Հյուսվածքային հեղուկ
Հյուսվածքային հեղուկ, օրգանիզմի ներքին միջավայրի բաղադրամաս, որը գտնվում է արյունատար անոթների ու բջիջների միջև[1], կազմությամբ նման է պլազմային և ծառայում է որպես միջբջջային նյութ օրգանիզմի համար։
Հյուսվածքային հեղուկն անգույն է, թափանցիկ։ Այն ձևավորվում է արյան հեղուկ մասից՝ պլազմայից, որն արյունատար անոթների պատերի միջով անցնում է միջբջջային տարածություն։ Հյուսվածքային հեղուկի և արյան միջև տեղի է ունենում նյութափոխանակություն. արյունից սննդանյութերն սկզբում անցնում են հյուսվածքային հեղուկ, ապա՝ բջիջներ, իսկ բջիջների կենսագործունեության արգասիքները տեղաշարժվում են հակառակ ուղղությամբ՝ բջիջներից դեպի հյուսվածքային հեղուկ, ապա արյուն։ Հյուսվածքային հեղուկի մի մասն անցնում է ավշային անոթներ և վերածվում ավշի։
Մարդու օրգանիզմում պարունակվում է շուրջ 11 լիտր հյուսվածքային հեղուկ։
Ձևավորում ու հեռացում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Պլազման և հյուսվածքային հեղուկը ունեն նման քիմիական բաղադրություն։ Պլազման արյան գլխավոր բաղադրիչն է և հյուսվածքային հեղուկի հետ կապված է անցքերով և մազանոթների էնդոթելերով։
Ձևավորում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հիդրոստատիկ ճնշումը առաջանում է սրտի կծկումների պատճառով, որը ջուրը դուրս է մղում անոթներից։
Ջրային պոտենցիալը առաջանում է մազանոթներով անցնող լուծույթների քիչ քանակության պատճառով։ Հեղուկի այսպիսի կուտակման պատճառով առաջանում է օսմոտիկ ճնշում։ Ջուրը բարձր կոնցենտրացիյից անոթների արտաքին կողմից անցնում է ներսը, որտեղ առկա է ցածր կոնցենտրացիա՝ ձգտելով հավասարակշռության։ Օսմոտիկ ճնշումը ջուրը նորից վերադարձնում է անոթներ։ Քանի որ մազանոթներով արյունն անընդհատ հոսում է, երբեք հավասարակշռություն չի հաստատվում։
Երկու ուժերի միջև հավասարակշրությունը տարբեր է մազանոթների տարբեր հատվածներում։ Զարկերակային հատվածի վերջում մեծ է հիդրոստատիկ ճնշումը, այդ պատճառով ջուրը և մյուս լուծույթներն անցնում են հյուսվածքային հեղուկի մեջ։ Երակային հատվածի վերջում մեծ է օսմոտիկ ճնշումը, այդ պատճառով նյութերն անցնում են մազանոթներ։ Այս տարբերությունը բացատրվում է արյան հոսքի ուղղությամբ և լուծույթներում հավասարակշրության բացակայությամբ։
Ավելորդ հյուսվածքային հեղուկի հեռացում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հյուսվածքային հեղուկի չի կուտակվում հյուսվածքների բջիջների շուրջ, որովհետև ավշային համակարգը շարժման մեջ է դնում հյուսվածքային հեղուկը։ Հյուսվածքային հեղուկն անցնում է ավշային անոթների միջով և վերադառնում արյան մեջ։
Երբեմն հյուսվածքային հեղուկը չի վերադառնում արյան մեջ, այլ կուտակվում է, և առաջանում են այտուցներ (հաճախ ոտնաթաթի ու կոճի շրջանում)։
Քիմիական բաղադրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հյուսվածքային հեղուկը բաղկացած է ջրից, ամինաթթուներից, շաքարից, ճարպաթթուներից, կոֆերմենտներից, հորմոններից, նեյրոմեդիատորներից, աղերից, ինչպես նաև բջիջների կենսագործունեության արգասիքներից։ Հյուսվածքային հեղուկի քիմիական բաղադրությունը կախված է հյուսվածքների բջիջների և արյան միջև կատարվող նյութափոխանակությունից։ Դա նշանակում է, որ հյուսվածքային հեղուկը տարբեր հյուսվաքքներում ունի տարբեր բաղադրություն։
Արյան ոչ բոլոր բաղադրիչներն են անցնում հյուսվածքի մեջ։ Էրիթրոցիտները, թրոմբոցիտները և պլազմայի սպիտակուցները չեն կարող անցնել արյունատար անոթների պատերը։ Ստացված խառնուրդը, որը անցնում է նրանց միջով, հիմնականում արյան պլազման է առանց սպիտակուցների։ Հյուսվածքային հեղուկը պարունակում է նաև մի քանի տիպի լեյկոցիտներ, որոնք կատարում են պաշտպանական ֆունկցիա։
Գործառույթներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հյուսվածքային հեղուկը շրջապատում է հյուսվածքների բջիջները, ինչը հնարավորություն է տալիս բջիջներին մատակարարել անհրաժեշտ նյութերը և հեռացնել նյութափոխանակության արգասիքները։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ Wiig Helge, Swartz Melody A. (2012)։ «Interstitial Fluid and Lymph Formation and Transport: Physiological Regulation and Roles in Inflammation and Cancer»։ Physiological Reviews (American Physiological Society) 92 (3): 1005–1060։ ISSN 0031-9333։ PMID 22811424։ doi:10.1152/physrev.00037.2011
Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Marieb, Elaine N. (2003)։ Essentials of Human Anatomy & Physiology (Seventh Edition ed.)։ San Francisco: Benjamin Cummings։ ISBN 0-8053-5385-2
- Тканевая жидкость // Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978.
| ||||||||||
