Մասնակից:Mariam Karyan/Ավազարկղ

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից

Հասարակ հերպես վիրուսային ինֆեկցիա որն առաջացնում է հասարակ հերպես վիրուսը[1]։ Ինֆեկցիաները խմբավորվում են կախված ինֆեկցված մարմնի հատվածների։ Բերանային հերպեսը ներառում է դեմքը և բերանը։ Առաջանում են փոքր խմբավորված բշտիկներ կամ կարող է առաջացնել կոկորդի ցավ[2][3]։ Սեռական համակարգի հերպեսը , հայտնի որպես ուղղակի հերպես, արտահայտվում է նվազագույն ախտանշաններով, առաջանում են բշտիկներ որոնք բացվելով առաջացնում են փոքր խոցեր[1]։ Սովորաբար բուժումը տևում է երկուսից չորս շաբաթ[1]։ Ծակոցային կամ կրակոցային ցավերը կարող են սրվել մինչև բշտիկների առաջացումը[1]: Հերպեսը ցիկլային հիվանդություն է.ակտիվ շրջանին հաջորդում է առանց ախտանշանների շրջանը[1]: Առաջին շրջանը հաճախ ավելի ծանր է և կարող է զուգորդվել տենդով, մկանային ցավերով,մեծացած լիմֆատիկ հանգույցներով ու գլխացավով[1]։ ժամանակի ընթացքում ակտիվ շրջանի հաճախականությունը եւ ծանրությունը նվազում է[1]: Հասարակ հերպեսը կարող է առաջացնել այլ խանգարումներ.այն կարող է ընդգրկել մատները[4], առաջացնել աչքերի հերպես[5], գլխուղեղի հերպես[6], նեոնատալ հերպես որը ախտահարում է նորածիններին[7]:


Հասարակ հերպես վիրուսը ունի երկու տիպ. տիպ 1(ՀՀՎ-1) և տիպ 2 (ՀՀՎ-2)[1]: ՀՀՎ-1 սովորաբար ախտահարում է բերանային շրջանը մինչդեռ ՀՀՎ-2 ախտահարում է սեռական համակարգը[3]: Դրանք փոխանցվում են հիվանդ մարդուց կենսաբանական հեղուկների կամ վնասվածքների ուղղակի շփման հետևանքով[1]:Այն կարող է փոխանցվել նաև ախտանշանների բացակայության դեպքում[1]: Սեռական համակարգի հերպեսը դասվում է սեռական ճանապարհով փոխանցվող հիվանդությունների շարքին[1]: Այն կարող է փոխանցվել երեխային ծննդաբերության ընթացքում[1]: Վարակումից հետո վիրուսը տեղափոխվում է նյարդային բջջի մարմին զգայական նյարդաթելերով, որտեղ նրանք ապրում են ողջ կյանքի ընթացքում[3]: Հիվանդությունը կարող է կրկնվել իմունային ֆունկցիայի անկման, սթրեսի և արևի լույսի ազդեցության հետևանքով[3][8]: Բերանի և սեռական համակարգի հերպեսը սովորաբար ախտորոշվում է ներկա ախտանշաններով[3]: Ախտորոշումը հաստատվում է վիրուսային կուլտուրաներով կամ բշտիկներից վերցրած հեղուկում ՀՎ ԴՆԹի հայտնաբերման միջոցով[1]: Նախկին հիվանդացությունը կարող է հաստատվել արյան մեջ հայտնաբերելով ՀՎ նկատմամբ հակամարմիններ սակայն նոր հիվանդացության ժամանակ դրանք բացակայում են[1]:

ՍՀ վարակներից խուսափելու ամենաարդյունավետ միջոցը վագինալ, օռալ և անալ սեքսից խուսափումն է[1]: Պահպանակի օգտագործումը նվազեցնում է ռիսկը[1]:Տարածումը նվազում է նաև վարակված մարդու կողմից հակավիրուսային միջոցների ամենօրյա օգտագործման շնորհիվ[1]: Պատվաստանյութ գոյություն չունի և վարակվելու դեպքում բուժում գոյություն չունի[1]: Ախտանշանների բուժման համար կարող է օգտագործվել պարացետամոլ (ացետամինոֆեն) և տեղային լիդոկային[3]: Հակավիրուսային միջոցներով բուժումը (ացիկլովիր և վալացիկլովիր) կարող է նվազեցնել ախտանշանների ծանրությունը[1][3]:

ՀՀՎ-1 կամ ՀՀՎ-2- ի համաշխարհային չափանիշները չափահասների շրջանում կազմում են 60-95%[9]: ՀՀՎ-1 սովորաբար ձեռք է բերվում մանկական հասակում[1]: Հաճախականությունը մէծանում է տարիքային աճին զուգընթաց[9]: ՀՀՎ-1ի հաճախականությունը ցածր սոցիալ-տնտեսական կարգավիճակի պոպուլյացիաներում 70-80% է և 40% -ից 60% բարձր սոցիալ-տնտեսական կարգավիճակի պոպուլյացիաներում[9]: 2003 թվականին ամբողջ աշխարհում ՀՀՎ-2 վարակված են եղել 536 միլիոն մարդ (բնակչության 16 տոկոսը), որոնց մեջ մեծամասնություն են կազմել կանայք[10]:  ՀՀՎ-2ով վարակվածների մեծ մասը անտեղյակ են իրենց հիվանդությունից[1]: Անվանումը ծագել է հերպես բառից որը նշանակում է «տարածվել» և բնորոշում է բշտիկների տարածումը[11]:

Ախտանշաններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հերպես վարակ

ՀՀՎ վարակը առաջացնում է տարբեր խանգարումներ: Մաշկի կամ լորձաթաղանթի հասարակ վարակը կարող է ախտահարել դեմքի և բերանի շրջանը (օռօֆացիալ հերպես),ՍՀ (գենիտալ հերպես) կամ ձեռքերը: Առավել ծանր ախտանշաններ առաջանում են երբ վիրուսը ախտահարում է աչքերը (հերպետիկ կերատիտ) կամ ախտահարում է կենտրոնական նյարդային համակարգը վնասելով գլխուղեղը (հերպետիկ էնցեֆալիտ): Անբավարար կամ ճնշված իմունային համակարգ ունեցող մարդիկ, ինչպիսին են նորածինները, տրանսպլանտացիայի ռեցիպիենտները, ՁԻԱՀ ունեցողները հակված են ծանր բարդությունների: ՀՀՎը կարող է զուգորդվել նաև երկբևեռ խանգարման ճանաչողական դեֆիցիտով[12] և Ալցհեյմերի հիվանդությամբ չնայած դրանք հիմնականում պայմանավորված են հիվանդի գենետիկայով:

Համենայն դեպս ՀՀՎ երբեք չի հեռանում օրգանիզմից իմունային համակարգով: Առաջնային վարակի հետևանքով առաջնային վարակի տեղում վիրուսը մտնում է նյարդաթելերի մեջ,տեղափոխվում է դեպի նեյրոնային բջջի մարմին և դառնում է գաղտնի հանգույցում[13]: Առաջնային վարակի հետևանքով օրգանիզմը արտադրում է հակամարմիններ, որոնք համապատասխանում են ՀՀՎ-ի որոշակի տեսակին և կանխում են այդ տեսակի հետագա վարակումը: ՀՀՎ-1ով վարակված անհատների մոտ բերանային վարակումից հետո առաջացած սերոկոնվերսիան կանխում է հավելյալ ՀՀՎ-1ի վարակումը ինչպիսին են օրինակ ձեռքերի հերպեսը, ՍՀ հերպեսը և աչքի հերպեսը:Նախկին ՀՀՎ-1ի սերոկոնվերսիան կարող է նվազեցնել ՀՀՎ-2ի ախտանշանները, չնայած դրան ՀՀՎ-2ով դեռ հնարավոր է վարակվել: ՀՀՎ-2ով վարակված բազմաթիվ մարդիկ ախտանշաններ չեն ունենում: Ախտանշան չունեցող անհատները նկարագրվում են որպես ասիմպտոմատիկ կամ ենթակլինիկական հերպես կրողներ[14]:

Տեսակ Նկարագրություն Նկար
Հերպետիկ գինգիվոստոմատիտ Հաճախ առաջնային ինֆեկցիայի սկզբնական արդյունք է հերպետիկ գինգիվոստոմատիտը: Այն ավելի ծանր է արտահայտվում քան շրթնային հերպեսը, որը հաճախ ավելի ուշ է առաջանում:
Շրթնային հերպես Վարակը առաջանում է լորղաթաղանթի կամ վնասված մաշկի հետ վիրուսի շփման հետևանքով:
ՍՀ hերպես Ըստ ախտանշանների ՀՀՎ-1 կամ ՀՀՎ-2 ՍՀ առաջնային վարակի տիպիկ դրսևորում են սեռական օրգանների արտաքին մակերեսին գտնվող վարակված բշտիկների և վեզիկուլների խմբերը, որոնք ցավոտ են լինում:
Ձեռքերի հերպես և Հերպես գլադիատորում Ձեռքերի հերպեսը ցավոտ վարակ է, որը սովորաբար ախտահարում է մատները: Երբեմն վարակը արտահայտվում է ոտքերի կամ եղունգների կուտիկուլայի վրա: Անհատները որոնք զբաղվում են կոնտակտային սպորտաձևերով ինչպիսին են ըմբշամարտը, ռեգբին և ֆուտբոլը երբեմն ձեռք են բերում ՀՀՎ-1 հայտնի ինչպես հերպես գլադիատորում, ըմբիշների հերպես, գորգային հերպես, որի դեպքում առաջանում են խոցեր դեմքի, պարանոցի և ականջների մաշկի վրա:Ախտանշանները ներառում են ջերմություն, գլխացավ, ցավոտ կոկորդ և նշիկների մեծացում:Այն երբեմն ախտահարում է աչքերը կամ կոպերը:
Հերպետիկ էնցեֆալիտ և հերպետիկ մենինգիտ Գլխուղեղի ՀՎ առաջանում է երբ վիրուսը փոխանցվում է ծայրամասային հատվածից. դեմքի ՀՀՎ-1 վերակտիվացումից հետո: Այն փոխանցվում է եռորյակ նյարդի նյարդային աքսոնով դեպի ուղեղը: ՀՀՎ-ը վիրուսային էնցեֆալիտի ամենատարածված պատճառն է: Գլխուղեղային վարակի դեպքում վիրուսը հիմնականում տեղադրվում է քունքային բլթում: ՀՀՎ-2ը Մոլեռեթի մենինգիտի ամենատարածված պատճառն է, որը կրկնակի վիրուսային մենինգիտի տեսակ է:
Կերակրափողի հերպես Ախտանիշները կարող են ներառել ցավոտ կլլում (օդինոֆագիա) և դժվար կլլում (դիսֆագիա): Այն հաճախ կապված է իմունային անբավարարվածության հետ (օրինակ, ՄԻԱՎ / ՁԻԱՀ-ով, իմունոսուպրեսիա, օրգանի փոխպատվաստում):

Այլ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Նորածինների հասարակ հերպեսը ՀՀՎ է նորածինների մոտ: Այն հազվադեպ հանդիպող սակայն ծանր վիճակ է, որը սովորաբար փոխանցվում է մորից երեխային վերտիկալ ճանապարհով: Իմունային անբավարարության ժամանակ ՀՎ մաշկի արտասովոր վնասվածքների պատճառ կարող է դառնալ: Դրանցից ամենազարմանալին մաշկի վրա գծային էրոզիաների առաջացումն է որոնք նման են դանակի կտրվածքի[15]: Հերպետիկ էկզեման քրոնիկ ատոպիկ դերմատիտով հիվանդների ՀՀՎ-ով ախտահարումն է, որի դեպքում հերպեսը տարածվում է մաշկի էկզեմատոզ հատվածներում[16]:

Հերպետիկ կերատոկոնյունկտիվիտը, որպես առաջնային վարակ, սովորաբար առաջացնում է շաղկապենու և կոպերի այտուց (բլեֆարոկոնյուկտիվիտ), եղջերաթաղանթի վրա առաջանում են քոր առաջացնող փոքր սպիտակ վնասվածքներ:

Հերպետիկ սիկոզը ՀՀՎ առաջնային կամ կրկնակի ախտահարման ախտանշան է որը ախտահարում է մազի ֆոլիկուլը[16][17]:

Բելլի կաթված[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բելլի կաթվածը դիմային պարալիզի տեսակ է, որի հիմնական պատճառը անհայտ է[18]: Հնարավոր է որ այն ՀՀՎ-1ի վերակտիվացման արդյունք է: Քանի որ ՀՀՎ-ն հայտնաբերվել է մեծ թվով անհատների մոտ, որոնք երբեք չեն ունեցել դիմային պարալիզ, ինչպես նաև Բելլի պարալիզ ունեցողների մոտ հակամարմինների քանակը այդքան էլ բարձր չէ ի տարբերություն մյուսների, այս տեսությունը չի հաստատվել[19]: Հակավիրուսային դեղամիջոցների օգտագործումը կորտիկոստերոիդների հետ կարող է բարելավել հիվանդության ծանրությունը[20]:

Ալցհեյմերի հիվանդություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

ՀՀՎ-1ը ներկայացվել է որպես Ալցհեյմեր հիվանդության հնարավոր պատճառը[21][22]: Որոշակի գենային փոփոխությունների (ԱՊՕԵ-էպսիլոն ալել կրողներ) առկայության դեպքում ՀՀՎ-1ը վնասում է նյարդային համակարգը և ավելացնում Ալցհեյմեր հիվանդության զարգացման վտանգը: Վիրուսը փոխազդում է լիպոպրոտեինների բաղադրիչների և ընկալիչների հետ, ինչը կարող է հանգեցնել հիվանդության զարգացմանը:[23][24]

Պաթոֆիզիոլոգիա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հերպեսի տարածում[25]
ՀՀՎ-2 ՍՀ 15–25% օր
ՀՀՎ-1 բերանային 6–33% օր
ՀՀՎ-1 ՍՀ 5% օր
ՀՀՎ-2 բերանային 1% օր

Հերպեսը փոխանցվում է վարակված անձի կենսաբանական հեղուկի կամ վնասվածքի հետ անմիջական շփման միջոցով[26]: Հերպեսը կարող է փոխանցվել վարակված անձից (ՀՀՎ սերոզ դրական) վարակը չունեցող անձին (ՀՀՎ սերոզ բացասական): ՀՀՎ-2 սովորաբար փոխանցվում է վարակված անձից մաշկից մաշկ ուղիղ կոնտակտի միջոցով, սակայն կարող է փոխանցվել նաև վարակված թքից, սերմնահեղուկից, հեշտոցային հեղուկից կամ հերպետիկ բշտիկի հեղուկից[27]: ՀՀՎ անցնում է մաշկի կամ լորձաձաղանթի փոքր վնասվածքների միջով բերանի կամ ՍՀ օրգանների շրջանում: Վիրուսը կարող է անցնել լորձաթաղանթի նույնիսկ մանրադիտակային վնասվածքների միջով:

Հերպեսով վարակվածների մեծ մասի մոտ երբեմն լինում է ՀՀՎի ոչ ախտանշանային տարածում: 50% դեպքերում այն առաջանում է ախտանշանների կրկնությունից ավելի քան մեկ շաբաթ առաջ կամ հետո[28]: Վիրուսը ներթափանցում է ընկալունակ բջիջների ընկալիչներով[29], ինչպիսիք են նեկտին-1, HVEM և 3-O sulphated heparan sulfate[30]. Վարակված մարդիկ, որոնք չունեն տեսանելի  ախտանշաններ, կարող են տարածել և փոխանցել վիրուսը իրենց մաշկի միջոցով: Ոչ ախտանշանային տարածումը հանդիսանում է ՀՀՎ-2ի փոխանցման ամենատարածված ձևը[28]: Ոչ ախտանշանային տարածումը ավելի հաճախակի է լինում ՀՀՎի ձեռքբերման առաջին 12 ամիսների ընթացքում[31]: ՄԻԱՎի առկայությունը մեծացնում է ոչ ախտանշանային տարածման հաճախականությունը և տևողությունը:

Որոշ անհատներ կարող են ունենալ տարածման ավելի ցածր մակարդակ, սակայն սատարող փաստերը լիովին չեն ստուգվել: Երբ համեմատում են տարեկան 1ից 12 կրկնություն ունեցող անձանց մյուսների հետ, ապա ոչ ախտանշանային տարածման  հաճախականության մեծ տարբերություններ չեն հայտնաբերվում:[28]

ՀՀՎ առաջնային վարակի ժամանակ առաջացած հակամարմինները կանխում են նույն վիրուսային տիպով կրկնակի վարակումը. ՀՀՎ-1ով վարակված անձը չի ունենա ՀՀՎ-1ով պայմանավորված ձեռքերի կամ ՍՀ հերպես: Մոնոգամ զույգի մոտ սերոզ դրական տղամարդուց սերոզ բացասական կնոջ վարակվելու հավանականությունը տարեկան ավելի քան 30% է: Եթե առաջին անգամ տեղի է ունենում ՀՀՎ-1 բերանային ձևի վարակում, ապա սերկոնոնվասիան տեղի է ունենում 6 շաբաթ հետ: Առաջանում են հակամարմիններ որոնք կանխում են հետագա սեռական ՀՀՎ-1 վարակումը: ՀՀՎը երկշղթա ԴՆԹ վիրուս է:

Ախտորոշում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Դասակարգում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

ՀՀՎ լինում է երկու տիպի[9]: Այնուամենայնիվ, դրանցից յուրաքանչյուրը կարող է դրսևորվել մարմնի տարբեր հատվածներում[9]:

  • ՀՀՎ-2ը հիմնականում առաջացնում է անոգենիտալ վարակ[9]:

Փորձաքննություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Առաջնային օռոֆացիալ հերպեսը հեշտությամբ հայտնաբերվում է նախկինում գրանցված վնասվածքներիի պատմություն չունեցող մարդկանց մոտ որոնք շփվել են ՀՀՎ վարակ ունեցող անհատի հետ: Առաջացած և տարածված բշտիկները նման են բազմակի, կլոր, մակերեսային բերանային խոցերի,որոնք ուղեկցվում են սուր գինգիվիտով[32]: Չափահասների մոտ առաջացած ատիպիկ ձևը ավելի դժվար է ախտորոշել: Նախանշանային շրջանի ախտանշանները, որոնք առաջանում են հերպետիկ վնասվածքներից առաջ, օգնում են տարբերակել ՀՀՎ ախտանշանները այլ խանգարումներից, ինչպիսիք են ալերգիկ ստոմատիտը: Երբեմն, երբ բերանի ներսում վնասվածքներ չեն հայտնաբերվում առաջնային օռոֆագիալ հերպեսը  շփոթում են բակտերիալ վարակ իմպետիգոյի հետ: Ներբերանային հերպեսին բնորոշ են նաև բերանային խոցեր (աֆթոզ խոցեր), որոնք սակայն բշտիկային փուլում բացակայում են[32]:

ՍՀ հերպեսը ավելի դժվար է ախտորոշել, քան բերանային հերպեսը, քանի որ մարդկանց մեծ մասը ախտանշաններ չեն ունենում[32]: ՍՀ հերպեսը հնարավոր է շփոթել սնկային վարակի, ատոպիկ դերմատիտի և ուրեթրիտի հետ:[32]

Լաբորատոր փորձաքննություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Լաբորատոր փորձաքննությունը հաճախ օգտագործվում է ՍՀ հերպեսները ախտորոշելու համար: ԼՓ ուսումնասիրում են վիրուսային կուլտուրաները ուղղակի ֆլուորեսցենտային հակամարմինային հետազոտության եղանակով, մաշկային բիոպսիայով, ինչպես նաև հայտնաբերում են վիրուսային ԴՆԹ պոլիմերազային շղթայի ռեակցիայի փորձով: Չնայած նրան որ այս փորձաքննությունները տալիս են ճշգրիտ ախտորոշում, ծախսատարության և երկարատևության պատճառով դրանց օգտագործումը կլինիկական պրակտիկայում սահմանափակ է[32]:

1980-ական թվականներըին ՀՀՎ հակամարմինների սերոլոգիական հետազոտությունները հազվադեպ էին լինում արդյունավետ և սովորաբար չէին օգտագործվում կլինիկական պրակտիկայում:[32] Ավելի ուշ իմունոգլոբուլին Մ (IgM) սերոլոգիական հետազոտության միջոցով հնարավոր չեր տարբերակել ՀՀՎ-1 և ՀՀՎ-2 հակամարմինները: Մինչդեռ 1980ականներին ներկայացված իմունոգլոբուլին Ջ (IgG) հետազոտությունը ավելի քան 98% տարբերակում էր ՀՀՎ-2ի և ՀՀՎ-1ի հակամարմինները[33]:

Տարբերակիչ ախտորոշում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Այն չպետք է շփոթել հերպեսվիրիդե ընտանիքի այլ վիրուսների կողմից առաջացրած հիվանդությունների հետ, ինչպիսին է հերպես զոստերը, որն առաջացնում է վարիցելլա զոստեր վիրուսը: Տարբերակիչ ախտորոշման ժամանակ հայտնաբերվում են նմանատիպ վնասվածքներ ձեռքերի, ոտքերի և բերանի շրջանում:

Կանխարգելում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ինչպես սեռական ճանապարհով փոխանցվող վարակների մեծ մասը, կանայք ի տարբերություն տղամարդկանց առավել ընկալունակ են ՍՀ  ՀՀՎ-2 նկատմամբ[34]: Տարեկան կտրվածքով, առանց հակավիրուսային միջոցների կամ պահպանակի օգտագործման, ՀՀՎ-2 փոխանցման ռիսկը վարակված տղամարդուց կազմում է մոտ 8-11%[35][36]: Վարակված կանանցից արական սեռի փոխանցման ռիսկը տարեկան 4-5% է:[36] Ճնշող հակավիրուսային թերապիան 50%ով նվազեցնում է այդ ռիսկը:

Պահպանակի օգտագործումը նվազեցնում է ՀՀՎ փոխանցման ռիսկը։

Հակավիրուսային դեղամիջոցները օգնում են կանխարգելել ախտանշանների զարգացումը վարակման հատվածներում, այսինքն վարակված անձը կլինի սերոզ դրական, սակայն 50% դեպքերում չի ունենա ախտանշաններ[37]: Պահպանակների օգտագործումը նույնպես նվազեցնում է փոխանցման ռիսկը[38][39]: Պահպանակի օգտագործումը շատ ավելի արդյունավետ է կանխարգելում վիրուսի փոխանցումը տղամարդուց կնոջը քան հակառակը[38]: Նախկին ՀՀՎ-1 վարակը կարող է նվազեցնել կանանց շրջանում ՀՀՎ-2 վարակի ձեռքբերման ռիսկը երեք գործոնով[40]:

Այնուամենայնիվ, ՀՀՎ-2 վիրուսի ոչ ախտանշանային կրողները դեռ վարակիչ են: Բազմաթիվ վարակների դեպքում առաջին ախտանիշն ունենում են մարդիկ որոնք վարակվել են զույգից ՍՀ հորիզոնական փոխանցման եղանակով, և նորածինները մորից ուղղահայաց փոխանցման եղանակով: Անհատները որոնց մոտ ախտանշանները բացակայում են համարվում են ՀՀՎ-ի տարածման բարձր ռիսկի գործոն[41]:

2011 թվականին հոկտեմբերին հայտնաբերվել է որ տենոֆովիրը, որը ՄԻԱՎի դեպքում օգտագործվում էր որպես տեղային միկրոբիցիդային հեշտոցային գել, 51%ով կրճատում է ՀՀՎ ՍՀ փոխանցումը[42]:

Պատնեշային եղանակներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Պահպանակներն ապահովում են չափավոր պաշտպանություն ՀՀՎ-2ի դեմ տղամարդկանց և կանանց համար: Պահպանակի մշտական  օգտագործողները ունեն ՀՀՎ-2ով վարակվելու 30% -ով ցածր ռիսկ, համեմատած այն մարդկանց հետ, ովքեր երբեք չեն օգտագործում պահպանակներ[43]: Կանանց պահպանակը կարող է ավելի մեծ պաշտպանություն ապահովել, քան տղամարդկանց պահպանակը, քանի որ այն ծածկում է նաև շուրթերը[44]: Վիրուսը չի կարող անցնել սինթետիկ պահպանակի միջով, սակայն տղամարդկանց պահպանակի արդյունավետությունը սահմանափակ է, քանի որ հերպեսի խոցերը կարող են հայտնվել այն հատվածներում, որոնք ծածկված չեն[45]: Պահպանակի ոչ մի տեսակ չի կանխում ամորձապարկի, անուսի,  հետույքի, ազդրերի և այլ հատվածների շփումը խոցերի կամ ՍՀ հեղուկների հետ սեռական ակտի ժամանակ: ՀՀՎ-ից պաշտպանվածությունը կախված է խոցի տեղակայումից[46]: Եթե խոցերը գտնվում են պահպանակներով չծածկվող հատվածներում ապա փոխանցումը կանխելու միակ միջոցը սեռական ակտիվությունից ձեռնպահ մնալն է: Պահպանակների կամ ատամնաբուժական պատնեշների օգտագործումը սահմանափակում է հերպեսի փոխանցումը զույգի սեռական օրգաններից մյուսի բերանին (կամ հակառակը) ՍԱ ընթացքում: Երբ զույգում որևէ մեկը վարակված է ՀՀՎով, ապա չվարակված անձը կարող է նվազեցնել փոխանցման հնարավորությունը օգտագործելով հակավիրուսային դեղամիջոցներ (վալացիկլովիր) պահպանակի հետ համատեղ[13]:

Հակավիրուսային դեղամիջոցներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հակավիրուսային դեղամիջոցները կարող են նվազեցնել ՀՀՎ փոխանցումը ախտանշանների բացակաության դեպքում[28]:

Pregnancy[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

The risk of transmission from mother to baby is highest if the mother becomes infected around the time of delivery (30% to 60%),[47][48] since insufficient time will have occurred for the generation and transfer of protective maternal antibodies before the birth of the child. In contrast, the risk falls to 3% if the infection is recurrent,[49] and is 1–3% if the woman is seropositive for both HSV-1 and HSV-2,[49][50] and is less than 1% if no lesions are visible.[49] Women seropositive for only one type of HSV are only half as likely to transmit HSV as infected seronegative mothers. To prevent neonatal infections, seronegative women are recommended to avoid unprotected oral-genital contact with an HSV-1-seropositive partner and conventional sex with a partner having a genital infection during the last trimester of pregnancy. Mothers infected with HSV are advised to avoid procedures that would cause trauma to the infant during birth (e.g. fetal scalp electrodes, forceps, and vacuum extractors) and, should lesions be present, to elect caesarean section to reduce exposure of the child to infected secretions in the birth canal.[13] The use of antiviral treatments, such as aciclovir, given from the 36th week of pregnancy, limits HSV recurrence and shedding during childbirth, thereby reducing the need for caesarean section.[13]

Aciclovir is the recommended antiviral for herpes suppressive therapy during the last months of pregnancy. The use of valaciclovir and famciclovir, while potentially improving compliance, have less-well-determined safety in pregnancy.

Management[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

No method eradicates herpes virus from the body, but antiviral medications can reduce the frequency, duration, and severity of outbreaks. Analgesics such as ibuprofen and paracetamol (acetaminophen) can reduce pain and fever. Topical anesthetic treatments such as prilocaine, lidocaine, benzocaine, or tetracaine can also relieve itching and pain.[51][52][53]

Antiviral[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

The antiviral medication aciclovir

Several antiviral drugs are effective for treating herpes, including aciclovir (acyclovir), valaciclovir, famciclovir, and penciclovir. Aciclovir was the first discovered and is now available in generic.[54] Valaciclovir is also available as a generic[55] and is slightly more effective than aciclovir for reducing lesion healing time.[56]

Evidence supports the use of aciclovir and valaciclovir in the treatment of herpes labialis[57] as well as herpes infections in people with cancer.[58] The evidence to support the use of aciclovir in primary herpetic gingivostomatitis is weaker.[59]

Topical[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

A number of topical antivirals are effective for herpes labialis, including aciclovir, penciclovir, and docosanol.[57][60]

Alternative medicine[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Evidence is insufficient to support use of many of these compounds, including echinacea, eleuthero, L-lysine, zinc, monolaurin bee products, and aloe vera.[61] While a number of small studies show possible benefit from monolaurin, L-lysine, aspirin, lemon balm, topical zinc, or licorice root cream in treatment, these preliminary studies have not been confirmed by higher-quality randomized controlled studies.[62]

Prognosis[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Following active infection, herpes viruses establish a latent infection in sensory and autonomic ganglia of the nervous system. The double-stranded DNA of the virus is incorporated into the cell physiology by infection of the nucleus of a nerve's cell body. HSV latency is static; no virus is produced; and is controlled by a number of viral genes, including latency-associated transcript.[63]

Many HSV-infected people experience recurrence within the first year of infection.[13] Prodrome precedes development of lesions. Prodromal symptoms include tingling (paresthesia), itching, and pain where lumbosacral nerves innervate the skin. Prodrome may occur as long as several days or as short as a few hours before lesions develop. Beginning antiviral treatment when prodrome is experienced can reduce the appearance and duration of lesions in some individuals. During recurrence, fewer lesions are likely to develop and are less painful and heal faster (within 5–10 days without antiviral treatment) than those occurring during the primary infection.[13] Subsequent outbreaks tend to be periodic or episodic, occurring on average four or five times a year when not using antiviral therapy.

The causes of reactivation are uncertain, but several potential triggers have been documented. A 2009 study showed the protein VP16 plays a key role in reactivation of the dormant virus.[64] Changes in the immune system during menstruation may play a role in HSV-1 reactivation.[65][66] Concurrent infections, such as viral upper respiratory tract infection or other febrile diseases, can cause outbreaks. Reactivation due to other infections is the likely source of the historic terms 'cold sore' and 'fever blister'.

Other identified triggers include local injury to the face, lips, eyes, or mouth; trauma; surgery; radiotherapy; and exposure to wind, ultraviolet light, or sunlight.[67][68][69][70][71]

The frequency and severity of recurrent outbreaks vary greatly between people. Some individuals' outbreaks can be quite debilitating, with large, painful lesions persisting for several weeks, while others experience only minor itching or burning for a few days. Some evidence indicates genetics play a role in the frequency of cold sore outbreaks. An area of human chromosome 21 that includes six genes has been linked to frequent oral herpes outbreaks. An immunity to the virus is built over time. Most infected individuals experience fewer outbreaks and outbreak symptoms often become less severe. After several years, some people become perpetually asymptomatic and no longer experience outbreaks, though they may still be contagious to others. Immunocompromised individuals may experience longer, more frequent, and more severe episodes. Antiviral medication has been proven to shorten the frequency and duration of outbreaks.[72] Outbreaks may occur at the original site of the infection or in proximity to nerve endings that reach out from the infected ganglia. In the case of a genital infection, sores can appear at the original site of infection or near the base of the spine, the buttocks, or the back of the thighs. HSV-2-infected individuals are at higher risk for acquiring HIV when practicing unprotected sex with HIV-positive persons, in particular during an outbreak with active lesions.[73]

Epidemiology[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հիմնական հոդված՝ Epidemiology of herpes simplex

Worldwide rates of either HSV-1 and/or HSV-2 are between 60 and 95% in adults.[9] HSV-1 is more common than HSV-2, with rates of both increasing as people age.[9] HSV-1 rates are between 70% and 80% in populations of low socioeconomic status and 40% to 60% in populations of improved socioeconomic status.[9] An estimated 536 million people or 16% of the population worldwide were infected with HSV-2 as of 2003 with greater rates among women and in those in the developing world.[10] Rates of infection are determined by the presence of antibodies against either viral species.[74]

In the US, 58% of the population is infected with HSV-1[75] and 16% are infected with HSV-2. Among those HSV-2-seropositive, only 19% were aware they were infected.[76] During 2005–2008, the prevalence of HSV-2 was 39% in blacks and 21% in women.[77]

The annual incidence in Canada of genital herpes due to HSV-1 and HSV-2 infection is not known (for a review of HSV-1/HSV-2 prevalence and incidence studies worldwide, see Smith and Robinson 2002). As many as one in seven Canadians aged 14 to 59 may be infected with herpes simplex type 2 virus[78] and more than 90 per cent of them may be unaware of their status, a new study suggests.[79] In the United States, it is estimated that about 1,640,000 HSV-2 seroconversions occur yearly (730,000 men and 910,000 women, or 8.4 per 1,000 persons).[80]

In British Columbia in 1999, the seroprevalence of HSV-2 antibody in leftover serum submitted for antenatal testing revealed a prevalence of 17%, ranging from 7% in women 15–19 years old to 28% in those 40–44 years.[81]

In Norway, a study published in 2000 found that up to 70–90% of genital initial infections were due to HSV-1.[82]

In Nova Scotia, 58% of 1,790 HSV isolates from genital lesion cultures in women were HSV-1; in men, 37% of 468 isolates were HSV-1.[83]

History[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Herpes has been known for at least 2,000 years. Emperor Tiberius is said to have banned kissing in Rome for a time due to so many people having cold sores. In the 16th-century Romeo and Juliet, blisters "o'er ladies' lips" are mentioned. In the 18th century, it was so common among prostitutes that it was called "a vocational disease of women".[84] The term 'herpes simplex' appeared in Richard Boulton's A System of Rational and Practical Chirurgery in 1713, where the terms 'herpes miliaris' and 'herpes exedens' also appeared. Herpes was not found to be a virus until the 1940s.[84]

Herpes antiviral therapy began in the early 1960s with the experimental use of medications that interfered with viral replication called deoxyribonucleic acid (DNA) inhibitors. The original use was against normally fatal or debilitating illnesses such as adult encephalitis,[85] keratitis,[86] in immunocompromised (transplant) patients,[87] or disseminated herpes zoster.[88] The original compounds used were 5-iodo-2'-deoxyuridine, AKA idoxuridine, IUdR, or(IDU) and 1-β-D-arabinofuranosylcytosine or ara-C,[89] later marketed under the name cytosar or cytarabine. The usage expanded to include topical treatment of herpes simplex,[90] zoster, and varicella.[91] Some trials combined different antivirals with differing results.[85] The introduction of 9-β-D-arabinofuranosyladenine, (ara-A or vidarabine), considerably less toxic than ara-C, in the mid-1970s, heralded the way for the beginning of regular neonatal antiviral treatment. Vidarabine was the first systemically administered antiviral medication with activity against HSV for which therapeutic efficacy outweighed toxicity for the management of life-threatening HSV disease. Intravenous vidarabine was licensed for use by the U.S. Food and Drug Administration in 1977. Other experimental antivirals of that period included: heparin,[92] trifluorothymidine (TFT),[93] Ribivarin,[94] interferon,[95] Virazole,[96] and 5-methoxymethyl-2'-deoxyuridine (MMUdR).[97] The introduction of 9-(2-hydroxyethoxymethyl)guanine, AKA aciclovir, in the late 1970s[98] raised antiviral treatment another notch and led to vidarabine vs. aciclovir trials in the late 1980s.[99] The lower toxicity and ease of administration over vidarabine has led to aciclovir becoming the drug of choice for herpes treatment after it was licensed by the FDA in 1998.[100] Another advantage in the treatment of neonatal herpes included greater reductions in mortality and morbidity with increased dosages, which did not occur when compared with increased dosages of vidarabine.[100] However, aciclovir seems to inhibit antibody response, and newborns on aciclovir antiviral treatment experienced a slower rise in antibody titer than those on vidarabine.[100]

Society and culture[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Genital herpes simplex was not always stigmatised. It was merely considered a cold sore until the 1970s. As late as 1975, a study of "Psychological morbidity in a clinic for sexually transmitted disease" does not mention herpes simplex because at that time, no significant morbidity problem (i.e. mental anxiety or illness) was associated with the virus.[101]

Pedro Cuatrecasas states, "during the R&D of acyclovir, marketing [department of Burroughs Wellcome] insisted that there were 'no markets' for this compound. Most had hardly heard of genital herpes..." Thus, marketing the medical condition—separating the 'normal cold sore' from the 'stigmatized genital infection' was to become the key to marketing the drug, a process now known as 'disease mongering'.[102][103]

Since the creation of the herpes hype, some people experience negative feelings related to the condition following diagnosis, in particular if they have acquired the genital form of the disease. Feelings can include depression, fear of rejection, feelings of isolation, fear of being found out, and self-destructive feelings.[104] These feelings usually lessen over time. Much of the hysteria and stigma surrounding herpes stems from a media campaign beginning in the late 1970s and peaking in the early 1980s. Multiple articles were worded in fear-mongering and anxiety-provoking terminology, such as the now-ubiquitous "attacks", "outbreaks", "victims", and "sufferers". At one point, the term "herpetic" even entered the popular lexicon. The articles were published by Reader's Digest, U.S. News, and Time magazine, among others. A made-for-TV movie was named Intimate Agony. The peak was when Time magazine had 'Herpes: The New Scarlet Letter' on the cover in August 1982, forever stigmatizing the word in the public mind.[84] Herpes support groups have been formed in the United States and the UK, providing information about herpes and running message forums and dating websites for sufferers. People with the herpes virus are often hesitant to divulge to other people, including friends and family, that they are infected. This is especially true of new or potential sexual partners whom they consider casual.[105]

In a 2007 study, 1,900 people (25% of which had herpes) ranked genital herpes second for social stigma, out of all sexually transmitted diseases (HIV took the top spot for STD stigma).[106][107][108]

Support groups[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

United States[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

An important source of support is the National Herpes Resource Center which arose from the work of the American Sexual Health Association (ASHA).[109] The ASHA was created in 1914 to in response to the increase in sexually transmitted diseases that had spread during World War I.[110] During the 1970s, there was an increase in sexually transmitted diseases. One of the diseases that increased dramatically was genital herpes. In response, ASHA created the National Herpes Resource Center in 1979. The HRC was designed to meet the growing need for education and awareness about the virus. One of the projects of The Herpes Resource Center (HRC) was to create a network of local support (HELP) groups. The goal of these HELP groups was to provide a safe, confidential environment where participants can get accurate information and share experiences, fears, and feelings with others who are concerned about herpes.[111][112]

UK[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

In the UK, the Herpes Association (now the Herpes Viruses Association) was started in 1982, becoming a registered charity with a Dept of Health grant in 1985. The charity started as a string of local group meetings before acquiring an office and a national spread.[113]

Research[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հիմնական հոդված՝ Herpes simplex research

Research has gone into vaccines for both prevention and treatment of herpes infections. Unsuccessful clinical trials have been conducted for some glycoprotein subunit vaccines. As of 2017, the future pipeline includes several promising replication-incompetent vaccine proposals while two replication-competent (live-attenuated) HSV vaccine are undergoing human testing.

A genomic study of the herpes simplex type 1 virus confirmed the human migration pattern theory known as the out-of-Africa hypothesis.[114]

References[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 1,11 1,12 1,13 1,14 1,15 1,16 1,17 1,18 1,19 1,20 «Genital Herpes – CDC Fact Sheet». cdc.gov. December 8, 2014. Արխիվացված է օրիգինալից 31 December 2014-ին. Վերցված է 31 December 2014-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  2. ↑ Mosby (2013). Mosby's Medical Dictionary (9 ed.). Elsevier Health Sciences. էջեր 836–37. ISBN 9780323112581. Արխիվացված է օրիգինալից 2017-09-06-ին. {{cite book}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 3,6 Balasubramaniam, R; Kuperstein, AS; Stoopler, ET (April 2014). «Update on oral herpes virus infections». Dental clinics of North America. 58 (2): 265–80. doi:10.1016/j.cden.2013.12.001. PMID 24655522.
  4. ↑ Wu, IB; Schwartz, RA (March 2007). «Herpetic whitlow». Cutis. 79 (3): 193–06. PMID 17674583.
  5. ↑ Rowe, AM; St Leger, AJ; Jeon, S; Dhaliwal, DK; Knickelbein, JE; Hendricks, RL (January 2013). «Herpes keratitis». Progress in retinal and eye research. 32: 88–101. doi:10.1016/j.preteyeres.2012.08.002. PMC 3529813. PMID 22944008.
  6. ↑ Steiner, I; Benninger, F (December 2013). «Update on herpes virus infections of the nervous system». Current Neurology and Neuroscience Reports. 13 (12): 414. doi:10.1007/s11910-013-0414-8. PMID 24142852.
  7. ↑ Stephenson-Famy, A; Gardella, C (December 2014). «Herpes Simplex Virus Infection During Pregnancy». Obstetrics and gynecology clinics of North America. 41 (4): 601–14. doi:10.1016/j.ogc.2014.08.006. PMID 25454993.
  8. ↑ Elad S; Zadik Y; Hewson I; և այլք: (August 2010). «A systematic review of viral infections associated with oral involvement in cancer patients: a spotlight on Herpesviridea». Support Care Cancer. 18 (8): 993–1006. doi:10.1007/s00520-010-0900-3. PMID 20544224. {{cite journal}}: Unknown parameter |name-list-format= ignored (|name-list-style= suggested) (օգնություն)
  9. ↑ 9,00 9,01 9,02 9,03 9,04 9,05 9,06 9,07 9,08 9,09 Chayavichitsilp P, Buckwalter JV, Krakowski AC, Friedlander SF (April 2009). «Herpes simplex». Pediatr Rev. 30 (4): 119–29, quiz 130. doi:10.1542/pir.30-4-119. PMID 19339385.
  10. ↑ 10,0 10,1 Looker, KJ; Garnett, GP; Schmid, GP (October 2008). «An estimate of the global prevalence and incidence of herpes simplex virus type 2 infection». Bulletin of the World Health Organization. 86 (10): 805–12, A. doi:10.2471/blt.07.046128. PMC 2649511. PMID 18949218.
  11. ↑ Beswick, TSL (1962). «The Origin and the Use of the Word Herpes». Med Hist (6): 214–232.
  12. ↑ Dickerson FB; Boronow JJ; Stallings C; և այլք: (March 2004). «Infection with herpes simplex virus type 1 is associated with cognitive deficits in bipolar disorder». Biol. Psychiatry. 55 (6): 588–93. doi:10.1016/j.biopsych.2003.10.008. PMID 15013827. {{cite journal}}: Unknown parameter |name-list-format= ignored (|name-list-style= suggested) (օգնություն)
  13. ↑ 13,0 13,1 13,2 13,3 13,4 13,5 Gupta R, Warren T, Wald A (December 2007). «Genital herpes». Lancet. 370 (9605): 2127–37. doi:10.1016/S0140-6736(07)61908-4. PMID 18156035.
  14. ↑ Handsfield HH (2000). «Public Health Strategies to Prevent Genital Herpes: Where Do We Stand?». Curr Infect Dis Rep. 2 (1): 25–30. doi:10.1007/s11908-000-0084-y. PMID 11095834.
  15. ↑ Jocelyn A. Lieb; Stacey Brisman; Sara Herman; Jennifer MacGregor; Marc E. Grossman (2008). «Linear erosive Herpes Simplex Virus infection in immunocompromised patients: the "Knife-Cut Sign"». Clin Infect Dis. 47 (11): 1440–41. doi:10.1086/592976. PMID 18937574.
  16. ↑ 16,0 16,1 James, William D.; Berger, Timothy G. (2006). Andrews' Diseases of the Skin: clinical Dermatology. Saunders Elsevier. ISBN 0-7216-2921-0.
  17. ↑ Rapini, Ronald P.; Bolognia, Jean L.; Jorizzo, Joseph L. (2007). Dermatology: 2-Volume Set. St. Louis: Mosby. ISBN 1-4160-2999-0.
  18. ↑ Tankéré F, Bernat I (September 2009). «[Bell's palsy: from viral aetiology to diagnostic reality]». Rev Med Interne (French). 30 (9): 769–75. doi:10.1016/j.revmed.2008.12.006. PMID 19195745.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  19. ↑ Linder T, Bossart W, Bodmer D (January 2005). «Bell's palsy and Herpes simplex virus: fact or mystery?». Otol. Neurotol. 26 (1): 109–13. doi:10.1097/00129492-200501000-00020. PMID 15699730.
  20. ↑ Gagyor, Ildiko; Madhok, Vishnu B.; Daly, Fergus; Somasundara, Dhruvashree; Sullivan, Michael; Gammie, Fiona; Sullivan, Frank (2015-11-09). «Antiviral treatment for Bell's palsy (idiopathic facial paralysis)». The Cochrane Database of Systematic Reviews (11): CD001869. doi:10.1002/14651858.CD001869.pub8. ISSN 1469-493X. PMID 26559436.
  21. ↑ Itzhaki RF, Wozniak MA (May 2008). «Herpes simplex virus type 1 in Alzheimer's disease: the enemy within». J. Alzheimers Dis. 13 (4): 393–405. PMID 18487848.
  22. ↑ Holmes C, Cotterell D (December 2009). «Role of infection in the pathogenesis of Alzheimer's disease: implications for treatment». CNS Drugs. 23 (12): 993–1002. doi:10.2165/11310910-000000000-00000. PMID 19958038.
  23. ↑ Pyles RB (2001). «The association of herpes simplex virus and Alzheimer's disease: a potential synthesis of genetic and environmental factors». Herpes. 8 (3): 64–68. PMID 11867022.
  24. ↑ Dobson CB, Itzhaki RF (1999). «Herpes simplex virus type 1 and Alzheimer's disease». Neurobiol. Aging. 20 (4): 457–65. doi:10.1016/S0197-4580(99)00055-X. PMID 10604441.
  25. ↑ Warren, Terri (2009). The Good News about the Bad News: Herpes: Everything You Need to Know. New Harbinger Publications. էջ 28. ISBN 1-57224-618-9. Արխիվացված է օրիգինալից 2016-05-27-ին. {{cite book}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  26. ↑ «AHMF: Preventing Sexual Transmission of Genital herpes». Արխիվացված է օրիգինալից January 21, 2008-ին. Վերցված է 2008-02-24-ին.
  27. ↑ Anita L. Nelson; Jo Ann Woodward (2007-12-14). Sexually Transmitted Diseases: A Practical Guide for Primary Care. Springer Science & Business Media. էջեր 50–. ISBN 978-1-59745-040-9.
  28. ↑ 28,0 28,1 28,2 28,3 Leone P (2005). «Reducing the risk of transmitting genital herpes: advances in understanding and therapy». Curr Med Res Opin. 21 (10): 1577–82. doi:10.1185/030079905X61901. PMID 16238897.
  29. ↑ Akhtar, Jihan; Shukla, Deepak (December 2009). «Viral entry mechanisms: cellular and viral mediators of herpes simplex virus entry». FEBS Journal. 276 (24): 7228–36. doi:10.1111/j.1742-4658.2009.07402.x. PMC 2801626. PMID 19878306.
  30. ↑ Shukla, Deepak; Liu, Jian; Blaiklock, Peter; Shworak, Nicholas W.; Bai, Xiaomei; Esko, Jeffrey D.; Cohen, Gary H.; Eisenberg, Roselyn; Rosenberg, Robert D. (1999). «A Novel Role for 3-O-Sulfated Heparan Sulfate in Herpes Simplex Virus 1 Entry». Cell. 99 (1): 13–22. doi:10.1016/S0092-8674(00)80058-6. PMID 10520990. {{cite journal}}: Unknown parameter |displayauthors= ignored (|display-authors= suggested) (օգնություն)
  31. ↑ Kim H, Meier A, Huang M, Kuntz S, Selke S, Celum C, Corey L, Wald A (2006). «Oral herpes simplex virus type 2 reactivation in HIV-positive and -negative men». J Infect Dis. 194 (4): 420–27. doi:10.1086/505879. PMID 16845624.
  32. ↑ 32,0 32,1 32,2 32,3 32,4 32,5 Fatahzadeh M, Schwartz RA (2007). «Human herpes simplex virus infections: epidemiology, pathogenesis, symptomatology, diagnosis, and management». J. Am. Acad. Dermatol. 57 (5): 737–63, quiz 764–6. doi:10.1016/j.jaad.2007.06.027. PMID 17939933.
  33. ↑ Ashley RL, և այլք: (1988). «Comparison of Western blot (immunoblot) and glycoprotein G-specific immunodot enzyme assay for detecting antibodies to herpes simplex virus types 1 and 2 in human sera». J. Clin. Microbiol. 26 (4): 662–67. PMC 266403. PMID 2835389. Արխիվացված է օրիգինալից 2011-07-01-ին. {{cite journal}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  34. ↑ Carla K. Johnson (August 23, 2006). «Percentage of people with herpes drops». Associated Press. Արխիվացված է օրիգինալից 2012-03-18-ին. Վերցված է 2011-04-12-ին. {{cite news}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  35. ↑ Mertz, G.J. (1993). «Epidemiology of genital herpes infections». Infect Dis Clin North Am. 7 (4): 825–39. PMID 8106731.
  36. ↑ 36,0 36,1 Kulhanjian JA; Soroush V; Au DS; և այլք: (April 2, 1992). «Identification of women at unsuspected risk of primary infection with herpes simplex virus type 2 during pregnancy». N. Engl. J. Med. 326 (14): 916–20. doi:10.1056/NEJM199204023261403. PMID 1311799. Արխիվացված է օրիգինալից February 5, 2009-ին. {{cite journal}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն); Unknown parameter |name-list-format= ignored (|name-list-style= suggested) (օգնություն)
  37. ↑ Corey L; Wald A; Patel R; և այլք: (January 2004). «Once-daily valacyclovir to reduce the risk of transmission of genital herpes» (PDF). N Engl J Med. 350 (1): 11–20. doi:10.1056/NEJMoa035144. PMID 14702423. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2008-12-04-ին. {{cite journal}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն); Unknown parameter |name-list-format= ignored (|name-list-style= suggested) (օգնություն)
  38. ↑ 38,0 38,1 Wald A, Langenberg AG, Link K, Izu AE, Ashley R, Warren T, Tyring S, Douglas JM Jr, Corey L (2001). «Effect of condoms on reducing the transmission of herpes simplex virus type 2 from men to women». JAMA. 285 (24): 3100–06. doi:10.1001/jama.285.24.3100. PMID 11427138. Արխիվացված է օրիգինալից 2008-12-05-ին. {{cite journal}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  39. ↑ Wald A; Langenberg AG; Krantz E; և այլք: (November 2005). «The relationship between condom use and herpes simplex virus acquisition». Annals of Internal Medicine. 143 (10): 707–13. doi:10.7326/0003-4819-143-10-200511150-00007. PMID 16287791. Արխիվացված է օրիգինալից 2008-07-08-ին. {{cite journal}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն); Unknown parameter |name-list-format= ignored (|name-list-style= suggested) (օգնություն)
  40. ↑ Mertz, GJ; Benedetti J; Ashley R; Selke SA; Corey L. (1 February 1992). «Risk factors for the sexual transmission of genital herpes». Annals of Internal Medicine. 116 (3): 197–202. doi:10.7326/0003-4819-116-3-197. PMID 1309413.
  41. ↑ «Genital Herpes – CDC Fact Sheet». Center for Disease Control and Prevention. Արխիվացված է օրիգինալից 2014-01-30-ին. Վերցված է 2014-01-30-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  42. ↑ McNeil DG. Topical Tenofovir, a Microbicide Effective against HIV, Inhibits Herpes Simplex Virus-2 Replication Արխիվացված 2017-04-09 Wayback Machine. NY Times. Research article: Andrei G; Lisco A; Vanpouille C; և այլք: (October 2011). «Topical Tenofovir, a Microbicide Effective against HIV, Inhibits Herpes Simplex Virus-2 Replication». Cell Host. 10 (4): 379–89. doi:10.1016/j.chom.2011.08.015. PMC 3201796. PMID 22018238.
  43. ↑ Martin ET, Krantz E, Gottlieb SL, Magaret AS, Langenberg A, Stanberry L, Kamb M, Wald A (July 2009). «A pooled analysis of the effect of condoms in preventing HSV-2 acquisition». Archives of Internal Medicine. 169 (13): 1233–40. doi:10.1001/archinternmed.2009.177. PMC 2860381. PMID 19597073.
  44. ↑ «Putting Herpes in Perspective». UBM Medica. Վերցված է 20 July 2011-ին.
  45. ↑ «Condom Effectiveness – Male Latex Condoms and Sexually Transmitted Diseases». Center for Disease Control and Prevention. Արխիվացված է օրիգինալից 2011-10-02-ին. Վերցված է 2011-10-01-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |dead-url= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  46. ↑ «STD Facts – Genital Herpes». Center for Disease Control and Prevention. Արխիվացված է օրիգինալից 2011-10-01-ին. Վերցված է 2011-10-01-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |dead-url= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  47. ↑ Brown ZA; Selke S; Zeh J; և այլք: (1997). «The acquisition of herpes simplex virus during pregnancy». N Engl J Med. 337 (8): 509–15. doi:10.1056/NEJM199708213370801. PMID 9262493. {{cite journal}}: Unknown parameter |name-list-format= ignored (|name-list-style= suggested) (օգնություն)
  48. ↑ Brown ZA, Wald A, Morrow RA, Selke S, Zeh J, Corey L (2003). «Effect of serologic status and cesarean delivery on transmission rates of herpes simplex virus from mother to infant». JAMA. 289 (2): 203–09. doi:10.1001/jama.289.2.203. PMID 12517231.
  49. ↑ 49,0 49,1 49,2 Brown ZA; Benedetti J; Ashley R; և այլք: (May 1991). «Neonatal herpes simplex virus infection in relation to asymptomatic maternal infection at the time of labor». N. Engl. J. Med. 324 (18): 1247–52. doi:10.1056/NEJM199105023241804. PMID 1849612. {{cite journal}}: Unknown parameter |name-list-format= ignored (|name-list-style= suggested) (օգնություն)
  50. ↑ Whitley RJ, Kimberlin DW, Roizman B (1998). «Herpes simplex viruses». Clin Infect Dis. 26 (3): 541–53. doi:10.1086/514600. PMID 9524821.
  51. ↑ O'Mahony C, Timms MS, Ramsden RT (December 1988). «Local anesthetic creams». BMJ. 297 (6661): 1468. doi:10.1136/bmj.297.6661.1468-a. PMC 1835116. PMID 3147021.
  52. ↑ Kaminester LH; Pariser RJ; Pariser DM; և այլք: (December 1999). «A double-blind, placebo-controlled study of topical tetracaine in the treatment of herpes labialis». J. Am. Acad. Dermatol. 41 (6): 996–1001. doi:10.1016/S0190-9622(99)70260-4. PMID 10570387. {{cite journal}}: Unknown parameter |name-list-format= ignored (|name-list-style= suggested) (օգնություն)
  53. ↑ Leung DT, Sacks SL (October 2003). «Current treatment options to prevent perinatal transmission of herpes simplex virus». Expert Opin Pharmacother. 4 (10): 1809–19. doi:10.1517/14656566.4.10.1809. PMID 14521490.
  54. ↑ Robert L. LaFemina (2009). Antiviral research : strategies in antiviral drug discovery. Washington, DC: ASM Press. էջ 1. ISBN 978-1-55581-439-7. Արխիվացված է օրիգինալից 2016-05-02-ին. {{cite book}}: Cite has empty unknown parameter: |1= (օգնություն); Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  55. ↑ Agrawal, Caroline A. Hastings, Joseph Torkildson, Anurag Kishor (2012-04-30). Handbook of pediatric hematology and oncology : Children's Hospital & Research Center Oakland (2nd ed.). Chichester, West Sussex: Wiley-Blackwell. էջ 360. ISBN 978-0-470-67088-0. Արխիվացված է օրիգինալից 2016-04-30-ին. {{cite book}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  56. ↑ Chen, Fangman; Xu, Hao; Liu, Jinli; Cui, Yuan; Luo, Xiaobo; Zhou, Yu; Chen, Qianming; Jiang, Lu (2017). «Efficacy and safety of nucleoside antiviral drugs for treatment of recurrent herpes labialis: a systematic review and meta-analysis». Journal of Oral Pathology & Medicine. 46 (8): 561. doi:10.1111/jop.12534. ISSN 0904-2512.
  57. ↑ 57,0 57,1 Chon T, Nguyen L, Elliott TC (July 2007). «Clinical inquiries. What are the best treatments for herpes labialis?». J Fam Pract. 56 (7): 576–78. PMID 17605952.
  58. ↑ Glenny AM, Fernandez Mauleffinch LM, Pavitt S, Walsh T (January 2009). «Interventions for the prevention and treatment of herpes simplex virus in patients being treated for cancer». The Cochrane Database of Systematic Reviews (1): CD006706. doi:10.1002/14651858.CD006706.pub2. PMID 19160295.
  59. ↑ Nasser M, Fedorowicz Z, Khoshnevisan MH, Shahiri Tabarestani M (October 2008). «Acyclovir for treating primary herpetic gingivostomatitis». The Cochrane Database of Systematic Reviews (4): CD006700. doi:10.1002/14651858.CD006700.pub2. PMID 18843726.
  60. ↑ Treister NS, Woo SB (April 2010). «Topical n-docosanol for management of recurrent herpes labialis». Expert Opin Pharmacother. 11 (5): 853–60. doi:10.1517/14656561003691847. PMID 20210688.
  61. ↑ Perfect MM, Bourne N, Ebel C, Rosenthal SL (October 2005). «Use of complementary and alternative medicine for the treatment of genital herpes». Herpes. 12 (2): 38–41. PMID 16209859.
  62. ↑ Beauman, JG (Oct 15, 2005). «Genital herpes: a review». American Family Physician. 72 (8): 1527–34. PMID 16273819.
  63. ↑ Stumpf MP, Laidlaw Z, Jansen VA (2002). «Herpes viruses hedge their bets». Proc. Natl. Acad. Sci. U.S.A. 99 (23): 15234–37. Bibcode:2002PNAS...9915234S. doi:10.1073/pnas.232546899. PMC 137573. PMID 12409612. Արխիվացված է օրիգինալից 2011-09-18-ին. {{cite journal}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  64. ↑ Thompson, Richard L.; Preston, Chris M.; Sawtell, Nancy M. (2009-03-01). «De novo synthesis of VP16 coordinates the exit from HSV latency in vivo». PLOS Pathogens. 5 (3): e1000352. doi:10.1371/journal.ppat.1000352. ISSN 1553-7374. PMC 2654966. PMID 19325890.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չպիտակված ազատ DOI (link)
  65. ↑ Myśliwska J, Trzonkowski P, Bryl E, Lukaszuk K, Myśliwski A (2000). «Lower interleukin-2 and higher serum tumor necrosis factor-a levels are associated with perimenstrual, recurrent, facial herpes simplex infection in young women». Eur. Cytokine Netw. 11 (3): 397–406. PMID 11022124.
  66. ↑ Segal AL, Katcher AH, Brightman VJ, Miller MF (1974). «Recurrent herpes labialis, recurrent aphthous ulcers, and the menstrual cycle». J. Dent. Res. 53 (4): 797–803. doi:10.1177/00220345740530040501. PMID 4526372.
  67. ↑ Chambers A, Perry M (2008). «Salivary mediated autoinoculation of herpes simplex virus on the face in the absence of "cold sores," after trauma». J. Oral Maxillofac. Surg. 66 (1): 136–38. doi:10.1016/j.joms.2006.07.019. PMID 18083428.
  68. ↑ Perna JJ, Mannix ML, Rooney JF, Notkins AL, Straus SE (1987). «Reactivation of latent herpes simplex virus infection by ultraviolet light: a human model». J. Am. Acad. Dermatol. 17 (3): 473–78. doi:10.1016/S0190-9622(87)70232-1. PMID 2821086.
  69. ↑ Rooney JF; Straus SE; Mannix ML; և այլք: (1992). «UV light-induced reactivation of herpes simplex virus type 2 and prevention by acyclovir». J. Infect. Dis. 166 (3): 500–06. doi:10.1093/infdis/166.3.500. PMID 1323616. {{cite journal}}: Unknown parameter |name-list-format= ignored (|name-list-style= suggested) (օգնություն)
  70. ↑ Oakley C, Epstein JB, Sherlock CH (1997). «Reactivation of oral herpes simplex virus: implications for clinical management of herpes simplex virus recurrence during radiotherapy». Oral Surg Oral Med Oral Pathol Oral Radiol Endod. 84 (3): 272–78. doi:10.1016/S1079-2104(97)90342-5. PMID 9377190.
  71. ↑ Ichihashi M, Nagai H, Matsunaga K (2004). «Sunlight is an important causative factor of recurrent herpes simplex». Cutis. 74 (5 Suppl): 14–18. PMID 15603217.
  72. ↑ Martinez V, Caumes E, Chosidow O (2008). «Treatment to prevent recurrent genital herpes». Current Opinion in Infectious Diseases. 21 (1): 42–48. doi:10.1097/QCO.0b013e3282f3d9d3. PMID 18192785.
  73. ↑ Koelle DM, Corey L (2008). «Herpes Simplex: Insights on Pathogenesis and Possible Vaccines». Annu Rev Med. 59: 381–95. doi:10.1146/annurev.med.59.061606.095540. PMID 18186706.
  74. ↑ Smith JS, Robinson NJ (2002). «Age-specific prevalence of infection with herpes simplex virus types 2 and 1: a global review». J. Infect. Dis. 186 (Suppl 1): S3–28. doi:10.1086/343739. PMID 12353183.
  75. ↑ Xu, Fujie; Fujie Xu; Maya R. Sternberg; Benny J. Kottiri; Geraldine M. McQuillan; Francis K. Lee; Andre J. Nahmias; Stuart M. Berman; Lauri E. Markowitz (2006-10-23). «Trends in Herpes Simplex Virus Type 1 and Type 2 Seroprevalence in the United States». JAMA. AMA. 296 (8): 964–73. doi:10.1001/jama.296.8.964. PMID 16926356. Արխիվացված է օրիգինալից 2010-04-24-ին. {{cite journal}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  76. ↑ Xu, F; MR Sternberg; SL Gottlieb; SM Berman; LE Markowitz; և այլք: (23 April 2010). «Seroprevalence of Herpes Simplex Virus Type 2 Among Persons Aged 14–49 Years – United States, 2005–2008». Morbidity and Mortality Weekly Report (MMWR). 59 (15): 456–59. Արխիվացված է օրիգինալից 25 June 2011-ին. Վերցված է 12 April 2011-ին. {{cite journal}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  77. ↑ «CDC Study Finds U.S. Herpes Rates Remain High» (PDF). Center for Disease Control and Prevention. 2010-03-09. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2016-03-06-ին. Վերցված է 2012-02-19-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  78. ↑ Rotermann, Michelle; Langlois, Kellie A.; Severini, Alberto; Totten, Stephanie (2013-04-01). «Prevalence of Chlamydia trachomatis and herpes simplex virus type 2: Results from the 2009 to 2011 Canadian Health Measures Survey». Health Reports. 24 (4): 10–15. ISSN 1209-1367. PMID 24258059.
  79. ↑ «Herpes virus has infected nearly one in five Canadians over age 35, most unaware they have it: study». National Post (անգլերեն). Վերցված է 2017-02-20-ին.
  80. ↑ Smith JS, Robinson NJ (2002). «Age-specific prevalence of infection with herpes simplex virus types 2 and 1: a global review». J Infect Dis. 186 (suppl 1): S3–28. doi:10.1086/343739.
  81. ↑ Armstrong GL, Schillinger J, Markowitz L, Nahmias AJ, Johnson RE, McQuillan GM, St Louis ME (May 2001). «Incidence of herpes simplex virus type 2 infection in the United States». American Journal of Epidemiology. 153 (9): 912–20. doi:10.1093/aje/153.9.912. PMID 11323323.
  82. ↑ Nilsen A, Myrmel H (2000). «Changing trends in genital herpes simplex virus infection in Bergen, Norway». Acta Obstet Gynecol Scand. 79 (8): 693–96. doi:10.1080/j.1600-0412.2000.079008693.x. PMID 10949236.
  83. ↑ Forward KR, Lee SHS (2003). «Predominance of herpes simplex virus type 1 from patients with genital herpes in Nova Scotia». Can J Infect Dis. 14 (2): 94–96. doi:10.1155/2003/168673.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չպիտակված ազատ DOI (link)
  84. ↑ 84,0 84,1 84,2 John Leo (1982-08-02). «The New Scarlet Letter». Time. Արխիվացված է օրիգինալից 2010-02-02-ին. {{cite news}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  85. ↑ 85,0 85,1 Chow AW; Roland A; Fiala M; և այլք: (March 1973). «Cytosine Arabinoside Therapy for Herpes Simplex Encephalitis – Clinical Experience with Six Patients». Antimicrob. Agents Chemother. 3 (3): 412–17. doi:10.1128/aac.3.3.412. PMC 444424. PMID 4790599. {{cite journal}}: Unknown parameter |name-list-format= ignored (|name-list-style= suggested) (օգնություն)
  86. ↑ Kaufman HE, Howard GM (August 1962). «Therapy of experimental herpes simplex keratitis». Investigative Ophthalmology. 1: 561–4. PMID 14454441.
  87. ↑ Ch'ien LT, Whitley RJ, Alford CA, Galasso GJ (June 1976). «Adenine arabinoside for therapy of herpes zoster in immunosuppressed patients: preliminary results of a collaborative study». J. Infect. Dis. 133 (Suppl): A184–91. doi:10.1093/infdis/133.supplement_2.a184. PMID 180198.
  88. ↑ McKelvey EM, Kwaan HC (November 1969). «Cytosine arabinoside therapy for disseminated herpes zoster in a patient with IgG pyroglobulinemia». Blood. 34 (5): 706–11. PMID 5352659.
  89. ↑ Fiala M, Chow A, Guze LB (April 1972). «Susceptibility of Herpesviruses to Cytosine Arabinoside: Standardization of Susceptibility Test Procedure and Relative Resistance of Herpes Simplex Type 2 Strains». Antimicrob. Agents Chemother. 1 (4): 354–57. doi:10.1128/aac.1.4.354. PMC 444221. PMID 4364937.
  90. ↑ Allen LB; Hintz OJ; Wolf SM; և այլք: (June 1976). «Effect of 9-beta-D-arabinofuranosylhypoxanthine 5'-monophosphate on genital lesions and encephalitis induced by Herpesvirus hominis type 2 in female mice». J. Infect. Dis. 133 (Suppl): A178–83. doi:10.1093/infdis/133.supplement_2.a178. PMID 6598. {{cite journal}}: Unknown parameter |name-list-format= ignored (|name-list-style= suggested) (օգնություն)
  91. ↑ Juel-Jensen BE (March 1970). «Varicella and cytosine arabinoside». Lancet. 1 (7646): 572. doi:10.1016/S0140-6736(70)90815-9. PMID 4190397.
  92. ↑ Nahmias AJ, Kibrick S (May 1964). «Inhibitory Effect of Heparin on Herpes Simplex Virus». J. Bacteriol. 87 (5): 1060–66. PMC 277146. PMID 4289440.
  93. ↑ Allen LB, Sidwell RW (September 1972). «Target-Organ Treatment of Neurotropic Virus Diseases: Efficacy as a Chemotherapy Tool and Comparison of Activity of Adenine Arabinoside, Cytosine Arabinoside, Idoxuridine, and Trifluorothymidine». Antimicrob. Agents Chemother. 2 (3): 229–33. doi:10.1128/aac.2.3.229. PMC 444296. PMID 4790562.
  94. ↑ Allen LB, Wolf SM, Hintz CJ, Huffman JH, Sidwell RW (March 1977). «Effect of ribavirin on Type 2 Herpesvirus hominis (HVH/2) in vitro and in vivo». Annals of the New York Academy of Sciences. 284: 247–53. Bibcode:1977NYASA.284..247A. doi:10.1111/j.1749-6632.1977.tb21957.x. PMID 212976.
  95. ↑ Allen LB, Cochran KW (November 1972). «Target-Organ Treatment of Neurotropic Virus Disease with Interferon Inducers». Infection and Immunity. 6 (5): 819–23. PMC 422616. PMID 4404669.
  96. ↑ Sidwell RW, Huffman JH, Khare GP, Allen LB, Witkowski JT, Robins RK (August 1972). «Broad-spectrum antiviral activity of Virazole: 1-beta-D-ribofuranosyl-1,2,4-triazole-3-carboxamide». Science. 177 (4050): 705–06. Bibcode:1972Sci...177..705S. doi:10.1126/science.177.4050.705. PMID 4340949.
  97. ↑ Babiuk LA, Meldrum B, Gupta VS, Rouse BT (December 1975). «Comparison of the Antiviral Effects of 5-Methoxymethyl-deoxyuridine with 5-Iododeoxyuridine, Cytosine Arabinoside, and Adenine Arabinoside». Antimicrob. Agents Chemother. 8 (6): 643–50. doi:10.1128/aac.8.6.643. PMC 429441. PMID 1239978.
  98. ↑ O'Meara A, Deasy PF, Hillary IB, Bridgen WD (December 1979). «Acyclovir for treatment of mucocutaneous herpes infection in a child with leukaemia». Lancet. 2 (8153): 1196. doi:10.1016/S0140-6736(79)92428-0. PMID 91931.
  99. ↑ Whitley R; Arvin A; Prober C; և այլք: (February 1991). «A controlled trial comparing vidarabine with acyclovir in neonatal herpes simplex virus infection. Infectious Diseases Collaborative Antiviral Study Group». N. Engl. J. Med. 324 (7): 444–49. doi:10.1056/NEJM199102143240703. PMID 1988829. Արխիվացված է օրիգինալից 2008-12-08-ին. {{cite journal}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն); Unknown parameter |name-list-format= ignored (|name-list-style= suggested) (օգնություն)
  100. ↑ 100,0 100,1 100,2 Kimberlin DW; Lin CY; Jacobs RF; և այլք: (August 2001). «Safety and efficacy of high-dose intravenous acyclovir in the management of neonatal herpes simplex virus infections». Pediatrics. 108 (2): 230–38. doi:10.1542/peds.108.2.230. PMID 11483782. {{cite journal}}: Unknown parameter |name-list-format= ignored (|name-list-style= suggested) (օգնություն)
  101. ↑ Mayou, R (1975). «Psychological morbidity in a clinic for sexually transmitted disease». The British journal of venereal diseases. 51 (1): 57–60. doi:10.1136/sti.51.1.57. PMC 1045113. PMID 1173225.
  102. ↑ Moynihan R, Heath I, Henry D (April 2002). «Selling sickness: the pharmaceutical industry and disease mongering». BMJ. 324 (7342): 886–91. doi:10.1136/bmj.324.7342.886. PMC 1122833. PMID 11950740.
  103. ↑ Cuatrecasas P (November 2006). «Drug discovery in jeopardy». J. Clin. Invest. 116 (11): 2837–42. doi:10.1172/JCI29999. PMC 1626142. PMID 17080187. Արխիվացված է օրիգինալից 2011-05-11-ին. {{cite journal}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  104. ↑ Vezina C, Steben M (2001). «Genital Herpes: Psychosexual Impacts and Counselling» (PDF). The Canadian Journal of CME (June): 125–34. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2008-12-16-ին. {{cite journal}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  105. ↑ Green, J; Ferrier, S; Kocsis, A; Shadrick, J; Ukoumunne, OC; Murphy, S; Hetherton, J (February 2003). «Determinants of disclosure of genital herpes to partners». Sexually transmitted infections. 79 (1): 42–44. doi:10.1136/sti.79.1.42. PMC 1744583. PMID 12576613.
  106. ↑ Miranda Hitti (24 August 2007). «Stigma Still Strong». WebMD. Արխիվացված է օրիգինալից 16 November 2013-ին.
  107. ↑ «Herpes groups on Meetup | HerpesDateSites». www.herpesdatesites.com. Արխիվացված է օրիգինալից 2017-04-06-ին. Վերցված է 2017-02-20-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  108. ↑ «Genital Herpes Dating Sites Review | Best Herpes Dating Sites for Genital HSV Singles in 2016». genitalherpesdatingsites.org. Արխիվացված է օրիգինալից 2017-05-22-ին. Վերցված է 2017-02-20-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  109. ↑ «Herpes Support Forum». Արխիվացված է օրիգինալից 4 May 2016-ին. Վերցված է 15 May 2016-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  110. ↑ «Our History». Արխիվացված է օրիգինալից 21 October 2014-ին. Վերցված է 19 October 2014-ին. «ASHA was founded in 1914 in New York City, formed out of early 20th century social reform movements focused on fighting sexually transmitted infections (known then as venereal disease, or VD) and prostitution.» {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  111. ↑ «American Social Health Association». Արխիվացված է օրիգինալից 2008-08-20-ին.
  112. ↑ «The Herpes Resource Center». Արխիվացված է օրիգինալից 2011-10-03-ին.
  113. ↑ «Helping You With Herpes – Herpes Viruses Association». Herpes Viruses Association (բրիտանական անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2015-07-26-ին. Վերցված է 2017-02-20-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)
  114. ↑ Foley, James A. (21 Oct 2013). «Hitchhiking Herpes Virus Aligns with Spread of Human Civilization». NatureWorldNews.com. Արխիվացված է օրիգինալից 22 October 2013-ին. Վերցված է 22 October 2013-ին. {{cite web}}: Unknown parameter |deadurl= ignored (|url-status= suggested) (օգնություն)

External links[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կաղապար:Medical condition classification and resources

Վիիքպահեստ

  Medicine   Viruses

Կաղապար:Diseases of the skin and appendages by morphology Կաղապար:STD/STI Կաղապար:Viral cutaneous conditions Կաղապար:Oral pathology Կաղապար:Good article


Կատեգորիա:Biology of bipolar disorder Կատեգորիա:Conditions of the mucous membranes Կատեգորիա:Herpes simplex virus-associated diseases Կատեգորիա:RTT Կատեգորիա:Sexually transmitted diseases and infections Կատեգորիա:Virus-related cutaneous conditions Կատեգորիա:Viral diseases Կատեգորիա:RTTEM

Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Մասնակից:Mariam_Karyan/Ավազարկղ&oldid=7487832» էջից