Ճարտարապետական նկարչություն

«Հին քաղաքապետարանը Ամստերդամում», Պիտեր Յանս։ Սաենրեդամ, 1657, այժմ գտնվում է Ամստերդամում

Ճարտարապետական նկարչություն, կենցաղային գեղանկարչության ձև, որտեղ հիմնական ուշադրությունը հատկացվում է ճարտարապետությանը, ինչպես արտաքին, այնպես էլ ներքին հարդարանքին։ Թեպետ ճարտարապետությունը առկա է բազմաթիվ վաղ նկարներում, սակայն հիմնականում օգտագործվել է որպես ֆոն կամ նկարչությանը ռիթմ է հաղորդել։ Վերածննդի դարաշրջանում ճարտարապետական ձևն օգտագործվել է հեռանկարները ընդգծելու և խորությունը արտահայտելու համար, օրինակ՝ Մազաչչոյի «Երրորդություն» (1420) որմնանկարում։

Ճարտարապետական նկարչությունը, որպես ինքնուրույն ժանր, առաջացել է 16-րդ դարում Ֆլանդրիայում և Նիդերլանդներում և զարգանալով հասել իր գագաթնակետին հոլանդական գեղանկարչության մեջ 16-17-րդ դարերում։ Ավելի ուշ ժանրը վերածվեց ռոմանտիկ նկարչության գործիքի, ինչպես, օրինակ, հայտնի դարձած ավերակների տեսարանները։

Արևմտյան նկարիչներ

XVI դար

Ճարտարապետական բնապատկեր, Հանս Վրեդեման դե Վրիս, (Էրմիտաժ)

Ճարտարապետական նկարչությունը՝ որպես առանձին արևմտյան արվեստի ժանր, սկսեց զարգանալ XVI դարում։ Այս ժամանակահատվածում հիմնական կենտրոներն էին Ֆլանդրիան և Նիդերլանդները։ Առաջին կարևոր ճարտարապետական նկարիչը համարվում է հոլանդացի Հանս Վրեդեման դե Վրիսը (1527—1607), որը եղել է միաժամանակ և՛ ճարտարապետ, և՛ նկարիչ։ Նրա աշակերնների թվում էին որդիները՝ Սալոմոնը և Փոլը, ինչպես նաև Հենդրիք վան Ստենվեյք I-ը։ Նրանց շնորհիվ այս ժանրը ժողովրդականացվել է և վերածվել Հոլանդական գեղարվեստի ոսկեդարի գլխավոր ժանրերից մեկը։

Ֆլանդրիա

• Սալոմոն Վրեդեման դե Վրիս (1556—1604)
• Փոլ Վրեդեման դե Վրիս (1567—1617)
• Հենդրիք Աերթս (1565-ի և 1575—1603-ի միջև)

Նիդերլանդներ

Անտվերպենյան տաճար, Հենդրիք վան Ստենվեյք I, այժմ գտնվում է Բուդապեշտի գեղարվեստի թանգարանում

• Հանս Վրեդեման դե Վրիս (1527—1607)
• Հենդրիք վան Ստենվեյք I (1550—1603), առաջին նկարիչներից մեկը, ով մասնագիտացել է եկեղեցական ինտերիերների վրա

XVII դար

Գոթական տաճարի ինտերյեր, Փոլ Վրեդեման դե Ֆրի, 1612, այժմ գտնվում է Լոս Անջելես շրջանի արվեստի թանգարանում

Ֆլանդրիա

• Պիտեր Նիֆս Ավագ (1578—1656)
• Հենդրիք վան Ստենվեյք II (շուրջ 1580—1649)
• Լոդեվիք Նիֆս (1617—1649)
• Վոլֆգանգ դե Սմեթ (1617—1685)
• Պիտեր Նիֆս Կրտսեր (1620—1675)
• Էռազմ Բիե (1629—1675)
• Վիլհելմ Շուբերտ վան Էրենբերգ (1630—1676)
• Յակոբ Ֆերդինանդ Սաի (1658-ից հետո 1726)
• Լիևին Քրուլ (1634—1720)

Իտալիա

Վիեննայի ճիզվիտական եկեղեցու առաստաղի իլյուզիոնիստական նկարչություն, Անդրեա Պոցցո, 1703

• Վիվիանո Կոդացցի (1606—1670)
• Ասկանիո Լուչանո (1621—1706)
• Անդրեա Պոցցո (1642—1709), իլյուզիոնիստական նկարչության վիրտուոզ վարպետ
• Լուիջի Քուեյնի (1643—1717)

Նիդերլանդներ

Ընտանիքը Վիլեմ I-Ի գերեզմանին Նյու Կերքում, Դելֆթ, Դիրկ Վան Դելեն, 1645, այժմ գտնվում է Ամստերդամի պետական թանգարանում

XVII դարում ճարտարապետական նկարչությունը պատկերանկարչության և բնապատկերների հետ միասին դարձել է Հոլանդական գեղարվեստի ոսկեդարի առաջատար ժանրերից մեկը։ Ժանրի հայտնի հոլանդական արվեստագետներն են․

• Հենդրիք վան Ստենվեյք II (1580—1649)
• Վարֆոլոմեյ վան Բասեն (1590—1652)
• Պիտեր վան դեր Սթոք (1593—1660)
• Պիտեր Յանս Սանրեդամ (1597—1665)
• Ժերար Հոուքջեստ (1600—1661)
• Սյուզաննա վան Ստենվեյք (1601—1664)
• Դիրք վան Դելեն (1605—1671)
• Դանիել դե Բլիք (շուրջ 1610—1673)
• Հենդրիք Քորնելիս վան Վլիտ (1612—1675), հիմնականում նկարել է եկեղեցական ինտերյեր
• Էմանուել դը Վիտտե (1617—1692)
• ՅոՎ Բերքհեյդե (1630—1693)
• Յան վան դեր Հեյդեն (1637—1712)
• Գերրիտ Ադրիանզուն Բերքհեյդե (1638—1698)
• Գասպար Վան Վիտել (1652 կամ 1653—1736)

XVIII դար

• Ժակ դե Լանջու (1687—1761)

Իտալիա

18-րդ դարում Իտալիայում հատկապես հայտնի էին ճարտարապետական նկարները և նրանց հետ կապված վեդուտները կամ քաղաքային բնապատկերները։ Ճարտարապետական գեղանկարչության հետ սերտորեն կապված մեկ այլ ժանր է կապրիչչիոն, որտեղ հիմնականում պատկերվում են հնարովի անտիկ կառույցների ավերակները։

• Ստեֆանո Օռլանդի (1681—1760)

Նիդերլանդներ

• Քորնելիս Պրոնք (1691—1759)
• Ժան Թեն Քոմփ (1713—1761)

XIX դար

Ավստրիա

• Ռուդոլֆ ֆոն Ալտ (1812—1905)

Բելգիա

• Ժուլ Վիկտոր Գենիսոն (1805—1860)
• Ժան Բատիստ Վան Մոեր (1819—1884)

Դանիա

Չորս դռների սրահ, Հենրիխ Հանսեն, Դոժերի պալատ, Վենետիկ, 1883

• Հենրիխ Հանսեն (1821—1890)
• Ջեյքոբ Քորներուփ (1825—1913)
• Մարտինուս Ռեռբյու (1803—1848)

Ֆրանսիա

• Շարլ Մարի Բուտոն (1781—1853)

Գերմանիա

• Վիլհելմ Բարտ (1779—1852)
• Մայքլ Նեհեր (1798—1876)
• Էդուարդ Գերտներ (1801—1877)
• Մաքս Էմանուել Այնմիլեր (1807—1870)
• Ֆրիդրիխ Ավգուստ Էլզասեր (1810—1845)
• Գերման Գեմել (1813—1868)
• Ադոլֆ Զիլ (1829—1907)
• Ֆրիդրիխ Կարլ Մայեր (1824—1903)

Իտալիա

• Ջովանի Միլյարա (1785—1837)
• Ֆեդերիկո Մոյա (1802—1885)

Միացյալ Թագավորություն

Նոր Անգլիայի Բանկը, Թոմաս Հ․ Շեպարդ, 1853, այժմ գտնվում է Բրիտանական թանգարանում

• Սամուել Փրուտ (1783—1852), ջրաներկ
• Թոմաս Հ․ Շեպարդ (1792—1864), ջրաներկեր

Ժամանակակից արվեստ

• Քոլին Քեմփբել Կուպեր, երկնաքերների նկարներ
• Եվգենիյ Մոլհսկի, լեհ նկարիչ։

Չինական ճարտարապետական նկարչություն

Չինաստանում ճարտարապետական նկարչությունը հիմնականում դիտարկում էին որպես նկարչություն ցածրագույն տեսակ։ Ժանրի հայտնի վարպետներն են՝

• Գո Չժունշու, X-րդ դարի նկարիչ
• Վան Չժենպենա, գործել է մոտավորապես 1300 թվականին։