Հյուսիսային Խարթում

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Քաղաք
Հյուսիսային Խարթում
արաբ․՝ خرطوم بحري‎‎
Տեսարան Հյուսիսային Խարթումի արդյունաբերական գոտուց
ԵրկիրՍուդան Սուդան
Ներքին բաժանումԴրոշաբ
Այլ անվանումներԽարթում Բահրի (արաբ․՝ بحري‎‎)
Բնակչություն936 349 մարդ (2012)
Ագլոմերացիա6 424 176
Ժամային գոտիUTC+3
Հյուսիսային Խարթում (Սուդան)##
Հյուսիսային Խարթում (Սուդան)

Հյուսիսային Խարթում[1] կամ Խարթում Բահրի (արաբ․՝ خرطوم بحري, بحري‎‎), խոշոր արդյունաբերական քաղաք Սուդանում։ Գտնվում է Կապույտ Նեղոսի աջափյան հատվածում` Կապույտ Նեղոս և Սպիտակ Նեղոս գետերի միախառնման տեղում։ Բնակչությունը՝ 936 349 մարդ (2012 թվականի դրությամբ)։ Խարթում և Օմդուրման քաղաքների հետ միասին այն ձևավորում է այսպես կոչված «եռյակ քաղաք» (ագլոմերացիա)[2][3]։

Անվանում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Խարթում անվանումն առաջացել է Սպիտակ և Կապույտ Նեղոսների միախառնման տեղում գոյացած այն հրվանդանի անունից, որտեղ 1820֊ական թվականներին հիմնադրվել է քաղաքը։ Այդ հրվանդանն անվանում էին Ռաս էլ֊Խարթում, որն արաբերեն նշանակում է «փղի կնճիթի ծայր», այսինքն՝ միջագետքի կնճիթաձև նեղացում։ Այստեղից էլ Հյուսիսային Խարթումի անվանումը[4][5]։

Աշխարհագրություն և կլիմա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Աշխարհագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հյուսիսային Խարթումը գտնվում է Խարթումին մոտ՝ Սպիտակ և Կապույտ Նեղոս գետերի միախառնման տեղում, Կապույտ Նեղոսի (հետագայում` Նեղոս) աջ՝ արևելյան ափին, կենտրոնական Սուդանում։ Քաղաքը միացված է կամուրջներով Խարթումի և Օմդուրմանի հետ։ Բարձրությունը ծովի մակարդակից 390 մետր է[2]։

Կլիմա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կլիման արևադարձային է, հունվարին միջին ջերմաստիճանը՝ 23 °C է, հուլիսին՝ 34 °C, տեղումների քանակը տարեկան 160 մմ է[6][7]։

Հյուսիսային Խարթումի կլիմայական տվյալները
Ամիս հունվ փետ մարտ ապր մայ հուն հուլ օգոս սեպ հոկ նոյ դեկ Տարի
Ռեկորդային բարձր °C (°F) 31
(88) 		34
(93) 		37
(99) 		41
(106) 		42
(108) 		42
(108) 		39
(102) 		37
(99) 		39
(102) 		40
(104) 		36
(97) 		32
(90) 		42
(108)
Ռեկորդային ցածր °C (°F) 17
(63) 		18
(64) 		21
(70) 		25
(77) 		28
(82) 		29
(84) 		27
(81) 		26
(79) 		27
(81) 		27
(81) 		22
(72) 		18
(64) 		17
(63)
Տեղումներ մմ (դյույմ) 7
(0.28) 		31.4
(1.236) 		33.1
(1.303) 		3
(0.12) 		4.1
(0.161) 		7.4
(0.291) 		30.4
(1.197) 		36.9
(1.453) 		18.7
(0.736) 		7.5
(0.295) 		5.2
(0.205) 		28.8
(1.134) 		213.5
(8.411)
Միջին օրական արևային ժամ 11.5 11.5 12 12.5 13 13 13 12.5 12 12 11.5 11 12.13
աղբյուր: Բնապահպանական տեղեկատվության ազգային կենտրոններ(անգլ.)[8]

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հյուսիսային Խարթումը մինչև 1903 թվականը կոչվել է Հալֆայա։ Զարգացվել է որպես Խարթումի հյուսիսային արվարձան, որի հետ միացված է կամուրջով և տրամվայով[9]։

1998 թվականին ամերիկյան դեսպանատների ռմբակոծումից հետո ԱՄՆ-ը` մեղադրելով իսլամական ծայրահեղական «Ալ-Կաիդա» կազմակերպությանը, օգոստոսի 20-ին թևավոր հրթիռներով պատասխան հարված է հասցրել Աֆղանստանի «Ալ-Կաիդա» ճամբարներին և Հյուսիսային Խարթումի «Ալ-Շիֆա» դեղագործական գործարանին։ ԱՄՆ-ի կողմից Ալ-Շիֆա գործարանի ոչնչացման պատճառները մի քանիսն էին՝ ներառյալ ենթադրյալ կապերը գործարանի սեփականատերերի և «Ալ-Կաիդայի» միջև[10]։

Բնակչություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հյուսիսային Խարթումում բնակվում է մոտավորապես 1.184.000 մարդ (2016 թվականի դրությամբ)։ Վերջին մի քանի տասնամյակների ընթացքում քաղաքի ժողովրդագրությունը փոխվել է` պայմանավորված սուդանական տարբեր էթնիկ խմբերի աճով, ովքեր ապրում են քաղաքում և հարակից քաղաքներում, ինչպես նրա հնագույն բնակիչները` հայերը, հույները և ղպտիները։ Վերջիներս հարմարվել են ծովային միջավայրին և միավորվել նրա համայնքում։ Նրանց մեծ մասը աշխատում է հյուսիսային ծայրամասերում` գյուղատնտեսության և անասնաբուծության ոլորտում, մյուսներն աշխատում են արդյունաբերությունում, քանի որ այն ռազմավարական արդյունաբերության համար պետության ամենամեծ արդյունաբերական գոտին է։ Նրանք աշխատում են նաև հիդրոէլեկտրակայաններում[11], նավթավերամշակման գործարաններում և առևտրում[12]։

Հյուսիսային Խարթում քաղաքի հիմնական բնակչության աճը բնութագրող աղյուսակ[13]
Թվական 1956 1973 1983 1993 2008 2010 2012 2016
Բնակչություն 39.100 150.989 341.155 700.887 889.000 904.170 936 349 1.184.000

Տնտեսություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հյուսիսային Խարթումը երկրի հիմնական արդյունաբերական կենտրոնն է, արդյունաբերական մայրաքաղաքը։ Այստեղ տեղակայված են հիմնական ձեռնարկությունները (ներառյալ երկաթուղային արհեստանոցները, գետի նավերի նավաշինարանը, թեթև, սննդի, վերամշակման և մետաղագործության, դեղագործական և տեքստիլ արդյունաբերության ձեռնարկությունները)։ Հյուսիսային Խարթումը բամբակի, հացահատիկի, մրգերի և ընտանի չորքոտանի կենդանիների, գյուղատնտեսական առևտրի կենտրոն է։ Արդյունաբերության բնագավառները ներառում են դաբաղում, գարեջրագործություն և գյուղատնտեսության արտադրանքի առաջնային վերամշակում[14]։

Դեպի արևելք՝ Կապույտ Նեղոսի երկայնքով արագորեն աճում է քաղաքի հարուստ արվարձանը[14]։

Պատկերասրահ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Հյուսիսային Խարթումը Կապույտ Նեղոսի ափին
    Հյուսիսային Խարթումը Կապույտ Նեղոսի ափին
  • Ալֆալիդի մզկիթը
    Ալֆալիդի մզկիթը

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ Կոմիկով Ա․ Մ․, ed. (1986). Արտասահմանյան երկրների աշխարհագրական անվանումների բառարան (ռուսերեն). Մոսկվա: Նեդրա. էջ 327.
  2. ↑ 2,0 2,1 «СЕВЕРНЫЙ ХАРТУМ • Большая российская энциклопедия - электронная версия». bigenc.ru. Արխիվացված է օրիգինալից 2021 թ․ հունիսի 19-ին. Վերցված է 2020 թ․ օգոստոսի 6-ին.
  3. ↑
    Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 5, էջ 43)։
  4. ↑ Հ. Ղ. Գրգեարյան, Ն. Մ. Հարությունյան (1987). Աշխարհագրական անունների բառարան. Երևան: «Լույս».
  5. ↑ Хартум(ռուս.)
  6. ↑ Խարթում(ռուս.) հոդվածը Սովետական մեծ հանրագիտարանում 
  7. ↑ «Khartoum North Historical Weather». WorldWeatherOnline.com. Վերցված է 2020 թ․ օգոստոսի 8-ին.
  8. ↑ «National Centers for Environmental Information (NCEI) formerly known as National Climatic Data Center (NCDC)». www.ncdc.noaa.gov. Վերցված է 2020 թ․ օգոստոսի 8-ին. {{cite web}}: Text "NCEI offers access to the most significant archives of oceanic, atmospheric, geophysical and coastal data." ignored (օգնություն)
  9. ↑ «Северный Хартум - это... Что такое Северный Хартум?». Словари и энциклопедии на Академике (ռուսերեն). Վերցված է 2020 թ․ օգոստոսի 7-ին. {{cite web}}: |first= missing |last= (օգնություն)
  10. ↑ «Страны мира - Судан - Хартум». info-country.ru. Վերցված է 2020 թ․ օգոստոսի 8-ին.
  11. ↑ «Вторые периодические доклады государств-участников, подлежащие представлениюв 2003 году. Электроэнергетика и электрификация сельских районов». docstore.ohchr.org (ռուսերեն). Վերցված է 2020 թ․ օգոստոսի 14-ին.
  12. ↑ «الموقع الرسمي للبروفيسور محمد ابراهيم ابو سليم». web.archive.org. 2013 թ․ նոյեմբերի 23. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ նոյեմբերի 23-ին. Վերցված է 2020 թ․ օգոստոսի 6-ին.
  13. ↑ Բնակչությունը ըստ տարիների(գերմ.)
  14. ↑ 14,0 14,1 «Северный Хартум, город - Судан». tochka-na-karte.ru. Վերցված է 2020 թ․ օգոստոսի 8-ին.

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Հյուսիսային Խարթում» հոդվածին։
 ⛭ 
  Թեմատիկ կայքեր
Բառարաններ և հանրագիտարաններ
Չափորոշչային վերահսկողություն
LCCN: n2015042454 · VIAF: 316551251 · WorldCat VIAF: 316551251
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Հյուսիսային_Խարթում&oldid=9789565» էջից