Jump to content

Ճանապարհը (վեպ)

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Ճանապարհը
անգլ.՝ The Road[1], գերմ.՝ Die Straße[1], իսպ.՝ La carretera, ֆր.՝ La Route և հոլ.՝ De weg
Տեսակգրական ստեղծագործություն
Ժանրհետապոկալիպտիկ, գիտական ֆանտաստիկա և Կատեգորիա:Հակաուտոպիաներ
Ձևվեպ
ՀեղինակՔորմաք Մաքքարթի[1]
Երկիր ԱՄՆ
Բնագիր լեզուամերիկյան անգլերեն և անգլերեն
ՀրատարակչությունAlfred A. Knopf
Հրատարակվել էսեպտեմբերի 26, 2006[1]

«Ճանապարհը» (անգլ.՝ The Road), 2006 թվականին հրապարակված հետապոկալիպտիկ վեպ, որը գրել է ամերիկացի գրող Քորմակ ՄաքՔարթին։ Գիրքը պատմում է հոր և նրա փոքրիկ որդու դժվարին ճանապարհորդությունը մի քանի ամիսների ընթացքում՝ անցնելով մի լանդշաֆտով, որը ավերվել է անորոշ աղետի հետևանքով, ոչնչացրել արդյունաբերական քաղաքակրթությունը և գրեթե բոլոր կյանքերը։ 2007 թվականին վեպը արժանացել է Փուլիտցերյան մրցանակի (Pulitzer Prize for Fiction), 2006 թվականին Ջեյմս Թեյթ Բլեք հուշամրցանակի (James Tait Black Memorial Prize for Fiction)։ 2009 թվականին գիրքը էկրանավորվել է նույն անվանումով ֆիլմի տեսքով, որի ռեժիսորն է Ջոն Հիլքոութը։

Դիպաշար

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հայրն ու նրա փոքրիկ որդին ոտքով ճանապարհորդում են ապոկալիպսիսից հետո մոխրապատ ԱՄՆ-ով, որոշ տարիներ անց անորոշ վերացման իրադարձությունից, որի արդյունքում հասարակությունը փլուզվել է, և Երկրի գրեթե բոլոր կյանքերը ոչնչացել են[2]։ Տղայի մայրը, ով աղետի ժամանակ հղի էր նրանով, ինքնասպան է եղել նրա ծնունդից որոշ ժամանակ անց։

Հասկանալով, որ չեն կարողանա ձմռանը գոյատևել հյուսիսային լայնություններում, հայրը տեղական ճանապարհներով որդուն տանում է հարավ՝ դեպի ծով, իրենց սակավ ունեցվածքը կրելով ուսապարկերում և սուպերմարկետի սայլակում։ Հայրը տառապում է հազից։ Նա համոզում է որդուն, որ իրենք «լավ տղաներ» են, ովքեր «կրակ են կրում»։ Նրանք ատրճանակ ունեին, բայց միայն երկու փամփուշտով։ Հայրը փորձել է տղային սովորեցնել օգտագործել ատրճանակը ինքն իր վրա, եթե անհրաժեշտ է, որպեսզի խուսափի մարդակերների ձեռքը ընկնելուց։

Նրանք փորձում են խուսափել ճանապարհով շարժվող մի խումբ ավազակներից, բայց մի ավազակ նկատում է նրանց և բռնում տղային։ Հայրը կրակում է ավազակի վրա և սպանում նրան, որից հետո նրանք փախչում են ավազակի ուղեկիցներից՝ թողնելով իրենց ունեցվածքի մեծ մասը։ Ավելի ուշ, երբ նրանք առանձնատուն էին փնտրում պաշարների համար, հայտնաբերում են մարդկանցով լցված կողպված նկուղ, առևանգողները նրանց բանտարկել էին մաս-մաս ուտելու և անտառ փախչելու համար

Երբ նրանք գրեթե սովամահ են լինում հայտնաբերում են թաքնված բունկեր` լի սննդով, հագուստով և այլ պաշարներով։ Նրանք մի քանի օր մնում են այնտեղ, վերականգնում են ուժերը և հետո շարունակում են ճանապարհը՝ իրենց հետ վերցնելով պաշարներ, որոնք տեղադրում են սայլակում։ Նրանք հանդիպում են մի տարեց մարդու, ում հետ տղան պնդում է, որ պետք է սնունդ կիսեն։ Ճանապարհի երկայնքով նրանք խուսափում են մի խմբից, որի անդամների մեջ կան հղի կանայք, և շուտով գտնում են լքված ճամբար, որտեղ խորովված նորածին երեխա են գտնում։ Շուտով նրանց պաշարները սպառվում են, և նրանք սովից տառապում են, մինչև գտնում են մի տուն, որտեղ ավելի շատ սնունդ կա, որն իրենց հետ վերցնում են սայլակում, բայց հոր վիճակն ավելի է վատանում։

Նրանք հասնում են ծովին և հայտնաբերում են ափից հեռու տարված մի նավակ։ Հայրը լողում է դեպի նավակը և վերցնում պաշարներ, այդ թվում՝ լուսարձակ ատրճանակ։ Մինչ տղան քնած է լողափին, նրանց սայլակն ու ունեցվածքը գողանում են։ Նրանք հետապնդում և գտնում են գողին` դժբախտ, միայնակ ճանապարհորդող մարդուն։ Հայրը զենքի սպառնալիքով ստիպում է նրան մերկանալ և սայլի հետ միասին վերցնում է իր հագուստը։ Սա տխրեցնում է տղային, ուստի հայրը վերադառնում է և տղամարդու հագուստն ու կոշիկները թողնում ճանապարհին, բայց նա արդեն անհետացել էր։

Քաղաքի միջով անցնելիս մի մարդ պատուհանից նետով վիրավորում է հոր ոտքը։ Հայրը ի պատասխան լուսարձակ ատրճանակով կրակում է հարձակվողի վրա։ Նրանք շարունակում են ճանապարհը դեպի հարավ՝ հետևելով ափին։ Հոր վիճակն ավելի է վատանում, և մի քանի օր հետո նա հասկանում է, որ շուտով կմահանա։ Հայրը ասում է որդուն, որ ինքը կարող է խոսել իր հետ նույնիսկ իր մահից հետո և որ տղան պետք է շարունակի առանց իրեն։ Երբ հայրը մահանում է, տղան երեք օր մնում է հոր մարմնի մոտ։ Տղային մոտենում է որսորդական հրացանով մի մարդ։ Նա ասում է տղային, որ ինքն ու կինը ունեն որդի և դուստր։ Նա համոզում է տղային, որ ինքը «լավ տղաներից» է, և վերցնում է նրան իր պաշտպանության տակ է վերցնում։

Զարգացում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Օփրա Ուինֆրիին տված հարցազրույցում Մաքքարթին ասել է, որ գիրքը գրելու ոգեշնչումն ստացել է 2003 թվականին իր փոքրիկ որդու հետ Տեխաս նահանգի Էլ Պասո քաղաք կատարած այցի ժամանակ։ Պատկերացնելով, թե ինչ տեսք կունենա քաղաքը հիսուն-հարյուր տարի հետո, նա պատկերացրեց «լույսերը բլրի վրա» և մտածեց իր որդու մասին[3]։ Նա մի քանի նախնական գրառումներ արեց։ Այնուամենայնիվ, նա այդ գաղափարին վերադարձավ մի քանի տարի անց, երբ Իռլանդիայում էր։ Այդ ժամանակ վեպն արագ առաջացավ նրա մոտ, գրելու համար պահանջվեց ընդամենը վեց շաբաթ, և նա այն նվիրեց իր որդուն՝ Ջոն Ֆրենսիս Մաքքարթին[4]։

Դը Ուոլ Սթրիթ Ջուրնալի (The Wall Street Journal) հետ հարցազրույցում ՄաքՔարթին Ջոն Ջուրգենսենին նկարագրել է իր և եղբոր միջև եղած զրույցները ապոկալիպսիսի տարբեր սցենարների մասին։ Սցենարներից մեկում գոյատևողները դիմել են մարդակերությանը` «երբ ամեն ինչ անհետանա, միակ բանը, որ կմնա, իրար ուտելն է»[5]։

Ընդունելություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հրապարակումից ի վեր «Ճանապարհը» արժանացել է բազմաթիվ դրական արձագանքների և մրցանակների[6]։ Քննադատները այն բնութագրել են որպես «սրտաճմլիկ» և «հուզականորեն կործանարար»[7][8][9]։

Metacritic-ի տվյալներով՝ գիրքը ստացել է 90 միավոր 100-ից՝ հիմնված երեսունմեկ գրախոսականների վրա, ինչը ցույց է տալիս «ընդհանուր գովասանք»[10]։ Book Marks-ի տվյալներով գիրքը ստացել է «դրական» գնահատական՝ հիմնված տասներկու քննադատական գրախոսականների վրա. յոթը «հիացմունք», երկուսը «դրական», և երեքը «խառը»[11]։ The Bookseller-ը հրապարակել է մի շարք հրատարակությունների կարծիքներ՝ գնահատելով վեպը «Լավագույն ձև», «Թերություններով, բայց արժե կարդալ» և «Հիասթափեցնող» սանդղակով։ Daily Telegraph-ը, Financial Times-ը, Independent on Sunday-ը, Sunday Times-ը և Times-ի կարծիքները ընդգրկվել են «Լավագույն ձև» կատեգորիայում[12]։ Գիրքը ստացել է 91% The Lit Review-ից՝ հիմնված քսանյոթ քննադատական գրախոսականների վրա, և գրախոսությունների ընդհանուր կարծիքն է. «ՄաքՔարթիի մռայլ երևակայությունը ապոկալիպսիսի մասին, հավանաբար, նաև ամենաազդեցիկն է, բայց գրված է տպավորիչ»[13]։: 2006 թվականի նոյեմբեր/դեկտեմբեր ամսվա Bookmarks ամսագրում գիրքը ստացել է 4.5 աստղ 5-ից՝ հիմնված քննադատական գրախոսականների վրա, իսկ քննադատական ամփոփումն ասում էր. «Միայն Houston Chronicle-ը մեղադրեց ՄաքՔարթիին հստակ միտք չհաղորդելու մեջ, բայց նույնիսկ դրա գրախոսը ընդունեց, որ ՄաքՔարթին «այնուամենայնիվ, շարունակում է մնալ մեր մեծ պատմողներից մեկը, անորոշության և պատմվածքների վարպետը»[14]։

Literary Review-ում Սեբաստիան Շեքսպիրը գրել է. «ՄաքՔարթին այն, ինչը կարող էր լինել ծիծաղելի պատմություն, վերածում է լարված հոգեբանական դրամայի՝ մի մարդու մասին, ով ապրում է խելամտության եզրին։ Նա աչքի է ընկնում իր սրությամբ, կարեկցանքով և խորաթափանցությամբ»[15]։ The Village Voice-ը այն անվանել է «ՄաքՔարթիի ամենամաքուր առակը»[7]։ New York Review of Books-ի հոդվածում հեղինակ Մայքլ Շեյբոնը գովաբանել է վեպը։ Քննարկելով վեպի կապը հաստատված ժանրերի հետ, նա պնդում է, որ «Ճանապարհը» գիտաֆանտաստիկ չէ, չնայած «արկածային պատմությունը և՛ ժամանակակից, և՛ էպիկական... կառուցում է պատմությունը», Շեյբոնն ասում է. «ի վերջո, «Ճանապարհը» լավագույնս հասկանալի է որպես սարսափի լիրիկական էպոս»[16]։ 2008 թվականի հունիսին Entertainment Weekly ամսագիրը «Ճանապարհը» անվանել է վերջին 25 տարվա լավագույն գիրք՝ անկախ այն բանից, դա գեղարվեստական է, թե ոչ[17]։ Ավելի ուշ ամսագիրը այն տեղադրեց իր տասնամյակի վերջի «լավագույնների» ցանկում՝ ասելով. «ՄաքՔարթիի 2006 թվականի հետապոկալիպտիկ օդիսեյան իր խիստ արձակով կարողացավ լինել և՛ սարսափելի, և՛ սրտաճմլիկ»[18]։ 2019 թվականին վեպը զբաղեցրել է 17-րդ տեղը The Guardian-ի 21-րդ դարի 100 լավագույն գրքերի ցանկում[19]։

2007 թվականի մարտի 28-ին «Ճանապարհը» Օփրա Ուինֆրիի գրքերի ակումբի հաջորդ ընտրությունն էր։ 2007 թվականի հունիսի 5-ին անցակցվել է Մաքարթիի առաջին հարցազրույցը The Oprah Winfrey Show-ում, չնայած նախկինում նա հարցազրույց էր տվել տպագիր մեդիայի համար[4]։ Մաքարթիի հեռուստատեսային ելույթի մասին հայտարարությունը զարմացրեց նրա հետևորդներին։ «Սպասեք մի րոպե, մինչև ես կարողանամ ծնոտս բարձրացնել հատակից», - ասաց Տեխաս նահանգի Սան Անջելո քաղաքի Անջելո Սթեյթ համալսարանի անգլերենի պրոֆեսորը Ջոն Վեգները, և The Cormac McCarthy Journal-ի խմբագիրը, երբ նրան հայտնեցին հարցազրույցի մասին[20]։ Ուինֆրիի հարցազրույցի ժամանակ Մաքարթին պնդում էր, որ իր որդին՝ Ջոն Ֆրանսիսը, նույնպես իր համահեղինակն է, քանի որ վեպում հայր և որդու միջև որոշ խոսակցություններ հիմնված էին Մաքարթիի և Ջոն Ֆրանսիսի միջև իրական կյանքում տեղի ունեցած խոսակցությունների վրա։ Մաքարթին նվիրեց վեպը իր որդուն[3]։

2019 թվականի նոյեմբերի 5-ին BBC News-ը «Ճանապարհը» ներառեց իր 100 ամենաոգեշնչող վեպերի ցանկում[21]։ Չնայած տեքստը հստակորեն չի նշում կլիմայի փոփոխությունը, The Guardian-ը այն ներառել է կլիմայի փոփոխության վերաբերյալ հինգ լավագույն վեպերի ցանկում[22] և Ջորջ Մոնբիոն այն անվանել է «ամենակարևոր էկոլոգիական գիրքը երբևէ գրված»՝ կենսոլորտից զուրկ աշխարհը պատկերելու համար[23][24]։

Մրցանակներ և անվանակարգեր

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2006 թվականին ՄաքՔարթին արժանացել է Ջեյմս Թեյթ Բլեք հուշամրցանակի (James Tait Black Memorial Prize) և Հավատացյալ գրքի մրցանակի (Believer Book Award), նաև եղել է Ազգային գրաքննադատների խորհրդի մրցանակի (National Book Critics Circle Award) եզրափակչի մասնակից[25]։ 2007 թվականի ապրիլի 16-ին վեպն արժանացել է 2007 թվականի Պուլիտցերյան մրցանակի (Pulitzer Prize)[26]: 2012 թվականին այն ընդգրկվել է Ջեյմս Թեյթ Բլեք մրցանակի «Լավագույններ» (Best of the James Tait Black) կարճ ցանկում[27][28]։ 2024 թվականին այն զբաղեցրել է 13-րդ տեղը Նյու Յորք Թայմսի (The New York Times) «21-րդ դարի 100 լավագույն գրքեր» ցանկում[29]։

Էկրանավորում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2009 թվականի նոյեմբերի 25-ին կինոթատրոններում տեղի ունեցավ վեպի էկրանավորման պրեմիերան, որի ռեժիսորն էր Ջոն Հիլքոութը, իսկ սցենարի հեղինակը՝ Ջո Փենհոլը։ Ֆիլմում հոր դերում նկարահանվել է Վիգգո Մորթենսենը, իսկ տղայի դերում` Քոդի Սմիթ-Մաքֆին։ Նկարահանումները տեղի են ունեցել Լուիզիանայում և Օրեգոնում։ Մի քանի վայրեր գտնվում են Փենսիլվանիայում[30]։ ֆիլմը, ինչպես վեպը, ընդհանուր առմամբ դրական արձագանքներ է ստացել քննադատների կողմից։

2024 թվականի մարտին ֆրանս-բելգիական Դարգաուդ (Dargaud) հրատարակչությունը թողարկեց «Ճանապարհը» գրաֆիկական վեպի ադապտացիան, որը նկարազարդել էր Մանյու Լարսենեթը։ Այն լավ ընդունվեց հանրության կողմից[31][32]։ 2024 թվականի սեպտեմբերին հրատարակվել է անգլերեն տարբերակը Աբրամս ՔոմիքԱրթսի (Abrams ComicArts) կողմից[33]։

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Die Straße — 1995.
  2. ↑ Mavri, Kristjan. «Cormac McCarthy's The Road Revisited: Memory and Language in Post-Apocalyptic Fiction». Politics of Memory (2 - Year 3 06/2013 - LC.2).
  3. ↑ 3,0 3,1 Winfrey, Oprah. «Oprah's Exclusive Interview with Cormac McCarthy Video». Oprah Winfrey Show. Harpo Productions, Inc. Վերցված է 2012 թ․ մայիսի 2-ին.
  4. ↑ 4,0 4,1 Michael Conlon (2007 թ․ հունիսի 5). «Writer Cormac McCarthy confides in Oprah Winfrey». Reuters. Վերցված է 2009 թ․ նոյեմբերի 28-ին.
  5. ↑ John Jurgensen (2009 թ․ նոյեմբերի 20). «Hollywood's Favorite Cowboy». The Wall Street Journal. Վերցված է 2012 թ․ ապրիլի 25-ին.
  6. ↑ «The Road». Critics (Greek). Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ մայիսի 10-ին. Վերցված է 2015 թ․ մարտի 1-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  7. ↑ 7,0 7,1 Holcomb, Mark. «End of the Line – After Decades of Stalking Armageddon's Perimeters, Cormac McCarthy Finally Steps Over the Border». The Village Voice. Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ ապրիլի 29-ին. Վերցված է 2007 թ․ ապրիլի 23-ին.
  8. ↑ Jones, Malcolm (September 22, 2006)."On the Lost Highway" Newsweek.
  9. ↑ Warner, Alan (2006 թ․ նոյեմբերի 4). «The Road to Hell». The Guardian. London. Վերցված է 2010 թ․ մարտի 27-ին.
  10. ↑ «The Road». Metacritic. Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ հունվարի 19-ին. Վերցված է 2008 թ․ փետրվարի 15-ին.
  11. ↑ «The Road». Book Marks. Վերցված է 2024 թ․ հուլիսի 12-ին.
  12. ↑ «Most Reviewed Books: 27th-29th October». The Bookseller. 2006 թ․ նոյեմբերի 3. էջ 39. Վերցված է 2024 թ․ հուլիսի 19-ին.
  13. ↑ «'The Road' by Cormac McCarthy». The Lit Review. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ ապրիլի 5-ին. Վերցված է 2024 թ․ հուլիսի 12-ին.
  14. ↑ «The Road by Cormac McCarthy». Bookmarks. Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ մայիսի 27-ին. Վերցված է 2023 թ․ հունվարի 14-ին.
  15. ↑ Shakespeare, Sebastian (2023 թ․ հոկտեմբերի 5). «Bleak Horizon». Literary Review (անգլերեն). Վերցված է 2023 թ․ հոկտեմբերի 5-ին.
  16. ↑ Chabon, Michael (2007 թ․ փետրվարի 15). «After the Apocalypse». The New York Review of Books. Վերցված է 2009 թ․ նոյեմբերի 28-ին.
  17. ↑ «The New Classics: Books – The 100 best reads from 1983 to 2008». Entertainment Weekly. Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ հոկտեմբերի 31-ին. Վերցված է 2009 թ․ հունիսի 10-ին.
  18. ↑ Geier, Thom; Jensen, Jeff; Jordan, Tina; Lyons, Margaret; Markovitz, Adam; Nashawaty, Chris; Pastorek, Whitney; Rice, Lynette; Rottenberg, Josh; Schwartz, Missy; Slezak, Michael; Snierson, Dan; Stack, Tim; Stroup, Kate; Tucker, Ken; Vary, Adam B.; Vozick-Levinson, Simon; Ward, Kate (December 11, 2009). "THE 100 Greatest Movies, TV shows, albums, Books, Characters, Scenes, Episodes, Songs, Dresses, Music videos & Trends that entertained us over the past ten years". Entertainment Weekly (1079/1080): 74–84.
  19. ↑ «The 100 best books of the 21st century». The Guardian. 2019 թ․ սեպտեմբերի 21. Վերցված է 2019 թ․ սեպտեմբերի 22-ին.
  20. ↑ Julia Keller (2007 թ․ մարտի 29). «Oprah's selection a real shocker: Winfrey, McCarthy strange bookfellows». Chicago Tribune. Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ դեկտեմբերի 5-ին. Վերցված է 2017 թ․ հուլիսի 7-ին.
  21. ↑ «100 'most inspiring' novels revealed by BBC Arts». BBC News. 2019 թ․ նոյեմբերի 5. Վերցված է 2019 թ․ նոյեմբերի 10-ին. «The reveal kickstarts the BBC's year-long celebration of literature.»
  22. ↑ «Five of the best climate-change novels». The Guardian (անգլերեն). 2017 թ․ հունվարի 19. Վերցված է 2021 թ․ հունիսի 11-ին.
  23. ↑ «Why the cultural response to global warming makes for a heated debate». The Independent (անգլերեն). 2014 թ․ հունիսի 11. Արխիվացված օրիգինալից 2022 թ․ հունիսի 18-ին. Վերցված է 2021 թ․ հունիսի 11-ին.
  24. ↑ «George Monbiot: Civilisation ends with a shutdown of human concern. Are we there already?». the Guardian (անգլերեն). 2007 թ․ հոկտեմբերի 30. Վերցված է 2021 թ․ հունիսի 11-ին.
  25. ↑ «National Book Critics Circle – Honoring outstanding writing and fostering a national conversation about reading, criticism, and literature since 1974». www.bookcritics.org. Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ փետրվարի 5-ին.
  26. ↑ «Novelist McCarthy wins Pulitzer». BBC. 2007 թ․ ապրիլի 17. Վերցված է 2007 թ․ սեպտեմբերի 8-ին.
  27. ↑ Leadbetter, Russell (2012 թ․ հոկտեմբերի 21). «Book prize names six of the best in search for winner». Herald Scotland. Վերցված է 2012 թ․ հոկտեմբերի 21-ին.
  28. ↑ «Authors in running for 'best of best' James Tait Black award». BBC News. 2012 թ․ հոկտեմբերի 21. Վերցված է 2012 թ․ հոկտեմբերի 21-ին.
  29. ↑ «The 100 Best Books of the 21st Century». The New York Times. 2024 թ․ հուլիսի 8. Վերցված է 2024 թ․ հուլիսի 16-ին.
  30. ↑ «Mortensen, Theron on The Road to Pittsburgh». USA Today. 2008 թ․ հունվարի 16. Վերցված է 2010 թ․ հունվարի 7-ին.
  31. ↑ «La route». Goodreads (անգլերեն). Վերցված է 2024 թ․ օգոստոսի 2-ին.
  32. ↑ «La Route (BD) – Manu Larcenet». Babelio (ֆրանսերեն). Վերցված է 2024 թ․ օգոստոսի 2-ին.
  33. ↑ McCarthy, Cormac (2024). The Road: A Graphic Novel Adaptation. Abrams ComicArts. ISBN 978-1-4197-7677-9.

Գրականություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
 ⛭ 
  Բառարաններ և հանրագիտարաններ
Չափորոշչային վերահսկողություն
BNF: 166459623 · GND: 7698101-0 · LCCN: no2016124194 · SUDOC: 160721423 · VIAF: 220031159 · WorldCat VIAF: 220031159
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Ճանապարհը_(վեպ)&oldid=10275447» էջից