Հոնիական օրդեր

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Արտեմիսի տաճարը Եփեսոսում
Հոնիական վեց խոյակներ, ճարտարապետների տեսանկյունից

Հոնիական օրդեր, Անտիկ Հունաստանի դասական երեք օրդերներից մեկը։ Մյուս երկուսը դորիականն ու կորնթականն են։ Այն զարգացել է գլխավորապես Հունաստանի փոքրասիական գաղութներում և կապված է ոչ միայն հույների այլև Մերձավոր Արևելքի ժողովուրդների ստեղծագործական ավանդույթների հետ։ Որպես օրդեր այն կազմավորվում է դորիական օրդերից հետո՝ մ․թ․ա․ 7-րդ դարի վերջում։

Նկարագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հոնիական օրդերին բնորոշ է համաչափությունների թեթևություն, ձևերի նրբագեղություն, վայելչություն և դեկորի հարստություն։ Ի տարբերություն դորիականի՝ հոնիական սյունն ուներ փոքրասիական խարիսխ՝ ատիկական տարբերակներով։

Սյունագլուխ, Էրեքթեոնի տաճարից, մ․թ․ա․ 5-րդ դար

Սյուներն ավելի բարակ և բարեկազմ էին, քան դորիականը (h=8-9d): Սյան բունը պատած էր 20-24 կիսաշրջան կամ էլիպսաձև կանելյուրներով, որոնց արանքում թողնվում էին նոր շերտեր՝ ճանապարհներ։ Սյան խոյակը կապ ունի փայտյա ենթահեծանային բարձիկների հետ։ Ճակատային կողմից երկու խոյակներին կողքից համապատասխանում են գլանաձև բարձիկներ։ Տարածական այս առանձնահատկությունը ստիպել է մշակել հատուկ խոյակներ անկյուններում տեղադրված սյուները պսակելու համար։ Միջսյունային հեռավորությունը դորիականի համեմատությամբ մեծ էր, իսկ երբ արխիտրավը փայտից էր (ինչպես օրինակ Հերայի տաճարը Սամոսում) այն հասնում է մինչև 8,5 մետր։

1 - անտաբլեմենտ 2- սյուն, 3 - սյունագլուխ, 4 - ֆրիզ , 5 - արխիտրավ , 6 - խոյակ, 7 - լիսեռ, 8 - հիմք, 9 - ստիլոբատ, 10 - պատվանդան

Զարգացած հոնիական օրդերի անտաբլեմենտը բաղկացած էր արխիտրավից, ֆրիզից և քիվից։ Առանձին դեպքերում բացակայում էր ֆրիզը (օրինակ, Աթենքի Ակրոպոլիսի Էրեքթեոնի տաճարի հարևան սյունասրահում)։ Արխիտրավը բաղկացած էր 3 անհավասար հարթություններից (ֆասցիներից), որոնք իրար նկատմամբ առաջ էին կարկառված։ Ֆրիզը սովորաբար զարդարվում էր զարդաքանդակներով։ Քիվի սալը հենվում էր ֆրիզի վերևում տեղավորված ատամնաշարի վրա և պսակվում ջրահավաք տաշտակով՝ սեմայով։ Արխայիկ շրջանի հոնիական տաճարները մեզ հասել են սահմանափակ թվով և ավերված վիճակում, գլխավորապես փոքրասիական գաղութներում։ Դրանց թվին են պատկանում Հերայինը՝ Սամոսում, Արտեմիսինը՝ Եփեսոսում և Ապոլոնինը՝ Միլետոսում։ Սրանք բոլորն էլ կառուցված են մ․թ․ա․ 6-րդ դարում և մարմարակերտ են։ Իրենց չափերով սրանք անհամեմատ մեծ էին Սելենուտի և Պոսեյդոնիայի տաճարներից, սակայն նրանց հետ ունեին ընդհանրություն[1]։

Առանձնահատկություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հոնիական օրդերի գլխավոր առանձնահատկությունը նրա խոյակների բազմազանությունն է, որը դարձել է տեսական քննարկումների պատճառ[2]։ Հունական վերածննդի մասին ամերիկյան քննարկումներում հունական ճարտարապետական վերածննդի ոճը ներկայացվում է որպես անխուսափելի երևույթ, որը առաջացել է երիտասարդ ազգի ցանկությամբ և պայմանավորված է եղել հունական իդեալներով[3]։

Պատկերասրահ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. Վարազդատ Հարությունյան, Հին աշխարհի ճարտարապետություն․ Երևան,1978
  2. "Geometric Methods of the 1500s for Laying Out the Ionic Volute" Արխիվացված 2005-12-28 Wayback Machine Denise Andrey and Mirko Galli, Nexus Network Journal, vol. 6 no. 2 (Autumn 2004), pp. 31-48. DOI 10.1007/s00004-004-0017-4.
  3. ((Rensselaer County Historical Society) "Architectural Styles in Rensselaer County" (New York Արխիվացված 2007-09-23 Wayback Machine); "Greece, the world's first democracy, seemed an appropriate philosophical reference point for a self-confident new republic." ((Old-House Journal), James C. Massey and Shirley Maxwell, "Greek Revival in America: From Tara to farmhouse temples." Արխիվացված 2007-12-14 Wayback Machine) are typical statements, selected almost at random from texts accessible on-line.

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]