Հիդրօքսիապատիտ

Հիդրօքսիապատիտի միավոր բջջի կեսի 3D պատկերացում՝ ռենտգենյան բյուրեղագրությունից

Հիդրօքսիապատիտ (IMA անվանումը՝ հիդրօքսիլապատիտ^[1]) (Hap, HAp կամ HA) կալցիումի ապատիտի բնական հանքային ձևն է՝ Ca₁₀(PO₄)₆(OH)₂ բանաձևով, հաճախ գրված նշելու, որ բյուրեղային միավորի բջիջը բաղկացած է երկու միավորից^[2]։ Այն բարդ ապատիտային խմբի հիդրոքսիլ վերջնական անդամն է: Այն իոնը կարող է փոխարինվել ֆտորով կամ քլորիդով՝ առաջացնելով ֆտորապատիտ կամ քլորապատիտ։ Այն բյուրեղանում է վեցանկյուն բյուրեղային համակարգում: Մաքուր հիդրօքսիապատիտ փոշի սպիտակ է: Այնուամենայնիվ, բնական ապատիտները կարող են ունենալ նաև շագանակագույն, դեղին կամ կանաչ գույներ, որոնք համեմատելի են ատամնաբուժական ֆտորոզի գունաթափման հետ: Մարդու ոսկորների մինչև 50% ծավալը և 70% քաշը հիդրօքսիապատիտի փոփոխված ձև է, որը հայտնի է որպես ոսկրային հանքանյութ^[3]։ Գազավորված կալցիումի պակասով հիդրօքսիապատիտը հիմնական հանքանյութն է, որից կազմված են ատամների էմալը և դենտենը։ Հիդրօքսիապատիտի բյուրեղները հայտնաբերվում են նաև պաթոլոգիական կալցիֆիկացումներում, ինչպիսիք են կրծքագեղձի ուռուցքներում^[4], ինչպես նաև սոճու գեղձի (և ուղեղի այլ կառույցների) ներսում գտնվող կալցիֆիկացիաներում, որոնք հայտնի են որպես կորպորա արենասեա կամ «ուղեղի ավազ»^[5]։

Քիմիական սինթեզ

Հիդրօքսիապատիտը կարող է սինթեզվել մի քանի մեթոդներով^[6], ինչպիսիք են թաց քիմիական նստեցումը, բիոմիմետիկ նստվածքը, սոլ-գել ճանապարհը (խոնավ-քիմիական տեղումներ) կամ էլեկտրադեպոզիցիա։ Հիդրօքսիապատիտի նանոբյուրեղային կախոցը կարող է պատրաստվել թաց քիմիական տեղումների ռեակցիայի միջոցով՝ հետևելով ստորև նշված ռեակցիայի հավասարմանը^[7]՝

10Ca(OH)₂ + 6H₃PO₄ → Ca₁₀(PO₄)₆(OH)₂ + 18H₂O

Հիդրօքսիապատիտը սինթետիկորեն կրկնօրինակելու ունակությունն ունի անգնահատելի կլինիկական հետևանքներ, հատկապես ստոմատոլոգիայում։ Յուրաքանչյուր տեխնիկա տալիս է հիդրօքսիապատիտի բյուրեղներ տարբեր բնութագրերով, ինչպիսիք են չափը և ձևը։ Այս տատանումները ընդգծված ազդեցություն ունեն միացության կենսաբանական և մեխանիկական հատկությունների վրա, և, հետևաբար, այս հիդրօքսիապատիտային արտադրանքներն ունեն տարբեր կլինիկական կիրառություն։

Ծանոթացրություններ

↑ «The official IMA-CNMNC List of Mineral Names». International Mineralogical Association: COMMISSION ON NEW MINERALS, NOMENCLATURE AND CLASSIFICATION. Վերցված է 2023 թ․ օգոստոսի 24-ին.
↑ Singh, Anamika; Tiwari, Atul; Bajpai, Jaya; Bajpai, Anil K. (2018 թ․ հունվարի 1), Tiwari, Atul (ed.), «3 – Polymer-Based Antimicrobial Coatings as Potential Biomaterials: From Action to Application», Handbook of Antimicrobial Coatings (անգլերեն), Elsevier, էջեր 27–61, doi:10.1016/b978-0-12-811982-2.00003-2, ISBN 978-0-12-811982-2, Վերցված է 2020 թ․ նոյեմբերի 18-ին
↑ Junqueira, Luiz Carlos; José Carneiro (2003). Foltin, Janet; Lebowitz, Harriet; Boyle, Peter J. (eds.). Basic Histology, Text & Atlas (10th ed.). McGraw-Hill Companies. էջ 144. ISBN 978-0-07-137829-1. «Inorganic matter represents about 50% of the dry weight of bone ... crystals show imperfections and are not identical to the hydroxylapatite found in the rock minerals»
↑ Haka, Abigail S.; Shafer-Peltier, Karen E.; Fitzmaurice, Maryann; Crowe, Joseph; Dasari, Ramachandra R.; Feld, Michael S. (2002 թ․ սեպտեմբերի 15). «Identifying microcalcifications in benign and malignant breast lesions by probing differences in their chemical composition using Raman spectroscopy». Cancer Research. 62 (18): 5375–5380. ISSN 0008-5472. PMID 12235010.
↑ Angervall, Lennart; Berger, Sven; Röckert, Hans (2009). «A Microradiographic and X-Ray Crystallographic Study of Calcium in the Pineal Body and in Intracranial Tumours». Acta Pathologica et Microbiologica Scandinavica. 44 (2): 113–19. doi:10.1111/j.1699-0463.1958.tb01060.x. PMID 13594470.
↑ Ferraz, M. P.; Monteiro, F. J.; Manuel, C. M. (2004). «Hydroxylapatite nanoparticles: A review of preparation methodologies». Journal of Applied Biomaterials & Biomechanics. 2 (2): 74–80. PMID 20803440.
↑ Bouyer, E.; Gitzhofer, F.; Boulos, M. I. (2000). «Morphological study of hydroxylapatite nanocrystal suspension». Journal of Materials Science: Materials in Medicine. 11 (8): 523–31. doi:10.1023/A:1008918110156. PMID 15348004. S2CID 35199514.

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Հիդրօքսիապատիտ» հոդվածին։

[IMA_names-1] «The official IMA-CNMNC List of Mineral Names». International Mineralogical Association: COMMISSION ON NEW MINERALS, NOMENCLATURE AND CLASSIFICATION. Վերցված է 2023 թ․ օգոստոսի 24-ին.

[2] Singh, Anamika; Tiwari, Atul; Bajpai, Jaya; Bajpai, Anil K. (2018 թ․ հունվարի 1), Tiwari, Atul (ed.), «3 – Polymer-Based Antimicrobial Coatings as Potential Biomaterials: From Action to Application», Handbook of Antimicrobial Coatings (անգլերեն), Elsevier, էջեր 27–61, doi:10.1016/b978-0-12-811982-2.00003-2, ISBN 978-0-12-811982-2, Վերցված է 2020 թ․ նոյեմբերի 18-ին

[3] Junqueira, Luiz Carlos; José Carneiro (2003). Foltin, Janet; Lebowitz, Harriet; Boyle, Peter J. (eds.). Basic Histology, Text & Atlas (10th ed.). McGraw-Hill Companies. էջ 144. ISBN 978-0-07-137829-1. «Inorganic matter represents about 50% of the dry weight of bone ... crystals show imperfections and are not identical to the hydroxylapatite found in the rock minerals»

[4] Haka, Abigail S.; Shafer-Peltier, Karen E.; Fitzmaurice, Maryann; Crowe, Joseph; Dasari, Ramachandra R.; Feld, Michael S. (2002 թ․ սեպտեմբերի 15). «Identifying microcalcifications in benign and malignant breast lesions by probing differences in their chemical composition using Raman spectroscopy». Cancer Research. 62 (18): 5375–5380. ISSN 0008-5472. PMID 12235010.

[5] Angervall, Lennart; Berger, Sven; Röckert, Hans (2009). «A Microradiographic and X-Ray Crystallographic Study of Calcium in the Pineal Body and in Intracranial Tumours». Acta Pathologica et Microbiologica Scandinavica. 44 (2): 113–19. doi:10.1111/j.1699-0463.1958.tb01060.x. PMID 13594470.

[6] Ferraz, M. P.; Monteiro, F. J.; Manuel, C. M. (2004). «Hydroxylapatite nanoparticles: A review of preparation methodologies». Journal of Applied Biomaterials & Biomechanics. 2 (2): 74–80. PMID 20803440.

[7] Bouyer, E.; Gitzhofer, F.; Boulos, M. I. (2000). «Morphological study of hydroxylapatite nanocrystal suspension». Journal of Materials Science: Materials in Medicine. 11 (8): 523–31. doi:10.1023/A:1008918110156. PMID 15348004. S2CID 35199514.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]