Հորթալեզու

Հորթալեզու
Հորթալեզու դեղատու (Anchusa officinalis)
Գիտական դասակարգում
Թագավորություն Բույսեր Բաժին Ծածկասերմեր Դաս Երկշաքիլավորներ Կարգ incertae sedis Ընտանիք Գաղտրիկազգիներ Ցեղ Հորթալեզու
Լատիներեն անվանում
Anchusa L. (1753)
Հոմանիշներ
Anchusella Bigazzi, E.Nardi & Selvi Buglossum Mill. Hormuzakia Guşul. Lycopsis L. — Кривоцвет Phyllocara Guşul.
Տիպիկ ներկայացուցիչներ
Anchusa officinalis L. — Հորթալեզու դեղատու
Դասակարգումը Վիքիցեղերում Պատկերներ Վիքիպահեստում

Հորթալեզու (լատին․՝ Anchusa), շիխար, հավաժիպակ, գաղտրիկազգիների (Boraginaceae) ընտանիքի երկամյա կամ բազմամյա խոտաբույսերի ցեղ։ Հայտնի է մոտ 40 տեսակ։

Հայաստանում

Anchusa arvensis: Բուսաբանական նկարազարդում Ա. Մասկլեի «Atlas des plantes de France» գրքի, 1891

Հայաստանում 1՝ իտալական հորթալեզու (A. italica)։ Աճում է Կոտայք, Վայոց ձորի, Գեղարքունիքի, Սյունիքի մարզերում, Երևանի մերձակայքում։

Կենսաբանական նկարագիր

Ցողունի ուղիղ է, վերին մասում՝ ճյուղավորվող՝ պատված կոշտ ու խիտ մազմզուկներով, բարձրությունը 30-100 սմ։ Տերևները երևներն ամբողջական են, ձվաձև են կամ երկարավուն-նշտարաձև, ծաղկաբույլը՝ հուրանանման, ծաղիկը՝ երկնագույն-կապույտ։ Ծաղկում է մայիս-օգոստոսին։ Պտուղը քառընկուզիկ է։

Դասակարգում

Հայտնի է 36 (այլ տվյալներով՝ 40) տեսակ։

• Anchusa aegyptica (L.) A.DC.
• Anchusa affinis R.Br.
• Anchusa arvensis (L.) M.Bieb.

Anchusa arvensis subsp. orientalis (L.) Nordh.

• Anchusa aucheri A.DC.
• Anchusa azurea Mill.
• Anchusa calcarea Boiss.
• Anchusa capensis Thunb.
• Anchusa cespitosa Lam.
• Anchusa cretica Mill.
• Anchusa crispa Viv.
• Anchusa ×digenea Gusul.
• Anchusa dinsmorei Rech.f.
• Anchusa formosa Selvi, Bigazzi & Bacch.
• Anchusa gmelinii Ledeb.
• Anchusa humilis (Desf.) I.M.Johnst.
• Anchusa iranica Rech.f. & Esfand.
• Anchusa leptophylla Roem. & Schult.
• Anchusa leucantha Selvi & Bigazzi
• Anchusa limbata Boiss.
• Anchusa milleri Lam. ex Spreng.
• Anchusa montelinasana Angius, Pontec. & Selvi
• Anchusa negevensis Danin
• Anchusa ochroleuca M.Bieb.
• Anchusa officinalis L.
• Anchusa procera Besser ex Link
• Anchusa pseudoochroleuca Des.-Shost.
• Anchusa puechii Valdés
• Anchusa pusilla Gusul.
• Anchusa samothracica Bigazzi & Selvi
• Anchusa strigosa Banks & Sol.
• Anchusa stylosa M.Bieb.
• Anchusa thessala Boiss. & Spruner
• Anchusa ×thirkeana Gusul.
• Anchusa tiberiadis Post
• Anchusa undulata L.
• Anchusa variegata (L.) Lehm.

Նշանակություն

Դեղաբույս է։ Պարունակում է սապոնիններ, կարոտին։ Մոլախոտ է։

Գրականություն

• Доброчаева Д. Н. Род Воловик — Anchusa L. // Флора европейской части СССР / Отв. ред. Ан. А. Фёдоров. — Л.: Наука, 1981. — Т. V. Ред. тома Р. В. Камелин. — С. 145—150. — 380 с. — 4200 экз.
• Попов М. Г. Род 1204. Анхуза — Anchusa L. // Флора СССР. В 30 т. / Начато при руководстве и под главной редакцией акад. В. Л. Комарова; Ред. тома Б. К. Шишкин. — М.—Л.: Изд-во АН СССР, 1953. — Т. XIX. — С. 298—311. — 752 с. — 3000 экз.

Արտաքին հղումներ

• Molecular Systematics of Boraginaceae Tribe Boragineae Based on ITS1 and trnL Sequences, with Special Reference to Anchusa s.l.; HILGER et al. Ann Bot.2004; 94: 201-212.

Վիքիցեղերն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Հորթալեզու» հոդվածին։

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Հորթալեզու» հոդվածին։

Այս հոդվածի նախնական տարբերակը կամ նրա մասը վերցված է Հայկական համառոտ հանրագիտարանից, որի նյութերը թողարկված են՝ Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թույլատրագրի ներքո։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 6, էջ 589)։