Մասնակից:Լիան Երիցյան/Ավազարկղ1
Ալֆրեդո Ֆելիքս Քրիստիանի Բուրկարդ (իսպ.՝ Alfredo Félix Cristiani Burkard, ), սալվադորցի գործարար, քաղաքական և պետական գործիչ, 1989-1994 թվականներին Սալվադորի նախագահ: Ազգայնական հանրապետական դաշինք աջակողմյան կուսակցության ղեկավարներից մեկը։ Ռոբերտո դ'Օբյուսոնի ուղեկիցն ու իրավահաջորդը: Ալֆրեդո Քրիստիանիի նախագահության ընթացքում համաձայնություն է ձեռք բերվել Սալվադորում քաղաքացիական պատերազմը դադարեցնելու և նեոլիբերալ տնտեսական բարեփոխումներ իրականացնելու վերաբերյալ: Պահպանել է քաղաքական ազդեցությունը նախագահի պաշտոնը թողնելուց հետո։ Հայտնի է եղել նաև որպես խոշոր գործարար։
Ծագում և բիզնես[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ծնվել է իտալական ծագումով հարուստ հողատիրոջ ընտանիքում[1]: Ֆելիքս Քրիստիանին՝ Ալֆրեդո Կրիշտիանու հայրը, եղել է մշակող սուրճ և զբաղվել խոշոր ագրոբիզնեսով։ Մարգո Բուրկարդ դե Կրիստիանին՝ Ալֆրեդո Կրիստիանիի մայրը, սերել է շվեյցարացի ներգաղթյալների ընտանիքից։
Ալֆրեդո Քրիստիանին իր մանկությունն ու պատանեկությունն անց է կացրել արտոնյալ պայմաններում։ Սովորել է հեղինակավոր դպրոցում, զբաղվել է սպորտով՝ բասկետբոլով, սքվոշով, այնուհետև մոտոարշավով և սլաներիզմով[2]: Բարձրագույն կրթությունը ստացել Է ԱՄՆ Ջորջթաունի համալսարանում։ Մասնագիտությամբ բիզնես ադմինիստրատոր է եղել:
Վերադառնալով Սալվադոր՝ Ալֆրեդո Կրիստիանին սկսել է աշխատել ընտանեկան բիզնեսում։ Զբաղվել է բիզնեսով սուրճի, բամբակի և դեղագործության ոլորտներում։ Հիմնադրել է «Semillas Cristiani Burkard» (SCB) առևտրային ընկերությունը։ Նա հավատարիմ է եղել աջակողմյան պահպանողական հայացքներին, սակայն քաղաքական գործունեության նկատմամբ հետաքրքրություն չի ցուցաբերել[3]:
ԱՀԴ աջակողմյան քաղաքական գործիչ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
1979 թվականին սկսվել է Սալվադորի քաղաքացիական պատերազմը։ Քաղաքական իրավիճակի կտրուկ խստացումը Ալֆրեդո Քրիստիանիին դրդել է զբաղվել քաղաքականությամբ։ Նա միացել է Ազգայնական հանրապետական դաշինք կուսակցությանը, որը ստեղծվել է ծայրահեղ աջակողմյան մահվան ջոկատների հրամանատար մայոր Ռոբերտո դ'Օբյուսոնի կողմից: Եղել է դ'Օբյուսոնի մտերիմ զինակիցը, փորձել է ընդօրինակել նրան ոճով և հռետորաբանությամբ: Ընդ որում, դիտորդները կտրուկ հակադրություն են արձանագրել չափավոր և ոչ խարիզմատիկ Քրիստիանիի և «մահվան էսկադրոնների» խառնվածքային առաջնորդի միջև:
1984 թվականին Սալվադորում տեղի է ունեցել նախագահական ընտրություններ: ԱՀԴ-ից առաջադրված մայոր դ'Օբյուսոնը զիջել է քրիստոնեա-դեմոկրատական կուսակցության առաջնորդ Խոսե Նապոլեոն Դուարտային: Այդ ժամանակ Ֆարաբունդո մարտի ազգային ազատագրման ճակատի կոմունիստական կուսակցականիստական շարժման իշխանության գալն արդեն քիչ հավանական է եղել:
Ընտրություններում ձախողումից հետո Ռոբերտո դ'Օբյուսոնը անցել է ԱՀԴ-ի պատվավոր նախագահի կարգավիճակին։ Կուսակցության ղեկավարի իր իրավահաջորդը Ռոբերտոն անվանել է Ալֆրեդո Քրիստիանին։ Միևնույն ժամանակ դ'Օբյուսոնը նշել է, որ նոր նախագահի «չափազանց քաղաքավարի» վարքագիծը բացասաբար կընկալվի բանակի սպաների կուսակցության դաշնակիցների կողմից:
Քրիստիանին ԱՀԴ-ում «խորթ եղբայր» էր։ Նա միլիոնատեր ընտանիքից էր, բայց դա ղեկավար պաշտոն չապահովեց մայոր դ’Օբուսսոնի հիմնադրած կուսակցությունում[4]:
1988 թվականի խորհրդարանական ընտրություններում Ալֆրեդո Քրիստիանին ընտրվել է Օրենսդիր ժողովի պատգամավոր։
Սալվադորի նախագահ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ընտրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
1989 թվականին Սալվադորում կրկին տեղի է ունեցել նախագահական ընտրություններ: Ալֆրեդո Քրիստիանիին առաջադրվել է ԱՀԴ կուսակցությունից։ Այդ ժամանակ ԱՀԴ-ի գաղափարախոսությունն ու քաղաքական կուրսը նկատելիորեն զարգացել էին աջակողմյան արմատականությունից (նեոֆաշիզմին մոտ) դեպի ազգային պահպանողականություն։ Քրիստիանիը քարոզարշավը վարել է քաղաքացիական պատերազմի դադարեցման և տնտեսության ազատականացման կարգախոսներով: Ընդ որում, նա խոստացել է ուժի մեջ թողնել հանրաճանաչ ագրարային բարեփոխման արդյունքները, որոնք իրականացրել են քրիստոնյա դեմոկրատները Խոսե Անտոնիո Մորալես Էրլիխի ղեկավարությամբ:
Ալֆրեդո Քրիստիանին հաղթել է ՔԴԿ-ի թեկնածու Ֆիդել Չավես Մենային։ Քրիստիանիի օգտին քվեարկել է ընտրողների գրեթե 54 տոկոսը, Չավես Մենայի օգտին՝ մոտ 36,5 տոկոսը: Դա տպավորիչ ռևանշ է թվացել 1984 թվականի համար: 1989 թվականի հունիսի 1-ին Ալֆրեդո Քրիստիանին պաշտոնապես ստանձնել է Սալվադորի նախագահի պաշտոնը։ ԱՀԴ կուսակցությունն առաջին անգամ եկել է իշխանության:
Պատերազմ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Քրիստիանիի նախագահության առաջին ամիսները նշանավորվել են քաղաքացիական պատերազմի կտրուկ սրմամբ։ 1989 թվականի նոյեմբերի 11-ին Ֆարաբունդո մարտի ազգային ազատագրման ճակատի զինված ուժերը սկսել են զանգվածային հարձակում: Առաջին անգամ պարտիզանները հարձակվել են Սան Սալվադորի արվարձանների վրա: Նրանք մի շարք սպանություններ են կատարել իշխանամետ դիրքորոշմամբ հայտնի սպաների, պաշտոնյաների և մասնավոր անձանց նկատմամբ։ Կառավարությունը պատասխանել է ձախակողմյան ակտիվիստների նկատմամբ բռնաճնշումների խստացմամբ և պատերազմական գոտում խիստ պատժիչ արշավանքներով: Ավելի վաղ «մահվան էսկադրոնները» մի քանի խոշոր ահաբեկչություններ են իրականացրել մայրաքաղաքում։
1989 թվականի նոյեմբերի 16-ին Ատլանտլ գումարտակի մարտիկները Կենտրոնական Ամերիկայի համալսարանի կաթոլիկ կենտրոնում սպանել են ութ մարդու։ Մահացել են վեց ճիզվիտ քահանաներ (հինգ իսպանացիներ, այդ թվում՝ Իգնացիո Էլյակուրիան, և մեկ սալվադորցի), նրանց տնային տնտեսուհին և նրա դուստրը։ Պատճառն այն է եղել, որ դ'Օբյուսոնի զինյալների կողմից սպանված արքեպիսկոպոս Օսկար Ռոմերոյի ժամանակներից ի վեր Սալվադորի կաթոլիկ եկեղեցին, հատկապես ճիզվիտները, համարվել են ձախակողմյան ուժերի դաշնակիցներ: Համալսարանի կաթոլիկ կենտրոնը դիտվել է որպես Ֆարաբունդո մարտի ազգային ազատագրման ճակատի կիսալեգալ բազա։ Պարտիզանական հարձակման ֆոնին որոշում է կայացվել չեզոքացնել այդ վտանգը։ Ալֆրեդո Քրիստիանին, որպես պետության ղեկավար և գերագույն գլխավոր հրամանատար, համարվել է տվյալ ակցիայի պատասխանատուն[5]:
Աշխարհ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
1990 թվականի գարնանից սկսվել են կառավարության ինտենսիվ բանակցությունները Ֆարաբունդո մարտի ազգային ազատագրման ճակատի հետ։ Դաժան մարտերը, ահաբեկչությունները, հաշվեհարդարները նշանավորել են ռազմական փակուղի։ Երկու կողմերն էլ գիտակցել են համաձայնության անհրաժեշտությունը, որին հասնելու փորձեր արվել են նաև նախկինում։ Խաղաղության վերջնական համաձայնագիրը ստորագրվել է 1992 թվականի հունվարի 16-ին Չապուլտեպեկ ամրոցում (Մեխիկո):
Պարտիզանական բանակը զորացրվել է, նրա կադրերի մի մասը ինտեգրվել է նոր ուժային կառույցների մեջ։ Պետական անվտանգության, հետախուզության և հակահետախուզության մարմինները լուծարվեցին և վերակազմավորվեցին հավասարության հիմունքներով: Առանձնահատուկ նշանակություն է ունեցել սոցիալ-տնտեսական մասը՝ խոշոր հողատարածքների բաժանումը գյուղացիների միջև, նախկին պարտիզանների հողով օժտումը, արհմիությունների, բիզնես ասոցիացիաների և կառավարության ներկայացուցչական մարմնի ստեղծումը պետական տնտեսական քաղաքականության ժողովրդավարական քննարկման համար[6]: Քաղաքացիական պատերազմի ավարտը Ալֆրեդո Քրիստիանիի նախագահության գլխավոր ձեռքբերումն է եղել։
Չապուլտեպեկի համաձայնություններից մեկ ամիս անց մահացել է Ռոբերտո դ'Օբյուսոնը: Նախագահ Քրիստիանին, նախկինում ստիպված լինելով անընդհատ հետ նայել կուսակցության հիմնադրի դիրքորոշմանը, դարձել է ԱՀԴ-ի անվերապահ առաջնորդը[7]:
Քաղաքականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ալֆրեդո Քրիստիանին չիլիական Պինոչետի մոդելի կողմնակիցն է եղել, հետաքրքրությամբ է վերաբերվել Հարավային Կորեայում Պակ Չժոն Հիի և Թայվանում Գոմինդանի փորձին։ Նրա քաղաքականությունը բնութագրվել է լայնածավալ նեոլիբերալ բարեփոխումներով. բանկերի և խոշոր անշարժ գույքի օբյեկտների սեփականաշնորհում, բյուջետային ծախսերի կրճատում, հարկերի և ներմուծման տուրքերի նվազեցում, գների վերահսկողության վերացում, բիզնեսի և առևտրի կանոնների պարզեցում, Կոլոնի փոխարժեքը դոլարի հետ կապելը։ Այս դասընթացին աջակցել է ձեռնարկատիրական համայնքը, որի վառ ներկայացուցիչը եղել է հիմնադիրներից մեկը՝ Արենա Ռիկարդո Վալդիվյեսոն։ Նման քաղաքականությունը նպաստել է ներդրումների աճին և օտարերկրյա վարկերի ստացմանը։ Այս գործոնների համադրությունը արտացոլվել է Սալվադորի ՀՆԱ-ի նկատելի աճի մեջ:
Հակառակ կողմը սոցիալական խնդիրների սրումն է եղել, գործազրկության և հանցավորության աճը։ Քրիստիանիի, նրա ընտանիքի անդամների և Մերձավոր կուսակցական համախոհների նկատմամբ կասկածներ են առաջացել կոռուպցիայի վերաբերյալ[8]: Դրան նպաստել է Քրիստիանիի ընտանեկան բիզնեսը՝ «SCB» ագրոընկերությունը «Monsanto Company»-ին վաճառվել է միայն 2008 թվականի ամռանը[9]:
Ներքին քաղաքականության, սոցիալական և մշակութային կյանքում Քրիստիանիի կառավարությունը պահպանողական դասընթաց է անցկացրել՝ կենտրոնանալով կաթոլիկ արժեքների և դ'Օբյուսոնի «Սալվադոր առաջին, երկրորդ, երրորդ» ազգայնական սկզբունքի վրա: Ընդ որում, ԱՀԴ-ն փորձել է փոխել «մահվան էսկադրոնների» կուսակցության ներկայիս իմիջը և հանդես գալ որպես «ժամանակակից պահպանողական կուսակցություն»։ Այնուամենայնիվ, ԱՀԴ-ի ներկայացուցիչները անընդհատ շեշտել են հավատարմությունը «դ'Օբյուսոնի ուխտերին»: Քրիստիանին պնդել է, որ միայն դ'Օբյուսոնի մասնակցության շնորհիվ է Սալվադորին հաջողվել հասնել խաղաղության[10]:
Ընտանիք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ալֆրեդո Քրիստիանին ամուսնացած է եղել գործարար Մարգարիտա Լյակի հետ, ունեցել երկու որդի և մեկ դուստր: Մարգարիտա Լյակը դե Քրիստիանին հայտնի է եղել որպես նկարչուհի և նկարչական ցուցահանդեսների կազմակերպիչ[11]: Ձախակողմյան աղբյուրները պնդել են, որ 1970-1980-ական թվականների սկզբին Լյակ ընտանիքի պահպանությունն ու անվտանգությունն ապահովել է «մահվան էսկադրոնի» հրամանատար Հեկտոր Անտոնիո Ռեգալադոն[12]:
Գործարար կին և քաղաքական ակտիվիստ Կլաուդիա Քրիստիանին կողմ է եղել աբորտների ապաքրեականացմանը՝ չնայած իր հոր կուսակցության պաշտոնական դիրքորոշմանը[13]:
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ «Alfredo Cristiani». Արխիվացված է օրիգինալից 2018-05-25-ին. Վերցված է 2018-05-24-ին.
{{cite web}}: Unknown parameter|deadlink=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ «Alfredo Cristiani Facts». Արխիվացված է օրիգինալից 2017-07-06-ին. Վերցված է 2018-05-24-ին.
{{cite web}}: Unknown parameter|deadlink=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ «Alfredo Cristiani Burkard. Biografía». Արխիվացված է օրիգինալից 2017-04-28-ին. Վերցված է 2018-05-24-ին.
{{cite web}}: Unknown parameter|deadlink=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ «Calderón Sol: el «traidor» que empujó a Arena hacia la paz». Արխիվացված է օրիգինալից 2018-07-01-ին. Վերցված է 2018-08-14-ին.
{{cite web}}: Unknown parameter|deadlink=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ «Piden enjuiciar a Cristiani por masacre de padres jesuitas». Արխիվացված է օրիգինալից 2020-02-02-ին. Վերցված է 2018-05-24-ին.
{{cite web}}: Unknown parameter|deadlink=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ Acuerdos de Paz 1992—2002
- ↑ «Roberto d'Aubuisson, 48, Far-Rightist in Salvador». Արխիվացված է օրիգինալից 2018-05-21-ին. Վերցված է 2018-05-24-ին.
{{cite web}}: Unknown parameter|deadlink=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ «Las presidencias dela República de El Salvador II: Alfredo Felix Cristiani B». Արխիվացված է օրիգինալից 2018-05-24-ին. Վերցված է 2018-05-24-ին.
{{cite web}}: Unknown parameter|deadlink=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ «Monsanto Company Announces Agreement to Acquire Semillas Cristiani Burkard, the Leading Central American Corn Seed Company». Արխիվացված է օրիգինալից 2018-05-25-ին. Վերցված է 2018-05-24-ին.
{{cite web}}: Unknown parameter|deadlink=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ «A GHOST IN SALVADOR'S ELECTIONS». Արխիվացված է օրիգինալից 2018-07-08-ին. Վերցված է 2018-05-24-ին.
{{cite web}}: Unknown parameter|deadlink=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ «Margarita de Cristiani: «Me siento muy orgullosa por esta exposición»». Արխիվացված է օրիգինալից 2018-05-24-ին. Վերցված է 2018-05-24-ին.
{{cite web}}: Unknown parameter|deadlink=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ «Los Escuadrones de la Muerte: TERCER PERIODO: Responsabilidad compartida entre militares y civiles (1980-1989)». Արխիվացված է օրիգինալից 2018-08-26-ին. Վերցված է 2018-06-30-ին.
{{cite web}}: Unknown parameter|deadlink=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն) - ↑ ««Simple y sencillamente no están los votos para despenalizar el aborto»». Արխիվացված է օրիգինալից 2018-05-24-ին. Վերցված է 2018-05-24-ին.
{{cite web}}: Unknown parameter|deadlink=ignored (|url-status=suggested) (օգնություն)