Ղազախստանում ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի Համաշխարհային ժառանգության ցանկ
ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի Համաշխարհային ժառանգության ցանկում Ղազախստանի օբյեկտները թվով 5-ն են (2017 թ), որը կազմում է ընդհանուր թվի 0,5 %-ը (1073՝ 2017 թվականի դրությամբ)։ 3 օբյեկտներ ընդգրկված են մշակութային չափանիշներով, այդ թվում՝ 1-ը համարվում է մարդկային ստեղծագործ հանճարի գլուխգործոց, մնացած 2-ը՝ բնական չափանիշներով։ Բացի դրանից 2017 թվականի դրությամբ ևս 13 օբյեկտներ ընդգրկված են թեկնածու ցանկում[1]։
Ղազախստանը վավերացրել է Համաշխարհային ժառանգության պաշտպանության կոնվենցիան 1994 թվականի ապրիլի 29-ին[2]։ Ղազախստանի առաջին օբյեկտներն ընդգրկվել են ցանկում 2003 թվականին, Համաշխարհային ժառանգության հանձնաժողովի 27-րդ նիստում։
Ցանկ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Տվյալ աղյուսակում տեղանքներն ընդգրկված են Համաշխարհային ժառանգության կողմից դասակարգված ձևով։
| # | Պատկեր | Անվանում | Տեղադրություն | Ստեղծման տարեթիվ | Ցանկում ընդգրկվելու տարեթիվ | № | Չափանիշներ |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | 
|
Խոջա Ախմեդ Յասավիի դամբարան[3] (ղազ.՝ Қожа Ахмет Ясауи кесенесі) |
Քաղաք՝ Թուրքեստան Հարավ-Ղազախստանյան մարզ |
1389-1405 | 2003 | 1103 | i, iii, iv |
| 2 | 
|
Թամաղլի (Թանբալի) հնագիտական լանդշաֆտի պետրոգլիֆներ[4] (ղազ.՝ Тамғалы петроглиф тас кешені) |
Մոտակա քաղաք՝ Ալմաթի Ալմաթայի մարզ |
Մ․ թ․ ա 2-րդ հազարամյակ - 20-րդ դարի սկիզբ | 2004 | 1145 | iii |
| 3 | 
|
Սարիարկա՝ Հյուսիսային Ղազախստանի տափաստաններ և լճեր[5] (ղազ.՝ Сарыарқа - Солтүстік Қазақстан даласы мен көлдері) |
Աքմոլայի, Կարագանդայի, Կոստանայի մարզեր | — | 2008 | 1102 | ix, x |
| 4 | 
|
Մետաքսի ճանապարհի Համաշխարհային ժառանգության օբյեկտներ[6] | Ալմաթայի, Ժամբիլի մարզեր (Չինաստանի և Ղրղզստանի հետ համատեղ) | - | 2014 | 1442 | ii, iii, v, vi |
| 5 |  |
Արևմտյան Տյան Շան[7] (ղազ.՝ Батыс Тянь-Шань) * Կարատաու բնական արգելոց * Ակսու-Ջաբագլի բնական արգելոց * Սաիրամ-Ուգամ ազգային պարկ |
Հարավ-Ղազախստանյան, Ժամբիլի մարզեր (Ուզբեկստանի և Ղրղզստանի հետ համատեղ) | - | 2016 | 1490 | x |
Օբյեկտների աշխարհագրական դասավորվածություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Նախնական ցանկ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Աղյուսակում օբյեկտները դասավորված են նախնական ցանկում դրանք ավելացնելու հերթականությամբ։ Ցանկում նշված են այն օբյեկտները, որոնք Ղազախստանի կառավարության կողմից առաջարկվել են որպես թեկնածուներ համաշխարհային ժառանգության ցանկում ընդգրկվելու համար։
| # | Պատկեր | Անվանում | Տեղադրություն | Ստեղծման ժամանակ | Ցանկում ընդգրկվելու տարին | № | Չափանիշներ |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 |  |
Մերկե սրբավայր[8] (ղազ.՝ Меркі) |
Մոտակա բնակավայր՝ Մերկե Ժամբիլի մարզ |
VI-XI դարեր | 1998 | 1131 | նշված չեն |
| 2 |  |
Բեգազի Դանդիբայ մեգալիթյան դամբարան[9] (ղազ.՝ Беғазы - Дәндібай мәдениеті) |
Մոտակա բնակավայր՝ Աքթոգայ Քարաղանդայի մարզ |
Մ․ թ․ ա XIII-IX դարեր | 1998 | 1132 | ii, iii, iv |
| 3 |  |
Թասմոլա մշակույթի քարե շրջաններով դամբարանաբլուրներ[10] (ղազ.՝ Тасмола мәдениеті) |
Քարաղանդայի, Աքմոլայի, Պավլոդարի մարզեր | Մ․ թ․ ա VII-III դարեր | 1998 | 1133 | նշված չեն |
| 4 |  |
Եշկիոլմեսի ժայռապատկերներ[11] (ղազ.՝ Ешкіөлмес петроглифтері) |
Մոտակա քաղաք՝ Տալդի Կուրգան Ալմաթայի մարզ |
Մ․ թ․ ա XIII-IX դարեր | 1998 | 1134 | նշված չեն |
| 5 |  |
Արփա-Ուզենի ժայռապատկերներ[12] (ղազ.՝ Арпаөзен петроглифтері) |
Մոտակա բնակավայր՝ Չուլակկուրգան Հարավ-Ղազախստանյան մարզ |
Մ․ թ․ ա I հազ․ | 1998 | 1135 | ii, iii, iv |
| 6 |  |
Կարաթաուի պալեոլիթական օբյեկտներ[13] (ղազ.՝ Қаратау) |
Հարավ-Ղազախստանյան, Ժամբիլի, Ղիզիլօրդայի մարզեր | — | 1998 | 1136 | նշված չեն |
| 7 |  |
Օթրար օազիսի հնագիտական օբյեկտներ[14] (ղազ.՝ Отырар) |
Մոտակա քաղաք՝ Թուրքեստան Հարավ-Ղազախստանյան մարզ |
— | 1998 | 1137 | iii, iv |
| 8 |  |
Ուլիթաու մշակութային լանդշաֆտ[15] (ղազ.՝ Ұлытау) |
Մոտակա քաղաք՝ Ժեզկազգան Քարաղանդայի մարզ |
— | 1998 | 1138 | նշված չեն |
| 9 | _in_June.jpg) |
Հյուսիսային Տյան Շան (Իլե-Ալաթաու ազգային պարկ)[16] (ղազ.՝ Іле-Алатау ұлттық паркі) |
Մոտակա քաղաք՝ Ալմաթի Ալմաթայի մարզ |
— | 2002 | 1681 | x |
| 10 |  |
Ալթին Էմել պետական ազգային պարկ[17] (ղազ.՝ «Алтынемел» мемлекеттік ұлттық табиғи паркі) |
Մոտակա քաղաք՝ Ալմաթի Ալմաթայի մարզ |
— | 2002 | 1682 | vii, viii, ix |
| 11 |  |
Աքսու Ժաբագլի արգելոց[18] (ղազ.՝ Ақсу-Жабағылы мемлекеттік табиғи қорығы) |
Հարավ-Ղազախստանյան, Ժամբիլի մարզեր | — | 2002 | 1683 | vii, x |
| 12 |  |
Մետաքսի ճանապարհ[19] (ղազ.՝ Жібек жолы) |
Եվրոպա-Չինաստան | — | 2012 | 5754 | նշված չեն |
| 13 |  |
Սաուիսկանդիկի ժայռապատկերներ[20] | Մարզ՝ Ղիզիլօրդայի մարզ | XVIII век до н. э. — III век н. э. | 2016 | 6156 | ii, iii, iv |
Օբյեկտների աշխարհագրական դասավորվածություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Մերկե
Բեգազի Դանդիբայ
Թասմոլա
Եշկիոլմեսի
Արփա-Ուզեն
Աքսու Ժաբագլի
Թեկնածու օբյեկտների տեղադրություն
Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Միավորված ազգերի Կրթության, գիտության և մշակույթի կազմակերպություն
- Համաշխարհային ժառանգություն
- Եվրոպայում ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի Համաշխարհային ժառանգության օբյեկտների ցանկ
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ «Tentative» (անգլերեն). UNESCO World Heritage Centre — Список кандидатов в объекты всемирного наследия ЮНЕСКО в Казахстане. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ փետրվարի 24-ին. Վերցված է 10 октября 2011-ին.
- ↑ «The States Parties - Kazakhstan». unesco.org. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ փետրվարի 24-ին. Վերցված է 10 октября 2011-ին.
- ↑ http://whc.unesco.org/en/list/1103
- ↑ http://whc.unesco.org/en/list/1145
- ↑ http://whc.unesco.org/en/list/1102
- ↑ http://whc.unesco.org/en/list/1442
- ↑ http://whc.unesco.org/en/list/1490
- ↑ http://whc.unesco.org/en/tentativelists/1131/
- ↑ http://whc.unesco.org/en/tentativelists/1132/
- ↑ http://whc.unesco.org/en/tentativelists/1133/
- ↑ http://whc.unesco.org/en/tentativelists/1134/
- ↑ http://whc.unesco.org/en/tentativelists/1135/
- ↑ http://whc.unesco.org/en/tentativelists/1136/
- ↑ http://whc.unesco.org/en/tentativelists/1137/
- ↑ http://whc.unesco.org/en/tentativelists/1138/
- ↑ http://whc.unesco.org/en/tentativelists/1681/
- ↑ http://whc.unesco.org/en/tentativelists/1682/
- ↑ http://whc.unesco.org/en/tentativelists/1683/
- ↑ http://whc.unesco.org/en/tentativelists/5754/
- ↑ http://whc.unesco.org/en/tentativelists/6156/