Մասնակից:Mariam Muradyan/Ներթափանցել մարմին առանց վիրահատության

Համակարգչային տեխնիկայի, մաթեմատիկայի և գիտության այլ բնագավառների զարգացման շնորհիվ վիրահատական դանակը իր տեղը զիջել է ոչ վիրահատական գործիքներին։ Բացի ռենտգենյան պատկերից, որն ավելի քան 100 տարի է, ինչ օգտագործվում է բժշկության մեջ, այժմ կիրառվում են նաև համակարգչային տոմոգրաֆիան (շերտագրությունը, ՀՏ), մագնիսառեզոնանսային տոմոգրաֆիան (ՄՌՏ), պոզիտրոնային էմիսիոն տոմոգրաֆիան (ՊԷՏ) և ուլտրաձայնային պատկերը, կամ՝ սոնոգրաֆիան:

Ռենտգենյան ճառագայթների օգնությամբ կարելի է «լուսավորել» մարդու մարմինը, ինչի շնորհիվ կարելի է ստանալ ոսկորների պատկերը։ ժամանակակից սարքերով կարելի է նաև ստանալ ներքին օրգանների պատկերները, որոշել քիմիական նյութերի կառուցվածքները։ Համակարգչային տոմոգրաֆիան (կոնտրաստով կամ առանց) կարող է անհրաժեշտ լինել մի ամբողջ շարք սիրտ-անոթային հիվանդությունների, ուռուցքների, որոշ բնածին արատների և վնասվածքների ախտորոշման համար: Որոշ դեպքերում ՀՏ-ն օգտագործվում է բուժման արդյունավետության գնահատման նպատակով (օրինակ՝ քաղցկեղային ուռուցքները բուժելիս): Մագնիսառեզոնանսային տոմոգրաֆիան բժշկական գործիքային հետազոտման բացարձակ անվնաս մեթոդ է, որը թույլ է տալիս մանրակրկիտ հետազոտել օրգանիզմի գրեթե ցանկացած հատված, ստանալ շերտավոր եռաչափ (3D) պատկերներ և հայտնաբերել հիվանդությունները շատ վաղ փուլում: Պոզիտրոնային էմիսիոն տոմոգրաֆիան ներկայում միջուկային բժշկության ակտիվ զարգացող ախտորոշիչ և հետազոտական մեթոդ է, որը հնարավորություն է տալիս հատուկ սարքավորման` ՊԷՏ – սկաների միջոցով, հետևել պոզիտրոն-ճառագայթող ռադիոիզոտոպներով նիշակրված կենսաբանական ակտիվ միացությունների բաշխմանը օրգանիզմում:

Ռենտգենյան ճառագայթներ

Գերմանացի ֆիզիկոս, Վյուրցբուրգի համալսարանի պրոֆեսոր և ռեկտոր Վիլհելմ Ռենտգենը փորձարկումների ժամանակ անսպասելիորեն հայտնաբերում է «ամենուր թափանցող» ճառագայթներ՝ X-ճառագայթներ: Հետագա փորձարկումները ցույց են տալիս, որ X-ճառագայթներն առաջանում են այնտեղ, որտեղ կատոդային ճառագայթները դիպչում են կատոդի խողովակի ներսի պատնեշին: Գիտնականը հատուկ խողովակ է պատրաստում, որն ապահովում է X-ճառագայթների հոսքը: Այդ խողովակի միջոցով նա ուսումնասիրում և նկարագրում է նախկինում անհայտ ճառագայթների հիմնական հատկանիշները, որոնք ստանում են ռենտգենյան անվանումը: Ռենտգենյան ճառագայթման շնորհիվ Ռենտգենը կարողանում է ստանալ առաջին նկարները: Գիտնականի հայտնագործությունը շատ մեծ նշանակություն է ունենում գիտության զարգացման համար: Ատոմամիջուկային գիտության հիմքը հանդիսացող այս հայտնագործության համար 1901թ.-ին Ռենտգենին շնորհվում է ֆիզիկայի գծով պատմության մեջ առաջին Նոբելյան մրցանակը: Ռենտգենյան ճառագայթներն էլեկտրամագնիսական ալիքների տարատեսակ են: Արեգակն ու մյուս աստղերն արձակում են ռենտգենյան ճառագայթներ, որոնք կլանում է մեր մոլորակի մթնոլորտը և մեզ պաշտպանում դրանց վնասակար ազդեցությունից: Թեև ռենտգենյան ճառագայթները ռադիոալիքների և տեսանելի լույսի նման ալիքներ են, սակայն ավելի կարճ են և ունեն անհամեմատ ավելի մեծ էներգիա, ինչի շնորհիվ կարող են թափանցել պինդ մարմինների, նաև մարդու օրգանների ու հյուսվածքների միջով: Վերջիններս, իրենց հերթին, այդ ճառագայթները կլանում են այնքան ուժեղ, որքան խիտ է տվյալ հյուսվածքը, և ծանր են նրա պարունակած տարրերը: Օրինակ՝ նույնիսկ ոչ հաստ ոսկրային հյուսվածքը, որի կազմի 70%-ը հանքային աղեր են, 20%-ը՝ օրգանական նյութեր, 10%-ը՝ ջուր, կարող է կլանել ավելի շատ ռենտգենյան ճառագայթներ, քան ավելի մեծ ծավալով, բայց թեթև տարրերից բաղկացած շարակցական հյուսվածքը, մկանները, ճարպաբջջանքը և ոսկրը շրջապատող մաշկը:Ռենտգենյան ճառագայթումն անտեսանելի լույսի ճառագայթների նման ներգործում է լուսանկարչական թղթի կամ ժապավենի վրա: Այն առաջացնում է նաև մի քանի քիմիական նյութերի և միացությունների լուսարձակում. եթե դրանք հավասար շերտով քսվեն ստվարաթղթի թերթիկի վրա, կստացվի լուսարձակող էկրան, որը ռենտգենյան ճառագայթման ազդեցության տակ կարող է մթության մեջ դեղնականաչավուն լույս արձակել: Այս հատկությունների շնորհիվ ռենտգենյան ճառագայթներն օգտագործվում են մարդու մի շարք վնասվածքների ու հիվանդությունների ախտորոշման նպատակով: Ռենտգենադիտումը հաճախ կիրառում են ատամների, ոսկորների, կրծքի խոռոչի և կրծքավանդակի հետազոտության ժամանակ։ Ոսկորները, ավելի շատ են կլանում ճառագայթները և ռենտգենյան նկարի վրա տեսանելի են դառնում սպիտակ ուրվագծերով։ Փափուկ հյուսվածքները նկարի վրա առաջացնում են տարբեր երանգի մոխրագույն «ստվերներ»։ Որպեսզի նկարի վրա զանազանվեն միևնույն խտության փափուկ հյուսվածքները, բժիշկը հաճախ հիվանդին ներարկում է հակադրանյութ (կոնտրաստային նյութ)։ Ռենտգենագրության ժամանակ ռենտգենյան նկարների (ռենտգենագիր) վրա լավ տեսանելի են ոսկրերի կառուցվածքը, նրանց ուրվագծերի խանգարման բնորոշ նշանները, առանձին ոսկրերի փոխդասավորությունները, բեկորների տեղաշարժերը: Այսօր ռենտգենյան ճառագայթները թվայնացվում են, ինչի արդյունքում պատկերը հնարավոր է լինում դիտել համակարգչի էկրանի վրա։ Ռենտգենագիրը մատնանշում է այն, ինչը ռենտգենադիտման ժամանակ վրիպել է ռենտգենաբանի ուշադրությունից:

Ռիսկի գործոն - Բջիջներն ու հյուսվածքները վնասելու հավանականությունը փոքր է՝ համեմատած օգուտների հետ: Այն կանայք, ովքեր հղի են, պետք է այդ մասին տեղյակ պահեն բժշկին նախքան ռենտգենային հետազոտության ենթարկվելը։ Հակադրանյութերը, ինչպես օրինակ՝ յոդի ջրալույծը, կարող է ալերգիա առաջացնել, ուստի հարկավոր է տեղեկացնել բժշկին յոդից կամ ծովային մթերքներից, որոնք պարունակում են յոդ ալերգիայի առկայության մասին։ Ռենտգենյան ճառագայթների մեծ չափաբաժինները վտանգավոր են. կարող են քայքայել օրգանիզմի բջիջները: Բժշկության մեջ ուժեղ ռենտգենյան ճառագայթումն օգտագործվում է քաղցկեղի բջիջները ոչնչացնելու համար: Ուստի, ռենտգենյան ճառագայթների հետ մշտապես աշխատող մասնագետները պետք է ցուցաբերեն բացառիկ զգուշություն: Ռենտգենյան ճառագայթներ ստանում են հատուկ սարքերով, որոնք կարելի է տեսնել ցանկացած բուժարանում:

Առավելություններ - Ռենտգենյան ճառագայթների ռենտգեն նկարահանումը արագընթաց է, անցավ, պարզ է և համեմատաբար էժան։ Մարմնի մեջ ճառագայթում չի մնում և կողմնակի ազդեցություններ սովորաբար չեն նկատվում։

Համակարգչային տոմոգրաֆիա

Համակարգչային տոմոգրաֆիան ճառագայթային ախտորոշման մեթոդ է, որը հանդիսանում է առավել ինֆորմատիվ, քան սովորական ռենտգեն հետազոտությունը: Տոմոգրաֆիա բառը ծագել է «տոմոս» հունարեն բառից, որը նշանակում է շերտ կամ կտրվածք և «գրաֆիա» բառից, որը նշանակում է արտացոլել: Համակարգչային տոմոգրաֆիայի մեթոդն առաջարկել են Գոտֆրի Հաունսֆիլդը և Ալան Կորմակը 1972 թվականին, որոնք այս մեթոդի մշակման համար արժանացել են Նոբելյան մրցանակի։ Մեթոդը հիմնված է տարբեր խտության հյուսվածքների կողմից ռենտգենյան ճառագայթների թուլացման տարբերության հաշվման և բարդ համակարգչային մշակման վրա։ Համակարգչային տոմոգրաֆիայի ժամանակ օգտագործվում է ավելի բարդ և ուժգին ռենտգենյան ճառագայթներ հատուկ սենսորների հետ միասին։ Հիվանդը հորիզոնական դիրքով պառկում է հատուկ շարժական սեղանի վրա, որը մտնում է ռենտգենյան խողովակի մեջ։ Էկրանի վրա պատկերները ի հայտ են գալիս բազմաթիվ նեղ ճառագայթների և դետեկտորների օգնությամբ, որոնք հիվանդի շուրջ պտտվում են 360 աստիճանի տակ։ Համակարգիչը հավաքում է այդ նկարները և հնարավորություն է տալիս բժշկին տեսնելու մարմնի հետազոտվող շրջանի առանձին շերտերի նկարները։Ռենտգենային համակարգչային տոմոգրաֆիան մարդու ներքին օրգանների հետազոտման ռենտգենային ճառագայթման օգտագործմամբ տոմոգրաֆիկ մեթոդն է։ Այն ունիվերսալ հետազոտություն է և հաճախ կիրառվում է գլխուղեղի, կրծքավանդակի, որովայնի և կմախքի համալիր ուսումնասիրման համար, ինչպես նաև քաղցկեղի տարբեր տեսակներ և այլ խանգարումներ ախտորոշելու համար։ Բացի ներքին օրգանների մանրամասն հետազոտությունից, վերջինս հնարավորություն է տալիս գնահատել նաև մինչև 2 մմ տրամագիծ ունեցող արյունատար անոթների ընթացքը և նրանց առկա ախտահարումները, այդ թվում նաև սրտամկանը սնուցող կորոնար զարկերակները: Համակարգչային տոմոգրաֆիայի միջոցով մարդու մարմնի շերտային պատկերը վերարտադրող սարքը ստեղծվել է ինժեներ Միքայել Տեր-Պողոսյանի կողմից 1977 թվականին (US patent N 4, 150,292; 1979)։ Այն հեղաշրջում էր ժամանակակից բժշկության բնագավառում։ Վերջին տարիներին կատարելագործված սարքավորումների շնորհիվ հնարավոր է դարձել պսակաձև կամ պարուրաձև նկարել մարմինը, ինչի շնորհիվ հետազոտման պրոցեսն ընթանում է ավելի արագ։

Ռիսկի գործոն - Համակարգչային տոմոգրաֆիայի ժամանակ հիվանդը սովորաբար ենթարկվում է ավելի բարձր ճառագայթման։ Լրացուցիչ հետազոտություն կատարելու դեպքում քաղցկեղի առաջացման փոքր հավանականություն կա, ուստի և հարկավոր է ծանրութեթև անել դրական և բացասական կողմերը։ Ոմանց պարագայում գուցե ախտահարվեն երիկամները։ Որոշ հիվանդների մոտ կարող է առաջանալ ալերգիկ ռեակցիա յոդ պարունակող հակադրանյութերից։ Եթե կերակրող մայրերը պետք է ընդունեն հակադրանյութ, ապա երեխային կարելի է կերակրել առնվազն 24 ժամ հետո։

Առավելություններ - Այն անցավ է և ոչ ներթափանցող (ոչ ինվազիվ՝ առանց վիրահատական միջամտության)։ Այս հետազոտման ժամանակ համակարգիչը ստանում է մանրամասն տեղեկություններ և էկրանի վրա ցույց է տալիս օրգանների համակողմանի պատկերները։ Պրոցեսը արագ է և պարզ։ Բժիշկը կարողանում է տեսնել ներքին վնասվածքների ամբողջական պատկերը։ Եթե նախկինում հիվանդի մեջ ինչ–որ մետաղական իրեր են ներդրվել, համակարգչային տոմոգրաֆիայի նկարահանումները դրանց վրա չեն ազդում։

Մագնիսառեզոնանսային տոմոգրաֆիա

Մագնիսառեզոնանսային տոմոգրաֆիան համեմատաբար նոր հետազոտության մեթոդ է: ՄՌՏ միջոցով ստացված պատկերները տալիս են մանրակրկիտ տեղեկատվություն հետազոտվողի օրգան-համակարգերի և առկա ախտաբանական գործընթացների մասին դեռևս հիվանդությունների ամենավաղ շրջանում: Այն չգերազանցված մեթոդ է գլխուղեղի, ողնաշարի, փոքր կոնքի օրգանների, հոդերի հետազոտությունների համար: Հատուկ ուշադրության է արժանի ՄՌ-անգիոգրաֆիան: Դա անոթների հետազոտությունն է՝ առանց կոնտրաստային նյութի օգտագործման: Մագնիսառեզոնանսային տոմոգրաֆիան ստեղծում է մարմնի բոլոր ներքին կառուցվածքների մանրամասն պատկերները՝ օգտագործելով հզոր մագնիսական դաշտ, ռադիոալիքներ և համակարգիչ։ Արդյունքում, բժիշկները կարողանում են մանրամասնորեն ուսումնասիրել մարմնի հատվածները և ախտորոշել հիվանդությունը, ինչը հնարավոր չէ բացահայտել այլ սարքավորումների միջոցով։ ՄՌՏ–ն պատկեր ցույց տվող այն մի քանի գործիքներից է, որը կարող է ներթափանցել ոսկոր՝ հնարավորություն տալով ուսումնասիրելու, օրինակ՝ գլխուղեղը և այլ փափուկ հյուսվածքները։ ՄՌՏ ստեղծման պատմությունը սկսվել է 70-ական թվերից: Աշխարհում համակարգչային տեխնիկայի զարգացման մեծ թռիչքի հետ զուգահեռ՝ ՄՌՏ-ն նույնպես ունեցել է զարգացման առաջընթաց: ՄՌՏ-ի առաջին սերնդի սարքերը հնարավորություն էին տալիս հետազոտել միայն ստացիոնար հյուսվածքներ՝ գլխուղեղ, ողնուղեղ և ողնաշար: Այսօր հնարավոր է իրականացնել նաև սրտի հետազոտություն՝ անգիոգրաֆիա և կորոնոգրաֆիա՝ կինո ՄՌՏ արդյունավետությամբ, որի ընթացքում տեսնում ենք սրտի աշխատանքն ու անոթներում արյան շրջանառության հոսքն ու հետհոսքը: Ժամանակակից սարքով հնարավոր է նաև իրականացնել արգանդում պտղի հետազոտությունը: Հետազոտության ընթացքում հիվանդը պետք է ռենտգենյան խողովակի մեջ անշարժ մնա։ Վերջերս կլաուստրոֆոբիայով տառապող (վախ փակ տարածքի հանդեպ) և գեր մարդկանց համար ստեղծվել են բաց ՄՌՏ սարքավորումներ։ Հետազոտման սենյակ չի կարելի մտցնել մետաղական իրեր՝ գրիչ, ժամացույց, զարդեր, մազակալ, բանկային քարտ և այլն։ Մագնիսական ռեզոնանսային պատկերի ախտորոշման սարքի, որը հնարավորություն է տալիս զննել ներքին օրգաններն առանց վիրահատական միջամտության, հայտնագործումն իրական հեղափոխական նշանակություն ունեցավ բժշկության համար: Մագնիսական ռեզոնանսային պատկերի ախտորոշման սարքը հայտնագործվել է հայկական ծագում ունեցող ամերիկացի բժիշկ Ռայմոնդ Դամադյանի կողմից: 1971 թվականին Հարվարդի ասպիրանտ Դամադյանը Science ամսագրին հայտնել էր, որ ուռուցքները և սովորական հյուսվածքը տարբեր կերպ են արձագանքում միջուկային մագնիսական ռեզոնանսին՝ առաջին անգամ առաջարկելով օգտագործել այդ մեխանիզմն ուռուցքների վաղ շրջանում ախտորոշման համար: Դամադյանի գրում էր. «Նրանք ինձ խելագար էին համարում, երբ ես լսարանին ներկայացնում էի անմիտ թվացող այն գաղափարը, որ մարդուն կարելի է դնել մագնիսի մեջ»: 1974 թվականին Դամադյանը ստացել է չարորակ նորագոյացությունների ուսումնասիրության համար մագինսառեզոնանսային ախտորոշման սարքի առաջին արտոնագիրը (US patent N 4,411,270, 1983), սակայն այդ ժամանակ նման ախտորոշման պատկերի ստացման հստակ մեթոդ այդպես էլ չմշակվեց: Արդյունքում մագնիսական ռեզոնանսային պատկերի ախտորոշման սարքի ստեղծման հարցում ունեցած ներդրման համար Նոբելյան մրցանակ 2003 թվականին ստացան Փիթեր Մենսֆիլդը և Պոլ Լոտերբուրը: Այս կապակցությամբ Դամադյանն ասել է. «Եթե ես ծնված չլինեի, մագնիսական ռեզոնանսային պատկերի ախտորոշման սարքը գոյություն կունենա՞ր: Ես այդպես չեմ կարծում: Իսկ եթե չլիներ Լոտերբուրը, ես վաղ թե ուշ կհայտնաբերեի իրողությունը»: Դամադյանը տեխնոլոգիայի ասպարեզում ներդրման համար պարգևատրվել է ամերիկյան ազգային մեդալով, ներառվել է Գյուտարարների փառքի ազգային սրահում, որպես մագնիսական ռեզոնանսային պատկերի ախտորոշման սարքը հայտնաբերած մարդ արժանացել է Մասսաչուսեթսի տեխնոլոգիական ինստիտուտի և Լեմելսոնի անվան հիմնադրամի մրցանակին: Նրա առաջին սարքավորումը, որը կրում էր «Անսանձելի» ("Indomitable") անունը, պահպանվում է Վաշինգթոնի Սմիթսոնյան թանգարանում: «ՄՌՏ-ի զարգացումն ամբողջապես Դամադյանի հայտնագործության արգասիքն է»,– նշել է Յուջին Ֆիգելսոնը՝ Նյու Յորքի SUNY Downstate բժշկական կենտրոնի Բժշկագիտության քոլեջի դեկանը: ՄՌՏ ստեղծման պատմությունը ներկայացնելիս գիտնականներ J. Mattson և M. Simon փաստում են, որ «չլիներ Դամադյանի հայտնագործությունը, մենք չէինք իմանա, որ քաղցկեղի պես լրջագույն հիվանդությունները կարելի է հայտնաբերել ընդամենը մագնիսական սարքի միջոցով և որ հյուսվածքներում գեներացվող մագնիսական ռեզոնանսային ազդանշանը կարող է որակյալ և կիրառելի պատկերներ ստեղծել»:

Ռիսկի գործոն - Որքանով հայտնի է, ՄՌՏ–ն ոչ մի վնաս չի հասցնում հիվանդին։ Սակայն եթե օգտագործվում է հակադրանյութ, ապա հավանական է ալերգիկ ռեակցիա առաջացումը, բայց այս դեպքում ռիսկի այդ գործոնը ավելի քիչ է, քան ռենգենյան ճառագայթների և ՀՏ–ի ժամանակ։ Քանի որ հետազոտման ժամանակ ստեղծվում է հզոր մագնիսական դաշտ, այն հիվանդները, որոնք իրենց մարմնում ունեն ներդրված մետաղական իրեր, թերևս չեն կարող անցնել ՄՌՏ հետազոտություն։

Առավելություններ - ՄՌՏ–ն ախտորոշում է հյուսվածքների, այդ թվում նաև ներոսկրային հյուսվածքների խանգարումները։ Մագնիսառեզոնանսային տոմոգրաֆիայի կարևորագույն առավելություններից է բացարձակ անվնաս լինելը: Այս հետազոտման ժամանակ բացակայում է ճառագայթումը։ Մագնիսառեզոնանսային տոմոգրաֆիան ունի շատ քիչ հակացուցումներ: Դրանք են՝ օրգանիզմում բժշկական մետաղական կոնստրուկցիաների (ոչ տիտանից պատրաստված), կարդիոստիմուլյատորների առկայությունը: Հարկ է նշել, որ այս մեթոդը կիրառվում է նաև հղիների մոտ պտղի հետազոտության ժամանակ:

Պրոզիտրոնային էմիսիոն տոմոգրաֆիա

Պոզիտրոնային էմիսիոն տոմոգրաֆիա կատարելու համար ռադիոակտիվ նյութը խառնում են օրգանական միացությունների հետ, հաճախ գլյուկոզի, և ներարկում են հիվանդին։ Պատկերը ստացվում է հյուսվածքների պոզիտրոնային էմիսիոններից։ ՊԷՏ–ը գործում է հետևյալ սկզբունքով. քաղցկեղի բջիջները ավելի շատ գլյուկոզ են յուրացնում, քան նորմալ բջիջները, այդ պատճառով էլ դրանք կլանում են ավելի մեծ քանակությամբ ռադիոակտիվ նյութեր։ Արդյունքում հիվանդ հյուսվածքները արտադրում են ավելի շատ պոզիտրոններ (նյութական մասնիկներ), որոնք էկրանի վրա առաջացնում են տարբեր գույնի և պայծառության տարբեր աստիճանի պատկերներ։ Եթե ՀՏ–ն և ՄՌՏ–ն բացահայտում են օրգանների և հյուսվածքների ձևն ու կառուցվածքը, ապա ՊԷՏ–ը ցույց է տալիս, թե ինչպես են դրանք գործում՝ հնարավորություն տալով տեսնելու ավելի վաղ շրջանում տեղի ունեցող փոփոխությունները։ Տոմոգրաֆիայի այս մեթոդը կարելի է կիրառել համակարգչային տոմոգրաֆիայի հետ զուգակցված, և քանի որ համադրվում են երկու պատկեր, մանրամասներն ավելի ճշգրիտ են ուրվագծվում։ Սակայն, եթե հիվանդը հետազոտվելուց մի որոշ ժամանակ առաջ որևէ բան է կերել, կամ եթե շաքարախտով հիվանդի արյան մեջ շաքարի մակարդակը բարձր է ընդունելի չափից, ՊԷՏ–ը հնարավոր է ցույց չտա ճիշտ պատկերը։ Քանի որ ճառագայթումը կարճատև է, կարևոր է հետազոտությունն անել սահմանված ժամկետում։

Ռիսկի գործոն - Օգտագործվող ռադիոակտիվ նյութի քանակը շատ քիչ է և դրա ճառագայթումը կարճատև է։ Հղի կանայք իրենց վիճակի մասին պետք է տեղյակ պահեն բժշկին, որովհետև ՊԷՏ–ը կարող է վնաս հասցնել պտղին։

Առավելություններ - Քանի որ ՊԷՏ–ը ցույց է տալիս ոչ միայն օրգանների և հյուսվածքների ձևը, այլ նաև թե ինչպես են դրանք գործում, այն կարող է բացահայտել այնպիսի խնդիրներ, որոնք հնարավոր չէ բացահայտել ՀՏ–ի կամ ՄՌՏ–ի միջոցով։

Սոնոգրաֆիա

Ուլտրաձայնային հետազոտության կամ սոնոգրաֆիայի ժամանակ օգտագործվում են ձայնային ալիքներ, որոնք մարդու ականջը չի ընկալում։ Երբ ալիքները հասնում են այն սահմանին, որտեղ հյուսվածքի խտության մեջ փոփոխություն կա, օրինակ՝ որևէ օրգանի մակերեսին, առաջանում է արձագանք։ Համակարգիչը վերծանում է արձագանքը և էկրանի վրա ցույց է տալիս ներքին օրգանի համակողմանի պատկերը՝ խորությունը, չափը, ձևը և խտությունը։ Ցածր հաճախականության ալիքները հնարավորություն են տալիս տեսնելու մարմնի ավելի խորը հատվածները, իսկ գերբարձր հաճախականությամբ ուսումնասիրվում են այնպիսի օրգանների մակերեսներ, ինչպիսիք են՝ աչքը և մաշկի շերտերը։ Այդպես հնարավոր է լինում ախտորոշելու, օրինակ, մաշկի քաղցկեղը։ Բժիշկը հաճախ օգտագործում է ձեռքի գործիք, որը կոչվում է ուլտրաձայնային տվիչ։ Մաշկի վրա հատուկ քսուք տարածելուց հետո բժիշկը տվիչը շարժում է հետազոտվող մասի վրայով և համակարգչի էկրանի վրա անմիջապես հայտնվում է պատկերը։ Եթե անհրաժեշտ է ներքին հետազոտություն կատարել, բժիշկը փոքր տվիչը ամրացնում է զոնդին և մտցնում մարմնի բնական խոռոչը։ Ուլտրաձայնային դոպլեր կոչվող սարքը գերզգայուն սարք է, որի միջոցով հնարավոր է հետևել խոշոր անոթներում արյան հոսքի արագությանը։ Այս սարքը գործածվում է նաև հետազոտելու համար այնպիսի օրգաններ և ուռուցքներ, որոնց մեջ կան շատ արյունատար անոթներ։ Ուլտրաձայնային պատկերի միջոցով բժիշկները գտնում են հիվանդության նախանշանների պատճառը ու կատարում են սրտանոթային հիվանդությունների, կրծքավանդակում առաջացած գոյացությունների ախտորոշում և ուսումնասիրում են չծնված երեխայի առողջական վիճակը։ Մյուս կողմից, սակայն, քանի որ ուլտրաձայնային ալիքները չեն անցնում գազերի միջով, այլ անդրադառնում են, որովայնի խոռոչն ուսումնասիրելիս երբեմն ուլտրաձայնային հետազոտությունը ցույց չի տալիս պարզ պատկերը, ինչը չի կարելի ասել մյուս հետազոտությունների, օրինակ՝ ռենտգենագրության վերաբերյալ։ Փափուկ հյուսվածքների և հոդերի սոնոգրաֆիան վերջին մի քանի տարիներին լայն կիրառում է գտել օրթոպեդիայի ոլորտում, ռևմատոլոգիայում, ինչպես նաև անեսթեզիոլոգիայում: Անեսթեզիոլոգիայում սոնոգրաֆիայի հնարավորություններն անկասկած ավելի սահմանափակ են: Վերին և ստորին վերջույթների վիրահատություններից առաջ սոնոգրաֆիայի հսկողության տակ հայտնաբերվում են ցավ զգացող նյարդերը, նրանց մեջ, նրանց շուրջը ներարկվում են ցավազրկող դեղամիջոցներ, ինչը հնարավորություն է տալիս քիչ քանակության դեղորայքի օգնությամբ ստանալ առավելագույն ցավազրկման արդյունք: Այս մեթոդի շնորհիվ հիվանդը խուսափում է 10-ից-20 անվանում դեղամիջոցից, որոնք անկասկած ունեն կողմնակի բացասական ազդեցություններ և վիրահատությունից կարճ ժամանակ անց հիվանդը կարող է գնալ տուն: Օրթոպեդիայում և ռևմատոլոգիայում հոդերի սոնոգրաֆիան օգտագործվում է և՛ որպես ախտորոշման, և՛ որպես բուժման եղանակ: Ի տարբերություն այլ առավել հայտնի թանկ հետազոտությունների (ՀՏ և ՄՌՏ), հոդերի սոնոգրաֆիան դինամիկ հետազատություն է, ինչը թույլ է տալիս հոդը հետազոտել շարժման ժամանակ՝ ուշադրություն դարձնելով ցավոտ կետերի վրա: Սոնոգրաֆիայի օգնությամբ կատարվում են տարատեսակ բժշկական միջամտություններ, այդ թվում նաև ներհոդային կամ միջջլային ներարկումներ: Փափուկ հյուսվածքների և հոդերի սոնոգրաֆիան օգտագործվում է տարբեր տեսակի գոյացությունների պունկցիաների և բիոպսիաների նպատակով՝ սոնոգրաֆիայի օգնությամբ հայտնաբերվում է գոյացությունը և միլիմետրային ճշգրտությամբ իրականացվում է մանիպուլյացիան:

Ռիսկի գործոն - Թեև ուլտրաձայնային հետազոտությունն ընդհանուր առմամբ անվնաս է, եթե ճիշտ է օգտագործվում, սակայն չպետք է մոռանալ, որ այն էներգիայի տեսակ է, որը կարող է վնասել հյուսվածքները, այդ թվում նաև չծնված երեխային։ Ուստի երբ հղի կինն անցնում է ուլտրաձայնային հետազոտություն, պետք է հաշվի առնի ռիսկի այս գործոնը։

Առավելություններ - Այս տեխնոլոգիան մեծ տարածում է գտել, ոչ ներթափանցող է (ոչ ինվազիվ՝ առանց վիրահատական միջամտության) և համեմատաբար էժան է։ Այն նաև հնարավորություն է տալիս անմիջապես տեսնելու պատկերը։

Գրականություն

• Павлинский Г. / Основы физики рентгеновского излучения. М., «Физико-математическая литература», 2007, 240 с.
• Власов П. В. / Беседы о рентгеновских лучах. 2-е изд., М., "Молодая гвардия", 1979. 222 с.
• Russell J. / Рентгеновское излучение. VSD, 2012, 116 с.
• Компьютерная томография в неотложной медицине [Элек- тронный ресурс] / под ред. С. Мирсадре, К. Мэнкад и Э. Чалмерс ; пер. с англ. — Эл. изд. — М., «БИНОМ». Лаборатория знаний, 2012, 239 с.
• Хостен Н. / Компьютерная томография головы и позвоночника. М., «МЕДпресс-информ», 2013, 576 с.
• Уэстбрук К., Тэлбот Д., Рот К. / Магнитно-резонансная томография. Практическое руководство. «Бином», 2015, 451 с.
• Mattson J. and Simon M. The Pioneers of NMR and Magnetic Resonance in Medicine: The Story of MRI / Bar-Ilan University Press, published in the U.S.A. by Dean Books Co., 1996, 838 p.
• Ингерлейб М. Б. / Полный справочник анализов и исследований в медицине. «Омега-Л : Книжкин Дом», 2014, 500 с. 9. Блют Э., Бенсон К. / Ультразвуковая диагностика. Практическое решение клинических проблем. М., «Медицинская литература», 2010, 168 с.