Մայիլյան եղբայրներ

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Վիքիպեդիայում կան հոդվածներ Մայիլյան ազգանունով այլ մարդկանց մասին։

Մայիլյան եղբայրներ, հայկական ծագմամբ նավթային մագնատներ Ռուսական կայսրությունում, գործարարներ և մեկենասներ[1][2][3][4]։ Մայիլյանների տոհմը հիմնադրվել է Կովկասում 1815 թվականին և շուտով սկսել է ձեռք բերել ձկան կոնցեսիաները Կասպից ծովում՝ զբաղվելով ձկնկիթի առևտրով և զարգացնելով նավթային բիզնեսը[5]։ Նրանք հայտնի են եղել նաև որպես Բաքվի բազմաթիվ մշակութային հաստատությունների հովանավոր, ինչպիսին է Մայիլյանների թատրոնը (ներկայում՝ Ադրբեջանի օպերայի և բալետի պետական ակադեմիական թատրոն։ Մայիլյան եղբայրները հովանավորել են բազմաթիվ ներդրումային նախագծեր Հայաստանում[6][7]։

Ձեռնարկատիրական գործունեություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մայիլյան եղբայրներն են եղել Դանիելը, Իվանը (Հովհաննես) և Ղազարը (Եղիա)։ Նրանք եղել են կապիտալիստներ արդյունաբերության բնագավառում, որոնք մեծ հարստություն են կուտակել նավթի առջտրի շնորհիվ[8]։ Դրանից բացի նրանք զբաղվել են ձկնկիթի առջտրով Ռուսական կայսրությունում, իսկ որոշ աղբյուրներ նույնիսկ պնդում են, թե Մայիլյան եղբայրները եղել են ձկնկիթի առաջին առևտրականներն ամբողջ Ռուսաստանում։ Ձկնկիթի արդյունաբերության ոլորտում ունեցած հաջողության համար Մայիլյան եղբայրները հայտնի են եղել որպես «Ձկնկիթի թագավորներ» (ռուս.՝ «Короли икры»)։

Ռուսական հեղափոխության ժամանակ եղբայրները տեղափոխվել են Ֆրանսիա[9]։

Մայիլյանների թատրոն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մայիլյան թատրոնը (ներկայում՝ Ադրբեջանի օպերայի և բալետի պետական ակադեմիական թատրոն)

Ըստ լեգենդի՝ օպերային հայտնի սոպրանո երգչուհին (որը, ըստ տարբեր աղբյուրների, եղել է կամ Անտոնինա Նեժդանովան, կամ էլ իտալացի օպերային երգչուհի, որի անունն անհայտ է) այցելել է Բաքու և բազմաթիվ ելույթներ ունեցել քաղաքի տարբեր խաղատներում ու բնակարաններում[10][11]։ Սակայն երբ մի անգամ նրան հարցրել են, թե արդյոք նա հատագայում կվերադառնա Բաքու, նա պատասխանել է, թե չի վերադառնա, որովհետև քաղաքում չկա ոչ մի կարգին օպերային թատրոն, որտեղ ինքը կկարողանար երգել[12]։ Դանիել Մայիլյանը, որը հիացած էր օպերային երգչուհու անհատականությամբ ու ձայնով, հովանավորել է օպերային թատրոնի կաուցումն այն պայմանով, որ այդ օպերային երգչուհին մեկ անգամ էլ այցելի Բաքու[13]։

Թատրոնը պատվիրվել է Մայիլյան եղբայրների կողմից և կառուցվել էթնիկ հայերի համար[14] ճարտարապետ Նիկոլայ Բաևի կողմից[15]։ Նախագիծը հովանավորել է նաև ադրբեջանցի նավթային մագնատ Զեյնալաբդին Տագիևի կողմից, որը մեկ տարի անց սկսել է կասկածել եղբայրներին․ նա հայտարարել է, որ եթե օպերային թատրոնը կառուցվի մեկ տարուց պակաս ժամանակահատվածում, ապա շինարարության բոլոր ծախսերը կվճարի ինքը։ Օպերային թատրոնի կառուցումն ավարտվել է տասը ամիս անց, և Տագիևը վճարել է խոստացված գումարը։

Թատրոնը կառուցվել է այդ ժամանակի համար դասական պլանով․ այն ունի նախասրահ, բեմ և հանդիսատեսի համար նախատեսված դահլիճ։ Նրա պլանավորումը հարմարավետ է ու ռացիոնալ։ Մայիլյան թատրոնի կառուցվել է այդ ժամանակի համար ռեկորդային ժամկետում, այդ պատճառով էլ կարևոր տեղ է զբաղեցնում նմաանտիպ շինությունների կառուցման պատմության մեջ։ Չնայած կարճ ժամկետին՝ այդ տասը ամիսների ընթացքում Բաևը կարողացել է իրականացնել բոլոր մտահղացումները։ 1911 թվականի փետրվարի 19-ին շենքը դիտել է քաղաքագլուխ Մարտինովը ճարտարագետ Ե․ Ռիբչինսկու հետ, իսկ շենքի մասին պատմել է հենց Բաևը։

«Բաքվեցի» թերթը թատրոնի շինարարության ավարտի կապակցությամբ տպագրել է հոդված, որում ասվում ․ {blockquote |text=Մենք գլուխ ենք խոնարհում ճարտարապետ Բաևի էներգիայի, տաղանդի ու անսպառ աշխատասիրության առջև։ Իսկապես, ոչ բոլոր վարպետներին կհաջողվեր յոթ-ութ ամիսերի ընթացքում դատարկ, անապատային վայրում կանգնեցնել այսքան շքեղ, վեհասքանչ շենք։ Բաքվի համար այս օպերային թատրոնը անգին նվեր է։ Չէ՞ որ բազամազան բնակչություն ունեցող այդպիսի մեծ քաղաքի համար միայն տագիևյան թատրոնը, իհարկե, բավական չէ։ Շենքի առաստաղը ծածկված է մի քանի շերտ թավշով, որից վեր թաղիք է։ Այդ մեկուսացումը դահլիճում և բեմում ստեղծում է հիանալի ակուստիկա։|author=«Բաքվեցի»}}

Թատրոնի բացման օրը ներկայացվել է «Բորիս Գոդունով» օպերան, որի գլխավոր դերում հանդես է եկել Մոզժուխինը։ Օպերային թատրոնի բացումը դարձել է մշակութային նշանակալի իրադարձություն Բաքվի կյանքում։

1916 թվականին Բաքվի բնակիչներին հաջողվել է հասնել իրենց սեփական երաժշտական թատրոնի հիմնադրմանը։ Նախքան այդ այնտեղ հանդես էին գալիս միայն հյուրախաղերով ժամանակ թատերախմբեր, իսկ մշտական օպերա Բաքվում չի եղել։

1911 թվականին հիմնադրումից հետո թատրոնը հայտնի է եղել որպես Մայիլյանների թատրոն[16][17][18][19][20]։ Ներկայում այն կոչվում է Ադրբեջանի օպերայի և բալետի պետական ակադեմիական թատրոն և շարունակում է իր գործունեությունը։

Բարեգործություն Հայաստանում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մայիլյան եղբայրները հովանավորել են Հայաստանի առաջին հանրապետությունում իրականացվող բազմաթիվ նախագծեր Ռուսական կայսրության անկումից հետո։ Դրանցից ամենակարևորը եղել է 2 միլիոն ռուբլի գումարի չափով հատկացումը 1919 թվականի փետրվարին, որն ուղղվել է տեղագրագետների արշավախմբի ֆինանսավորմանն արդյունաբերության հիմնադրման նպատակով, ինչն անհրաժեշտ էր երկրի վերականգնման համար։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ «Русские и армянские миллионеры (Title translated from Russian: Russian and Armenian millionaires» (ռուսերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ մայիսի 8-ին. Վերցված է 2013 թ․ փետրվարի 18-ին.
  2. ↑ Gaziyan, Alvard (2008). «Интересный документ об экспедиции братьев Маилянов (1919 г.)» ИНТЕРЕСНЫЙ ДОКУМЕНТ ОБ ЭКСПЕДИЦИИ БРАТЬЕВ МАИЛЯНОВ (1919 г.) (PDF). Patma-Banasirakan Handes (Russian). Armenian National Academy of Sciences. 2: 244–251. ISSN 0135-0536. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2016 թ․ մարտի 4-ին. Վերցված է 2013 թ․ փետրվարի 18-ին. «Title translated from Russian: "Interesting Document about the Expedition of Mailov Brothers"»{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  3. ↑ Промышленность, строительство и архитектура Армении (issue 7–12) (Russian). Armenian National Academy of Sciences. 1987. «Первые свои конструктивные новшества в крупном масштабе он осуществил при строительстве здания театра братьев Маиловых (Маилянов) в Баку (теперь — Государственный театр оперы и балета) в 1910 – 1911 годах.» {{cite book}}: |format= requires |url= (օգնություն)CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  4. ↑ Alieva, edited by Leila (2009). The Baku oil and local communities : a history (PDF). Baku: Center for National and International Studies. էջ 126. ISBN 978-9952-26-036-6. Վերցված է 2013 թ․ փետրվարի 19-ին. {{cite book}}: |first= has generic name (օգնություն)
  5. ↑ Журнал «Анив», 04.11.2007 № 6 (9), Парус в синем море — интервью с А. Петросяном, владельцем одноимённой икорной компании и внуком Ирины Маиловой
  6. ↑ US Archives, RG 256, 184.021/304/364
  7. ↑ Republic of Armenia Archives, File 421/1, H.H. Hay Teghekagir Biuro Parisum, 1919 t., no 59; File 66a/3, Bulletin no. 34; File 132/31, H.H. Pativrakutiun, 1920
  8. ↑ Hovannisian, [by] Richard G. (1971). The republic of Armenia (2. print. ed.). Berkeley: University of California Press. էջ 145. ISBN 9780520018051. «In February teams of civil and mining engineers and technicians from other parts of the Caucasus and from southern Russia were employed to study the soil, survey the mineral deposits, assess the industrial potential, and formulate plans for the reconstruction of Armenia. This important project was financed through a grant of 2 million rubles from the Mailov brothers, oil magnates who had amassed a fortune in Baku before the World War.»
  9. ↑ Saffron, Inga (The Mailoffs were also refugees from the revolution, but before fleeing to Paris, they had operated an armada of sturgeon boats in Baku.). Caviar the strange history and uncertain future of the world's most coveted delicacy (1st ed.). New York: Broadway Books. էջեր 127–128. ISBN 9780767911191.
  10. ↑ (ռուս.)(рус.) On Baku for Those Who Has Never Been There by Elena Kolmanovskaya. Baku Pages. 31 March 2003
  11. ↑ Aliyev, Seymur (2012 թ․ դեկտեմբերի 5). «Genesis of Oriental opera». Azernews. Վերցված է 2013 թ․ մարտի 10-ին.
  12. ↑ «Opera & Ballet Theatre». Hg2 Baku. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ հունվարի 14-ին. Վերցված է 2013 թ․ մարտի 10-ին.
  13. ↑ (ռուս.) The Opera and Ballet Theatre by Manaf Suleymanov. The Past Days. 1990
  14. ↑ Armenia-Russia: The dialogue in the space of artistic culture, Materials of International symposium, Moscow 2010, p. 16 (by Dr. M. Gasparyan) Արխիվացված 26 Հոկտեմբեր 2014 Wayback Machine
  15. ↑ Opera in Azerbaijan by Azer Rezayev. Azerbaijan International. #5.4. Winter 1997
  16. ↑ Дж. Г. Джафаров, "Азербайджанский ордена Трудового Красного Знамени государственный драматический театр имени Мешади Азизбекова", 1951
  17. ↑ А. И. Микоян, "О днях Бакинской коммуны" // Юность, 1968'02
  18. ↑ А. С. Бальян, Н. С. Айвазян, Г. А. Балян, "Путешествие по Армении. Учебное пособие по лингвострановедению", издательство Ереванского университета, 2013
  19. ↑ М. Шатирян, "Сказание о пальме", 1974
  20. ↑ Литературная Армения, 1997
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Մայիլյան_եղբայրներ&oldid=9804987» էջից