Հունգարա-ռումինական հարաբերություններ
 | |
 Հունգարիա |
 Ռումինիա |
Հունգարա-ռումինական հարաբերություններ, երկկողմ դիվանագիտական հարաբերություններ Հունգարիայի և Ռումինիայի միջև։ Երկու երկրներն էլ հանդիսանում են ՆԱՏՕ-ի և Եվրոպական միության անդամներ։ Երկրների միջև պետական սահմանի երկարությունը 424 կմ է[1]։
Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ավարտից հետո Ռումինիան և Հունգարիան դարձան սոցիալիստական հանրապետություններ, սակայն երկկողմ հարաբերությունները մթագնվեցին պատմական թշնամանքով։ 1970-ական և 1980-ական թվականների ընթացքում երկրների միջև շարունակվել են դիվանագիտական շփումները։ 1977 թվականին ՀԽՍՀ Կենտկոմի գլխավոր քարտուղար Յանոշ Կադարն այցելեց Ռումինիա, որտեղ հանդիպում ունեցավ Ռումինիայի Սոցիալիստական Հանրապետության նախագահ Նիկոլաե Չաուշեսկուի հետ։ Երկրների առաջնորդները ստորագրել են երկկողմ հարաբերությունները կարգավորող համապարփակ համաձայնագիր։ Համաձայնագիրը նախատեսում էր երկրների միջև մշակութային փոխանակումների ստեղծում, ինչպես նաև Սեգեդում և Կլուժ-Նապոկում լրացուցիչ հյուպատոսարանների բացում։ Հունգարական կառավարությունը հույս ուներ, որ համաձայնագրի ստորագրումը թույլ կտա Ռումինիայում բարելավել ռումինացիների փոխհարաբերությունները հունգարական փոքրամասնության հետ, սակայն Չաուշեսկուի ռեժիմը չի կատարել իր պարտավորությունները և շարունակել է հարկադիր ձուլման քաղաքականությունը՝ ազգային միասնության ամրապնդման անվան տակ[2]։
1980-ականներին հունգարա-ռումինական հարաբերությունները լարված էին մնում։ Հունգարիայի կառավարությունը սկսել է մտահոգություն հայտնել Ռումինիայում հունգարացիների էթնիկ ձուլման կապակցությամբ։ 1982 թվականին ԶԼՄ-ներում հաղորդումներ են հայտնվել Տրանսիլվանիայում հունգարական փոքրամասնության հետ դաժան վերաբերմունքի մասին, ինչն էլ ավելի է խորացրել հարաբերությունները։ Ռումինիայում նաև հակաենգերական քարոզչության պոռթկում է տեղի ունեցել Տրանսիլվանիայի հետ Ռումինիայի միավորման տարեդարձի կապակցությամբ, ինչը հարաբերությունները նվազեցրել է Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ավարտից ի վեր ամենացածր մակարդակին։ 1985 թվականին Միջազգային հարաբերությունների գծով ԽՄԿԿ քարտուղարը Ռումինիային մեղադրեց տրանսիլվանացի էթնիկ հունգարացիների և Հունգարիայի քաղաքացիների միջև շփումներում խոչընդոտներ ստեղծելու մեջ։ Հաջորդ օրը Նիկոլաե Չաուշեսկուն Կենտկոմի պլենումում քննադատության է ենթարկել հունգարական «ազգայնականությունը, շովինիզմը և ռևանշիզմը»։ Իր հերթին Բուդապեշտի ռադիոն մեղադրել է Ռումինիային 1977 թվականի համաձայնագիրը չկատարելու մեջ, որը ստորագրել են Կադարն ու Չաուշեսկուն։ 1986 թվականին Հունգարիայի մշակույթի նախարարությունը հրատարակել է Տրանսիլվանիայի պատմության եռահատորյակը։ 1987 թվականին երկու երկրների միջև հարաբերություններն ավելի են վատացել, ինչը հանգեցրել է Ռումինիայից էթնիկ հունգարացիների մեծ թվի արտահոսքին։ Հունգարական կառավարությունը ստեղծել է միջգերատեսչական կոմիտե և շուրջ 5 միլիոն ԱՄՆ դոլար Է հատկացրել հունգարացի փախստականներին ընդունելու համար։ Միևնույն ժամանակ, 40 000 մարդ երթով անցել է Բուդապեշտում Ռումինիայի դեսպանատուն՝ ի նշան Տրանսիլվանիայի գյուղերի ծրագրված քանդման դեմ բողոքի։ Հունգարացի ցուցարարները գյուղերի քանդումը համարում էին տրանսիլվանացի հունգարացիներին ցրելու Ռումինիայի փորձ, որոնց այնտեղ բնակվում էր մոտ 2,5 միլիոն մարդ։ Հունգարիայում ցույցից հետո Ռումինիան հայտարարել է Կլուժ-Նապոկե քաղաքում հյուպատոսության փակման մասին և հայտարարել, որ Հունգարիային անհրաժեշտ է ազատել Բուխարեստում իր դեսպանատունը, որը կվերածվի մշակութային կենտրոնի[2]։
1988 թվականի օգոստոսին Հունգարիայի նոր առաջնորդ Կարոյ Գրոսը հանդիպել է Չաուշեսկուի հետ ռումինական Արադ քաղաքում, ինչը դարձել է այդ երկրների ղեկավարների առաջին հանդիպումը ավելի քան 10 տարվա ընթացքում։ Սակայն հանդիպումը պտուղներ չի տվել, քանի որ ռումինացիները հրաժարվել են ընդունել հարաբերությունների կարգավորման վերաբերյալ հունգարացիների առաջարկները։ Ռումինիան հրաժարվել է վերսկսել Ռումինական ներկայացուցչության գործունեությունը Դեբրեցենում և հունգարական Կլուժ-Նապոկում։ Ռումինացիները հրաժարվել են դադարեցնել գյուղատնտեսության բարեփոխումների ծրագիրը։ 1989 թվականի մարտին Հունգարիան հայտարարեց, որ բողոք է ներկայացնելու Ժնևում ՄԱԿ-ի Մարդու իրավունքների հանձնաժողովին 1977 թվականի համաձայնագրին հետևելուց Ռումինիայի հրաժարվելու, ինչպես նաև փոքրամասնությունների հարկադիր ձուլման քաղաքականության և Հունգարիա փախստականների հոսքի կապակցությամբ։ Ժնևում հունգարացի ներկայացուցիչը Ռումինիային մեղադրել է «մարդու հիմնական իրավունքների լուրջ խախտումների» մեջ, իսկ Ռումինիայի ներկայացուցիչը մեղադրել է Հունգարիային «իռռեդենտիստական նպատակներ հետապնդելու» մեջ։ Այդ կապակցությամբ Հունգարիայի կառավարությունը որոշել է միանալ փախստականների կարգավիճակի մասին Ժնևի կոնվենցիային և սկսել է փախստականների համար ճամբարներ ստեղծել երկրի արևելյան մասում և Բուդապեշտում։ ՄԱԿ-ի Մարդու իրավունքների հանձնաժողովի շվեդ ներկայացուցիչը բանաձև է ներկայացրել, որը կոչ է անում հետաքննել Ռումինիայի կողմից Մարդու իրավունքների ենթադրյալ խախտումները։ Նախաձեռնության համահեղինակներն են Ավստրալիան, Ավստրիան, Մեծ Բրիտանիան, Ֆրանսիան և Պորտուգալիան[2]։
2015 թվականի հուլիսի 25-ին Հունգարիայի վարչապետ Վիկտոր Օրբանն այցելեց Տրանսիլվանիա, Հունգարիայի և Ռումինիայի միջև վիճելի տարածք։ Այցի արդյունքներով Հունգարիայի վարչապետը Ֆեյսբուքում տեղադրել է «Մեծ Հունգարիայի» քարտեզների, դրոշների և հերալդիկների փորագրությամբ մետաղական տարբերանշանների և փայտե պիտակներ, որոնք վաճառվել են Տրանսիլվանիայում։ Պատկերները վրդովմունք են առաջացրել Ռումինիայի ԱԳՆ-ում, որը Օրբանի գործողությունները ռեվիզիոնիզմ է անվանել[3]։
Առևտուր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
2014 թվականին Ռումինիան Հունգարիայի մեծությամբ երկրորդ առևտրատնտեսական գործընկերն էր՝ այդ երկրից արտահանելով 5,75 միլիարդ ԱՄՆ դոլարի ապրանքներ[4]։ 2014 թվականին Հունգարիան Ռումինիայի՝ մեծությամբ հինգերորդ առևտրատնտեսական գործընկերն էր՝ այդ երկրից արտահանելով 2.96 միլիարդ ԱՄՆ դոլարի ապրանքներ[5]։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ «The World Factbook». Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ մայիսի 15-ին. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 31-ին.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Hungary
- ↑ «Румыния обвинила премьера Венгрии в ревизионизме». 2015 թ․ հուլիսի 27.
- ↑ «OEC - Hungary (HUN) Exports, Imports, and Trade Partners». Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ մարտի 26-ին. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 31-ին.
- ↑ «OEC - Romania (ROU) Exports, Imports, and Trade Partners». Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ հունիսի 11-ին. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 31-ին.