Մասնակից:MDSevak/Ավազարկղ
- Վիքիպեդիայում կան հոդվածներ Խաչատրյան ազգանունով այլ մարդկանց մասին։
 | |
|---|---|
 | |
| Ծնվել է | 1924 |
| Ծննդավայր | Բռուն, Գորիսի շրջան |
| Մահացել է | 1997 |
| Ազգություն | հայ |
| Կրթություն | Երևանի բժշկական ինստիտուտ |
| Մասնագիտություն | կենսաքիմիկոս |
| Կոչում | Կենսաբանական գիտությունների դոկտոր |
| Պաշտոն | Երևանի բժշկական ինստիտուտի ռեկտոր (1968-1969) |
Գաբրիել Սամսոնի Խաչատրյան (դեկտեմբեր 16,1924 թվական, Բռուն, Գորիսի շրջան, ԽՍՀՄ), Հայ բժիշկ-գիտնական, կենսաբանական գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր, Երևանի Մխիթար Հերացու անվան պետական բժշկական համալսարանի ռեկտոր, ԽՍՀՄ Համամիութենական նեյրոխորհրդի անդամ:
Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ծնվել է 1924 թվականի դեկտեմբերի 16-ին Գորիսի շնջանի Բռուն(այժմ՝ Ակներ) գյուղում, գյուղացու ընտանիքում: Ծնողները հիմնականում զբաղվում էին անասնապահությամբ և գյուղում կոլտնտեսության ստեղծումից հետո անդամագրվել էին կոլտնտեսությանը՝ շարունակել իրենց գործը անասնապահության մեջ: Ապագա գիտնականը տարրական կրթությունը ստացել է հայրենի գյուղում, այնուհետև ուսումը շարունակել Վերիշենում: Յոթնամյակը ավարտելուց հետո ընդունվում է Գորիսի մանկավարժական ուսումնարանը: Ուսումնառության տարիներին աչքի է ընկնում որպես պարտաճանաչ, կարգապահ ու գերազանց սովորող:
1940 թվականին ուսումնարանը հաջողությամբ ավարտելուց հետո շրջանի Ազատաշեն և Ձորաշեն գյուղերում աշխատում է որպես մաթեմաթիկայի ուսուցիչ: Նորավարտ ուսուցիչը, չնայած տարիքին և անփորձությանը, վայելում էր մանկավարժական կոլեկտիվի և աշակերտների համակրանքը: Այդ վերաբերմունքին նա արժանացել էր իր տարիքի համեմատ՝ ծավալուն գիտելիքիների ու մարդկային բարձր հատկանիշների շնորհիվ: Հայրենական մեծ պատերազմի տարիներին, 18 տարին դեռ չբոլորած ուսուցիչը 1942 թվականին դիմում է Գորիսի շրջանային զինվորական կոմիսարիատ և կամավոր մեկնում բանակ՝ կատարելուվ հայրենիքի նկատմամբ իր պարտքը: Մինչև 1942 թվականի վերջը նա ծառայում է ներքին գործերի ժողովրդական կոմիսարիատի զորքերի թիվ 26-րդ դիվիզիայում, որը տեղակայված էր Պենզայի մարզում, այնուհետև՝ նույն դիվիզիայի կազմում՝ ճակատային գոտու Մոսկվա-Դոնբաս ուղղությամբ երկաթուղային կայարաններում ՝ ՈՒզլովայա, Ելեց և այլն: Նա վաշտի կազմում աչքի էր ընկել օրինակելի ծառայությամբ և բազմիցս նշանակվել երկաթուղային կայարանների պահպանման ու պաշպանության, ինչպես նաև հատուկ նշանակության փոխադրաբեռը ռազմաճակատ տեղափոխելուն ուղեկցող պահակախմբի ավագ: Հաճախ այդ աշխատանքները կատարվում էին թշնամու ռազմական ինքնաթիռների ռմբակոծության պայմաններում:
1943 թվականի գարնանը Գաբրիել Խաչատրյանը գործուղվում է դիվիզիայի սերժանտական կազմի դպրոցում սովորելու: Այստեղ ևս նա աչքի է ընկնում և դասընթացը հաջողությամբ ավարտելուց հետո նշանակվում նույն դպրոցի ջոկի հրամանատար: Հատուկ ցուցումով այստեղ մասնակցում է կարևոր օպերատիվ աշխատանքի: 1944 թվականին հրամանատարությունը հաշվի առնելով նրա ծառայությունները և անձնական մի շարք հատկություններ, նրան գործուղում է Օրջոնիկիզեի երկամյա սահմանապահական ուսումնարանում սովորելու: Ուսումնառության տարիներին նա միաժամանակ լինում է դասակի հրամանատարի օգնական:
1945 թվականին պատերազմի հաղթական ավարտից հետո ուսումնարանում նա խորհրդային կառավարության ցուցումով կրկին մասնակցում է կարևոր օպերատիվ աշխատանքի: 4 տարի բանակում ծառայելուց հետո 1946 թվականին ԽՍՀՄ Գերագույն խորհրդի հրամանագրով զորացրվում է: Վերադառնալով Զանգեզուր վաստակած զինվորը նշանակվում է հայրենի Բռուն գյուղի դպրոցի տնօրեն:
1947 թվականի գարնանը նշանակվում է ՀԿԿ Գորիսի շրջանային կոմիտեի հրահանգիչ: Ուսումը շարունակելու նպատակով 1947 թվականին ընդունվում է Երևանի պետական բժշկական ինստիտուտի բուժպրոֆիլակտիկ ֆակուլտետը՝ և տեղափոխվում մայրաքաղաք: Այստեղ ևս նա առաջավորների շարքում էր և գերազանց առաջադիմության և հասարակական աշխատանքներին ակտիվ մասնակցության համար արժանանում բարձրագույն անվանական կրթաթոշակի: Ապագա գիտնականը զբաղվում է գիտական աշխատանքներով, ակտիվորեն մասնակցում ուսանողական գիտական ընկերության գործունեությանը, նստաշրջաններում իր կատարած ուսումնասիրությունների արդյունքների մասին հանդես գալիս զեկուցումներով:
1952 թվականին ընտրվում է բժշկական ինստիտուտի բազմամարդ կուսակցական սկզբնական կազմակերպության բյուրոյի քարտուղար: Սակայն չար լեզուները զրպարտում են նրան՝ ասելով, որ նա թաքցրել է ծնողների հակախորհրդային անցյալը: Դրան են ավելանում նաև այլ մեղադրանքներ, որոնց պատճառով 2 ամիս անց ազատվում է կուսկազմակերպության քարտուղարի պաշտոնից: Համոզված լինելով, որ ինքը զրպարտության զոհ է՝ նա դիմում է կուսակզական վերադաս կազմակերպություններին: Պարզվում է, որ նրա ծնողները կոլտնտեսության առաջավորներ են իսկ մյուս մեղադրանքներն ոչ մի հիմք չունեն: Բուհը ավարտելուց հետո նորավարտ բժիշկը ուզում էր դառնալ ոչ թե բժիշկ-կլինիցիստ, այլ տեսաբան և զբաղվել գիտամանկավարժական գործունեությամբ:
1953 թվականին հաջողությամբ ավարտելով ինստիտուտը՝ նա ընդունվում է կենսաքիմիայի ամբիոնի ասպիրանտուրան, որից հետո սկսվում է երիտասարդ ու խոստումնալից կենսաքիմիկոսի գիտական բուռն գործունեության բեղմնավոր շրջանը, որը տևում է մի քանի տասնամյակ: Ասպիրանտուրայում ուսանելու տարիներին նա զբաղվում է ալիմենտար հիպերգլիկեմիայի ժամանակ արյան մեջ գլյուկոզայի և պիրոխաղողաթթվի պարունակության կեղևային կարգավորման հարցերի ուսումնասիրությամբ: Հետազոտությունների ընթացքում կուտակած հարուստ նյութը նրան իրավունք է տալիս ամփոփել ատացված գիտական հետարքրքրություն ներկայացնող տվյալները, գրել և 1956 թվականին հաջողությամբ պաշտպանել թեկնածուական ատենախոսություն: Երիտասարդ գիտնականը շարունակում է իր գիտամանկավարժական գործունեությունը կենսաքիմիայի ամբիոնում՝ միաժամանակ ծավալելով հասարակական հանրօգուտ աշխատանք:
1955 թվականին ընտրվելով ինստիտուտի կուսակցական սկզբնական կազմակերպության քարտուղար՝ նա շուրջ մեկ տարի ղեկավարում է այդ բազմամարդ կոլեկտիվ աշխատանքները՝ կազմակերպության ուշադրությունը կենտրոնացնելով կառավարության և կուսակացական վերադաս մարմինների որոշումների կատարման, գիտական ու մանկավարժական աշխատանքների, ինչպես նաև ապագա բժիշկների հետ տարվող աշխատանքների մակարդակի բարձրացման, երկրին բարձրորակ բժիշկներ տալու վրա: Մանկավարժական և հասարակական աշխատանքի հետ մեկտեղ նա շարունակում է իր ակտիվ գիտական գործունեությունը, որը նվիրված էր գլխուղեղի ներքին արգելակման և գրգռման ժամանակ օրգանիզմում ածխաջրատների փոխանակության որոշ հարցերի բացահայտմանը: Գիտական որոնումների ընթացքում նա ձգտում էր բացահայտել ուղեղի նյութափոխանակության այն տեղաշարժերը, որոնք բնութագրում էին ուղեղի ֆունկցիոնալ ակտիվությունը ամբողջ օրգանիզմում:
Նկատի ունենալով Գաբրիել Խաչատրյանի հասարակական ակտիվ գործունեությունը և կոլեկտիվ ղեկավարելու ունակությունը՝ բժշկական ինստիտուտի կուսակցական կազմակերպության բյուրոն նրան 1962 թվականին երրորդ անգամ է ընտրում կազմակերպության ղեկավարի պաշտոնում: Անվանի մանկավարժը, ով 1960 թվականից սկսած զբաղեցնում էր կենսաքիմիայի ամբիոնի դեղենտի պաշտոնը, 1964 թվականին հաջողությամբ պաշտպանում է ատենախեսություն «Նոր տվյալներ ածխաջրերի, գալակտոլիպիդների, որոշ ազատ ամինաթթուների փոխանակության վերաբերյալ և հեքսոզոմոնոֆոսֆատային շունտի նշանակությունը ուղեղում, նրա տարբեր ֆունկցիոնալ վիճակներում» թեմայով և արժանանում կենսաբանական գիտությունների դոկտորի գիտական աստիճանի, այնուհետև պրոֆեսորի կոչման: Շուրջ 5 տարի զբաղեցնելով Երևանի բժշկական ինստիտուտի գիտական աշխատանքների գծով պրոռեկտորի պաշտոնը՝ անվանի գիտնականը զգալի աշխատանք է կատարել ինստիտուտի կենտրոնական գիտահետազոտական լաբարատորիայի հիմնադրման, լաբարատորիայի անձնակազմի ընտրության, ժամանակի պահանջների մակարդակով գիտահետազոտական աշխատանքների կազմակերպման ուղղությամբ: Նրա ուշադրության կենտրոնում են եղել ամբիոններում տարվող գիտական աշխատանքների պլանավորման, կատարման և դրանց արդյունքների գործնական առաողջապահության մեջ ներդնելու հարցը: Նա ակտիվորեն մասնակցում էր գիտահետազոտական աշխատանքները պատշաճ մակարդակով կատարելու համար ամբիոնները և գիտական լաբարատորիաները ժամանակակից նորագույն սարքավորումներով ապահովելու գործին՝ ամեն կերպ աջակցելով ասպիրանտների և երիտասարդ գիտաշխատողների համար աշխատանքային պայմանների ստեղծմանը:
1967 թվականին Գաբրիել Խաչատրյանի նախաձեռնությամբ ստեղծվում է ուղեղի բիոսինթետիկ ռեակցիաների գիտահետազոտական լաբորատորիան, որը նա ղեկավարում է ավելի քան 17 տարի՝ ջանք և եռանդ չխնայելով լաբորատորիայի հեղինակությունը և գիտական աշխատանքների որակը բարձրացնելու համար: Նրա անմիջական մասնակցությամբ և ղեկավարությամբ հիշարժան աշկատանքներ են կատարվել գլխուղեղի բարձրագույն ֆունկցիաների կենսաքիմիական հետևանքների հարցերի վերաբերյալ: Գաբրիել Խաչատրյանը 1968 թվականի ապրիլին նշանակվում է բժշկական ինստիտուտի ռեկտոր և այդ պաշտոնը վարում մինչև հաջորդ տարվա հունվար ամիսը, ապա շարունակում իր գործունեությունը կենսաքիմիայի ամբիոնում և ղեկավարում իր հիմնադրած գիտահետազոտական աշխատանքները:
1984 թվականին տեղափոխվում է աշխատանքի ԽՍՀՄ առողջապահության նախարարության թունաբանության համամիութենական գիտահետազոտական ինստիտուտի Երևանի մասնաճուղը՝ զբաղեցնելով ավագ գիտաշխատողի պաշտոնը: Գաբրիել Խաչատրյանը 1989 թվականին վերադառնում է մայր բուհ՝ դարձյալ զբաղեցնելով կենսաքիմիայի ամբիոնի պրոֆեսորի իր նախկին պաշտոնը: Անվանի գիտնականը շարունակում է իր գիտամանկավարժական գործունեությունը, կարդում դասախոսություններ, կատարում գիտահետազոտական աշխատանքներ և օգնում ամբիոնի երիտասարդ մասնագետներին: Մեծ մտահորիզոնի տեր շնորհալի գիտնականը ուներ մանկավարժական բարձր վարպետություն, ուսանողների վրա ներգործելու բացառիկ ունակություն: Նրա դասախոսությունները միշտ էլ անցնում էին բարձր գիտական մակարդակով, ուսանողների շրջանում առաջացնելով հետաքրքրություն, քանի որ նա իր կենդանի խոսքով կարողանում էր կարդացվող նյութը դարձնել դյուրըմբռնելի , խորը անալիզի ենթարկելով այն, ունկնդիրներին ստիպել, որ հետևեն թեմայի ընթացքին, հանգեն ինքնուրույն եզրակացության:
Գիտական գործունեություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Զգալի են Գաբրիել Խաչատրյանի ծառայությունները հանրապետությունում կենսաքիմիայի զարգացման ու կենսաքիմիկոսների կադրերի պատրաստման գործում: Իր գիտական գործունեության վաղ շրջանում նա նպատակ էր դրել ուսումնասիրել ալիմենտար հիպերգլիկեմիայի ժամանակ արյան մեջ գլյուկոզայի և պիրոխաղողաթթվի պարունակության կեղևային կանոնավորման հարցերը պայմանական գրգռման և արգելակման պայմաններում՝ որպես անպայման գրգռիչ կիրառելով շաքարային բեռնվածությունը: Ամփոփելով իր երկարատև ուսումնասիրությունների ընթացքում ստացված տվյալները՝ նա հանգել էր այն եզրակացության, որ շաքարային բեռնվածությունը և պայմանական գրգռիչը առաջացնում են արյան մեջ գլյուկոզային և պիրոխաղողաթթվի քանակի ավելացում և գլյուկոզուրիա: Նա միաժամանակ բացահայտել էր, որ ներքին արգելակման ժամանակ արյան հիպոգլիկեմիկ էֆեկտի զարգացման մեջ որոշակի նշանակություն ունի երիկամային գլյուկոզուրիան: Նրա աշխատանքները ցույց են տվել, որ սննդային և պայմանական սննդային գրգռման ժամանակ լինում է գլյուկոզայի և պիրոխաղողաթթվի պարունակության մեջ դրական զարկերակ-երակային տարբերություն, չնայած արյան հոսքի արագության մեծացմանը, իսկ ուղեղը և մկանային հյուսվածքը ուժգնորեն կլանում են գլյուկոզան և պիրոխաղողաթթուն, ընդորում ուղեղը հիշյալ նյութերը կլանում է զգալիորեն շատ, քան մկանային հյուսվածքը: Ուսումնասիրությունների ընթացքում նա նկատել էր, որ կեղևային արգելակման առաջացման մշակման ժամանակ աստիճանաբար դանդաղում է ուղեղի արյան հոսքի արագությունը, ուղեղը և մկանային հյուսվածքը քիչ են կլանում գլյուկոզա և պիրոխաղողաթթու, իսկ ուղեղն ի տարբերություն մկանային հյուսվածքի, որպես կանոն կլանում է պիրոխաղողաթթու նաև արգելակման պրոցեսի ժամանակ: Նրա հետազոտությունների արդյունքները , որոնք նպատակ ունեին լուսաբանել ներքին արգելակման ազդեցությունը արյան մեջ գլյուկոզայի և պիրոխաղողաթթվի քանակական տեղաշարժերի և թքարտադրության վրա, կեղևային արգելակման ակտիվ բնույթի նոր ապացույցն են, որ հեռանկարներ են բացում այդ բնագավառում հետագա ավելի խոր ուսումնասիրությունների համար:
Նա իր առջև խնդիր էր դրել ուսումնասիրել ուղեղի կողմից գլյուկոզայի, պիրուվատի կլանման և լակտատի արտազատման հարցերը, ածխաջրերի, գալակտոլիպիդների, ազատ ամինաթթուների, փոխանակության որոշ կողմերը, ֆերմենտների ակտիվության փոփոխությունները, ինչպես նաև բացահայտել ուղեղում նրա տարբեր ֆունկցիոնալ վիճակների ժամանակ հեքսոզոմոնոֆոսֆատային շունտի դերը: Այդ նպատակով կատարված ավելի քան 10-ամյա փորձարարական աշխատանքները տվեցին ցանկալի արդյունքներ և գիտությունը հարստացրին նոր ու արժեքավոր տվյալներով: Նա ցույց տվեց որ սննդային և պայմանական սննդային գրգռման ժամանակ, չնայած արյան հոսքի մեծացմանը, ուղեղը ուժգնորեն կլանում է գլյուկոզաև պիրուվատ, իսկ ուղեղում ազատ գլյուկոզային պարունակությունը, չնայած արյան գլյուկոզայի ուժգին մուտքին ուղեղ և նրանում արյան հոսքի մեծացմանը, չի բարձրանում: Ուսումնասիրությունները միաժամանակ հաստատել են, որ կեղևային արգելակումը ուղեղում արյան հոսքի արագության դանդաղելու և արյան մեջ գլյուկոզայի մակարդակի իջնելու հետ ուղեղի հյուսվածքում առաջ է բերում էնդոգեն գլյուկոզայի պարունակության բարձրացում, և պիրուվատի ու լակտատի պարունակության պակասում: Տվյալ ֆունկցիոնալ վիճակում ուղեղային հյուսվածքի հեքսոկինազային ակտիվությունը իջնում է մոտավորապես կրկնակի:
Ելնելով փորձերի ընթացքում ստացված հավաստի տվյալներից՝ նա հանգել էր այն եզրակացության, որ ուղեղում տարբեր ուղիներով ընթանում է գլյուկոզայի ուժգին փոխանակություն: Նրա ստացված տվյալները ապացուցում են, որ սննդային և պայմանական սննդային գրգռման ժամանակ տեղի է ունենում հեքսոզոմոնոֆոսֆատային շունտի հիմնական ֆերմենտների ակտիվության հաստատուն բարձրացում: Պրոֆեսոր Գաբրիել Խաչատրյանի ուսումնասիրությունների ընթացքում ստացված տվյալները ապացուցում են, որ ածխաջրային և սպիտակուցային փոփոխությունները գտնվում են փոխադարձ կապի և փոխպայմանավորվածության մեջ, որ ածխաջրերի և սպիտակուցների փոխանակության հիմքում մետաբոլիկ պրոցեսները սերտորեն կապված են միմյանց հետ: Գլյուկոզայի և նրա մետաբոլիտների, գլիկոգենի և նրա ֆրակցիաների, գալակտոլիպիդների և նրանց որոշ ազատ ամինաթթուների փոխանակության մեջ նրա հաստատված օրինաչափությունները հիմք հանդիսացան բացահայտելու նրանց փոխանակության փոխադարձ կապի մեխանիզմը: Նրա տվյալները կրկին անգամ հաստատեցին, որ կեղևային արգելակման ժամանակ օրգանիզմում փոխանակության պրոցեսները ընթանում են կեղևային գրգռման համեմատ հակառակ ուղղությամբ: Գիտական որոշակի արժեք են ներկայացնում նրա «Նորմալ ֆիզիոլոգիական պայմաններում գլխուղեղի կենսաքիմիան, հեքսոզոմոնոֆոսֆատային շունտն ուղեղում» և «Նուկլեինաթթուների կենսաքիմիական և գլխուղեղի բարձրագույն ֆունկցիաները» մենագրությունները, որոնք ամփոփում են գիտնականի ուսումնասիրությունների արդյունքները՝ կենսաքիմիական, հատկապես նյարդաքիմիան հարստացնելով բազմամյա ուսումնասիրությունների ընթացքում հայտնագործած նոր տվյալներով: Անվանի կենսաքիմիկոսի աշխատանքները մտել են գիտության ոսկե ֆոնդի մեջ: Մի քանի տասնամյակ անձամբ, ինչպես նաև իր ստեղծած՝ ուղեղի բիոսինթետիկ ռեակցիների գիտահետազոտական լաբորատորիայի աշխատակիցների հետ մեկտեղ մշակել է գլխուղեղի բարձրագույն ֆունկցիաների կենսաքիմիական հիմունքների պրոբլեմը՝ հատուկ ուշադրություն դարձնելով ուղեղի բիոսինթետիկ ռեակցիաներում հեքսոզոմոնոֆոսֆատային շունտի և ածխաջրային փոխանակության գլյուկուրոնատային դերի վրա: Նա եկել է միանգամայն նոր և սկզբունքորեն նոր կարևոր եզրակացության , որի համաձայն, ուղեղի ֆունկցիոնալ վիճակից կախված, գլյուկոզայի փոխանակության գլիկոլիտիկ ուղին կարող է փոխարկվել հեքսոզոմոնոֆոսֆատային շունտի: Պրոֆ. Խաչատրյանը հաստատել է նյարդային հյուսվածքի ֆունկցիաներում բացառիկ կարևոր դեր ունեցող մի շարք նյութերի (նուկլեոտիդներ, լիպիդներ, ածխաջրեր և այլն) բիոսինթեզում հեքսոզմոնոֆոսֆատային շունտի լիմիտավորող դերը:
Գ. Խաչատրյանի աշխատանքներում մեծ տեսակարար կշիռ ունեն մոլեկուլյար և ֆիզիկոքիմիական կենսաբանության և նյարդաքիմիայի կարևոր ասպեկտների ուսումնասիրությունները: Նրա հետազոտությունները բացահայտել են բարձր տարբերակված նյարդային բջիջների գենետիկ ապարատի ակտիվացման մեխանիզմների կանոնավորման մի շարք առանձնահատկություններ: Նա ցույց է տվել, որ նյարդային ապարատի գենետիկ ֆունկցիաների կանոնավորումը բնական միացությունների խմբի մոլեկուլյար ազդանիշ գործոնների ազդեցությամբ կարող է ընթանալ այնպիսի ուղիներով, որ ոչ միշտ են բնորոշ այլ բջիջների համար: Միաժամանակ բացահայտվել է, որ առանձին դեպքերում պոլիամինների գործողությունը նման է նեյրոակտիվ պեպտիդների գործողությանը: Միաժամանակ փորձարարական հետազոտությունների հիման վրա գիտնականը հանգել է այն եղրակացության, որ իր ուսումնասիրված մոլեկուլյար-ազդանիշ գործողությունների ազդեցությունը գենետիկ ապարատի վրա ընթանում է տարբեր ռիբոնուկլեինաթթու պոլիմերազների ակտիվության ինդուկցիայի ճանապարհով: Գ. Խաչատրյանը առաջ է քաշել մի տեսակետ, որի համաձայն կենտրոնական նյարդային համակարգի վրա ֆիզիոլոգիական ներգործությունների ժամանակ ռիբոնուկլեինաթթվի բիոսինթեզի կանոնավորումը կարող է ընթանալ ցիկլոադենիլատ- և ցիկլոգուանիդատ-զգացող տրանսկրիպցիաների միջնորդությամբ: Այդ բնագավառում նրա կատարած աշխատանքները ունեն ֆունդամենտալ նշանակություն և ուղղված են բարձրակարգ կենդանիների նյարդային բջիջներում նուկլեինաթթուների բիոսինթեզի կանոնավորման մեխանիզմների բացահայտմանը:
Մյուս կողմից՝ այդ աշխատանքների ընթացքում ստացված տվյալները գործնական առողջապահության համար ունեն կիրառական կարևոր նշանակություն, քանի որ կարող են օգնել արտակարգ վիճակների ախտաբանաքիմիական հիմունքների պարզաբանմանը և դրանց վերացման նպատակով ռացիոնալ միջոցառումների մշակմանը: Նա ցույց է տվել, որ սթրեսային վիճակները (կլինիկական մահ, վերակենդանացումից հետո վերականգնման ժամանակաշրջան, ուղեղային իշեմիա և այլն) կարող են առաջացնել ռիբոնուկլեինաթթվի պահանջվող ձևերի անհրաժեշտ քանակության սինթեզի դանդաղում, ի հայտ բերել պոլիռիբոսոմների ֆունկցիայի դիսհարմոնիա, նյարդասպեցիֆիկ սպիտակուցների սինթեզի ճնշում և ուղեղի ֆունկցիայի խանգարում: Նա բացահայտել է արյան մահացու կորստի, կլինիկական մահվան և վերականգնման շրջանում ռիբոնուկլեազի ակտիվության զգալի նվազում տարբեր ընթաբջջային մասնիկներում, որն առաջին շրջանում բացառում է ուղեղի նյարդային բջիջների լիզոսոմներից լիտիկ ֆերմենտների անջատումը և կանխում է սպիտակուց սինթեզող համակարգի վրա ռիբոնուկլեազի քայքայող հատկությունը: Մեծ գործնական հետաքրքրություն են ներկայացնում Գ. Խաչատրյանի և նրա աշխատակիցների ուսումնասիրությունները ուղեղում ուրիդիլտրանսֆերազային համակարգի, կատեխոլամինների և սերոտոնինի քիմիայի և կեսաքիմիայի վերաբերյալ՝ օրգանիզմի ծայրահեղ վիճակների ժամանակ անհրաժեշտ բուժամիջոցների գործում: Տոքսիկոլոգիայի համամիութենական գիտահետազոտական ինստիտուտի հայկական մասնաճյուղում աշխատելու ժամանակաշրջանում ընդհանուր թունաբանության լաբորատորիայի կազմում կենսաքիմիական խումբը նրա անմիջական ղեկավարությամբ նոր հետազոտություններ էր ծավալել մարդու և բարձրակարգ կենդանիների բջիջների և գենետիկ ապարատի վրա սինթետիկ քիմիական միացությունների վնասակար ազդեցությունը ուսումնասիրելու նպատակով: Նա մշակում էև կենսաքիմիական գենետիկայի և մոլեկուլյար թունաբանության կարևորագույն ասպեկտները: Գ. Խաչատրյանը և նրա աշակերտները այլ հարցերի հետ միաժամանակ մշակել են նաև կենտրոնական նյարդային համակարգի գործունեության մոլեկուլային հիմունքները և կենսապոլիմերների (նուկլեինաթթուների, նյարդաառանձնահատուկ սպիտակուցների) և կենսաբանական նոր ակտիվ նյութերի դերը հիշողության, նյարդային բջիջների պլաստիկ ֆունկցիայի ապահովման և օրգանիզմի արտակարգ վիճակներում կենսաբանական փոփոխությունների միջև:
Կյանքի վերջին տարիներին նրա գիտական հետաքրքրությունը ուղղված էր ժողովրդական տնտեսության մեջ լայնորեն օգտագործվող բուսական աճի կարգավորիչների, պեստիցիդների և սինթետիկ այլ քիմիական նյութերի՝ նյարդաբջիջների գենետիկական ապարատի վրա ունեցած ներգործության պրոբլեմին: Անվանի գիտնականը բազմիցս զեկուցումներով հանդես է եկել ԱՄՆ-ում, Ճապոնիայում, Իտալիայում, Շվեդիայում, Բելգիայում, Հոլանդիայում, Կանադայում՝ ներկայացնելով Հայաստանի կեսաքիմիական դպրոցի մակարդակը: Տարբեր տարիներ նա անդամակցել է մի շարք գիտական խորհուրդների, իսկ հիմնադրման պահից «Նեյրոքիմիա» ամսագրի խմբագրման կոլեգայի անդամ էր և մեծապես օգնում էր ամսագրի հեղինակության բարձրացմանը:
Հանդիսանալով ՀՀ ԳԱԱ կենսաքիմիայի գիտահետազոտական ինստիտուտի մասնագիտական խորհրդի անդամ՝ գիտնականը մեծապես նպաստում էր երիտասարդ կենսաքիմիկոսների ատեստատավորման գործին: Գ. Խաչատրյանը հեղինակ է շուրջ 200 գիտական աշխատությունների, այդ թվում 2 մենագրության:
Առանձին տեղ է գրավում նաև բժշկական բուհերի ուսանողների համար նրա գրած կենսաքիմիայի դասագիրքը, որը նա ավարտին է հասցրել անմիջապես մահվանից առաջ: Նա պատրաստել է շուրջ 25 գիտության դոկտոր և թեկնածու, արժանացել կառավարության բարձր պարգևների:
Անվանի կենսաքիմիկոսը շատ մտահաղացումներ ու ծրագրեր ուներ, սակայն ծանր հիվանդությունը 1997թ. կտրեց նրա կյանքի թելը: Գ. Խաչատրյանի ծառայությունները բարձր գնահատելով, նկատի ունենալով նրա գիտական, մանկավարժական ու մարդկային բարձր արժանիքները՝ նրա հայրենակիցները անվանի կենսաքիմիկոսի անունը հավերժացնելու նպատակով գիտնականի անունով կոչեցին Գորիսի ոչ պետական բժշկական ուսումնարանը և հայրենի գյուղի միջնակարգ դպրոցը: