջին: Այդ տրակտատն ավարտելուց հետո Որոգինեսը վերսկսել է Աստվածաշնչի իր ուսումնասիրությունը՝ հավանաբար դիտարկելով «Յաղագս սկզբանց»-ը որպես, գուցե և անհրաժեշտ, բայց շեղում սուրբ գրությունների մեկնաբանության իր ավելի խոշոր ծրագրից^[2]:

Ստեղծման պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

«Յաղագս սկզբանց»-ի ստեղծումը, հավանաբար, դարձել է վեճի պատճառ Որոգինեսի և Դեմիտրիոս Աղեքսանդրիացի եպիսկոպոսի միջև, ինչի պատճառով` Որոգինեսն ստիպված է եղել լքել Ալեքսանդրիան և հաստատվել Ծովեզրյա Կեսարիայում^[3]: «Յաղագս սկզբանց»-ի բնօրինակը չի պահպանվել, սակայն դրա որոշ պատառիկներ պահպանվել են Որոգինեսի մեկ այլ աշխատության «Բարեսիրության» մեջ, ինչպես նաև` Հուստինիանոսի էդիկտներում^[4]:

Տրակտատի լատիներեն թարգմանությունը կատարել է Ռուփինոս Աքվիլեացին` 397 թվականին: Այն ստեղծվել է որոգինական առաջին վեճի ընթացքում, որտեղ Ռուփինոսը որոգինիստների կողմից էր, հետևաբար` ավելի հակված էր Որոգինեսի գաղափարներին ավելի գաղափարներն ավելի ուղղափառ հնչեղություն տալ^[5]: Նույն ժամանակաշրջանում, Որոգինեսի աշխատության լատիներեն մեկ այլ թարգմանություն է կատարել Ռուփինոսի ընդդիմախոս Հիերոնիմոս Ստրիդոնցին: Հիերոնիմոսը պնդում էր, որ այդ թարգմանությունն ավելի բառացի է, սակայն այդ թարգմանությունից պահպանվել են սոսկ մեջբերումներ^[6]:

Բովանդակություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Որիգինեսը ներածության մեջ մեկնել է աստվածաբանության բնույթը: Որիգինեսը կարծում էր, թե առաքյալներն իրենց գործերում հայտնել են միայն այն, ինչը համարել են կարևոր, այդ իսկ պատճառով` պարզաբանման կարիք ունեցող բազմաթիվ հարցեր են մնացել: Որիգենեսը դրանց շարքին էր դասում աստծո միակության, Սուրբ Երրորդության անձերի փոխհարաբերությունների, հարության, կամքի ազատության, հրեշտակների և այլ հարցեր^[1]: Նախաբանին հաջորդում է չորս գիրք:

Գիրք առաջին[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Առաջին գրքի առաջին գլուխը նվիրված է աստծուն: Որիգինեսը համոզված էր, թե աստտված անմարմնական է: Երկրորդ գլուխը նվիրված է Քրիստոսին, ում նույնացնում է աստծո գերիմաստությանը: Երրորդ գլուխը նվիրված է Սուրբ Հոգուն: