Jump to content

Հյու Միլլեր

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Հյու Միլլեր
Դիմանկար
Ծնվել էհոկտեմբերի 10, 1802(1802-10-10)[1][2]
ԾննդավայրCromarty, Cromarty, Ռոս և Քրոմարթի, Հայլենդ, Շոտլանդիա, Մեծ Բրիտանիայի և Իռլանդիայի միացյալ թագավորություն
Մահացել էդեկտեմբերի 24, 1856(1856-12-24)[1][2] (54 տարեկան)
Մահվան վայրԷդինբուրգ, Շոտլանդիա, Մեծ Բրիտանիայի և Իռլանդիայի միացյալ թագավորություն
ԳերեզմանGrange Cemetery, Edinburgh
Քաղաքացիություն Մեծ Բրիտանիայի և Իռլանդիայի միացյալ թագավորություն
Մասնագիտություներկրաբան, գրող, խմբագիր և բուսաբան
ԱմուսինLydia Miller?[3]
ԵրեխաներHarriet Miller Davidson? և Hugh Miller?
 Hugh Miller Վիքիպահեստում

Հյու Միլլեր (անգլ.՝ Hugh Miller, հոկտեմբերի 10, 1802(1802-10-10)[1][2], Cromarty, Cromarty, Ռոս և Քրոմարթի, Հայլենդ, Շոտլանդիա, Մեծ Բրիտանիայի և Իռլանդիայի միացյալ թագավորություն - դեկտեմբերի 24, 1856(1856-12-24)[1][2], Էդինբուրգ, Շոտլանդիա, Մեծ Բրիտանիայի և Իռլանդիայի միացյալ թագավորություն), շոտլանդացի երկրաբան, գրող և բանահավաք[4][5]։

Կյանք և գործունեություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հյու Միլլեր

Միլլերը ծնվել է Կրոմարտիում՝ Հարիետ Ռայթի (1780-1863) և Հյու Միլլերի (1754-1807)՝ ծովափնյա առևտրի նավապետի երեք զավակներից առաջինը։ Երկու ծնողներն էլ Կրոմարտիի առևտրական և արհեստավոր ընտանիքներից էին[6]։ Նրա հայրը մահացել է 1807 թվականի նավաբեկության ժամանակ, և նրան դաստիարակել են մայրն ու հորեղբայրները[7]։ Նա կրթություն է ստացել ծխական դպրոցում, որտեղ, ըստ տեղեկությունների, ընթերցանության հանդեպ մեծ սեր է դրսևորել: Հենց այս դպրոցում է Միլլերը վիճաբանության մեջ մտել աֆրո-կարիբյան դասընկերոջ հետ, որի ժամանակ Միլլերը դանակահարել է նրա ազդրը: Հետագայում Միլլերը հեռացվել է դպրոցից՝ դրա հետ կապ չունեցող միջադեպի պատճառով[8]։ 17 տարեկանում նա աշակերտել է մի քարտաշի մոտ, և քարհանքերում իր աշխատանքից, ինչպես նաև մոտակայքի ափամերձ գծի երկայնքով զբոսանքներից ոգեշնչված նա սկսել է ուսումնասիրել երկրաբանություն: 1829 թվականին նա հրատարակել է բանաստեղծությունների մի հատոր, և շուտով ներգրավվել է քաղաքական և կրոնական հակասությունների մեջ՝ նախ կապված Բարեփոխումների օրինագծի հետ, այնուհետև Շոտլանդիայի եկեղեցու երկպառակության հետ, որը հանգեցրել է 1843 թվականի պառակտմանը[9]։

1834 թվականին նա դարձել է տեղի բանկերից մեկի հաշվապահը, իսկ հաջորդ տարի հրատարակել է իր «Տեսարաններն ու լեգենդները Շոտլանդիայի հյուսիսում» ստեղծագործությունը: 1837 թվականին նա ամուսնացել է մանկագիր Լիդիա Մաքենզի Ֆալկոներ Ֆրեյզերի հետ[10]։ 1840 թվականին Եկեղեցու հանրաճանաչ կուսակցությունը, որի հետ նա կապված էր, ստեղծել է Witness թերթը, և Միլլերն Էդինբուրգում նշանակվել է որպես խմբագիր․ պաշտոն, որը նա պահպանել է մինչև իր կյանքի վերջը: Նա ազդեցիկ գրող և խոսնակ էր վաղ շրջանի Ազատ Եկեղեցում[11]։ 1846 թվականից Witness թերթում նրան է միացել Ջեյմս Էյթքեն Ուայլին[12]։

Նրա երկրաբանական աշխատություններից են՝ «Հին կարմիր ավազաքարը» (1841), «Արարչի ոտնահետքերը» (1850 թ.), «Ժայռերի վկայությունը» (1857 թ.), «Հանրաճանաչ երկրաբանության էսքիզ»։ Այս գրքերից, հավանաբար, «Հին կարմիր ավազաքարը» ամենահայտնին է: Հին կարմիր ավազաքարը դեռ օգտագործվում է որպես տերմին՝ հավաքականորեն նկարագրելու նստվածքային ապարները, որոնք կուտակվել են Կալեդոնյան ծալքավորության արդյունքում, ուշ Սիլուրյան, Դևոնյան և Քարածխային ժամանակաշրջանի ամենավաղ շրջանում:

Միլլերը կարծում էր, որ Երկիրը ահռելի տարիք ունի, և որ այն բնակեցված է եղել բազմաթիվ տեսակներով, որոնք առաջացել և բնաջնջվել են, և որ այդ տեսակները հոմոլոգ են եղել։ Չնայած նա հավատում էր, որ տեսակների հաջորդականությունը ժամանակի ընթացքում առաջընթաց է գրանցել, նա չէր կարծում, որ ավելի ուշ տեսակները ծագել են ավելի վաղ տեսակներից: Նա հերքել է էպիկուրյան տեսությունը, ըստ որի նոր տեսակները երբեմն զարգանում են հողից, և տեսակների զարգացման Լամարկյան տեսությունը՝ ապացույցների բացակայության պատճառով։ Նա պնդում էր, որ այս ամենը ցույց է տալիս բարեգործ Արարչի անմիջական գործողությունը, ինչպես վկայում է Աստվածաշունչը․ տեսակների նմանությունները տիպերի դրսևորումներն են Աստվածային մտքում։ Նա ընդունել է Թոմաս Չալմերսի տեսակետը, որ Ծննդոցը սկսվում է երկրաբանական ժամանակաշրջանների հաշվարկմամբ և չի նշանակում, որ դրանցից յուրաքանչյուրը մի օր է։ Մեծ ջրհեղեղը Մերձավոր Արևելքի սահմանափակ անկումն էր: Երկրաբանությունը Միլլերին առաջարկել է Տեոլոգիական փաստարկի ավելի լավ տարբերակ, քան կարող էր ներկայացնել Ուիլյամ Փեյլին, և պատասխանել թերահավատների առարկություններին, ցույց տալով, որ կենդանի տեսակները չեն առաջացել պատահականորեն կամ անաչառ օրենքով[13]։

Նրա մասին կենսագրական ակնարկում սըր Դեյվիդ Բրյուսթերը նրան ներկայացրել է որպես բացառիկ անձնավորություն և նրա մասին ասել է.

 «Միսթր Միլլերը շոտլանդական գիտության պատմության մեջ այն եզակի անհատներից է, որոնք իրենց հանճարի ուժով և իրենց բնավորության բացառիկությամբ իրենց խոնարհ մասնագիտական աշխատանքից հասել են սոցիալական մասշտաբով համեմատաբար ավելի մեծ բարձունքների»:
- Բրյուսթեր (1851)[14]
Հյումիլլերիա սոսիալիսի բրածո մնացորդներ

Հիվանդություն և մահ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Միլլերի կիսանդրինՀեղինակ՝ Ուիլյամ ԲրոնդիՇոտլանդիայի ազգային դիմանկարների պատկերասրահ

1856 թվականի մեծ մասը Միլլերն ունեցել է ուժեղ գլխացավեր և հոգեկան անհանգստություն, և ամենահավանական ախտորոշումը հոգեկան դեպրեսիան էր: Վիկտորիանական բժշկությունը չի օգնել։ Նա վախենում էր, որ կարող է վնասել կնոջը կամ երեխաներին իրեն հետապնդող պատրանքների պատճառով։

1856 թվականի դեկտեմբերի 23-ի լույս 24-ի գիշերը, Պորտոբելլոյի Շռաբ Մաունթի իր տանը Միլլերն ինքնասպան է լինում՝ ատրճանակով կրակելով իր կրծքին։ Այդ գիշեր նա ավարտել էր տպիչների պատճենների ստուգումը երկրաբանության և քրիստոնեության մասին իր՝ «Ժայռերի վկայությունը» գրքի համար: Մահից առաջ նա գրել է մի բանաստեղծություն «Տարօրինակ, բայց իրական» վերնագրով[15]։ Նա մահացել է 1856 թվականի դեկտեմբերի 24-ին։

Ժառանգություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Թեև նա չուներ ակադեմիական վկայականներ, այսօր նա համարվում է Շոտլանդիայի վիկտորիանական դարաշրջանի ամենազդեցիկ պալեոնտոլոգներից մեկը, հատկապես գիտությունը լսարանի ավելի լայն շրջանակին հաղորդելու համար: Միլլերը բազմաթիվ նոր հայտնագործություններ է կատարել, այդ թվում՝ մի քանի սիլուրյան ծովային կարիճներ (էվրիպտերիդ դասի Հյումիլերիան անվանվել է նրա պատվին), և շատ դևոնյան ձկներ, ներառյալ մի քանի պլակոդերմներ (արթրոդիր Միլերոստեուսը նույնպես նրա պատվին է անվանվել), որոնց նկարագրել է իր հայտնի գրքերում: Նրա անունով են կոչվել նաև բրածո նոճի Հյումիլերիտները և պարարեպտիկ Միլերետտան: BP ընկերության շահագործման տակ գտնվող Հյուսիսային ծովի Միլլեր նավթահանքը կոչվել է Հյու Միլլերի անունով: Նրա պատվին է անվանվել նաև Հյու Միլլեր Փլեյսը, փողոց Էդինբուրգի Սթոքբրիջի գաղութների շրջանում:

Միլլերի կինը՝ Լիդիան, մեծ դեր է ունեցել նրա ժողովածուների որպես Witness թերթի բազմաթիվ հոդվածների և հրապարակային ելույթների գրքեր հետմահու հրատարակությունների խմբագրման և պահպանման գործում՝ այդպիսով նրա մահից ևս 50 տարի անց ձեռք բերելով ընթերցողների ավելի լայն շրջանակ: Նրա երկրորդ դուստրը՝ Հարիետ Միլլեր Դեյվիդսոնը բանաստեղծ էր, ով հոր ինքնասպանությունից հետո ամուսնացել է հոգևորականի հետ։ Նա տեղափոխվել է Ադելաիդա, որտեղ նրա ամուսինը նախարար էր, և երկու երկրներում էլ նա բանաստեղծություններ ու պատմվածքներ է հրատարակել ժուժկալության և ոգեշնչող հայրերի կողմից լքված դուստրերի մասին[16]։

Ստերլինգի Վոլեյս հուշարձանի հերոսների սրահում տեղադրված է Հյու Միլլերի կիսանդրին[17]։ Կրոմարտիում գտնվող նրա տունը բաց է որպես երկրաբանական թանգարան՝ մոտակա տարածքում հավաքված նմուշներով. 2008 թվականի շաբաթավերջին այդտեղ տեղի ունեցած միջոցառումը Լոնդոնի երկրաբանական հանրության երկու հարյուրամյակի տոնակատարությունների մի մասն էր[18][19]։

Հյու Միլլերի գերեզմանը, Գրանժ գերեզմանատուն

Հյու Միլլեր հետագիծը սկսվում է Կրոմարտիից մոտ 4կմ հարավ, Էթի Մեյնսի մոտ գտնվող գլխավոր ճանապարհի փոքր ավտոկայանտեղիից և ձգվում է մոտ 1 մղոն զառիթափ լանջով անտառի միջով դեպի առափնյա ափ՝ Էթի Հեյվենում, Մորե Ֆիրթ, որտեղ Միլերը սկսել է բրածոներ հավաքել: Այստեղ նա գտել է իր առաջին հանածո ամոնիտը, Ջուրասիկ ժայռերում: Ապաստարանն ի սկզբանե սաղմոնի ձկնորսական կայան է եղել և նախկին ձկնորսների հյուղակ, որը բաց է հանրության համար, ունի ցուցափեղկեր տարածքի երկրաբանության և Միլլերի բրածո հայտնագործությունների համար[20]։

Հիմնական աշխատություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կենսագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • The Life of Hugh Miller – A Sketch for Working Men (1862) The Compiler (Northern Daily Express)[21]
  • Peter Bayne (1871), The Life and Letters of Hugh Miller, Volume 1,[22] Volume 2[23]
  • Life of Hugh Miller (1880)[24]
  • Hugh Miller – A Critical Study (1905)[25]
  • George Rosie (1981), Hugh Miller: Outrage and Order, Mainstream Publishing, Edinburgh, 0-906391-17-2
  • Anderson, Lyall I. (2005) "Hugh Miller: introducing palaeobotany to a wider audience", in Bowden, A.J., Burek, C.V. & Wilding, R. (eds). History of Palaeobotany: Selected Essays. Geological Society, London, Special Publications, 241, 63 – 90.

Արվեստում և գրականության մեջ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ստյուարտ Քոնի Հյու Միլլեր պիեսը բեմադրվել է Նեթերբոու թատրոնում ՝ Էդինբուրգի փառատոնի Ֆրինջում 1988 թվականի օգոստոսին, իսկ գլխավոր դերում է եղել Ալեք Հեգին։ Միլլերը նաև ներկայացվել է Idlewild ֆիլմի Idea Track երգում[26]:

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մեջբերումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Encyclopædia Britannica
  3. ↑ WeChangEd
  4. ↑ Henderson, Lizanne (2003) "The Natural and Supernatural Worlds of Hugh Miller", in Celebrating the Life and Times of Hugh Miller. Scotland in the Early 19th Century Ed. Lester Borley. Cromarty Arts Trust. 0906265339. pp. 89–98.
  5. ↑ Wylie, James Aitken (1881). Disruption worthies: a memorial of 1843, with an historical sketch of the free church of Scotland from 1843 down to the present time. Edinburgh: T. C. Jack. էջեր 405–412. Վերցված է 18 August 2018-ին.
  6. ↑ Oxford Dictionary of National Biography (online ed.). Oxford University Press http://www.oxforddnb.com/view/article/18723. {{cite encyclopedia}}: Missing or empty |title= (օգնություն) (Subscription or UK public library membership required.)
  7. ↑ Brown, Thomas (1884). Annals of the Disruption: With Extracts from the Narratives of Ministers who Left the Scottish Establishment. Edinburgh: McNiven & Wallace. էջեր 460–462. Վերցված է 1 May 2017-ին.
  8. ↑ Alston, David (2021). Slaves and Highlanders: Silenced History of Scotland and the Caribbean (First ed.). Edinburgh University Press. էջեր 1. ISBN 9781474427302.
  9. ↑ Cousin, John William (1910). A Short Biographical Dictionary of English Literature. London: J. M. Dent & Co. Վերցված է 13 December 2007-ին.
  10. ↑ Marian McKenzie Johnston, 'Miller, Lydia Mackenzie Falconer (bap. 1812, d. 1876)', Oxford Dictionary of National Biography, Oxford University Press, 2004; online edn, January 2008 accessed 8 December 2014
  11. ↑ Miller, Hugh (1871). The Headship of Christ and the Rights of the Christian People (5th ed.). Edinburgh: William P. Nimmo. Վերցված է 1 May 2017-ին.
  12. ↑ Ewing, William Annals of the Free Church
  13. ↑ Miller, Hugh (1857) Testimony of the Rocks, Lecture Five, et passim.
  14. ↑ The Foot-prints of the Creator: Or, The Asterolepis of Stromness (1851), Harvard University, Department of Geological Sciences. Hugh Miller: Sketches of His Life and Writings, p. 14
  15. ↑ Sharp, Robert Farquharson (1904). A Dictionary of English Authors: Biographical and Bibliographical. K. Paul, Trench, Trübner & Company, Limited. էջ 198.
  16. ↑ W. G. Blaikie, 'Davidson, Harriet Miller (1839–1883)', rev. Pam Perkins, Oxford Dictionary of National Biography, Oxford University Press, 2004 accessed 8 December 2014
  17. ↑ Carter, Owain F. (2002) The Wallace Monument. tesco.net
  18. ↑ Hugh Miller Museum & Birthplace Cottage Museum. National Trust for Scotland
  19. ↑ "Local hero's shores 'fossil rich'". BBC News. 12 April 2008.
  20. ↑ Davidson, John (24 May 2011). «A steep descent into ancient Black Isle history: Features: Active-Outdoors». Inverness Courier. Արխիվացված է օրիգինալից 4 October 2013-ին. Վերցված է 1 October 2013-ին., supplemented by information from notice boards at the car park and in the bothy. See also WalkHighlands.
  21. ↑ The life of Hugh Miller, a sketch for working men. London: Samuel W. Partridge. 1862. Վերցված է 1 May 2017-ին.
  22. ↑ Bayne, Peter (1871). The life and letters of Hugh Miller Volume 1. London: Strahan. Վերցված է 19 February 2019-ին.
  23. ↑ Bayne, Peter (1871). The Life and Letters of Hugh Miller Volume 2. London: Strahan and Co. Վերցված է 19 February 2019-ին.
  24. ↑ Watson, Jean L. (1880). Life of Hugh Miller. Edinburgh: James Gemmel. Վերցված է 1 May 2017-ին.
  25. ↑ Mackenzie, William Mackay (1905). Hugh Miller; a critical study. London: Hodder and Stoughton. Վերցված է 1 May 2017-ին.
  26. ↑ review of Hugh Miller by Julie Morrice, The List, Issue 75, 26 August - 1 September 1988, pp. 22 & 26

Աղբյուրներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գրականություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • Kerr, John (1962), The Last Scotchman, in Gordon, Giles and Scott-Moncrieff, Michael (eds.), New Saltire 3: Spring 1962, The Saltire Society, Edinburgh, pp. 11–15.

Արտաքին հղումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Վիիքպահեստ
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Հյու Միլլեր» հոդվածին։
 ⛭ 
  Թեմատիկ կայքեր
Բառարաններ և հանրագիտարաններ
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Հյու_Միլլեր&oldid=10254859» էջից