Ձյունե թագուհին (մուլտֆիլմ, 1957)

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Ձյունե թագուհին
ռուս.՝ Снежная королева
Տեսակմուլտֆիլմ
Ժանրֆենթեզի ֆիլմ, սուրբծննդյան ֆիլմ, ֆիլմ-հեքիաթ և գրական ստեղծագործության էկրանավորում
Հիմնված էՁյունե թագուհին
ՌեժիսորԼև Ատամանով և Նիկոլայ Ֆեոդորով
ՍցենարիստՆիկոլայ Էրդման[1], Լև Ատամանով[1], Գեորգի Գրեբներ[1], Նիկոլայ Զաբոլոտսկի[1] և Միխայիլ Սվետլով[1]
ՀնչյունավորումՍերգեյ Մարտինսոն, Յանինա Ժեյմո, Վլադիմիր Գրիբկով, Աննա Կոմոլովա, Մարիա Բաբանովա, Վարվառա Պոպովա, Ալեքսեյ Կոնսովսկի, Իրինա Մուրզաևա, Գալինա Կոժակինա, Յուդիֆ Գլիզեր, Մարիա Սինելնիկովա, Ելենա Պոնսովա և Վերա Բենդինա
ՊրոդյուսերԼև Ատամանով
Բեմադրող նկարիչԼեոնիդ Շվարցման
ԵրաժշտությունԱրտեմի Այվազյան
ՕպերատորՄիխայիլ Դրույան
Երկիր ԽՍՀՄ
Լեզուռուսերեն
ԸնկերությունՍոյուզմուլտֆիլմ
ԴիստրիբյուտորUniversal Studios
Տևողություն63 րոպե
Թվական1957 և հոկտեմբերի 22, 1957

«Ձյունե թագուհին» (ռուս.՝ «Снежная королева»), խորհրդային լիամետրաժ մուլտիպլիկացիոն ֆիլմ, Հանս Քրիստիան Անդերսենի համանուն հեքիաթի էկրանավորումը (1844)։ ԽՍՀՄ-ում ստեղծված անիմացիոն ամենահայտնի ժապավեններից մեկն է։

Սյուժե[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Պատմությունը պատմվում է հրաշագործ-թզուկ Օլե Լուկոյեի կողմից։ Մի քաղաքում՝ իրար հարևանությամբ, ապրում են երկու երեխաներ՝ Կայը և Գերդան, որոնք իրար սիրում են որպես քույր ու եղբայր։ Նրանց ընտանիքներն իրենց տները միացնող ջրհորդանի մեջ աճեցնում էին ծաղիկներ։ Ամռանը Կայն ու Գերդան սիրում էին նստել այնտեղ ու ծաղիկներ խնամել։ Որպես իրենց ընկերության և սիրո նշան երեխաները մի ծաղկամանի մեջ աճեցրել էին երկու գեղեցիկ վարդ՝ սպիտակ ու կարմիր։

Ձմռանը երեխաները հավաքվում էին Գերդայենց տանն ու լսում Գերդայի տատիկի պատմած հեքիաթները։ Մի անգամ նա երեխաներին պատմում է Ձյունե թագուհու մասին, որը ձյունախառն մրրիկ է ուղարկում քաղաք։ Կայը կատակում է, որ, հանդիպելով թագուհուն, ինքը նրան կնստեցներ տաք վառարանի վրա, և այդ ժամանակ նա կհալվեր։ Նայելով կախարդական հայելուն՝ Ձյունե թագուհին իմանում է այդ մասին և բարկանում տղայի վրա։ Նա ջարդում է հայելին ու քաղաք ուղարկելով ուժեղ քամի՝ ասում, որ ում աչքի մեջ իր կախարդած սառցե բեկորներից ընկնի, նա կտեսնի միայն չարը, իսկ ում սիրտն ընկնի, նա կդառնա չար։

Հայելու բեկորները, ընկնելով մարդկանց աչքերի կամ սրտերի մեջ, նրանց դարձնում էին անտարբեր ու չար։ Այդ բեկորներից մեկն սկզբում ընկնում է Կայի աչքը, ապա սիրտը։ Տղայի բնավորությունը միանգամից փոխվում է, և նա դառնում է անտարբեր, չար ու սառը։

Մի օր Կայը գնում է հրապարակ՝ սահնակով սահելու։ Գերդան խնդրում է գնալ նրա հետ, տղան համաձայնվում է, բայց մտածված այնպես է անում, որ Գերդան սահնակից ընկնի։ Դրանից հետո հրապարակում մեծ սահնակով հանկարծակի հայտնվում է Ձյունե թագուհին։ Կայը Գերդայի աչքերի առաջ իր սահնակը կապում է Ձյունե թագուհու սահնակին ու գնում։ Շուտով նրանք հեռանում են քաղաքից, և Ձյունե թագուհին Կային նստեցնում է իր սահնակում՝ վերջնականապես սառեցնելով նրան, ու տանում իր պալատ։

Երբ գարուն է գալիս, Կայը չի վերադառնում։ Գերդան որոշում է գնալ նրան փնտրելու։ Ճանապարհին սկզբում նա հայտնվում է ծաղկանոցում, որտեղ միշտ ամառն էր թագավորում, ծեր կախարդուհու կախարդանքները Գերդային ստիպում են մոռանալ ամեն ինչի մասին։ Բայց մի անգամ գլխավոր հերոսուհին տեսնում է երկու վարդ՝ կարմիր և սպիտակ, որոնք նրան հիշեցնում են Կայի մասին։ Ամեն ինչ հիշելով՝ Գերդան փախչում է ծաղկանոցից։ Հետագայում նա հանդիպում է մի մեծ սև ագռավի, որի հարսնացուն ապրում էր թագավորական պալատում։

Ագռավը պատմում է, որ վերջերս այդ պալատում մի արքայազն է հայտնվել, որը շատ նման է Կային։ Ագռավի ու նրա հարսնացուի օգնությամբ Գերդան թափանցում է պալատ, բայց պարզվում է, որ արքայազնը Կայը չէ։ Լսելով աղջկա պատմությունը՝ բարի արքայադուստրը նրան կառապանով ու ծառաներով ոսկե կառք, նոր կոշիկներ ու գեղեցիկ հագուստ է նվիրում։ Գերդան նորից ճանապարհ է ընկնում, բայց անտառում նրա վրա ավազակներ են հարձակվում ու գերի վերցնում։ Փոքրիկ ավազակը՝ ատամանի դուստրը, աղջկան վերցնում է իր մոտ։ Նա Գերդային ցույց է տալիս իր գազաններին, որոնց մեջ կային հյուսիսային եղջերու Լապլանդիայից, անտառային աղավնիներ և այլ կենդանիներ։

Լսելով Գերդայի պատմությունը՝ աղավնիներն ասում են, որ Կային տեսել են Ձյունե թագուհու սահնակի վրա և որ նրանք մեկնել են Լապլանդիա։ Փոքրիկ ավազակը, հուզվելով Գերդայի բարությունից, թույլ է տալիս, որ աղջիկը հյուսիսային եղջերուի հետ գնա Կային փնտրելու, իսկ հետո բաց է թողնում իր բոլոր գերի կենդանիներին։

Հյուսիսային եղջերուն Գերդային տանում է ծեր լապլանդուհու մոտ, որն աղջկա միջոցով նամակ է ուղարկում Ձյունե թագուհու թագավորության մոտ ապրող ծեր ֆիննուհուն։ Եղջերուն ֆիննուհուն խնդրում է Գերդային տալ «տասներկու դյուցազունների ուժ», բայց ֆիննուհին պատասխանում է, որ ավելի մեծ ուժ չկա, քան Գերդայի հավատարիմ սիրտը։ Ձյունե թագուհու պալատ Գերդան գնում է մենակ, քանի որ ուժասպառ հյուսիսային եղջերուն չէր կարող նրան ուղեկցել։

Ձյունե թագուհու պալատում ցրտից կապտած Կայը սառույցից տարբեր ֆիգուրաներ էր պատրաստում։ Նա կոպտորեն Գերդային ասում է, որ հեռանա, ինչն աղջկա մոտ արցունքներ է առաջացնում։ Վերջին փորձից Գերդան գրկում է Կային, և նրա արցունքները հալեցնում են Կայի սրտի բեկորը։ Կայը սրտում ցավ է զգում և լաց է լինում, որի պատճառով աչքից ընկնում է երկրորդ բեկորը։ Նա ուշքի է գալիս, որից հետո պալատ է վերադառնում Ձյունե թագուհին։ Սակայն Գերդան նրան հակահարված է տալիս, և Ձյունե թագուհին պարզապես անհետանում է իր պալատի հետ։ Երեխաները երջանիկ վերադառնում են տուն՝ ճանապարհին հանդիպելով բոլոր նրանց, ովքեր օգնել էին նրանց վերամիավորմանը։

Մուլտֆիլմի վրա աշխատել են[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Սցենարի հեղինակ Գեորգի Գրեբներ, Լև Ատամանով, Նիկոլայ Էրդման
Բանաստեծղություններ Նիկոլայ Զաբոլոտսկի
Երգերի բառերի հեղինակ Միխայիլ Սվետլով
Բեմադրող ռեժիսոր Լև Ատամանով
Ռեժիսոր Նիկոլայ Ֆյոդորով
Բեմադրող նկարիչներ Ալեքսանդր Վինոկուրով, Լեոնիդ Շվարցման (տիտրերում որպես «Ի. Շվարցման»)
Նկարիչ-մուլտիպլիկատորներ Ֆեոդոր Խիտրուկ, Ելենա Խլուդովա, Կոնստանտին Չիկին,
Ռենատա Միրենկովա, Տատյանա Ֆյոդորովա, Վլադիմիր Կրումին,
Լիդիա Ռեզցովա, Վիկտոր Լիխաչյով, Իգոր Պոդգորսկի,
Վադիմ Դոլգիխ, Ելիզավետա Կոմովա, Գենադի Նովոժիլով
Օպերատոր Միխայիլ Դրույան
Կոմպոզիտոր Արտեմի Այվազյան
Հնչյունային օպերատոր Նիկոլայ Պրիլուցկի
Մոնտաժող Լիդիա Կյակշտ
Նկարիչների օգնականներ Բ. Կորնեև, Լիդիա Մոդել, Ա. Դուդնիկով
Ռեժիսորի օգնականներ Վ Շիլինա, Լ. Գորյաչյովա, Ն. Օռլովա
Օպերատորի օգնականներ Ն. Կլիմովա, Ե. Ռիզո
Հետին պլանի նկարիչներ Իրինա Սվետլիցա, Օլգա Գեմմերլինգ, Պյոտր Կորոբաև, Դմիտրի Անպիլով
Մուլտֆիլմի տնօրեն Ֆյոդոր Իվանով

Դերերը հնչյունավորել են[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Դեր Բնօրինակ 1982 թվականին վերականգնված տարբերակ Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ (1959) Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ (1998) Գերմանիայի դեմոկրատական հանրապետություն[2] Իտալիա Ֆրանսիա Շվեդիա[3] Մեքսիկա[4]
Օլե Լուկոյե Վլադիմիր Գրիբկով Օլեգ Անոֆրիև Պոլ Ֆրիս Միկի Ռունի Պաուլ Լիվիթ Էռնեստո Կալինդրի Ֆիլիպ Դյումա Հանս Լինդգրեն Էստեբան Սիյեր
Կայ Աննա Կոմոլովա Մարիա Օվչիննիկովա Թոմմի Կիրկ Հարթմուտ Բեկեր Աննա Լելիո Սմայն Ֆայրուզ Ագնետա Բոլմե Կալիմբա Մարիչալ
Գերդա Յանինա Ժեյմո Տ. Բուդնիկ Սանդրա Դի Քիրստեն Դանստ Հայդի Վայգելթ Մարեզա Գալլո Գունիլլա Լարսեն Գաբի Ուգարտե
Ձյունե թագուհի Մարիա Բաբանովա Ելենա Պրոկլովա Լուիզա Արտուր Քեթլին Թըրներ Մարիա Կյունե Ռենատա Նեգրի Կատրին Դենյով Մարինա Բեննեթ Մագդա Գիներ
Տատիկ Վերա Պոպովա Լիլիան Բայեֆ Բելլա Վալդրիթեր Մոդ Էդելսոն Բեատրիս Ագիրրե
Ծեր փերի Իրինա Մուրզաևա Ջուն Ֆորեյ Անաբել Մենդեզ
Ագռավ Սերգեյ Մարտինսոն Պոլ Ֆրիս Հաննես Վ. Բրաուն Սթեն Կարլբերգ
Ագռավ Ելենա Պոնսովա Ջուն Ֆորեյ Գուննել Օդեն
Արքայազն Վերա Բենդինա Դիկ Բիլզ Գուննել Օդեն Ռիկարդո Տեխեդո
Արքայադուստր Տատյանա Լիննիկ Ջոյս Թերրի Գունիլլա Լարսեն Պատրիսիա Անիդես
Փոքրիկ ավազակ Գալինա Կոժակինա Մարիա Վինոգրադովա Պատտի Մակորմակ Լորա Սան Ջակոմո Էրիկա Թրումպփ Ջինելլա Բերտակի Գունիլլա Լարսեն Մոնիկա Վիյասենյոր
Ծեր ավազակ Յուդիֆ Գլիզեր Գեորգի Միլլյար Ջուն Ֆորեյ Մոդ Էդելսոն
Եղջերու Ալեքսեյ Կոնսովսկի Սթեն Կարլբերգ Գիլերմո Կորիա
Լապլանդուհի Յուդիֆ Գլիզեր Արասելի դե Լեոն
Ֆիննուհի Մարիա Սինելնիկովա Խոաննա Բրիտո

Փառատոներ ու մրցանակներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • 1957 – Միջազգային IX կինոփառատոն երեխաների ու պատանիների համար Վենետիկում (Իտալիա)՝ առաջին մրցանակ
  • 1958 – Մաննի միջազգային XI կինոփառատոն (Ֆրանսիա)՝ լիամետրաժ մուլտֆիլմի մրցանակ
  • 1958 – Հռոմի Անիմացիոն ֆիլմերի միջազգային փառատոն՝ առաջին մրցանակ
  • 1958 – Համամիութենական կինոփառատոն Մոսկվայում (ԽՍՀՄ)՝ հատուկ մրցանակ տարբեր փառատոներում պարգևների արժանացած ֆիլմի համար
  • 1959 – Փառատոնային ֆիլմերի միջազգային III դիտում Լոնդոնում (Անգլիա)՝ մրցանակ

Հետադարձ հայացք[5]

Ստեղծման առանձնահատկություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ձյունե թագուհու արտաքինը խիստ տարբերվում է մուլտֆիլմի մյուս կերպարների արտաքինից։ Դա բացատրվում է նրանով, որ Ձյունե թագուհուն նկարել են ռոտոպատճենահանման եղանակով՝ նրան հնչյունավորող դերասանուհի Մարիա Բաբանովայի հետ[7] (հայրենական մուլտիպլիկացիայում այս մեթոդը կոչվում է «էկլեր», լայն տարածում է ունեցել 1940-1960-ական թվականներին)։ Այդ եղանակի դեպքում ամբողջովին գրիմավորված դերասանուհուն նկարել են ժապավենով, ապա ստացված տեսանյութը կադր առ կադր անցկացրել են ցելյուլոիդի վրա։ Յանինա Ժեյմոն, որը հնչյունավորել է Գերդային, նույնպես մասնակցել է իր հերոսուհու «ռոտոպատճենահանմանը», բայց միայն մի քանի տեսարանների համար։ Օլե Լուկոյեի կերպարը նկարվել է առանց որևէ օժանդակ նկարահանումների, նրա անիմացիայի համար անձամբ պատասխանատու էր Ֆյոդոր Խիտրուկը[8]։ Հերոսների կերպարներն ստեղծել է Լեոնիդ Շվարցմանը[9]։

Թողարկում տեսասկավառակներով[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1980-ական թվականներին ԽՍՀՄ-ում մուլտֆիլմն սկսել է թողարկվել «Видеопрограмма Госкино СССР», և ի սկզբանե SECAM խորհրդային արտադրողների լիցենզիոն տեսասկավառակներով։

1990 թվականին թողարկվել է «Լապլանդյան հեքիաթներ» մուլտիպլիկացիոն ալմանախը, որտեղ ընդգրկված մուլտֆիլմերի շարքում ներկայացված էին Հանս Քրիստիան Անդերսենի «Ձյունե թագուհին» հեքիաթի այս էկրանավորման վերահնչյունավորված հատվածներ Օլե Լուկոյեից։ 1990-ական թվականների կեսերին «Լապլանդյան հեքիաթներ» մուլտֆիլմը Studio PRO Video ստուդիայի կողմից տեսասկավառակներով թողարկվել է «Խորհրդային լավագույն մուլտֆիլմեր» VHS-հավաքածուով՝ ձայնագրված Hi-Fi Stereo և PAL համակարգում։

1990-ական թվականներին ԽՍՀՄ-ում և Ռուսաստանում VHS տարբերակով թողարկվել է «Крупный план» կինոմիավորման կողմից։ 1990-ական թվականներին «Studio PRO Video» ստուդիան VHS տարբերակով թողարկել է խորհրդային լավագույն մուլտֆիլմերի հավաքածուում։ 1995 թվականին «Союз Видео» ստուդիան այս մուլտֆիլմը VHS տարբերակով առանձին թողարկել է № 6 հավաքածուում։ VHS-հրատարակությունը Ռուսաստանում տարածվել է PAL համակարգում։

1998 թվականին Օլե Լուկոյեն «Կարաոկե երեխաների համար 2» տեսասկավառակների առաջատար ծրագիրն էր (տարածող՝ «Союз Видео»): 2000-ական թվականների սկզբին մուլտֆիլմը ռեստավրացիայի է ենթարկվել ու DVD-ով թողարկվել «Крупный план» և «Союз Видео» ընկերությունների կողմից։ «Крупный план» ընկերությունն այն թողարկել է նաև MPEG-4 սկավառակներով։

Ազդեցություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ճապոնացի ռեժիսոր-անիմատոր Հայաո Միյաձակին խոստովանել է, որ Ատամանովի «Ձյունե թագուհին» մուլտֆիլմը վճռական ազդեցություն է ունեցել, երբ ինքն ընտրություն է կատարել, թե կյանքում ինչով պետք է զբաղվի[10]։

Ըստ «Киноэксперт» կայքի՝ «Ձյունե թագուհին» արտասահմանում հայտնի խորհրդային մուլտֆիլմերի շարքում առաջին տեղն է զբաղեցնում[11]։

Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Freebase տվյալների վերբեռնումGoogle.
  2. «Die Schneekönigin» synchronkartei.de
  3. «Snödrottningen» svenska-filminstitutet.se
  4. «La Reina de la Nieve» doblaje.wikia.com
  5. «La Reine des neiges» kinoglaz.fr
  6. Журнал «Большой город»(չաշխատող հղում)
  7. Выставка «Снежная королева»55—Холод и красота
  8. Лев Атаманов «Анимация — это всё что угодно плюс ещё кое-что»
  9. Шварцман «АТАМАНОВ»
  10. «Лариса Малюкова «Нарисуют — Будут жить», «Искусство и культура» № 11/613/11.03.08». Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ մայիսի 2-ին. Վերցված է 2018 թ․ նոյեմբերի 6-ին.
  11. «Какие советские мультфильмы очень популярны за рубежом?». Киноэксперт. Центр интернет-маркетинга «SEO-City». Վերցված է 2017 թ․ հունվարի 11-ին.

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]