Ճապոներենի մասնիկներ

Ճապոներենի մասնիկներ (ճապ.՝ 助詞՝ ձյոսի), ինչպես նաև՝ թենի օ հա (ճապ.՝ てにをは), ճապոներենում խոսքի անփոփոխ մաս, որը միշտ հետևում է հաջորդող խոսքի մասերից մեկին` գոյական անունին, բային, ածականին կամ ամբողջ նախադասությանը։

Ուղղագրություն

Ճապոնական մասնիկները ժամանակակից ճապոներենում գրվում են հիրագանայով, սակայն դրանցից մի քանիսը գոյություն ունեն և հիերոգլիֆների ձևով։ Բոլոր մասնիկները կարդացվում են ճապոնական սովորական ընթերցանության կանոններով, բացառությամբ は (գրվում է՝«հա», կարդացվում՝ «վա»), へ (գրվում է «հե», կարդացվում «է») և を (գրվում է նշանով, որը հին ճապոնական լեզվում նշանակում էր «վո» վանկը, բայց արտասանվում էր «օ», որոշ կրողներն ասում են «ուո»)։ Այս բացառությունները համարվում են կանայի պատմական ուղղագրությունից ատավիզմներ։

Մասնիկների տեսակները

Մասնիկները բաժանվում են 8 խմբի՝ կախված գործառույթից։

• Հոլովական վերջավորություններ (ճապ.՝ 格助詞 կակու ձյոսի)

が、の、を、に、へ、と、で、より、から、まで、

• Միաժամանակության մասնիկներ (ճապ.՝ 並立助詞 հեյրիցու ձյոսի)

か、の、や、に、と、やら、なり、だの

• Նախադասության վերջում դրվող մասնիկներ (ճապ.՝ 終助詞 սյու ձյոսի)

か、の、や、な、わ、とも、かしら

• Ներկառուցված մասնիկներ (ճապ.՝ 間投助詞 կանտո ձյոսի)

さ、よ、ね

• Մակբայական մասնիկներ (ճապ.՝ 副助詞 ֆուկու ձյոսի)

ばかり、まで、だけ、ほど、くらい、など、なり、やら

• Կապական մասնիկներ (ճապ.՝ 係助詞 կակարի ձյոսի)

は、も、こそ、でも、しか、さえ、だに

• Շաղկապական մասնիկներ (ճապ.՝ 接続助詞 սեցուձոյու ձյոսի)

や、が、て、のに、ので、から、ところが、けれども、も

• Արտահայտության մասնիկներ (ճապ.՝ 準体助詞 ձյունտայ ձյոսի)

の、から

Որոշ մասնիկներ ներառվում են 2 կամ 3 խմբում. օրինակ՝ «կարա» կարող է նշանակել պատճառ. «Քանի որ ես գալիս եմ, ես կարող եմ» (ճապ.՝ 行くから)、(ճապ.՝ 出来る) իկու կարա, դեկիրու), այդ ժամանակ դա վերաբերում է կապերին, նա կարող է դառնալ հոլովական վերջավորություն և ցույց տալ կարգը կամ հերթագայությունը. «Կիոտոյից Օսակիին» (ճապ.՝ 京都から大阪まで կյո:տո կարա օ:սակա մադէ։)։

Տարբերությունները

«Վա» և «գա»

Դժվար թարգմանելի թեմատիկ «վա» (ճապ.՝ は) մասնիկը և ռեմատիկ «գա» (ճապ.՝ が) մասնիկը համարվում են գիտական աշխատանքների և վեճերի առարկա։ «Փիղն ունի երկար կնճիթ» (ճապ.՝ 象は鼻が長い ձո։ վա հանգա գա նագայ) նախադասությունը համարվում է ճապոնական արտահայտությանը բնորոշ օրինակ, եթե թարգմանում ենք բառացիորեն, նշանակում է «խոսելով փղի մասին, նրա կնճիթը երկար է», այստեղ չկա պատկանելություն, եթե լիներ «փղի քիթը» (ճապ.՝ 象の鼻):

«Գա»-ն ունի որոշ գործառույթներ խոսքի և գրելաձևի մեջ։ «Թեպետ պարապում էր, սակայն արդյունքները վատ էին» (ճապ.՝ 勉強したが 成績が悪かった բէնքյո։ սիտա գա, սէյսէկի գա վարուկատտա) նախադասության մեջ գա մասնիկը արտահայտում է ներհակական նշանակություն։ «Ուզում եմ ջուր խմել» (ճապ.՝ 水が飲みたい միձու գա նոմիտայ), «Սիրո՜ւմ եմ սև թեյ» (ճապ.՝ 紅茶が好きだ կո:տյա գա սուկի դա) նախադասությունների մեջ գա-ն նախորդում է ցանկության արտահայտությանը։ (ճապ.՝ 山がある, 水がきれいだ, 風が吹く) նախադասություններում գա մասնիկը ծառայում է որպես բային նախորդող ազդանշան, որը ներկայացնում է այն գործողությունը, գոյականի արարքը (ճապ.՝ 風が吹く), ինչպես նաև առկայությունը (山がある), կամ թիվը (水がきれいだ՝ ջուրը մաքուր է, ջուրը գեղեցիկ է)։

«Նի» և «դե»

«Նի»-ն և «դե»-ն «գործողության վայր» իմաստով գրեթե փոխարինելի են մեկը մյուսով։

• «Նի»-ն օգտագործվում է վիճակային բայերի հետ՝ «լինել» (ճապ.՝ いる, ある իրու, արու), «գոյություն ունենալ» (ճապ.՝ 存在する՝ սոնձաիսուրու), «ապրել» (ճապ.՝ 住む սումու)։

Ես ապրում եմ Ճապոնիայում (ճապ.՝ 日本に住んでいる նիհոն նի սունդեիրու)։

Տանական եղել է դպրոցում (ճապ.՝ 田中さんは学校にいった տանական սան վա գակկո։ նի իտտա)։

• «Դե»-ն օգտագործվում է ակտիվ բայերի հետ, որոնք ցույց են տալիս գործողության վայրը, այլ ոչ թե վիճակը։

Ես քնում եմ դպրոցում (ճապ.՝ 学校で寝る գակկո։ դէ նէրու)։

«Նի» և «է»

«Նի»-ն և «է»-ն երկուսն էլ նշանակում են որոշակի առարկայի գործողություն, «նի» նշանակում է «մեջ», իսկ «է»՝ «մոտ»։

• Ես չունեի գիրք, և ես գնացի գրադարան (ճապ.՝ 本はなかったから, 図書館に歩いた) հոն վա նակատտա կարա տոսյոկան նի արուիտա)։
• Ես հանդիպում ունեի, և ես գնացի գրադարան (ճապ.՝ デートだから, 図書館へ歩いた դէ:տո դա կարա տոսյոկան է արուիտա)։

«Գա» և «օ»

Որոշ դեպքերում «գա»–ն և «օ»–ն հոմանիշ են, օրինակ՝ բայերի ըղձական թեքման ժամանակ։

Բրինձ եմ ուզում (ご飯が食べたい}}՝ գոհան գա տաբետայ)։

Բրինձ եմ ուզում (ご飯を食べたい}}՝ գոհան օ տաբետայ)։

Նույն կերպ, «սիրել» բայի հետ (好き սուկի) օգտագործվում է ինչպես «գա»–ն, այնպես և «օ»–ն.

Ես սիրո՜ւմ եմ քեզ (君が好きだ կիմի գս սուկի դա)։

Ես ուրախ եմ, որ սիրում եմ քեզ (君を好きで良かった կիմի օ սուկի դե յոկատտա)։

«Նի» և «տո»

Այս երկու մասնիկները իրար կարող են փոխարինել «նի նարու» (ճապ.՝ に成る) և «տո նարու» (ճապ.՝ と成る) ձևեչում։ «Նի» կառույցը նշանակում է բնական փոփոխություն, իսկ «տո»–ն՝ մի քանի անուղղակի գործողություն։

«Յա» և «տո»

«Յա»–ն օգտագործվում է ցանկի մասերի թվարկման համար, իսկ «տո»–ն՝ սահմանափակ ցուցակների համար։

• Ռուսաստանի քաղաքներն են՝ Մոսկվա, Սամարա, Խաբարովսկ [և այլն] (ճապ.՝ ロシアの町はモスクワやサマラやハバロフスクなどです。 ռոսիա նո մատի մոսուկուվա յա սամառա յա խաբարոֆուսուկու նադո դէսու)։
• Ռուսաստանի իմ սիրելի քաղաքներն են Արխանգելսկը և Օրենսբուրգը [ուրիշ չկա] (ճապ.՝ 私の大好きなロシアの町はアルハンゲリスクとオレンブルグです。 վատասի նո դայսուկինա ռոսիա նո մատի վա արուխանգէրիսուկու տո օորումբուրգու դէսու)։

Գրականություն

• Նաոկո Տինո, How to Tell the Difference Between Japanese Particles. Tokyo; New York: Kodansha International, 2005. ISBN 4-7700-2200-X.
• Սավել Մարտին, A Reference Grammar of Japanese. New Haven, Conn.: Yale University Press, 1975. ISBN 0-300-01813-4.
• Սեյտի Մակինո, Միտիո Ցուցուի, A Dictionary of Basic Japanese Grammar. Tokyo: Japan Times, 1986. ISBN 4-7890-0454-6.
• Սեյտի Մակինո, Միտիո Ցուցուի, A Dictionary of Intermediate Japanese Grammar. Tokyo: Japan Times, 1997. ISBN 4-7890-0775-8.
• Մակլեյն, Յուկո Մացուոկա, A Handbook of Modern Japanese Grammar: Including Lists of Words and Expressions with English Equivalents for Reading Aid. Tokyo: Hokuseido Press, 1981. ISBN 4-590-00570-0, ISBN 0-89346-149-0.