Ճաճանչոսկրի դիստալ հատվածի կոտրվածք

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Ճաճանչոսկրի դիստալ հատվածի կոտրվածք
ՀՄԴ-9813
ՀՄԴ-10S52.5
 Fractures of the distal human radius Վիքիպահեստում

Ճաճանչոսկրի դիստալ հատվածի կոտրվածք (ՀՄԴ10 կոդը՝ S52.5), ճաճանչոսկրի՝ դաստակին մոտ գտնվող հատվածի կոտրվածք[1]։ Կարող են դիտվել հետևյալ ախտանիշները՝ ցավ, կապտուկներ, արագ զարգացող այտուց[1]։ Հնարավոր է դաստակի դեֆորմացիա՝ տձևություն (տիպիկ՝ սվինաձև դեֆորմացիա)[1]։ Այս կոտրվածքի հետ մեկտեղ, երբեմն կոտրված է լինում նաև ծղիկոսկրը[1]։

Երիտասարդների մոտ այս կոտրվածքները, որպես օրենք, տեղի են ունենում ֆիզիկական ծանրաբեռնման դեպքում (հատկապես՝ սպորտով զբաղվելիս) կամ ճանապարհատրանսպորտային պատահարների հետևանքով[2]։ Ավելի տարեց անձանց մոտ ամենից հաճախ հանդիպող պատճառը տարածած ձեռքի վրա ընկնելն է[2]։ Սպեցիֆիկ տեսակներից են՝ Կոլլիսի, Սմիթի, Բարտոնի, Հաթչինսոնի կոտրվածքները[2]։ Ախտորոշումը հիմնականում կատարվում է ախտանիշների հիման վրա և հաստատվում է ռենտգեն հետազոտությամբ[1]։

Բուժումն իրականացվում է վերջույթը վեց շաբաթով անշարժացնելու կամ վիրահատական միջամտության միջոցով[1]։ Վիրահատություն հիմնականում ցուցված է լինում այն դեպքերում, երբ հոդի մակերեսը լինում է կոտրված և/կամ դեֆորմացված, երբ ճաճանչոսկրը լինում է չափազանց կարճ, կամ երբ դիտվում է ճաճանչոսկրի հոդային մակերեսի ծռվածություն դեպի հետ ավելի քան 10%-ով[3]։ Գիպսակապով անշարժացմամբ բուժման դեպքում խորհուրդ է տրվում 3 շաբաթվա ընթացքում պարբերաբար կատարել ռենտգեն հետազոտում՝ ճիշտ դիրքի պահպանումը հաստատելու համար[1]։

Ճաճանչոսկրի դիստալ հատվածի կոտրվածքները հաճախ են հանդիպում[1]։ Դրանք կազմում են բոլոր ոսկրերի կոտրվածքների 25-50%-ը[2]։ Առավել հաճախ դրանք տեղի են ունենում երիտասարդ տղամարդկանց և տարեց կանանց շրջանում[1][2]։ Բուժման համար կարող է պահանջվել մեկ կամ երկու տարի[1]։

Նշաններ և ախտանիշներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Այս կոտրվածքի դեպքում պացիենտը սովորաբար նշում է, որ ընկել է՝ հենվելով ձեռքի վրա, ինչպես նաև գանգատվում է դաստակի շրջանում ցավից և այտուցից, երբեմն՝ նաև դեֆորմացիայից[4]։ Եթե պացիենտի մոտ դիտվում է ցանկացած տեսակի թմրածության զգացում, ապա պետք է պարզել, թե արդյոք չկա միջնակ և/կամ ծղիկային նյարդի վնասում։ Վնասված վերջույթում ցանկացած տեսակի ցավի առկայության դեպքում պետք է մանրակրկիտ հետազոտել, որպեսզի բացառվի նույն վերջույթում այլ վնասվածքների առկայությունը[4]։

Այտուցը, դեֆորմացիան, գերզգայունությունը և դաստակը շարժելու անկարողությունը հաճախ են դիտվում ճաճանչոսկրի դիստալ հատվածի կոտրվածքների հետազոտման ընթացքում։ Դաստակի՝ «ճաշի պատառաքաղի» դեֆորմացիան առաջանում է դաստակի ոսկրերի թիկնային (դորսալ) տեղաշարժի հետևանքով (Կոլլեսի կոտրվածք)։ Հակառակ պատկերը դիտվում է ափային անգույացիայի դեպքում (Սմիթի կոտրվածք)։ Դաստակը կարող է մեդիալ դևիցաիայի դիրքում լինել՝ ճաճանչոսկրի կարճացման հետևանքով[4]։ Զննման ընթացքում պետք է ուշադրություն դարձնել մաշկային վերքերի առկայությանը, որոնք կարող են բաց կոտրվածքի նշան լինել[4]։ Անգամ եթե չկա ակնհայտ դեֆորմացիա, սակայն կա գերզգայունություն տվյալ շրջանում, սա ևս կարող է կոտրվածքի առկայության նշան լինել։ Նվազած զգայունությունը թենար բարձրության շրջանում կարող է լինել միջնակ նյարդի վնասման հետևանքով։ Այտուցը և տեղաշարժը կարող են առաջացնել միջնակ նյարդի ճնշում, ինչը կարող է հանգեցնել դաստակային թունելի համախտանիշի և պահանջում է անհապաղ բուժում։ Շատ հազվադեպ, ձեռքի կամ բազկի շրջանի մկանային կոմպոնենտների վրա ճնշումը բավարար է լինում կոմպարտմենտ համախտանիշի առաջացման համար[4]։

Վնասվածքի մեխանիզմ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ներդաճառային եռանկյուն սկավառակի (կենտրոնական) պատռվածքի արթրոսկոպիկ պատկեր

Այս տեսակի կոտրվածքներն ամենից հաճախ առաջանում են կանգնած դիրքից տարածած ձեռքի վրա ընկնելու հետևանքով, սակայն որոշ դեպքերում այս կոտրվածքներն առաջանում են բարձր էներգետիկ վնասվածքի հետևանքով։ Տարածած ձեռքի վրա ընկնելու հետևանքով վնասվածք ստացած պացիենտները սովորաբար ավելի առույգ են և նրանց ռեֆլեքսներն ավելի լավ վիճակում են, քան արմունկի կամ բազկոսկրի կոտրվածք ունեցողների դեպքում։ Ճաճանչոսկրի դիստալ հատվածի կոտրվածքների վիճակի վրա ազդում են տարբեր գործոններ, այդ թվում՝ վնասվածքը ստանալու պահին ձեռքի դիրքը, ոսկրի ամրությունը, կոնտակտի կետում մակերեսի տեսակը, վնասվածքի առաջացման արագությունը և այլն։ Որպես օրենք՝ ճաճանչոսկրի դիստալ հատվածի կոտրվածքներն առաջանում են, երբ դաստակը թեքված է լինում դեպի հետ 60-90 աստիճան[4]։ Եթե դաստակը թեքված է լինում դեպի ծղիկային կողմը, կարող է առաջանալ ճաճանչոսկրի մախաթաձև ելունի կոտրվածք, և հակառակը։ Եթե դաստակը քիչ է թեքված դեպի հետ, ապա կառաջանա նախաբազկի պրոքսիմալ հատվածի կոտրվածք, իսկ եթե դեպի հետ թեքումն ավելի շատ է, ապա առավել հավանական է, որ առաջանա դիստալ հատվածի կոտրվածք։ Ինչքան ավելի շատ է դեպի հետ թեքումը, այնքան ավելի մեծ ուժ է պահանջվում կոտրվածք առաջանալու համար։ Ինչպես նաև հարկ է նշել, որ ավելի մեծ ուժ է պահանջվում տղամարդկանց դեպքում, քան կանանց։ Այս վնասվածքի ռիսկն ավելի մեծ է օստեոպորոզով տառապողների մոտ[4]։

Ճաճանչոսկրի դիստալ հատվածի կոտրվածքի դեպքում հաճախ հանդիպող վնասվածքներից են միջդաստակային միջոսկրյա կապանների վնասվածքները, հատկապես՝ lig. scaphounatum (դեպքերի 4.7-46%) և lig lunotriquetrum (դեպքերի 12-34%) կապանների վնասվածքներ։ Միջդաստակային միջոսկրյա կապանների վնասվածքի ռիսկն ավելի բարձր է, եթե ծղիկային անհամապատասխանությունը (ուլնար վարիանս՝ ծղիկոսկրի և ճաճանչոսկրի դիստալ հատվածների երկարությունների միջև տարբերությունը) 2 մմ-ից մեծ է լինում, և երբ առկա է լինում կոտրվածք դաստակային հոդում[4]։ Ներդաճառային եռանկյուն սկավառակի (TFCC) վնասվածքը տեղի է ունենում դեպքերի 39%-82%-ում։ Ծղիկոսկրի մախաթաձև ելունի կոտրվածքի դեպքում ներդաճառային եռանկյուն սկավառակի վնասվածքի առաջացման ռիսկը մեծանում է 5:1 գործոնով։ Սակայն, դեռևս պարզ չէ, թե արդյոք վնասվածք ստացողների մոտ կապ կա միջդաստակային միջոսկրյա կապանների ու ներդաճառային եռանկյուն սկավառակի վնասվածքների և երկարաժամկետ ցավի ու աշխատունակության կորստի հետ[4]։

Ախտորոշում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ճաճանչոսկրի դիստալ հատվածի ներհոդային կոտրվածք տեղաշարժով, արտաքին ֆիքսատորի մեջ․ ռենտգեն պատկեր։ Հոդային մակերեսը զգալիորեն տեղաշարժված է և անկանոն։

Ճաճանչոսկրի դիստալ հատվածի դեֆորմացիայի դեպքում ախտորոշումը կարող է ակնհայտ լինել, սակայն այնուամենայնիվ այն պետք է հաստատել ռենտգեն հետազոտությամբ։

Հարկ է կատարել տարբերակիչ ախտորոշում մակույկաձև ոսկրի կոտրվածքների և դաստակային հոդախախտերի հետ։ Սակայն, վերջիններս կարող են տեղի ունենալ նաև ճաճանչոսկրի դիստալ հատվածի կոտրվածքների հետ միաժամանակ։ Երբեմն վնասվածքից անմիջապես հետո ռենտգեն հետազոտությամբ կոտրվածքները կարող են չհայտնաբերվել։ Ախտորոշումը հատատելու համար կարելի է կիրառել ուշ ռենտգեն հետազոտություններ, համակարգչային կամ մագնիսառեզոնանսային շերտագրություն։

Ճառագայթաբանական հետազոտություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կոտրվածք թիկնային թեքումով։ Թիկնային կողմը նկարում ձախ կողմն է, իսկ ափայինը՝ աջ

Եթե կա կոտրվածքի կասկած, ապա անհրաժեշտ է կատարել վնասվածքի շրջանի ռենտգեն հետազոտություն։ Կոտրվածքը բնութագրելու համար միաժամանակ կիրառվում են ռենտգեն պատկերներ առաջահետին և կողմնային, իսկ երբեմն՝ նաև թեք պրոյեկցիաներով[4]։ Ցանկալի է ստանալ նաև չվնասված ձեռքի դաստակի շրջանի ռենտգեն պատկեր, որպեսզի մինչև վիրահատությունը հնարավոր լինի պարզել, թե արդյոք տեղի ունեն որոշակի անատոմիական վարիացիաներ[4]։

Կոտրվածքի դեպքում հոդի անատոմիական վիճակն ավելի խորապես հետազոտելու նպատակով հաճախ կիրառվում է համակարգչային տոմոգրաֆիա, հատկապես այն դեպքերում, երբ առկա է կոտրվածք և տեղաշարժ դիստալ ճաճանչածղիկային հոդի սահմաններում[4]։

Դաստակի շրջանի ռենտգեն հետազոտության շնորհիվ հնարավոր է ստանալ կոտրվածքի վիճակի վերաբերյալ տարբեր բնույթի տեղեկություններ[4]։

Կողմնային պրոյեկցիա

  • Դաստակի առանցքի ծռում - գլխիկավոր ոսկրի երկար առանցքի երկայնքով անցկացվում է մի պայմանական գիծ, և մեկ այլ գիծ անցկացվում է ճաճանչոսկրի երկար առանցքի երկայնքով։ Եթե դաստակի ոսկրերի դիրքը ճիշտ է, ապա դաստակի ոսկրերի շրջանում երկու գծերը կհատվեն։ Եթե առանցքը ծռված է, ապա երկու գծերը կհատվեն դաստակի ոսկրերի շրջանից դուրս։ Դաստակի առանցքի ծռումը հաճախ կապված է ճաճանչոսկրի թիկնային կամ ափային թեքման հետ, և դրա դեպքում թուլացած է լինում ձեռքով բռնելու (ճանկելու և բռունցք անելու) ուժը, ինչպես նաև նախաբազուկը պտտելու ունակությունը[4]։
  • Tear drop անկյուն (TDA) - Սա այն անկյունն է, որը կազմվում է ճաճանչոսկրի կիսալուսնային մակերեսի ափային մասի կենտրոնական առանցքով անցնող գծի և ճաճանչոսկրի ուղիղ առանցքով անցնող գծի միջև։ Եթե այս անկյունը 45 աստիճանից փոքր է, սա ցույց է տալիս կիսալուսնաձև մակերեսի տեղաշարժ[4]։
  • Առաջահետին հեռավորություն (AP հեռավորություն) - Երևում է կողմնային պրոյեկցիայով արված ռենտգեն նկարում․ սա տարածությունն է ճաճանչոսկրի կիսալուսնաձև մակերեսի թիկնային և ափային մասերի միջև։ Սովորաբար այս տարածությունը 19 մմ է[4]։ AP հեռավորության մեծացումը մատնանշում է կիսալուսնաձև մակերեսի կոտրվածքի առկայություն[5]։
  • ափային կամ թիկնային թեքում - Տարվում է մի պայմանական գիծ, որը միացնում է ճաճանչոսկրի ափային և թիկնային կողմերի դիստալ ծայրերը։ Տարվում է մեկ այլ գիծ՝ ճաճանչոսկրի առանցքին ուղղահայաց։ Երկու գծերի միջև անկյունը դաստակի ափային կամ թիկնային թեքման անկյունն է։ Այս թեքման չափումը պետք է կատարվի դաստակի իրական կողմնային պրոյեկցիայի մեջ, քանի որ նախաբազկի պրոնացիան (վարհակում) նվազեցնում է ափային թեքումը, իսկ սուպինացիան (վերհակում)`մեծացնում է այն։ Երբ թիկնային թեքումը 11 աստիճանից բարձր է լինում, ապա դիտվում է ճանկելու ու բռունցք անելու ուժի և դաստակը ծալելու ունակության նվազում[4]։

Առաջահետին պրոյեկցիա

  • Ճաճանչային թեքություն - Սա այն անկյունն է, որը կազմվում է ճաճանչային մախաթելունից դեպի ճաճանչոսկրի հոդամակերեսի միջային եզրը տարված պայմանական գծի և ճաճանչոսկրի երկայնական առանցքի միջև։ Ճաճանչային թեքության կորուստի դեպքում դիտվում է ճանկելու ուժի կորուստ[4]։
  • Ճաճանչային երկարություն - Սա ծղիկոսկրի հոդային մակերեսներին տանգենցիալ տարված գծի և ճաճանչոսկրի ամենադիստալ կետին (ճաճանչոսկրի մախաթաձև ելուն) տանգենցիալ տարված գծի միջև ուղղահայաց հեռավորությունն է՝ հաշվարկված միլիմետրերով։ Այս երկարության՝ 4մմ-ից ցածր նվազմանը բնորոշ է ցավ դաստակի շրջանում[4]։
  • Ուլնար վարիանս - Սա ճաճանչոսկրի հոդային մակերեսին զուգահեռ տարված հորիզոնական գծի և ծղիկոսկրի գլխիկի հոդային մակերեսին զուգահեռ տարված մեկ այլ հորիզոնական գծի միջև ուղղահայաց հեռավորությունն է։ Դրական ուլնար վարիանսը (երբ ծղիկն ավելի երկար է լինում ճաճանչից) խաթարում է ֆիբրոզ աճառային կոմպպլեքսի ամբողջականությունը, և դրա դեպքում դիտվում է ճանկելու ու բռունցք անելու ուժի կորուստ և ցավեր դաստակի շրջանում[4]։

Թեք պրոյեկցիա

  • Ճաճանչոսկրի դիստալ հատվածի պրոնացված վիճակով թեք պրոյեկցիայով պատկերն օգնում է գնահատել ճաճանչսկրի դիստալ հատկվածում բեկորների քանակը, վիճակը, ճաճանչային մախաթաձև ելունի դեպրեսիան, ինչպես նաև որոշել պտուտակների դիրքը ճաճանչոսկրի դիստալ հատվաի ճաճանչային կողմում։ Իսկ սուպինացված վիճակով թեք պրոյեկցիայով պատկերը ցույց է տալիս ճաճանչոսկրի դիստալ մասի ծղիկային կողմը, թույլ է տալիս գնահատել կիսալուսնաձև մակերեսի թիկնային մասի դեպրեսիան, և ճաճանչոսկրի դիստալ մասի ծղիկային կողմում պտուտակների դիրքը[4]։

Դասակարգում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հիմնական հոդված՝ Ճաճանչոսկրի դիստալ հատվածի կոտրվածքի դասակարգում

Կա ճաճանչոսկրի դիստալ հատվածի կոտրվածքների դասակարգման մի քանի համակարգ։ AO/OTA դասակարգումն ընդունված է Օրթոպեդիայի և տրավմաների ամերիկյան ասոցիացիայի կողմից և ամենահաճախ կիրառվող դասակարգման համակարգն է։ Կա 3 գլխավոր խումբ․ A-արտահոդային, B-մասնակի ներհոդային, C-ամբողջական ներհոդային, և այս խմբերը ենթաբաժանվում են 9 հիմնական խմբերի և 27 ենթախմբերի՝ կախված բեկորների քանակից (այսինքն՝ մանրատվածության՝ փշրվածության աստիճանից) և տեղաշարժի ուղղությունից։ Սակայն դասակարգման համակարգերից ոչ մեկը լիովին հուսալի չէ։ Ասոցացված ծղիկային կոտրվածքի դեպքում կիրառվում է որակական մոդիֆիկատորը (Q)[4]։

Բուժում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Դաստակում հետտրավմատիկ արթրիտ, հոդային մակերեսի դեգեներացիա, մինչև ռեզեկցիան և դրանից հետո
Դաստակի ֆիքսման ռենտգեն նկարներ
Ճաճանչոսկրի դիստալ հատվածի կոտրվածքի բուժման նպատակով տեղադրված ամրակների ռենտգեն պատկեր։ Ուշադրության է արժանի, որ ծղիկոսկրի մախաթաձև ելունի հիմում առկա է կոտրվածք, որը ֆիքսվածչէ։ Այս պացիենտի մոտ դիտվում է DRUJ անկայունություն, քանի որ ներդաճառային եռանկյուն սկավառակը ծղիկի հետ շարունակական չէ։

Եթե դաստակի շրջանի ճառագայթային հետազոտությունների դեպքում հայտնաբերվում են շեղումներ, պետք է իրականացվի կոռեկցիա[4]։

  • 2-3 մմ դրական ուլնար վարիանս[4]
  • Պետք է չլինի դաստակի առանցքի ծռում[4]
  • Եթե դաստակի առանցքը ճիշտ է, ապա թիկնային թեքումը պետք է լինի 10 աստիճանից քիչ[4]
  • Եթե դաստակի առանցքը ճիշտ է, ապա ափային թեքման համար սահմանափակումներ չկան[4]
  • Եթե դաստակի առանցքը շեղված է, դաստակի թեքումը պետք է չեզոք լինի[4]
  • Միջակայքային դեֆորմացիա 2 մմ-ից քիչ[4]

Ճաճանչոսկրի դիստալ հատվածի կոտրվածքների բուժման տարբերակներից են՝ ոչ վիրահատական վարումը, արտաքին ֆիքսացիան և ներքին ֆիքսումը։ Յուրաքանչյուրի ցուցումները կախված են բազմաթիվ տարբեր գործոններից, որպիսիք են՝ պացիենտի տարիքը, կոտրվածքի նախնական տեղաշարժը, ինչպես նաև մետաֆիզային և հոդային առանցքի ճշտությունը։ Վերջնական նպատակն է՝ առավելագույնին հասցնել վնասված վերին վերջույթի ուժն ու ֆունկցիոնալ ունակությունները[4]։ Վիրաբույժները հաշվի են առնում այս գործոնները և ճառագայթաբանական պատկերները, որպեսզի կանխատեսեն կոտրվածքի անկայունությունը և հնարավոր ֆունկցիոնալ ելքերը, ինչպես նաև որպեսզի որոշեն, թե բուժման որ մոտեցումն է ամենից համապատասխան։ Հաճախ բուժումն ուղղորդվում է նորմալ անատմիայի վերականգնմանը՝ ոսկրաբեկորների ոչ ճիշտ սերտաճումից խուսափելու համար․ վերջինս կարող է հանգեցնել ձեռքի և դաստակի ուժի նվազման[4]։ Բուժման մեթոդի ընտրությունը տարբեր է՝ կախված տվյալ տարածաշրջանից, այնտեղ բժիշկների որակավորումից (ձեռքի վիրաբույժներ կամ օրթոպեդիկ վիրաբույժներ), և նոր տեխնոլոգիաների զարգացվածության աստիճանից (օրինակ՝ ափային արգելափակվող հարթակային համակարգ)[6]։

Ճաճանչոսկրի դիստալ հատվածի կոտրվածքները հաճախ առնչություն ունեն դիստալ ճաճանչ-ծղիկային հոդի (DRUJ) վնասվածքների հետ, և Օրթոպեդիկ վիրաբույժների ամերիկյան ակադեմիան խորհուրդ է տալիս ճաճանչոսկրի դիստալ կոտրվածք ունեցող բոլոր պացիենտների մոտ համադրումից հետո կատարել դաստակի շրջանի ռենտգեն հետազոտություններ, որպեսզի բացառվեն հնարավոր DRUJ վնասվածքները կամ հոդախախտերը[7]։

Ոչ վիրահատական բուժում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ճաճանչոսկրի դիստալ հատվածի կոտրվածքների մեծ մասը բուժվում է կոնսերվատիվ, ոչ վիրահատական եղանակով, որը ներառում է վերջույթի անշարժացում գիպսակապով կամ բեկակալով՝ փակ համադրմամբ կամ առանց դրա[8]։ Ճաճանչոսկրի դիստալ հատվածի կոտրվածքների բուժման մեթոդների մեջ ոչ վիրահատական բուժման մոտեցումների տարածվածությունը կազմում է մոտ 70 %[9]։ Ոչ վիրահատական վարումը ցուցված է առանց տեղաշարժի կոտրվածքների դեպքում, կամ տեղաշարժով այնպիսի կոտրվածքների դեպքում, որոնք կայունանում են համադրումից հետո։ Անշարժացման մեթոդները տարբերվում են ըստ անշարժացնող հարմարանքի տեսակի, անշարժացման դիրքի և անշարժացման համար պահանջվող ժամանակի[4]։

Առանց տեղաշարժի կոտրվածքներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Այն դեպքերում, երբ վերջույթի ֆունկցիայի լիակատար վերականգնումը սկզբունքային նշանակության նպատակ չէ (եթե պացիենտը, օրինակ, պրոֆեսիոնալ մարզիկ չէ կամ ֆիզիկապես շատ ակտիվ չէ), գիպսակապը/բեկակալը կարող են դրվել 2 շաբաթ ժամկետով։ Երիտասարդ և ակտիվ կյանք վարող անձանց դեպքում, եթե կոտրվածքն առանց տեղաշարժի է, պացիենտին կարող է նշանակվել 1 շաբաթ տևողությամբ ամբուլատոր հսկողություն։ Եթե դրանից հետո կոտրվածքը մնում է առանց տեղաշարժի, կարելի է տեղադրել գիպսակապ և բեկակալ 3 շաբաթ տևողությամբ։ Եթե առկա է տեղաշարժ, ապա պահանջվում է փակ համադրում կամ վիրահատական կայունացում։ Հնարավորինս կարճ ժամկետով անշարժացումն ավելի բարենպաստ է լավ վերականգնման համար, քան երկարաձգված անշարժացումը։ Մինիմալ տեղաշարժով կոտրվածքների 10 %-ն առաջին 2 շաբաթների ընթացքում դառնում են անկայուն և պատճառ են հանդիսանում ոսկրաբեկորների ոչ ճիշտ սերտաճման։ Հետևաբար՝ կոտրվածքից հետո առաջին շաբաթվա ընթացքում ամբուլատոր հսկողությունը կարևոր է։ Մինիմալ տեղաշարժով կոտրվածքների 22 % դեպքերում 2 շաբաթ անց առաջանում է ոսկրաբեկորների ոչ ճիշտ սերտաճում։ Հետևաբար՝ կարևոր է անցկացնել ամբուլատոր հսկողություն 2 կամ 3 շաբաթ ժամկետով[4]։

Երբ կոտրվածքն առանց տեղաշարժի է և կայուն, իրականացվում է ոչ վիրահատական բուժում, որը ներառում է անշարժացում։ Սկզբում տեղադրվում են backslab կամ sugar tong splint տեսակի բեկակալներ, որոնք թույլ են տալիս այտուցի ընդարձակումը, իսկ հետո տեղադրվում է գիպսակապ[4][8]։ Կախված կոտրվածքի բնույթից՝ գիպսակապը կարող է դրվել արմունկից վեր՝ նախաբազկի պտույտը վերահսկելու համար[4]։ Կոմպրեսիոն իլիկաձև (տորուսային) կոտրվածքների դեպքում բեկակալով անշարժացումը կարող է բավարար լինել, և գիպսակապի կարիք չզգացվի[10]։ Գիպսակապ դնելիս դաստակը սովորաբար դիրքավորվում է թեթևակիորեն ծալված և դեպի ծղիկային կողմ թեքված վիճակում։ Սակայն չեզոք և դորսիֆլեքս դիրքերը չեն ազդի կոտրվածքի կայունության վրա[4]։

Տեղաշարժով կոտրվածքներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ճաճանչոսկրի դիստալ հատվածի տեաշարժով կոտրվածքների դեպքում, եթե վերջույթի ֆունկցիայի լիակատար վերականգնումը սկզբունքային չէ, ձեռքը կարելի է պահել գիպսակապում այնքան ժամանակ, մինչև որ պացիենտի գանգատները վերանան։ Եթե կոտրվածն ազդում է միջնակ նյարդի վրա, միայն այդ դեպքում է ցուցված համադրում։ Եթե անկայունության ռիսկը 70%-ից ցածր է, ապա կարելի է կատարել փակ համադրում տեղային կամ ընդհանուր անզգայացման տակ։ Եթե համադրումից հետո կատարված ռենտգեն պատկերները նորմալ են, ապա պացիենտը, որպես ամբուլատոր հսկողություն, կարող է կրկին այցելել 1, 2 կամ 3 շաբաթ անց, որպեսզի պարզվի, թե այդ ընթացքում արդյոք տեղի է ունցել կոտրվածքի որևիցե տեղաշարժ, թե ոչ։ Եթե համադրումը պահպանվել է, ապա պետք է շարունակել անշարժացումը 4-6 շաբաթ տևողությամբ։ Եթե տեղի է ունեցել տեղաշարժ, ապա համապատասխան բուժումը ենթադրում է վիրահատական բուժում։ Եթե դաստակի անկայունության ռիսկը 70%-ից ավելին է, ապա վիրահատական բուժումն անհրաժեշտ է։ Տեղաշարժով կոտրվածքների 43%-ն 2 շաբաթում դառնում են անկայուն, իսկ մնացածների 47%-ն անկայուն են դառնում հետագա 2 շաբաթների ընթացքում։ Հետևաբար, տեղաշարժով կոտրվածքների ոչ ճիշտ սերտաճումը կանխարգելելու համար կարևոր է պարբերաբար կատարել կրկնակի հետազոտություններ[4]։

Ճաճանչոսկրի դիստալ հատվածի կոտրվածքի փակ համադրման դեպքում նախ կատարվում է վնասվածքի շրջանի անզգայացում հեմատոմայի բլոկադայով, ներերակային ռեգիոնալ անզգայացում (Բիրի բլոկադա), սեդացիա կամ ընդհանուր անզգայացում[4]։ Միջամտությունը սովորաբար ներառում է նախ ձեռքի տրակցիա և ոսկրաբեկորների ազատում։ Ապա ոսկրաբեկորները համադրվում են համապատասխան փակ միջամտությամբ (կախված դեֆորմացիայի տեսակից), ապա կատարվում է անշարժացում բեկակալով կամ գիպսակապով, ինչին հետևում է ռենտգենյան հետազոտությունը, որպեսզի հաստատվի, որ համադրումը հաջողված է եղել։ Անշարժացումը սովորաբար պահվում է 6 շաբաթ ժամկետով[4]։

Ոչ վիրահատական բուժման ելք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Չհաջողված ոչ վիրահատական բուժումը, որը հանգեցնում է ֆունկցիոնալ վիճակի վատթարացման և անատոմիական դեֆորմացիայի, կոնսերվատիվ վարման ամենամեծ ռիսկն է։ Նախկինում արված հետազոտությունները ցույց են տվել, որ կոտրվածքը հաճախ նորից տեղաշարժվում է իր սկզբնական վիճակին անգամ գիպսակապով անշարժացված վիճակում[11]։ Կոտրվածքների միայն 27-32%-ի առանցքն է փակ համադրումից 5 շաբաթ անց մնում նորմալ վիճակում[12]։ 60 տարեկանից ցածր տարիքի անձանց մոտ լինում է 13 աստիճան թիկնային անգուլյացիա, իսկ 60-ից բարձր տարիք ունեցողների մոտ թիկնային անգուլյացիան կարող է հասնել մինչև 18 աստիճանի։ 60-ից բարձր տարիքի անձանց մոտ, ֆունկցիայի խանգարումները կարող են տևել ավելի քան 10 տարի[4]։

Չնայած ոչ վիրահատական բուժման ռիսկերին, վերջերս կատարված համակարգված ուսումնասիրությունները ցույց են տալիս, որ ցուցված լինելու դեպքում, տարեց պոպուլյացիայի մոտ ոչ վիրահատական բուժումը կարող է բերել համանման ելքի, ինչ որ վիրահատական բուժման դեպքում։ Այս ուսումնասիրություններում չեն հայտնաբերվել նշանակալի տարբերություններ ցավի աստիճանների, ճանկելու և բռունցք անելու ուժի և շարժումների դիապազոնի մեջ, երբ համեմատվում էին վիրահատական և ոչ վիրահատական բուժման մեթոդները։ Չնայած որ ոչ վիրահատական բուժում ստացած խմբում դիտվում էր ճիշտ անատոմիական առանցքի ավելի մեծ ծռում և ուլնար վարիանս, սակայն այս փոփոխություններն, ըստ հետազոտության արդյունքների, չէին ունենում զգալի ազդեցություն կյանքի որակի վրա[13]։

Վիրահատական բուժում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վիրահատական բուժման մեթոդներից են բաց համադրմամբ ներքին ֆիքսումը (ORIF), արտաքին ֆիքսումը, պերկուտան ամրացումը, և նշվածների որոշ կոմբինացիաներ։ Վիրահատական բուժման ընտրությունը հաճախ կատարվում է ըստ կոտրվածքի տեսակի․ վերջիններս դասակարգվում են 3 մեծ խմբերի․ մասնակի ներհոդային կոտրվածքներ, տեղաշարժով ներհոդային կոտրվածքներ, և մետաֆիզային անկայուն արտահոդային կամ հոդի նվազագույն ընդգրկմամբ կոտրվածքներ[4]։

ORIF մեթոդը բվականին կատարելագործվել է։ 2 համեմատաբար նոր մեթոդներ են ոսկրաբեկոր-սպեցիֆիկ ֆիքսումը և ֆիքսված անկյունով ափային հարթակների կիրառումը։ Այս մեթոդներով փորձ է կատարվում կատարել ֆիքսացիա, որն օժտված լինի այնքան ռիգիդությամբ, որ գրեթե անմիջապես թույլ տա վերականգնել վերջույթում շարժումները, ինչն արվում է այն նպատակով, որ հետագայում վերջույթի ֆունկցիան հնարավորինս շատ վերականգնվի; ցույց չի տրվել, որ վերջույթի շարժումների վաղ վերականգնումը (վիրահատական ֆիքսումից ոչ թե 6 շաբաթ անց, այլ ավելի վաղ) բերում է վերջնական արդյունքի որևէ բարելավման։ Չնայած, որ համարվում է, որ ճաճանչ-դաստակ առանցքի ճիշտ ուղղվածության վերականգնման կարևորությունն ակնհայտ է, սակայն անգույլացիայի, կարճացման, ներային դեֆեկտի հստակ աստիճանը, որը կազդեր ֆունկցիայի վրա, դեռևս հստակ հայտնի չէ։ DRUJ առանցքի ուղղումը նույնպես կարևոր է, անի որ առավելագույն լավադումից հետ սա կարող է դառնալ ցավերի և պտտելու ունակության կորստի պատճառ։

Փափուկ հյուսվածքների վնասվածքի աստիճանը գնահատելու համար ֆիքսման ընթացքում կարող է օգտագործվել արթրոսկոպ։ Ռիսկի տակ դրվող կառուցվածքներից են ներդաճառային եռանկյուն սկավառակը և մակույկակիսալուսնաձև կապանը։ Պետք է նկատի ունենալ, որ ճաճանչոսկրի մախաթաձև ելունի այնպիսի կոտրվածքների դեպքում, որբ կոտրվածքի գիծն ընդարձակվում է դիստալ դեպի մակույկակիսալուսնաձև ինտերվալը, կարող են առաջանալ մակույկակիսալուսնաձև կապանի վնասվածքները։ Ֆիքսման ժամանակ հնարավոր է լուծել ակնհայտ DRUJ անկայունության հանգեցնող ներդաճառային եռանկյուն սկավառակի վնասվածքների խնդիրը։

Կանխատեսումը տարբեր է և կախված է բազմաթիվ փոփոխականներից։ Եթե անատոմիան (ոսկրերի ճիշտ առանցքը) պատշաճ կերպով չի վերականգնվում, ֆունկցիան կարող է թույլ մնա անգամ լավացումից հետո։ Սակայն, ոսկրերի ճիշտ առանցքների վերականգնումը դեռևս հաջողության երաշխիք չէ, քանի որ փափուկ հյուսվածքների վիճակը զգալիորեն ազդում է լավացման գործընթացի վրա։

Հոդի քիչ ընդգրկմամբ կոտրվածքներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Այսպիսի կոտրվածքները վերը նկարագրված 3 խմբերից ամենահաճախ հանդիպողներն են և պահանջում են վիրահատական բուժում[4]։ Մինիմալ ներհոդային կոտրվածքի դեպքում հոդը ներգրավված է, սակայն չի պահանջվում համադրում։ Նախկինում համարվել է, որ փակ համադրումը և անշարժացումը բավարար են մետաֆիզային անկայուն կոտրվածքների բուժման համար։ Սակայն, տարբեր հետազոտություններ ցույց են տվել, որ այս մոտեցումը բավականին անարդյունավետ է այն պացիենտների բուժման համար, ովքեր ֆիզիկապես ակտիվ են և, հետևաբար, կարիք ունեն վերջույթի ֆունկցիայի հնարավորինս լիակատար վերականգնման։ Այս դեպքերում պետք է կիրառվել առավել կայուն ֆիքսացիայի մեթոդներ[14][15][16]։

Ցույց է տրվել, որ վիրահատական բուժման մեթոդները հաջողությամբ են պսակվում այն պացիենտների դեպքում, ում մոտ առկա է անկայուն արտահոդային կամ հոդի նվազագույն ընդգրկմամբ կոտրվածք։ Այս տարբերակներից են պերկուտան ամրացումը, արտաքին ֆիքսումը և հարթակների կիրառմամբ ORIF-ը։ Այն դեպքերում, երբ դաստակի ֆունկցիայի լիակատար վերականգնումը սկզբունքային նշանակության նպատակ չ, կարելի է բուժումն անց կացնել ոչ վիրահատական մեթոդներվ; սակայն ավելի ակտիվ կյանք վարող և փակ կերպով համադրելի կոտրվածք ունեցող անձանց դեպքում ավելի գերադասելի է կատարել չկամրջող արտաքին ֆիքսացիա, քանի որ այն վիրահատական այլ միջամտությունների համեմատ ավելի քիչ հավանականություն ունի լուրջ բարդություններ առաջացնելու[4]։ Այս մեթոդի հետ առնչվող ամենից հաճախ հանդիպղ բարդությունը ամրացման ուղու վարակումն է, ինչը կարելի է վարել հակաբիոտիկներ օգտագործելով և վիրակապը հաճախակի փոխելով, հազվադեպ հարկ է լինում կատարել կրկնակի վիրահատություն[4]։ Արտաքին ֆիքսատորը տեղադրվում է 5-6 շաբաթ ժամկետով և այն կարելի է հեռացնել ամբուլատոր պայմաններում[4]։

Եթե տվյալ կոտրվածքները փակ եղանակով համադրելը քիչ հավանական է լինում, ապա նախընտրում են կատարել ներքին հարթակային ֆիքսմամբ բաց համադրում[4]։ Չնայած որ այս մեթոդի դեպքում ավելի մեծ է լուրջ բարդությունների ռիսկը (օր․՝ ջլի վնասում, կոտրվածքի կոլապս կամ ոսկրաբեկորների ոչ ճիշտ սերտաճում), ինչի պատճառով կարող է կրկնակի վիրահատության կարիք զգացվել (36.5%։ համեմատության համար՝ արտաքին ֆիքսացիայի դեպքում այս ցուցանիշը կազմում է 6%), այնուամենայնիվ գերադասեիլ է կատարե ORIF, քանի որ այն ապահովում է ավելի լավ կայունություն և ափային թեքման վերականգնում[4][17]։ Վիրահատությունից հետո 2 շաբաթ ժամկետով տեղադրվում է հեռացվող բեկակալ, և այս ընթացքում պացիենտները պետք է դաստակի շրջանում հնարավորինս կատարեն շարժումներ[4]։

Տեղաշարժով ներհոդային կոտրվածքներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Այս կոտրվածքները, չնայած որ ավելի հազվադեպ են հանդիպում, առողջ և ակտիվ անձանց դեպքում հաճախ պահանջում են վիրահատական միջամտություն, որպեսզի հնարավոր լինի ուղղել թե՛ հոդի, թե՛ մոտաֆիզի տեղաշարժը։ Բուժման 2 հիմնական մեթոդներն են կամրջող արտաքին ֆիքսացիան և ORIF-ը։ Եթե հնարավոր է ոսկրաբեկորների համադրումը կատարել փակ/պերկուտան եղանակով, ապա սովորաբար կարելի է խուսափել բաց համադրման եղանակի օգտագործումից։ Այս դեպքում պերկուտան ամրացումն ավելի գերադասելի է, քան հարթակների կիրառումը, քանի որ երկու դեպքում էլ կլինիկական և ռենտգենաբանական ելքը նման է, մինչդեռ հարթակների կիրառման համեմատ պերկուտան ամրացումն ավելի քիչ ծախսատար է, չնայած որ մակերեսային ինֆեկցիաների ռիսկն այս դեպքում ավելի բարձր է[18]։ Այս դեպքերում, ի տարբերություն վիրահատական մեթոդների, գտնում են, որ ֆունկցիոնալ առումով բուժման ելքի ավելի լավ ցուցանիշ է հոդի վերականգնման աստիճանը[4]։

Կլինիկական ելք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպությունը (ԱՀԿ) բաժանում է կլինիկական ելքերը 3 կարգերի․ խանգարումներ, կենսագործունեության սահմանափակում և սոցիալական անբավարարություն։ Խանգարումներ ասելով հասկանում ենք ֆիզիկական ֆունկցիայի այնպիսի խանգարումներ, ինչպես, օրինակ, արմնկային հոդում պտույտի ունակության կորուստը։ Այսպիսի խանգարումները չափվում են կլինիկապես։ Կենսագործունեության սահմանափակումն առօրյա կենցաղային ֆիզիկական գործողությունները կատարելու անկարողությունն է։ Այն չափվում է ըստ պացիենտների կողմից նշվող ելքի չափանիշների (PROMs)։ Այսպիսի գնահատման համակարգերի օրինակներ են՝ Մայոյի դաստակային ցուցանիշ (պերիլունակ կորտվածքի տեղաշարժի դեպքում), Գրինի և Օ՛Բրայենի ցուցանիշը (դաստակային հոդախախտ և ցավ), և Գարտլանդի ու Ուերլիի ցուցանիշը (դրանով գնահատում են ճաճանչոսկրի դիստալ հատվածի կոտրվածքները)։ Գնահատման այս մեթոդները հաշվի են առնում շարժումների դիապազոնը, ճանկելու և բռունցք անելու ուժը, կենցաղային գործողությունների կատարման ունակությունը, ճառագայթաբանական հետազոտությունների արդյունքները։ Սակայն, այս գնահատման համակարգերից ոչ մեկը լիովին հուսալի չէ[4]։

Կա նաև երկու գնահատման համակարգ PROMs-ի համար․ ձեռքի, բազկի և ուսի ֆունկցիոնալ սահմանափակումների (DASH) ցուցանիշը և ըստ պացիենտի դաստակի գնահատման (PRWE) ցուցանիշը։ Գնահատման այս համակարգերի օգնությամբ չափվում են անհատի ընդունակությունները կատարել որոշակի գործողություններ, ցավի աստիճանը, ծակծկոցի և թմրածության աստիճանը, ազդեցությունը պացիենտի՝ կենցաղային գործողություններ կատարելու ունակության և ինքնագնահատականի վրա։ Երկու գնահատման համակարգերն էլ դրսևորում են լավ հուսալիություն և վավերություն[4]։

Բարդություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Չսերտաճում հազվադեպ է դիտվում․ գրեթե բոլոր կոտրվածքները լավանում են։ Սակայն, ոչ ճիշտ սերտաճումը հազվադեպ չէ, և կարող է հանգեցնե մնացորդային ցավի, ճանկելու և բռունցք անելու ուժի թուլացման, շարժումների դիապազոնի նվազման (հատկապես՝ պտտման), և մնայուն դոֆորմացիայի։ Եթե ոչ ճիշտ սերտաճման դեպքում առկա են ախտանիշներ, ապա կարող է պահանջվել վիրահատական միջամտություն։ Եթե հոդի մակերեսը վնասված է և լավանում է մոտ 1-2 մմ անհարթության առաջացմամբ, ապա դաստակային հոդը հակված կլինի հետտրավմատիկ օստեոարթրիտի զարգացման։ Օստեոպորոզ չունեցող պացիենտների կեսի մոտ կանխատեսվում է հետտրավմատիկ արթրոզի, ճաճանչային դևիացիայի և դաստակի ծալման սպեցիֆիկ սահմանափակում։ Այս արթրիտը ժամանակի ընթացքում կարող է խորանալ[19]։ Ճաճանչոսկրի դիստալ հատվածի կոտրվածքի հետ ասոցացված ծղիկոսկրի մախաթաձև ելունի հիմի տեղաշարժով կոտրվածքները հանգեցնում են DRUJ անկայունության, ինչը բերում է նախաբազկի պտտման ունակության կորստի։

Ճաճանչոսկրի դիստալ հատվածի կոտրվածքներից հետո հաճախ դիտվում է նյարդերի, հատկապես՝ միջնակ նյարդի, վնասում, ինչն արտահայտվում է դաստակային թունելի համախտանիշի ձևով։ Թե՛ ոչ վիրահատական, թե՛ վիրահատական բուժում ստացած անձանց մոտ կարող է տեղի ունենալ ջլի վնասվածք․ ամենից հաճախ վնասվում է բթամատի երկար տարածիչ (extensor pollicis longus) մկանի ջիլը։ Սա կարող է լինել այն դեպքում, երբ ջիլը կոնտակտի մեջ է լինում արտացցված ոսկրի հետ, կամ երբ վիրահատական միջամտությունից հետո տեղադրվում է որևէ ֆիքսող ապարատ կամ հարմարանք։

Ճաճանչոսկրի դիստալ հատվածի կոտրվածքների հետ է ասոցացվում նաև Զուդեկի համախտանիշրը (CRPS), որի դեպքում կարող է դիտվել ցավ, այտուց, գույնի և ջերմաստիճանի փոփոխություն և/կամ վերջույթի կոնտրակտուրա։ Այս ախտաբանական վիճակի պատճառը պարզ չէ[20]։

Տարիքի գործոն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Երեխաների մոտ ճաճանչոսկրի դիստալ հատվածի կոտրվածքի ելքը սովորաբար շատ բարեհաջող է լինում․ տեղի է ունենում լավացում և ակնկալվում է նորմալ ֆունկցիայի վերականգնում։ Հաճախ դտիվում է որոշակի մնացորդային դեֆորմացիա, սակայն երեխայի աճի ընթացքում հաճախ տեղի է ունենում ռեմոդելավորում։

Երիտասարդ պացիենտների դեպքում այս վնասվածքի առաջացման համար պահանջվում է ավելի մեծ ուժ, և այս վնասվածքի հետևանքով առաջանում է ավելի մեծ տեղաշարժ, խոսքը հատկապես վերաբերում է հոդամակերեսների շրջանին։ Քանի դեռ չի կատարվում հոդամակերեսների ճիշտ դիրքի հստակ ուղղում, շատ հավանական է, որ այս պացիենտների մոտ երկարաժամկետ կդիտվեն ցավ, արթրիտ և շարժումների դժվարություն։

Տարեցների մոտ ճաճանչոսկրի դիստալ հատվածի կոտրվածքները լավանում են, և ոչ վիրահատական բուժումը կարող է ապահովել ադեկվատ ֆունկցիա։ Այս կոտրվածքների մի մեծ բաժին տեղի է ունենում տարեց անձանց մոտ, ում դեպքում դաստակի լարված ֆիզիկական ծանրաբեռնման պահանջներ հետագայում չեն ակնկալվում։ Այս պացիենտների մի մասի համար բավականին տանելի են զգալի դեֆորմացիաները և դաստակը շարժելու ունակության թեթևակի կորուստը, անգամ եթե չի կատարվում ոսկրաբեկորներ համադրում։ Տարեց անձանց շրջանում, չնայած որ անատոմիական տեսակետից վիրահատական բուժումն ավելի արդյունավետ է, սակայն ֆունկցիոնալ տեսակետից վիրահատված և ոչ վիրահատական բուժում ստացած պացիենտների մոտ արդյունքները նույնն են[4]։

Համաճարակաբանություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ճաճանչոսկրի դիստալ հատվածի կոտրվածքները մեծահասակների մոտ դիտվող կոտրվածքների ամենահաճախ հանդիպող տեսակն են, կազմում են մեծահասակների բոլոր կոտրվածքների մոտավորապես 17.5%-ը, տարեկան 23.6 - 25.8, 100 000 -ի հաշվարկով։ Կանանց մոտ հիվանդացությունը 2 կամ 3 գործակցով գերազանցում է տղամարդկանց մոտ հիվանդացությանը։ Կոտրվածքի տեղի ունենալու միջին տարիքը 57-66 տարեկանն է։ Ճաճանչոսկրի դիստալ հատվածի կոտրվածքներ ունեցող տղամարդիկ սովորաբար ավելի երիտասարդ են, 40 անց տարիքում (կանանց դեպքում՝ 60 անց)։ 66 - 77% դեպքերում ճաճանչոսկրի դիստալ հատվածի կոտրվածքի պատճառ է հանդիսանում նվազ էներգետիկ վնասվածքը (սովորաբար՝ կանգնած դիրքից ընկնելու հետևանքով)։ Բարձր էներգետիկ վնասվածքներին բաժին է ընկնում այս կոտրվածքների 10%-ը[4]։ Այս կոտրվածքների մոտավորապես 57 - 66%-ն արտահոդային կոտրվածքներ են, 9 - 16% -ը՝ մասնակի ներհոդային կոտրվածքներ, իսկ 25 - 35%-ը՝ լրիվ ներհոդային կոտրվածքներ։ Անկայուն մետաֆիզային կոտրվածքները տասն անգամ ավելի հաճախ են հանդիպում, քան ծանր ներհոդային կոտրվածքները։ Ակտիվ կյանք վարող և օստեպորոզ ունեցող տարեց անձինք ճաճանչոսկրի դիստալ հատվածի կոտրվածքի առաջացման ավելի մեծ ռիսկի տակ են[4]։

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

18-րդ դարից առաջ համարվել է, որ ճաճանչոսկրի դիստալ հատվածի կոտրվածքը տեղի է ունենում դաստակի ոսկրերի հոդախախտի կամ դիստալ ռադիոուլնար (ճաճանչածղիկային) հոդի հոդախախտի հետևանքով։ 18-րդ դարում, Պետին առաջինն առաջարկեց այն վարկածը, որ վնասվածքների այս տեսակն առաջանում է ավելի շուտ կոտրվածքների, քան հոդախախտերի հետևանքով։ Մեկ այլ հեղինակ՝ Պուտոն, նկարագրեց այս կոտրվածքների առաջացման առավել հաճախ մեխանիզմը՝ երբ վնասվածքն առաջանում է երբ մարդն ընկնում է հենվելով ձեռքի ափային կամ թիկնային մակերեսի վրա՝ դաստակի թիկնային թեքմամբ։ Սակայն, նա նաև պնդում էր, որ դաստակի ափային տեղաշարժը ծղիկային կոտրվածքի հետևանք է։ Նրա աշխատանքը բախվեց կոլլեգաների կողմից սկեպտիցիզմի, և չգտավ մեծ ճանաչում, քանի որ հոդվածը տպագրվեց նրա մահից հետո։ 1814 թ․ Աբրահամ Կոլլիսը բնութագրեց ճաճանչոսկրի դիստալ հատվածի կոտրվածքը։ 1841 թ․ Դյուպյուիտրենն ընդունեց Պետիի և Պուտոյի աշխատանքների կարևորությունը՝ համաձայնելով, որ սա իրոք կոտրվածք է, այլ ոչ թե հոդախախտ։ 1847 թ․ Մալգենը բնութագրեց ճաճանչոսկրի դիստալ հատվածի կոտրվածքներ առաջացնող վնասվածքների մեխանիզմը՝ նշելով, որ դրանք կարող են տեղի ունենալ տարածած ձեռքի վրա կամ ձեռքի հետին մասի վրա ընկնելու հետևանքով։ Նա բնութագրեց նաև ադեկվատ կերպով չբուժվելու դեպքում ձեռքի կոտրվածքների հետևանքները։ Դրանից հետո, Ռոբերտ Ուիլլիամ Սմիթն (պրոֆեսոր, Դուբլին, Իռլանդիա) առաջին անգամ նկարագրեց կոտրվածքների վարումը մերսման և շարժումների վաղ վերականգնման միջոցով։ Ճաճանչոսկրի դիստալ հատվածի վարման մեջ կարևոր դեր ունեցան անզգայացման, ասեպտիկայի և անշարժացման մեթոդների ներդրումն ուզարգացումը։ Փարիզցի վիրաբույժ Օմբրեդանը 1929 թ․ առաջին անգամ զեկուցեց ճաճանչոսկրի դիստալ հատվածի կոտրվածքների բուժման նպատակով չկամրջող արտաքին ֆիքսման կիրառման մասին։ Այս մեթոդն առաջին անգամ ներկայացվել է Ռոջեր Անդերսոնի և Գորդոն Օ՛Նեիլլի կողմից Սիեթլ քաղաքում, 1944 թ․, այս մեթոդները մշակվել էին, որովհետև անշարժացմամբ կոնսերվատիվ մեթոդները բավարար արդյունքներ ցույց չէին տալիս։ Ժնևցի Ռաուլ Հոֆմանը մշակեց հատուկ օրթոպեդիկ սեղմակներ, որոնք թույլ էին տալիս կարգավորել արտաքին ֆիքսատորը՝ կոտրվածքների փակ համադրում կատարելու համար։ 1907 թ․ առաջին անգամ կիրառվեց պերկուտան ամրակցումը։ Սրան հաջորդեց 1965 թ․ հարթակների կիրառումը[4]։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 Distal Radius Fractures (Broken Wrist)
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 MacIntyre, NJ; Dewan, N (2016). «Epidemiology of distal radius fractures and factors predicting risk and prognosis». Journal of Hand Therapy : Official Journal of the American Society of Hand Therapists. 29 (2): 136–45. doi:10.1016/j.jht.2016.03.003. PMID 27264899.
  3. ↑ Alluri, RK; Hill, JR; Ghiassi, A (2016 թ․ օգոստոս). «Distal Radius Fractures: Approaches, Indications, and Techniques». The Journal of Hand Surgery. 41 (8): 845–54. doi:10.1016/j.jhsa.2016.05.015. PMID 27342171.
  4. ↑ 4,00 4,01 4,02 4,03 4,04 4,05 4,06 4,07 4,08 4,09 4,10 4,11 4,12 4,13 4,14 4,15 4,16 4,17 4,18 4,19 4,20 4,21 4,22 4,23 4,24 4,25 4,26 4,27 4,28 4,29 4,30 4,31 4,32 4,33 4,34 4,35 4,36 4,37 4,38 4,39 4,40 4,41 4,42 4,43 4,44 4,45 4,46 4,47 4,48 4,49 4,50 4,51 4,52 4,53 4,54 Court-Brown, Charles M.; Heckman, James D.; McQueen, Margaret M.; Ricci, William M.; (Iii), Paul Tornetta; McKee, Michael D. (2015). Rockwood and Green's fractures in adults. Court-Brown, Charles M.,, Heckman, James D.,, McQueen, Margaret M.,, Ricci, William M.,, Tornetta, Paul, III,, McKee, Michael D. (8th ed.). Philadelphia. ISBN 9781451175318. OCLC 893628028.{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link)
  5. ↑ Medoff, RJ (2005 թ․ օգոստոս). «Essential radiographic evaluation for distal radius fractures». Hand Clinics. 21 (3): 279–288. doi:10.1016/j.hcl.2005.02.008. PMID 16039439.
  6. ↑ Chung, Kevin C; Shauver, Melissa J; Birkmeyer, John D (2009). «Trends in the United States in the Treatment of Distal Radial Fractures in the Elderly». The Journal of Bone and Joint Surgery. American Volume. 91 (8): 1868–1873. doi:10.2106/jbjs.h.01297. PMC 2714808. PMID 19651943.(չաշխատող հղում)
  7. ↑ «OrthoGuidelines». www.orthoguidelines.org. Վերցված է 2017 թ․ նոյեմբերի 2-ին.
  8. ↑ 8,0 8,1 Essentials of musculoskeletal care. Sarwark, John F. Rosemont, Ill.: American Academy of Orthopaedic Surgeons. 2010. ISBN 9780892035793. OCLC 706805938.{{cite book}}: CS1 սպաս․ այլ (link)
  9. ↑ Court-Brown, Charles M.; Aitken, Stuart; Hamilton, Thomas W.; Rennie, Louise; Caesar, Ben (2010). «Nonoperative Fracture Treatment in the Modern Era». The Journal of Trauma: Injury, Infection, and Critical Care. 69 (3): 699–707. doi:10.1097/ta.0b013e3181b57ace. PMID 20065878.(չաշխատող հղում)
  10. ↑ «BestBets: Is a cast as useful as a splint in the treatment of a distal radius fracture in a child».
  11. ↑ Abbaszadegan, H; von Sivers, K; Jonsson, U (1988). «Late displacement of Colles' fractures». Int Orthop. 12 (3): 197–9. doi:10.1007/BF00547163. PMID 3182123.
  12. ↑ Earnshaw, SA; Aladin, A; Surendran, S; Moran, CG (2002 թ․ մարտ). «Closed reduction of colles fractures: Comparison of manual manipulation and finger-trap traction: a prospective, randomized study». J Bone Joint Surg Am. 84-A (3): 354–8. PMID 11886903.
  13. ↑ Ju, Ji-Hui; Jin, Guang-Zhe; Li, Guan-Xing; Hu, Hai-Yang; Hou, Rui-Xing (2015 թ․ հոկտեմբերի 1). «Comparison of treatment outcomes between nonsurgical and surgical treatment of distal radius fracture in elderly: a systematic review and meta-analysis». Langenbeck's Archives of Surgery (անգլերեն). 400 (7): 767–779. doi:10.1007/s00423-015-1324-9. ISSN 1435-2443. PMID 26318178.
  14. ↑ McQueen, M. M.; Hajducka, C.; Court-Brown, C. M. (1996 թ․ մայիս). «Redisplaced unstable fractures of the distal radius: a prospective randomised comparison of four methods of treatment». The Journal of Bone and Joint Surgery. British Volume. 78 (3): 404–409. ISSN 0301-620X. PMID 8636175.
  15. ↑ McQueen, M. M.; MacLaren, A.; Chalmers, J. (1986 թ․ մարտ). «The value of remanipulating Colles' fractures». The Journal of Bone and Joint Surgery. British Volume. 68 (2): 232–233. ISSN 0301-620X. PMID 3958009.
  16. ↑ Schmalholz, A. (1988 թ․ դեկտեմբեր). «Epidemiology of distal radius fracture in Stockholm 1981-82». Acta Orthopaedica Scandinavica. 59 (6): 701–703. doi:10.3109/17453678809149429. ISSN 0001-6470. PMID 3213460.
  17. ↑ Gradl, Georg; Gradl, Gertraud; Wendt, Martina; Mittlmeier, Thomas; Kundt, Guenther; Jupiter, Jesse B. (2013 թ․ մայիսի 1). «Non-bridging external fixation employing multiplanar K-wires versus volar locked plating for dorsally displaced fractures of the distal radius». Archives of Orthopaedic and Trauma Surgery (անգլերեն). 133 (5): 595–602. doi:10.1007/s00402-013-1698-5. ISSN 0936-8051. PMID 23420065.
  18. ↑ Anderson, Mark S.; Ghamsary, Mark; Guillen, Phillip T.; Wongworawat, Montri D. (2017). «Outcomes After Distal Radius Fracture Treatment With Percutaneous Wire Versus Plate Fixation: Meta-Analysis of Randomized Controlled Trials». Journal of Surgical Orthopaedic Advances. 26 (1): 7–17. ISSN 1548-825X. PMID 28459418.
  19. ↑ Lameijer, C. M.; Ten Duis, H. J.; Dusseldorp, I. van; Dijkstra, P. U.; van der Sluis, C. K. (2017 թ․ նոյեմբեր). «Prevalence of posttraumatic arthritis and the association with outcome measures following distal radius fractures in non-osteoporotic patients: a systematic review». Archives of Orthopaedic and Trauma Surgery. 137 (11): 1499–1513. doi:10.1007/s00402-017-2765-0. ISSN 1434-3916. PMC 5644687. PMID 28770349.
  20. ↑ Ricci, editors, Robert W. Bucholz ...  ; associate editors, Margaret M. McQueen, William M.; և այլք: (2015). Rockwood and Green's Fractures in Adults (8th ed.). Philadelphia, Pa.: Lippincott Williams & Wilkins. ISBN 978-1451175318. {{cite book}}: |first1= has generic name (օգնություն); Explicit use of et al. in: |first1= (օգնություն)CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Ճաճանչոսկրի_դիստալ_հատվածի_կոտրվածք&oldid=9804439» էջից