Հռիփսիմե Ջանփոլադյան
Հռիփսիմե Ջանփոլադյան | |
|---|---|
| Ծնվել է | օգոստոսի 26, 1918 (100 տարեկան) Հայաստան Երևան |
| Մահացել է | սեպտեմբերի 1, 2004 (86 տարեկանում) կամ օգոստոսի 25, 2004 (85 տարեկանում) Սանկտ Պետերբուրգ, Ռուսաստան |
| Գերեզման | Սմոլենսկի գերեզմանատուն |
| Քաղաքացիություն | Հայաստան ԽՍՀՄ Ռուսաստան |
| Ազգություն | Հայ |
| Մասնագիտություն | վիմագրագետ-հնագետ |
| Հաստատություն(ներ) | Institute of History of Material Culture, ՌԳԱ հնագիտության ինստիտուտ, ԽՍՀՄ գեղարվեստի ակադեմիա, Պետական Էրմիտաժ և Հայաստանի Պատմության Թանգարան |
| Ալմա մատեր | Երևանի պետական համալսարան և Երևանի պետական համալսարան |
| Ամուսին(ներ) | Բորիս Պիոտրովսկի |
| Երեխա(ներ) | Միխայիլ Պիոտրովսկի |
Հռիփսիմե Ջանփոլադյան (օգոստոսի 26, 1918-օգոստոսի 25, 2004), վիմագրագետ-հնագետ։
Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հռիփսիմե Ջանփոլադյանը ծնվել է 1918 թվականի օգոստոսի 26-ին Երևանից փախած Սևանի ավազանում ժամանակավորապես ապաստանած իրենց ընտանիքում։ Շուտով ընտանիքը վերադառնում է Երևան, ուր Հռիփսիմեն հետագայում հաճախում է դպրոց։ Ավարտելով դպրոցը 1935 թվականին՝ Հռիփսիմե Ջանփոլադյանը ընդունվում է Երևանի պետական համալսարանի պատմալեզվագրական ֆակուլտետը, որը գերազանց առաջադիմությամբ ավարտում է 1940 թվականին։ Նույն տարին էլ աշխատանքի է անցնում Հայաստանի ազգային թանգարանում: Նա թանգարանում աշխատել էր նաև 1939 թվին, ուսմանը զուգահեռ, երբ տոնվում էր «Սասունցի Դավիթ» էպոսի հազարամյակը։ Այստեղ էլ Հռիփսիմե Ջանփոլադյանն արժանանում է ականավոր հնագետ-արևելագետ, ակադեմիկոս Հովսեփ Օրբելու ուշադրությանը։ Վերջինս 1942 թվականին նրան է տրամադրում դեռևս 1917 թվականին իր կողմից Նոր Գետիկի վանքում ընդօրինակած վիմագրերի ձեռագիր օրինակը, հանձնարարում մեկնել հնավայր, տեղում ստուգել, համեմատել և նորովի ընդօրինակել, վերծանել վանքի վիմագրերը։
Հռիփսիմե Ջանփոլադյանը իր աշխատանքային պաշտոնավարումը սկսելով պատմության թանգարանում, հատկապես տարվեց հնագիտությամբ, առավել ևս, երբ 1944 թվականին իր կյանքը ընդմիշտ կապեց նշանավոր գիտնական Բ. Բ. Պիոտրովսկու հետ։ Ապրելով Լենինգրադում, ուր տեղափոխվել էր մշտական բնակության դեռևս 1947 թվականից, նա իր մշտական մասնակցությունն է բերել Միջնադարյան Հայաստանի նշանավոր մայրաքաղաք Դվինի պեղումներին, հրապարակել միջնադարյան ապակեգործությանն ու սնդկամաններին նվիրված մենագրություններ, բազմաթիվ հոդվածներ։ Հռիփսիմե Ջանփոլադյանն իր գիտական գործունեության զգալի մասը նվիրել է Դվինի պեղումներից հայտնաբերված միջնադարյան ապակեգործությանը։
Հռիփսիմե Ջանփոլադյանը մասնակցել է 1989 թվականին Լենինգրադում կայացած XV միջազգային գիտական կոնգրեսի աշխատանքներին, որը նվիրված էր ապակեգործությանը։ Այստեղ նա կարդացել է երկու զեկուցում։
1964-1990 թվականների Հռիփսիմե Ջանփոլադյանը պաշտոնավարել է ԽՍՀՄ հնագիտության ինստիտուտի Լենինգրադի բաժանմունքը։
Աշխատություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հռիփսիմե Ջանփոլադյանը թեկնածուական ատենախոսության թեմա է ընտրում «Մխիթար Գոշը և Նոր Գետիկի վանքը» խորագրով թեզը, որը հաջողությամբ պաշտպանում է 1948 թվականին։ Աշխատությունը հիմնականում շարադրված է Նոր Գետիկի վանքի որմերին առկա վիմագրերի, պատմիչների վկայությունների գիտական համակողմանի քննության վրա։ Ուսումնասիրության էջերում այլ խնդիրների հետ հեղինակը քննության է առնում «ժամատուն-գավիթ» տերմինների գործածության եզրերը միջին դարերում, դրանց իմաստը և հիմնավորում ժամատուն-գավիթների առաջացման ու վերջինիս հետագա իմաստավորումները։
1977 թվականին Հռիփսիմե Ջանփոլադյանը վիմագրագետ Ս. Ավագյանի հետ հրապարակում են «Դիվան հայ վիմագրության» համապատասխան հատորը, որն ընդգրկում էր Իջևանի շրջանի պատմական հուշարձանների վիմագրերը։ Հռիփսիմե Ջանփոլադյանը Նոր Գետիկի վանքի վիմագրերից բացի հավաքել, վերծանել է նաև Հաղարծնի, Ջուխտակ վանքի, Մաթոսավանքի վիմագիր արձանագրությունները՝ համապատասխան ծանոթագրություններով։
Հռիփսիմե Ջանփոլադյանը հրատարակել է նաև հայ արձանագրություններին նվիրված այլ աշխատանքներ։ Մասնավորապես, ուշագրավ են Հյուսիսային Ուրալում 1970 թվականին պատահականորեն գտնված սրի վրա եղած արձանագրության վերծանությանը նվիրված հոդվածները։
1984 թվականին նշանավոր արևելագետ Վ. Բարտոլդի հիշատակին նվիրված ընթերցումներում Հռիփսիմե Ջանփոլադյանը ներկայացնում է մի հաղորդում Մերձվոլգյան շրջանում հայտնաբերված հայկական խաչքարերի վրա հանդիպող վիմագրերի մասին։ Նույն խնդրին էր նվիրված «Անիից և Բոլղարից գտնված երկու գործվածքի մասին» զեկուցումը։ Հռիփսիմե Ջանփոլադյանը, հիմք ընդունելով գործվածքների զարդաձևերը, գործելու տեխնիկան, հավաստում է դրանց Անի քաղաքից ծագելու խնդիրը։ Դրանով նա ապացուցում է, որ գոյություն են ունեցել առևտրական և մշակութային կապեր Հայաստանի միջնադարյան մայրաքաղաք Անիի և մերձվոլգյան քաղաքների միջև։
Աղբյուրներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Իգիթ Ղարիբյան «Անվանի վիմագրագետ-հնագետը» (Հռիփսիմե Ջանփոլադյանի ծննդյան 90-ամյակի առթիվ), պատմաբանասիրական հանդես № 1, 2008, էջ 312-318
