Jump to content

Ձախ լիբերտարիանիզմ

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից

Ձախ լիբերտարիանիզմ (անգլ.՝ left-libertarianism) կամ ձախակողմյան լիբերտարիանիզմ, քաղաքական փիլիսոփայություն և լիբերտարիանիզմի տեսակ է, որը շեշտադրում է թե՛ անհատի ազատությունը, և թե՛ սոցիալական հավասարությունը[1][2]։ Այն ներառում է մի քանի փոխկապակցված, բայց միմյանցից տարբերվող քաղաքական և սոցիալական տեսությանը մոտեցումներ։ Դասական իմաստով՝ այդ տերմինը վերաբերել է ձախակողմյան քաղաքականության հակաավտորիտար ձևերին, հատկապես՝ սոցիալական անարխիզմին[3]։

Մինչ ԱՄՆ-ում աջ լիբերտարիանիզմը լայնորեն ընկալվում է որպես լիբերտարիանիզմի համազորություն, Եվրոպայում գերակշռում է լիբերտարիանիզմի ձախ ձևը[4]։ ԱՄՆ-ում ձախ լիբերտարիանիզմ տերմինը օգտագործվում է նկարագրելու ամերիկյան լիբերտարիական շարժման ձախ թևը[3]։ Այդ թևը ներառում է քաղաքական այնպիսի հայացքներ, որոնք կապված են փիլիսոփաներ Հիլել Շթայների, Ֆիլիպ Վան Փարեյսի և Փիթեր Վալենթայնի հետ[5]։ Նրանք համադրում են ինքնատիրապետման գաղափարը՝ բնական ռեսուրսների հավասարազոր բաշխման հետ։

Չնայած ԱՄՆ-ում լիբերտարիանիզմը նույնացվել է դասական լիբերալիզմի և մինարխիզմի (նվազագույն պետության գաղափար) հետ՝ աջ լիբերտարիանիզմը այնտեղ առավել հայտնի է, մինչդեռ քաղաքական օգտագործմամբ «լիբերտարիանիզմ» տերմինը նախապես կապված էր բացառապես հակակապիտալիզմի, լիբերտարիան սոցիալիզմի և սոցիալական անարխիզմի հետ[6]։ Աշխարհի մեծ մասում այդ կապը մինչ օրս գերիշխող է[3][7]։

Թեև բոլոր լիբերտարիաններն իրենց քաղաքական հայացքներն սկսում են անձնական ինքնավարության ըմբռնումից և պաշտպանում քաղաքացիական ազատությունները և պետության դերի նվազեցումը կամ վերացումը, ձախ լիբերտարիանիզմը առանձնանում է նրանով, որ պնդում է՝ Երկրի բնական ռեսուրսները պետք է պատկանի բոլորին հավասարապես՝ լինի դա չյուրացված վիճակում կամ համատեղ սեփականության ձևով[2][3][8][9][10]։

Այլ լիբերտարիանիզմի ձևերի նման, ձախ լիբերտարիանիզմի ներկայացուցիչներն էլ ունեն պետության վերաբերյալ տարբեր տեսակետներ՝ սկսած մինարխիզմից (որն առաջարկում է ապակենտրոնացված և սահմանափակ կառավարում) մինչև անարխիզմ (որը ձգտում է պետության ամբողջական վերացմանը)[11]։

Տերմինաբանություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Լիբերտարիանիզմը փիլիսոփայություն է, որը պաշտպանում է ազատությունը՝ լինի դա քաղաքական, տնտեսական կամ մետաֆիզիկական ոլորտներում[12]։ Թեպետ ավելի հին քաղաքական շարժումներ նույնպես կապվել են լիբերտարիանիզմի հետ (օրինակ՝ մարքսիստ պատմաբան Է. Փ. Թոմփսոնը 1979 թվականին պնդել էր, որ անգլիական ձախ–լիբերտարիան ավանդույթը կարելի է կապել Լևելերներ, Դիգերներ և Չարտիզմ շարժումների հետ), «լիբերտարիան» տերմինը որպես քաղաքական հասկացություն առաջին անգամ օգտագործվել է ֆրանսիացի անարխո-կոմունիստ Ժոզեֆ Դեժակի կողմից 1857 թվականին[13][14]։ Դրանից հետո լիբերտարիանիզմը սկսել էր նույնացվել անարխիզմի հետ։

Տասնամյակներ շարունակ այս տերմինը լայնորեն օգտագործվում էր անարխիստների կողմից՝ մինչև 1970-ական թվականները, երբ լիբերտարիանիզմը սկսեց ասոցացվել ազատ շուկայական գաղափարների հետ, հատկապես ԱՄՆ-ում[15][16]։

«Ձախ լիբերտարիանիզմ» տերմինը ավանդական իմաստով նույնացվում է սոցիալական անարխիզմի հետ[17]։ Սոցիալ անարխիստները, ցանկանալով տարբերակվել ազատ շուկայի նորաձև դարձած գաղափարները պաշտպանող լիբերտարիաններից, սկսեցին իրենց անվանել «ձախ լիբերտարիաններ», իսկ վերջիններս դարձան «աջ լիբերտարիաններ»[18][19]։ Այս կիրառությունը վերաբերում է նաև լիբերտարիան սոցիալիստների, ինչպես Վիլյամ Մորիսի և Ֆեններ Բրոքուեյի, և լիբերտարիան մարքսիստների, ինչպիսիք են Կորնելիուս Կաստորիադիսը[20][21][12]։

Միևնույն ժամանակ, ազատ շուկայական տնտեսության կողմնակից մի խումբ մարդկանց, որոնք կապված էին Նոր Ձախ շարժման հետ՝ օրինակ՝ Ռոյ Չայլդսը և Սամուել Քոնքինը, նույնպես սկսեցին օգտագործել «ձախ լիբերտարիան» տերմինը՝ իրենց ներկայացնելու որպես ազատ շուկայի լիբերտարիան շարժման ձախ թև։ Քանի որ նրանք միավորում էին հակակապիտալիստական մոտեցումը ազատ շուկայի տեսության հետ, օգտագործում էին այդ տերմինը՝ իրենց տարբերակելու աջ թևի՝ կապիտալիստական լիբերտարիաններից[22]։

Եվրոպացի քաղաքական գիտնականների կողմից «ձախ լիբերտարիանիզմը» երբեմն այլ կերպ է սահմանվում։ Այս մոտեցումը տարածվեց Հերբերտ Կիտշելտի կողմից 1989 թվականին[23][24]։ Այդ մոտեցմամբ՝ ձախ լիբերտարիան կուսակցությունները շեշտում են ներսից դեպի դուրս ժողովրդավարությունը և ներքևից վեր ուղղված մասնակցությունը[25][26]։ Այս իմաստով կանաչ կուսակցությունները և ռադիկալ ձախ ուժերը հաճախ դասակարգվում են որպես ձախ լիբերտարիան[27][28][29]։

Քաղաքական հետազոտողներ Յան Յեմթեն և Ադրիեն Սյորբոմը օգտագործում են «ռադիկալ ձախ լիբերտարիանիզմ» արտահայտությունը՝ ներառելու տարբեր հակաավտորիտար սոցիալիստական հոսանքներ, որոնք միաժամանակ դեմ են թե՛ կապիտալիզմին, թե՛ պետությանը, և ձգտում են ստեղծել հասարակություն, որը հիմնված է կամավոր համագործակցության վրա։ Այս շարժումներն այսօր հաճախ ընդգծում են նաև իրենց պայքարը ճնշման այլ ձևերի՝ սեքսիզմի, ռասիզմի և հոմոֆոբիայի դեմ, ինչը նրանց դարձնում է տարբեր շարժումային մշակույթների հնարավոր դաշնակիցներ։ Անարխիստական գաղափարախոսությունն ու շարժումը այդ լայն գաղափարական շրջանակի մի մասն են, ինչպես նաև դրա նման ուղղությունները, ինչպիսիք են խորհրդային կոմունիզմը, անարխո-սինդիկալիզմը և ավտոնոմիզմը։

Քաղաքական գիտնականներ Յան Յեմթեի և Ադրիեն Սյորբոմի համաձայն՝

«Ռադիկալ ձախ լիբերտարիանիզմ» տերմինը օգտագործվում է որպես հովանոցային հասկացություն՝ ընդգրկելով սոցիալիզմի հակաավտորիտար ձևերի տարբեր ուղղություններ, որոնք շեշտադրում են հակակապիտալիստական և հակապետական դիրքորոշումները, ինչպես նաև հասարակություն կառուցելու անհրաժեշտությունը՝ հիմնված կամավոր համագործակցության ձևերի վրա։ Ներկայումս այս շարժումները հաճախ ուժեղ քննադատության են ենթարկում ճնշման այլ ձևեր, ինչպիսիք են սեքսիզմը, ռասիզմը և հոմոֆոբիան, ինչի շնորհիվ նրանք կարող են դառնալ դաշնակիցներ հասարակական շարժումների ավելի լայն շրջանակի համար։ Անարխիստական գաղափարախոսությունն ու շարժումը ամուր արմատավորված են այս լայն գաղափարական կատեգորիայի մեջ՝ ձախ լիբերտարիանիզմի այլ ճյուղերի՝ խորհրդային կոմունիզմի, անարխո-սինդիկալիզմի կամ ավտոնոմիզմի կողքին[30]։

«Ռադիկալ ձախ լիբերտարիան շարժումներ» (RLLMs) տերմինը շատ քաղաքական գիտնականների կողմից կիրառվում է անարխիստների, ավտոնոմիստների և այլընտրանքային մշակույթների ու շարժումների ներկայացուցիչների նկատմամբ, որոնք առաջացել են 1960-ականներից սկսած նոր հասարակական շարժումներից՝ ներառյալ սքուաթերական (օcupation-based) խմբերը և մարտական հակաֆաշիստական շարժումները[31][32][33][34]։

անարխիստական, ավտոնոմիստական և անարխո-սինդիկալիստական խմբերի ակտիվիստները, որոնց քաղաքական կողմնորոշումներն ընդգրկում են թե՛ լիբերտարիան մարքսիստական, թե՛ անարխիստական տեսություններ, հանդիսանում են այդ երկրների ռադիկալ ձախ լիբերտարիան շարժման հիմնական դերակատարները։ Այս բոլոր խմբերը հիմնված են այնպիսի գաղափարախոսությունների վրա, որոնք ձախ լիբերտարիան դիրքորոշումից արտահայտում են հակակապիտալիստական, հակաավտորիտար/հակապետական, հակառասիստական/հակաֆաշիստական և ուղղակի/մասնակցային ժողովրդավարությանը կողմ պահվածքներ։ Պատմականորեն այսպիսի շարժումային ակտիվիզմը կարելի է կապել այն գաղափարախոսությունների և ռազմավարությունների հետ, որոնք ծագել են երկու լայն «շարժումային ընտանիքներից»՝ առաջինը՝ աշխատավորների շարժումը (հատկապես 19-րդ դարի վերջում և 20-րդ դարի սկզբում), երկրորդը՝ «նոր ձախ» շարժումները կամ «նոր հասարակական շարժումները»՝ 1960-ականներից սկսած։ Այս շարժումային ընտանիքների շրջանակում մեզ կողմից վերլուծվող խմբերը հաճախ դիտարկվել են որպես այդ շարժումների «ռադիկալ թև» (cf. Haines 2013)[35]։

Սոցիոլոգ Ջենիֆեր Կարլսոնի համաձայն՝ ձախ լիբերտարիանիզմը լիբերտարիան քաղաքական փիլիսոփայության երեք հիմնական ճյուղերից մեկն է՝ կողքին լինելով աջ լիբերտարիանիզմին, որը կապիտալիստական փիլիսոփայություն է և պաշտպանում է սեփականության իրավունքների ուժեղ պաշտպանությունը, և սոցիալիստական լիբերտարիանիզմին, որը հակակապիտալիստական փիլիսոփայություն է և դեմ է հարստության կենտրոնացմանը[36]։

21-րդ դարի սկզբին մի շարք անալիտիկ փիլիսոփաներ նույնպես սկսեցին օգտագործել «ձախ լիբերտարիանիզմ» անվանումը[12]։ Այս ժամանակակից մոդելը, որը հիմնականում ասոցացվում է Փիթեր Վալենթայնի և Հիլել Շտայների հետ, տարբերակվում է աջ լիբերտարիանիզմից՝ պաշտպանում է բնական ռեսուրսների հասարակական սեփականությունը և արդար բաշխումը, միևնույն ժամանակ պահպանելով ինքնատիրապետման լիբերտարիան սկզբունքը[37][38]։

Մտքի դպրոցներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Սոցիալական անարխիզմ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Մյուրեյ Բուքչին, ձախ-լիբերտարիան (նախկինում) սոցիալական անարխիստական դպրոցի անդամ

«Ձախ լիբերտարիանիզմ» տերմինը իր ամենահին ձևով օգտագործվել է որպես հոմանիշ սոցիալական անարխիզմի[17]։ Չնայած նրան, որ սոցիալական անարխիզմը և ձախ լիբերտարիանիզմի այլ ձևերը համատեղելի արմատներ և մտահոգություններ ունեն, սոցիալական անարխիզմը ձևավորվել է որպես առանձին գաղափարական ավանդույթ՝ պայմանավորված պետության հիմնարար մերժմամբ[39][40]։

Ի տարբերություն անհատապաշտական միտումների՝ սոցիալական անարխիզմը մերժում է մասնավոր սեփականությունն ու շուկայական հարաբերությունները՝ այն համոզմամբ, որ դրանք կվերանան պետության վերացման հետ մեկտեղ[41][42]։

Սոցիալական անարխիզմը, որն ի սկզբանե ասոցացվել է Ժոզեֆ Դեժակի լիբերտարիանիզմի հետ, պատմականորեն ներառել է կոլեկտիվիստական անարխիզմ, անարխիստական կոմունիզմ և անարխո-սինդիկալիզմ։ Այս գաղափարական ուղղությունները կարևոր ազդեցություն են ունեցել ինչպես Ռուսաստանի, այնպես էլ Իսպանիայի հեղափոխությունների ժամանակ[43]։

Ժամանակակից ձախ լիբերտարիան Մարեյ Բուքչինը պաշտպանում էր պետության փոխարինումը լիբերտարիան կոմունիստական հասարակությամբ, որը նա պատկերացնում էր որպես դեցենտրալիզացված մունիցիպալիտետների կոնֆեդերացիա, որտեղ որոշումները կկայացվեն ուղղակի ժողովրդավարության միջոցով[44]։ Բուքչինը նաև խիստ քննադատում էր անհատապաշտական անարխիզմը՝ այն համարելով պատասխանատու այն բանի համար, որ ձախ լիբերտարիանիզմը չի կարողացել կարևոր դիրք զբաղեցնել հասարակական դիսկուրսում[45]։

Նոր սոցիալական շարժումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1960-ականների Գերմանիայում ձախ լիբերտարիանիզմը գերիշխող ուղղություն էր արտախորհրդարանական ընդդիմության մեջ, որը հայտնի էր որպես Außerparlamentarische Opposition (ApO)[46]։

Փանկի մշակույթը նպաստեց ձախ լիբերտարիանիզմի տարածմանը. «ավելի լայն ձախ լիբերտարիան ազդեցություն կարելի է նկատել փանկի և հետփանկի ներգրավվածության մեջ՝ սեռային հարաբերությունների, սեքսուալության, սպառողականության, իմպերիալիզմի և այլ հարցերում»[47]։

Հյուսիսային Եվրոպայում 1980-ականների շեմին տեղի է ունեցել արմատական ձախ լիբերտարիան ակտիվիզմի վերելք, ինքնաշեն բնակեցումներ (squatting) և քաղաքային անկարգություններ[32]։

Այդ պահից սկսած՝ մինչև 2010-ականների վերջը, «արմատական ձախ ակտիվիզմի հիմնական միտումը անցել էր կուսակցական մարքսիստական-լենինյան ուղղություններից դեպի ցանցային, ուղղակի գործողությունների վրա հիմնված ակտիվիզմ, որը առաջնորդվում էր լիբերտարիան սոցիալիստական գաղափարներով։ Այս ընթացքում շարժումը հեռացավ միայն ուղղակի գործողություններից և սկսեց գործել ավելի «ավանդական» կազմակերպությունների և նախաձեռնությունների շրջանակում, որոնց միջոցով ակտիվիստները մասնակցում էին տեղական քաղաքականությանը, համայնքային և աշխատավայրային կոնֆլիկտներին։

Նույն ժամանակաշրջանում արմատական ձախ լիբերտարիան շարժումները դարձան պակաս անկարգարար և բռնի՝ նախընտրելով տակտիկական պրագմատիզմ և ավանդական բողոքի ձևեր»[33]։

Ազատ շուկայի հակակապիտալիզմ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Գարի Շարտիե, ազատ շուկայի հակակապիտալիստական դպրոցի ձախ-լիբերտարիանական

Բացի սոցիալական անարխիստներից՝ ազատ շուկայի տնտեսագիտության ձախակողմյան կողմնակիցներն էլ են իրենց ասոցացնում ձախ լիբերտարիանիզմի հետ՝ մասնավորապես Նոր ձախերի ազդեցությամբ[12]։ Այս՝ դասականից հետո ձևավորված սահմանումը երբեմն նույնացվում է այն ազատ շուկայական հակակապիտալիզմի հետ, որի կողմնակիցներն են Քևին Քարսոնը, Գարի Չարտիեն և Չարլզ Ջոնսոնը[48][49]։ Նրանց նախաձեռնությամբ ձևավորվել է Ձախ լիբերտարիանների դաշինքը և հետագայում՝ Ապակենտրոնացված հասարակության կենտրոնը։

Նրանք իրենց գաղափարները կառուցում են ամերիկացի ինդիվիդուալիստ անարխիստների՝ Բենջամին Թաքերի և Լիսանդր Սփուների տեսակետների վրա։ Ձախ շուկայական անարխիստները պաշտպանում են ազատ շուկաների և մասնավոր սեփականության կիրառումը՝ դրանք համարելով հասարակության մեջ «հիմնարար համակարգող գործիք»[50]։

Ազատ շուկայական հակակապիտալիստները կապիտալիստական արտադրության միջոցների վերահսկողության համար մեղադրում են պետական միջամտությունը։ Նրանք հավատում են, որ ազատ մրցակցության հաստատմամբ այդ խնդիրն իր լուծումը կգտնի։

Քևին Քարսոնը, հիմնվելով Թաքերի գաղափարների վրա, պաշտպանում է աշխատանքի արժեքի տեսությունը և հողօգտագործման՝ բնակեցման և յուրացման սկզբունքը, թեև ոչ բոլոր ազատ շուկայի հակակապիտալիստներն են համաձայն այդ մոտեցումներին[49]։

Ինչպես սոցիալական անարխիստները և ի տարբերություն բազմաթիվ աջակողմյան լիբերտարիանների՝ ձախ շուկայական անարխիստներն ընդդիմանում են կապիտալիզմին և այլ ճնշման ձևերին, ինչպիսիք են ռասիզմը և սեքսիզմը։ Նրանք այդ հակաճնշողական քաղաքականությունը համարում են ձախ լիբերտարիանիզմի անբաժանելի մաս[51]։

Կանաչ քաղաքականություն և ձախ լիբերտարիան կուսակցություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հիմնական հոդված՝ Կանաչ քաղաքականություն

Կանաչ շարժումը, հատկապես դրա ձախակողմյան թևերը, շատ հաճախ բնութագրվում են որպես ձախ լիբերտարիան՝ ըստ մի շարք քաղաքական գիտնականների[52][53][54]։

1970-80-ական թվականների նոր սոցիալական շարժումների՝ հատկապես էկոլոգիական և ատոմակայանների դեմ շարժումների ազդեցությամբ ձևավորվեցին բազմաթիվ ձախ լիբերտարիան կուսակցություններ (երբեմն անվանվում են «շարժման կուսակցություններ»)՝ ներառյալ կանաչ կուսակցությունները, որոնք սերտ կապ ունեին այդ շարժումների հետ[55][56]։

Քաղաքական գիտնականներ Սանթոսը և Մերսեան պնդում են, որ վերջին տարիներին Եվրոպայում նման շարժման կուսակցությունների աճը փոխել է ավանդական կուսակցական քաղաքականության ըմբռնումը՝ ճանապարհ բացելով քաղաքացիական ներգրավվածության և քաղաքական շարժման նոր ձևերի համար։ Այս կուսակցությունները միավորում են ընտրական և ոչ ընտրական ակտիվությունն ու հատկապես գրավում են երիտասարդ, կրթված շերտերին, որոնք ակտիվ են նաև առցանց հարթակներում[57]։

Հերբերտ Կիտշելտը ձախ լիբերտարիան կուսակցությունները բնութագրում է որպես «պոստմատերիալիստական», քանի որ դրանք առաջնային չեն համարում տնտեսական հարցերը և պաշտպանում են շուկաների ու բյուրոկրատիաների դերի նվազեցումը՝ դրա փոխարեն զարգացնելով սոցիալական համերաշխություն և մասնակցային ինստիտուտներ[58]։ Նա նշում է, որ նման կուսակցություններում շատ հաճախ նկատվում է կենտրոնացված կառուցվածքի, ղեկավարության և հիերարխիայի բացակայություն, որն արտահայտվում է երբեմն քաոսային ժողովային (assembly) ոճով։ Օրինակ՝ 1999-ին Գերմանիայի կանաչների համագումարում արտգործնախարար Յոշկա Ֆիշերին ջրապտկաձուկով հարձակման ենթարկեցին[59]։

Օրինակներ․

  • 1984-1986 թթ․ Հունաստանում էկոլոգները համագործակցում էին անարխիստների ու լիբերտարիանների հետ «Green Alternative Movement» շրջանակում[60]։
  • Նիդեռլանդներում GroenLinks կուսակցությունը 1990-ականներին տեղափոխվեց սոցիալիզմից դեպի ձախ լիբերտարիանիզմ[61]։
  • Բելգիայում՝ Ecolo և Groen կուսակցությունները, Գերմանիայում՝ Alliance 90/The Greens, Նիդեռլանդներում՝ Green Progressive Accord և GroenLinks ձևավորվեցին Նոր Ձախերի ազդեցությամբ և առանձնանում են ինքնաբուխ ինքնակազմակերպմամբ, մասնակցային ժողովրդավարությամբ, ապակենտրոնացվածությամբ և կամավորականությամբ՝ հակադրվելով բյուրոկրատական կամ պետակենտրոն մոտեցումներին[54]։
  • Ավստրալիայի «Կանաչները» նույնպես նկարագրվում են որպես ունենայով «հստակ ձախ լիբերտարիան գաղափարական հիմք»[62]։
  • Մյուս օրինակները՝ Դանիայի Alternativet, Գերմանիայի Bündnis 90/Die Grünen, Հունգարիայի LMP և Dialogue – The Greens' Party, ինչպես նաև Մեծ Բրիտանիայի Green Party, Scottish Greens և նույնիսկ Sinn Féin[63][57]։

Այս կուսակցությունները ձգտում են ձախ լիբերտարիան գաղափարները կիրառել ավելի գործնական ժողովրդավարական կառավարման համակարգում՝ ի տարբերություն անարխիստական կամ սոցիալիստական լիբերտարիան մոտեցումների[64]։ Սակայն այստեղ հաճախ կա լարվածություն գաղափարական ժառանգության և քաղաքական պրագմատիզմի պահանջների միջև։ Օրինակ՝ Մարգիտ Մայերը և Ջոն Էլին նշում են, որ Գերմանիայի կանաչները շարունակում են կապված մնալ ձախ լիբերտարիան շարժումների հետ՝ թե՛ իրենց օրակարգով, թե՛ քաղաքական ոճով, սակայն միաժամանակ իրականացնում են գործնական քաղաքական ռազմավարություններ[65]։

Նոր ալիք՝ 1990-ականների վերջերից սկսած՝ հակագլոբալացման և հակախստացման շարժումների ֆոնին ձևավորվեցին նոր ձախ լիբերտարիան շարժման կուսակցություններ։

  • Պորտուգալիայում՝ Left Bloc կուսակցությունը՝ ոգեշնչված ձախ լիբերտարիանիզմից[66]։
  • Հունաստանում՝ Synaspismos-ը և հետագայում Syriza-ն[67]։
  • Թուրքիայում՝ Ufuk Uras-ը, «Կանաչների և Ձախ ապագայի կուսակցությունից», իրեն բնորոշում է որպես ձախ լիբերտարիան[68]։

Մասնավոր սեփականության վերաբերյալ տեսակետներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ձախ–լիբերտարիանները, որպես կանոն, պաշտպանում են ինքնատիրապետման գաղափարը, սակայն դեմ են մասնավոր սեփականության ուժեղացված և ընդգծված իրավունքներին[69]։ Նրանք նախընտրում են բնական ռեսուրսների հավասարազոր բաշխմանը։ Ձախ–լիբերտարիանները պնդում են, որ որևէ մեկի կողմից բնական ռեսուրսների մասնավոր սեփականության իրավունքի հաստատումը՝ ի վնաս ուրիշների, անօրինական է[70]։ Այդ պատճառով նրանք կասկածի տակ են դնում կամ ամբողջությամբ մերժում են բնական ռեսուրսների մասնավոր սեփականության գաղափարը՝ հակադրվելով աջ լիբերտարիանների տեսակետին։ Վերջիններիս պնդումների փոխարեն, ըստ որի՝ մարդու աշխատանքի միավորումը բնական ռեսուրսների հետ բավարար է դրանց նկատմամբ լիարժեք սեփականության իրավունք ստանալու համար, ձախ–լիբերտարիանները պնդում են, որ բնական ռեսուրսները պետք է համարվեն հավասար ձևով բաշխվող՝ ոչ սեփականացում կամ համատեղ սեփականացում[8][71][72]։

Այն ձախ–լիբերտարիանները, ովքեր որոշակի հարմարեցում են կատարում մասնավոր սեփականության հանդեպ, ընդունում են այլ տեսակի սեփականության նորմեր և տեսություններ, ինչպիսիք են՝ օգտագործման իրավունքը (ուզուսֆրուկտուս), կամ մասնավոր սեփականության օրինականությունը ենթադրում են միայն այն պայմանով, որ հատուցում է կատարվում տեղական կամ նույնիսկ գլոբալ համայնքին[73][9][10]։

Այս դպրոցի ձախ–լիբերտարիաների համար չյուրացված բնական ռեսուրսները համարվում են կամ ոչ մեկին չպատկանող, կամ ընդհանուր սեփականություն։ Մասնավոր սեփականացման իրավաչափությունը պայմանավորված է նրանով, թե արդյոք յուրաքանչյուր անհատ կարող է հավասար չափով յուրացնել այդ ռեսուրսները կամ մասնավոր յուրացումը հարկվում է՝ փոխհատուցում տրամադրելով ռեսուրսներից դուրս մնացածներին[74]։

Քաղաքագետ Փիթեր Մաքլավերթին նշում է, որ կան տեսակետներ, ըստ որոնց՝ սոցիալիստական արժեքները անհամատեղելի են ինքնատիրության գաղափարի հետ, երբ վերջինս դիտվում է որպես լիբերտարիանիզմի հիմնական բնութագիր։ Այդ տեսակետից՝ սոցիալիզմը հիմնված է այն համոզմունքի վրա, որ մենք սոցիալական էակներ ենք, և հասարակությունը պետք է կառուցվի այնպես, որ նպաստի ընդհանուր բարիքի ապահովմանը՝ ձգտելով սոցիալական հավասարության, ժողովրդավարության, համայնքայնության և համերաշխության[75]։

Սակայն քաղաքական փիլիսոփա Նիկոլաս Վրուսալիսը հակադարձել է՝ պնդելով, որ «սեփականության իրավունքները [...] չեն դատում՝ ինչպիսի իրավունքներ ունեն մարդիկ իրենց անձի [...] կամ արտաքին աշխարհի նկատմամբ»։ Նրա խոսքով՝ «տասնիններորդ դարի հավասարապաշտ լիբերտարիանները սխալված չէին՝ մտածելով, որ լիարժեք լիբերտարիանական կոմունիզմը սկզբունքային մակարդակում հնարավոր է»[76]։

Քարսոն–Լոնգ դպրոցի ձախ–լիբերտարիանները սովորաբար ընդունում են աշխատանքի հիմքով սեփականության իրավունքը, որն ավելի ժամանակակից ձախ–լիբերտարիան փիլիսոփաները մերժում են։ Սակայն նրանք կարծում են, որ այդ իրավունքի իրագործումը պետք է ունենա ոչ թե պահպանողական, այլ՝ արմատական հետևանքներ[77]։

Տնտեսական և սոցիալական պետության վերաբերյալ տեսակետներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

ձախ–լիբերտարիանները աջակցում են եկամտի վերաբաշխման որոշ ձևերին, քանի որ, ըստ նրանց, յուրաքանչյուր անհատ ունի բնական ռեսուրսներից հավասար բաժին պահանջելու[78][74]։ Որոշ ձախ–լիբերտարիաններ՝ սոցիալ-դեմոկրատական և առաջադեմ տնտեսագիտական մոտեցումների լիբերտարիական մեկնաբանությամբ, պաշտպանում են համընդհանուր բազային եկամուտի (Universal Basic Income) գաղափարը։

Մայքլ Օցուկայի «ուժեղ լիբերտարիանական ինքնատիրության» հայեցակարգի հիման վրա՝ Կառլ Վիդերկվիստը պնդում է, որ համընդհանուր բազային եկամուտը պետք է լինի այնքան բարձր, որ ապահովի անհատի անկախությունը՝ անկախ այն բանից, թե տվյալ ռեսուրսների շուկայական արժեքը որքան է։ Նրա կարծիքով՝ ժամանակակից հասարակության մեջ մարդիկ զրկված են բավարար ռեսուրսների անմիջական հասանելիությունից, որոնցով նրանք այլապես կկարողանային ապահովել իրենց գոյությունը առանց միջամտության այն անձանց կողմից, ովքեր վերահսկում են այդ ռեսուրսների հասանելիությունը[79]։

Տես նաև

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ Carlson 2012, p. 1006; Goodway 2006, p. 4; Marshall 2008, p. 641.
  2. ↑ 2,0 2,1 Spitz, Jean-Fabien (2006 թ․ մարտ). «Left-wing libertarianism: equality based on self-ownership». Raisons Politiques. 23 (3). Արխիվացված օրիգինալից 2019 թ․ մարտի 23-ին. Վերցված է 2019 թ․ նոյեմբերի 28-ին.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 Long, 2012, էջ 227
  4. ↑ Carlson, 2012, էջեր 1006-1007
  5. ↑ Long 2012, p. 227; Kymlicka 2005, p. 516.
  6. ↑ Carlson, 2012, էջ 1009
  7. ↑ Bookchin, Murray; Biehl, Janet (1997). The Murray Bookchin Reader. London: Cassell. p. 170. 0-304-33873-7.
  8. ↑ 8,0 8,1 Carlson, Jennifer D. (2012). "Libertarianism". In Miller, Wilbur R. The social history of crime and punishment in America. London: Sage Publications. p. 1007. 1-4129-8876-4. "Left-libertarians disagree with right-libertarians with respect to property rights, arguing instead that individuals have no inherent right to natural resources. Namely, these resources must be treated as collective property that is made available on an egalitarian basis".
  9. ↑ 9,0 9,1 Vallentyne, Peter (2009 թ․ մարտ). «Libertarianism». In Zalta, Edward N. (ed.). Stanford Encyclopedia of Philosophy (Spring 2009 ed.). Stanford, CA: Stanford University. Արխիվացված օրիգինալից 2019 թ․ հուլիսի 6-ին. Վերցված է 2010 թ․ մարտի 5-ին. «Libertarianism is committed to full self-ownership. A distinction can be made, however, between right-libertarianism and left-libertarianism, depending on the stance taken on how natural resources can be owned.»
  10. ↑ 10,0 10,1 Narveson, Jan; Trenchard, David (2008). «Left Libertarianism». In Hamowy, Ronald (ed.). The Encyclopedia of Libertarianism. Thousand Oaks, CA: Sage; Cato Institute. էջեր 288–289. doi:10.4135/9781412965811.n174. ISBN 978-1-4129-6580-4. LCCN 2008009151. OCLC 750831024. Արխիվացված օրիգինալից 2023 թ․ հունվարի 9-ին. Վերցված է 2016 թ․ մարտի 18-ին. «Left libertarians regard each of us as full self-owners. However, they differ from what we generally understand by the term libertarian in denying the right to private property. We own ourselves, but we do not own nature, at least not as individuals. Left libertarians embrace the view that all natural resources, land, oil, gold, and so on should be held collectively. To the extent that individuals make use of these commonly owned goods, they must do so only with the permission of society, a permission granted only under the proviso that a certain payment for their use be made to society at large.»
  11. ↑ Carlson 2012, p. 1006; Marshall 2008, pp. 641-642.
  12. ↑ 12,0 12,1 12,2 12,3 Long, 2021, էջ 30
  13. ↑ Stevenson, Nick (2021 թ․ մարտ). «Orwell as Public Intellectual: Anarchism, Communism and the New Left». Anarchist Studies. Lawrence Wishart. 29 (1): 19–38. Վերցված է 2024 թ․ սեպտեմբերի 13-ին.
  14. ↑ Long 2021, p. 30; Marshall 2008, p. 641.
  15. ↑ Long 2021, p. 30; Marshall 2008, pp. 641-642.
  16. ↑ Berman, Paul (1996 թ․ սեպտեմբերի 25). «The Last of the Anarchists». Slate Magazine. Վերցված է 2024 թ․ սեպտեմբերի 12-ին. «The word "libertarian" began as a left-wing synonym for "anarchist," and was taken over by the right-wing free-marketers of the Libertarian Party only in recent decades.»
  17. ↑ 17,0 17,1 Goodway 2006, pp. 1-4; Long 2012, p. 227.
  18. ↑ Goodway 2006, p. 4; Long 2017, p. 308n104; Long 2021, p. 30.
  19. ↑ Goodway 2006, p. 4; Long 2021, p. 30.
  20. ↑ George Woodcock (2016 թ․ հոկտեմբերի 23). «The crystal spirit: A study of George Orwell». Internet Archive. Վերցված է 2024 թ․ սեպտեմբերի 11-ին. «[George] Orwell appeared on the platform with Herbert Read, Fenner Brockway and a few other leaders of the libertarian Left.[p.18]... Julian Symons was substantially correct when he said, in his London Magazine article, that Orwell retained his faith in libertarian socialism until his death, but that in the end this belief "was expressed for him more sympathetically in the personalities of unpractical Anarchists than in the slide rule Socialists who made up the bulk of the British Parliamentary Labor Party.[p.27]... Orwell's affinities were in fact less with Lawrence and Yeats than with William Morris, another libertarian Socialist who distrusted doctrinaires [p.83]»
  21. ↑ Historians Evan Smith and Matthew Worley describe "left libertarianism" as discussed by David Goodway as "the space between anarchism and socialist humanism."Smith, Evan; Worley, Matthew (2014). «Introduction: The far left in Britain from 1956». Against the grain: The British far left from 1956. Manchester University Press. էջ 1–22. ISBN 978-0-7190-9590-0. JSTOR j.ctt18mvmsj.6. Վերցված է 2024 թ․ սեպտեմբերի 12-ին.
  22. ↑ Long, 2017, էջ 308n104
  23. ↑ Kitschelt, Herbert (1989) The Logics of Party Formation. Ithaca, NY: Cornell University Press.
  24. ↑ Gunther, Richard; Diamond, Larry (2003). «Species of Political Parties: A New Typology». Party Politics. 9 (2): 167–199. doi:10.1177/13540688030092003. ISSN 1354-0688. «Herbert Kitschelt (1989) differentiates parties that emphasize the 'logic of electoral competition' from those (such as the 'left-libertarian' type that he introduces) that place much greater stress on the 'logic of constituency representation'...»
  25. ↑ Kitschelt, H. (1988) 'Left-libertarian parties: explaining innovation in competitive party systems', World Politics, vol. 40, no. 2, pp. 194 –234.
  26. ↑ Tsakatika, Myrto; Eleftheriou, Costas (2013). «The Radical Left's Turn towards Civil Society in Greece: One Strategy, Two Paths». South European Society and Politics. 18: 81–99. doi:10.1080/13608746.2012.757455.
  27. ↑ Lourenço, Pedro (2021). «Studying European Radical Left Parties since the Fall of the Berlin Wall (1990–2019): A Scoping Review». Swiss Political Science Review. 27 (4): 754–777. doi:10.1111/spsr.12478. ISSN 1424-7755.
  28. ↑ March, L., & Mudde, C. (2005). What's left of the radical left? The European radical left after 1989: Decline and mutation. Comparative European Politics, 3(1), 23–49.
  29. ↑ Redding, K., & Viterna, J. S. (1999). Political demands, political opportunities: Explaining the differential success of left-libertarian parties. Social Forces, 78(2), 491–510.
  30. ↑ Jan Jämte and Adrienne Sörbom, Why Did It Not Happen Here? The Gradual Radicalization of the Anarchist Movement in Sweden 1980–90, in: A European Youth Revolt European Perspectives on Youth Protest and Social Movements in the 1980s, Palgrave, 2016, p.98
  31. ↑ «Anarchists in Eastern and Western Europe». Södertörns högskola. Վերցված է 2024 թ․ օգոստոսի 20-ին.
  32. ↑ 32,0 32,1 Jan Jämte and Adrienne Sörbom, Why Did It Not Happen Here? The Gradual Radicalization of the Anarchist Movement in Sweden 1980–90, p.97
  33. ↑ 33,0 33,1 Jämte, Jan; Lundstedt, Måns; Wennerhag, Magnus (2023). «Radical Left Movements in Scandinavia, 1980–2020: Straddling Militant Counterculture and Popular Movements». The Palgrave Handbook of Left-Wing Extremism, Volume 1. Cham: Springer International Publishing. էջեր 281–304. doi:10.1007/978-3-031-30897-0_16. ISBN 978-3-031-30896-3.
  34. ↑ Polanska, Dominika V.; Piotrowski, Grzegorz (2016 թ․ նոյեմբերի 3). «Poland: Local differences and the importence of cohesion». Baltic Worlds. IX (1–2): 46–56. Վերցված է 2024 թ․ օգոստոսի 20-ին.
  35. ↑ Piotrowski, Grzegorz; Wennerhag, Magnus (2015), «Always against the state? An analysis of Polish and Swedish radical left-libertarian activists' interaction with institutionalized politics», Partecipazione e Conflitto, University of Salento, 8 (3): 845–875, doi:10.1285/I20356609V8I3P845
  36. ↑ Carlson, 2012, էջ 1006
  37. ↑ Kymlicka 2005, pp. 516-517; Long 2012, p. 227.
  38. ↑ Kymlicka 2005, p. 516; Long 2012, p. 227; Long 2021, p. 30.
  39. ↑ Marshall, 2008, էջ 642
  40. ↑ Bookchin 1995, p. 60; Marshall 2008, p. 642.
  41. ↑ Long 2012, p. 219; Marshall 2008, pp. 498-499.
  42. ↑ Long, 2012, էջ 219
  43. ↑ Long, 2012, էջեր 223-224
  44. ↑ Bookchin, 1995, էջ 60
  45. ↑ Bookchin, 1995, էջեր 51-59
  46. ↑ Confesson, Alan (2019 թ․ փետրվարի 8). Une nouvelle gauche radicale : analyse comparative des transformations de la famille partisane de la gauche radicale européenne au XXIème siècle: (2000-2017) (Thesis). Université Grenoble Alpes. Վերցված է 2024 թ․ օգոստոսի 22-ին.
  47. ↑ Matthew Worley, Riotous Assembly: British Punk's Cultural Diaspora in the Summer of '81, in: A European Youth Revolt European Perspectives on Youth Protest and Social Movements in the 1980s, Palgrave, 2016, p.224-25
  48. ↑ Long 2012, p. 227; Long 2017, p. 308; Long 2021, pp. 31-32.
  49. ↑ 49,0 49,1 Long, 2017, էջ 308
  50. ↑ Long, 2021, էջեր 31-32
  51. ↑ Long, 2021, էջ 32
  52. ↑ Kitschelt, Herbert (1988). «The Life Expectancy of Left-Libertarian Parties. Does Structural Transformation or Economic Decline Explain Party Innovation? A Response to Wilhelm P. Bürklin». European Sociological Review. 4 (2): 155–160. doi:10.1093/oxfordjournals.esr.a036474. ISSN 0266-7215. JSTOR 522545.
  53. ↑ Redding, Kent; Viterna, Jocelyn S. (1999). «Political Demands, Political Opportunities: Explaining the Differential Success of Left-Libertarian Parties». Social Forces. 78 (2): 491–510. doi:10.2307/3005565. ISSN 0037-7732. JSTOR 3005565.
  54. ↑ 54,0 54,1 Neumayer, Eric (2003 թ․ հունիս). «Are left-wing party strength and corporatism good for the environment? Evidence from panel analysis of air pollution in OECD countries». Ecological Economics (անգլերեն). 45 (2): 203–220. Bibcode:2003EcoEc..45..203N. doi:10.1016/S0921-8009(03)00012-0. ISSN 0921-8009. Արխիվացված օրիգինալից 2019 թ․ մայիսի 11-ին. Վերցված է 2019 թ․ նոյեմբերի 29-ին.
  55. ↑ Porta, Donatella della; Fernández, Joseba; Kouki, Hara; Mosca, Lorenzo (2017 թ․ մայիսի 1). Movement Parties Against Austerity. Cambridge Malden (Mass.): Polity. էջ 21. ISBN 978-1-5095-1145-7.
  56. ↑ Kim, Seongcheol (2023 թ․ օգոստոսի 15). «Movement parties of the left, right, and center: A discursive-organizational approach». Constellations. 31 (3): 399–413. doi:10.1111/1467-8675.12705. ISSN 1351-0487. «an earlier wave of interest in movement–party interactions that emerged in the late 1980s and 1990s in relation to newly emerging Green and "left-libertarian" political parties in the wake of anti-nuclear and environmental protest movements (Kitschelt, 1989; Kitschelt & Hellemans, 1990; Mayer & Ely, 1998; Richardson & Rootes, 1994).»
  57. ↑ 57,0 57,1 Santos, Felipe G.; Mercea, Dan (2024 թ․ հունվարի 20). «Young democrats, critical citizens and protest voters: studying the profiles of movement party supporters». Acta Politica. 60: 167–188. doi:10.1057/s41269-023-00321-7. ISSN 0001-6810.
  58. ↑ Kitschelt, 1989:64, cited by Gunther and Diamond 2003:188
  59. ↑ Kitschelt, 1989:66, cited by Gunther and Diamond 2003:189
  60. ↑ Gregor Kritidis, The Rise and Crisis of the Anarchist and Libertarian Movement in Greece, 1973–2012, in: The City Is Ours: Squatting and Autonomous Movements in Europe from the 1970s to the Present, 2014, p.75
  61. ↑ March, Luke (2013). Radical Left Parties in Europe. London: Routledge Studies in Extremism. էջ 159. ISBN 978-0-415-84323-2.
  62. ↑ Vromen, Ariadne (2005). «Who are the Australian Greens? Surveying the membership». Ethnographic Praxis in Industry. Վերցված է 2020 թ․ հուլիսի 15-ին.
  63. ↑ Kitschelt, Herbert; Hellemans, Staf (1990). «The Left-Right Semantics and the New Politics Cleavage». Comparative Political Studies. 23 (2): 210–238. doi:10.1177/0010414090023002003. ISSN 0010-4140. «The general distribution of opinions on the issues fully justifies calling Agalev and Ecolo left-libertarian parties, the attributes we used at the beginning of this article to characterize the entire cohort of new politics parties. In many ways, ecology party activists constitute a "second left (Sainteny, 1987, p. 28), which blends anticapitalist with ecological, postmaterialist, and libertarian demands. The marketplace should not be the central institution of economic governance, yet militants are more inclined to support decentralized, communitarian institutions with direct democratic participation than to support traditional statist and collectivist socialism. Moreover, they put less emphasis on redistributive concerns that have figured so prominently on the conventional socialist policy agenda. Anticapitalism shows that ideological components of traditional left thinking are still alive in left-libertarian politics... At the same time, however, they are combined with noneconomic themes that are hard to reconcile with socialist leftism.»
  64. ↑ Sharlamanov, Kire (2023). «Environment Protection in a Left-Libertarian Political Philosophy». The Left Libertarianism of the Greens. Cham: Springer Nature Switzerland. էջեր 33–63. doi:10.1007/978-3-031-39263-4_2. ISBN 978-3-031-39262-7.
  65. ↑ Mayer, Margit; Ely, John (1998). The German Greens. Philadelphia: Temple University Press. էջ 7. ISBN 978-1-56639-515-1.
  66. ↑ Confesson, Alan (2019 թ․ փետրվարի 8). Une nouvelle gauche radicale : analyse comparative des transformations de la famille partisane de la gauche radicale européenne au XXIème siècle : (2000-2017) (Thesis). Université Grenoble Alpes. Վերցված է 2024 թ․ օգոստոսի 22-ին. «Although heavily dependent on its leaders to ensure its progress at the polls, the Portuguese Left Bloc has retained an internal organisation that is fairly faithful to the left-libertarian party model, with in particular "participative" mechanisms granting relatively significant powers to members, and significant internal division… Although the role of the charismatic leader was decisive in the rise of the BE, first with Francisco Louçã and then with Catarina Martins, the internal mode of operation of the party, largely inspired by the traditions of the libertarian left, saw few changes between 1999 and 2017.»
  67. ↑ Confesson, Alan (2019 թ․ փետրվարի 8). Une nouvelle gauche radicale : analyse comparative des transformations de la famille partisane de la gauche radicale européenne au XXIème siècle : (2000-2017) (Thesis). Université Grenoble Alpes. Վերցված է 2024 թ․ օգոստոսի 22-ին. «Syriza is an excellent example, which could eventually become a textbook case in the scientific literature: originally a coalition of several parties, close to the model of the left-libertarian party, with few hierarchical structures, decentralized decision-making processes, imprecise statutes, a refusal of professionalization and exacerbated factionalism, Syriza evolved in record time into a highly centralized organization which ended up merging with its leader, Alexis Tsipras… The observations, however, also apply to Synaspismos before the creation of Syriza, a party which, from an organizational point of view, corresponds almost in all respects to the model of the left-libertarian party, and has in some way imported this culture into Syriza.»
  68. ↑ «Turkish libertarian: Pro-Kurdish HDP in Turkey should be like Syriza in Greece». rudaw.net. 1970 թ․ հունվարի 1. Վերցված է 2024 թ․ սեպտեմբերի 9-ին. «The libertarian left is different from the traditional left because of its principles. These are: going in and out of power through elections, respect for different identities and beliefs, socially libertarian, egalitarian, eco-minded, participatory and for the restoration of justice. We would like the HDP to have such a profile. What we are trying to do is to adopt the Syriza experience in Greece to the HDP in Turkey.»
  69. ↑ Carlson (2012). p. 1006-7. "[Left-libertarians] disagree with right-libertarians with respect to property rights, arguing instead that individuals have no inherent right to natural resources. Namely, these resources must be treated as collective property that is made available on an egalitarian basis."
  70. ↑ Kymlicka, 2005, էջ 516
  71. ↑ Narveson, Jan; Trenchard, David (2008). «Left Libertarianism». In Hamowy, Ronald (ed.). The Encyclopedia of Libertarianism. Thousand Oaks, CA: Sage; Cato Institute. էջեր 288–289. doi:10.4135/9781412965811.n174. ISBN 978-1-4129-6580-4. LCCN 2008009151. OCLC 750831024. Արխիվացված օրիգինալից 2023 թ․ հունվարի 9-ին. Վերցված է 2016 թ․ մարտի 18-ին. «[Left libertarians] regard each of us as full self-owners. Left libertarians embrace the view that all natural resources, land, oil, gold, trees, and so on should be held collectively. To the extent that individuals make use of these commonly owned goods, they must do so only with the permission of society, a permission granted only under the provision that a certain payment for their use be made to society at large.»
  72. ↑ Vallentyne, Peter (2014). «Libertarianism». In Zalta, Edward N. (ed.). The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Summer 2014 ed.). Metaphysics Research Lab, Stanford University. Արխիվացված օրիգինալից 2024 թ․ փետրվարի 8-ին. Վերցված է 2023 թ․ հունվարի 1-ին.
  73. ↑ Carson, Kevin. «An Introduction to Left-Libertarianism». Center for a Stateless Society (ամերիկյան անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2019 թ․ սեպտեմբերի 3-ին. Վերցված է 2023 թ․ հունվարի 1-ին.
  74. ↑ 74,0 74,1 Mack, Eric; Gaus, Gerald F. (2004). «Classical Liberalism and Libertarianism: The Liberty Tradition». In Gaus, Gerald F.; Kukathas, Chandran (eds.). Handbook of Political Theory (անգլերեն). Sage. էջ 128. ISBN 978-0-7619-6787-3. Արխիվացված օրիգինալից 2024 թ․ փետրվարի 8-ին. Վերցված է 2023 թ․ հունվարի 29-ին.
  75. ↑ Mclaverty, Peter (2005). «Socialism and libertarianism». Journal of Political Ideologies. 10 (2): 185–198. doi:10.1080/13569310500097349. S2CID 144693867.
  76. ↑ Vrousalis, Nicholas (2011 թ․ ապրիլ). «Libertarian Socialism: A Better Reconciliation between Self-Ownership and Equality». Social Theory and Practice. 37 (2): 221–226. doi:10.5840/soctheorpract201137213. JSTOR 23558541. SSRN 1703457.
  77. ↑ Vallentyne, Peter; Steiner, Hillel (2000). The Origins of Left-Libertarianism. Basingstoke: Palgrave. ISBN 978-0-312-23591-8.
  78. ↑ Vallentyne, Peter; Steiner, Hillel (2000). Left-Libertarianism and Its Critics. Basingstoke: Palgrave. էջ 1. ISBN 978-0-312-23699-1. OCLC 1057919438.
  79. ↑ Widerquist, Karl (2013). "What Good Is a Theory of Freedom That Allows Forced Labor? Independence and Modern Theory of Freedom". Independence, Propertylessness, and Basic Income: A Theory of Freedom as the Power to Say No Updating. New York City: Springer. pp. 121–143. 978-1-137-31309-6.

Գրականություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հետագա ընթերցում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Ձախ_լիբերտարիանիզմ&oldid=10455805» էջից