Jump to content

Հերենիոս Էտրուսկոս

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Հերենիոս Էտրուսկոս
Դիմանկար
Ծնվել էմիգուցե 227[1]
ԾննդավայրՊանոնիա, Հռոմեական կայսրություն
Մահացել էհուլիսի 1, 251[1]
Մահվան վայրՌազգրադ, Բուլղարիա
ՔաղաքացիությունՀին Հռոմ
Մասնագիտությունքաղաքական գործիչ
Ծնողներհայր՝ Decius?, մայր՝ Herennia Etruscilla?
Զբաղեցրած պաշտոններՀռոմի կայսր և հինհռոմեացի սենատոր
 Herennius Etruscus Վիքիպահեստում

Քվինտոս Հերենիոս Էտրուսկոս Մեսիոս Դեցիոս (լատ. Quintus Herennius Etruscus Messius Decius; պատմագրության մեջ՝ Հերենիուս Էտրուսկուս, լատ.՝ Herennius Etruscus, միգուցե 227[1], Պանոնիա, Հռոմեական կայսրություն - հուլիսի 1, 251[1], Ռազգրադ, Բուլղարիա), հռոմեական կայսր, եղել է հոր՝ Դեցիուս Տրայանոսի գահակիցը 251 թվականին։

Կենսագրություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ինչպես Երրորդ դարի ճգնաժամի շատ կայսրերի դեպքում, Դեցիոս Տրայանոսի և նրա որդիների մասին պահպանված տեղեկությունների մեծ մասը ուշ շրջանի է և միշտ չէ, որ հուսալի է։ Եթե «Ավգուստայի պատմությունը» երբևէ ներառել է Դեցիոսների կենսագրությունները, դրանք այժմ անհայտ են[2]:

Քվինտոս Հերենիոս Էտրուսկոս Մեսիոս Դեցիոսը ծնվել է Պաննոնիայում 220-230 թվականների միջև[2]: Նրա հայրը զորավար Դեկիոս Տրայանոսն էր, որը սերում էր նահանգային արիստոկրատիայից, իսկ մայրը՝ հին էտրուսկյան սենատորական Հերենիա Էտրուսցիլլա ընտանիքի ներկայացուցիչ էր[3][4]: Նա ուներ նաև կրտսեր եղբայր՝ Հոստիլիան անունով[2]: 249 թվականին Էտրուսկոսի հայրը հռչակվեց կայսր, որից հետո նա հաղթանակ տարավ այն ժամանակվա իշխող Փիլիպոս I Արաբի նկատմամբ, որը մահացավ մարտադաշտում[4]:

Հերենիոս Էտրուսկոսը բավականաչափ մեծ էր հոր գահակալության տարիներին զինվորական ծառայության անցնելու համար[5]: 250 թվականին նա ստացավ կայսր և «Princeps iuventutis» (լատիներեն՝  princeps iuventutis) տիտղոսները[2]: Հերենիոս Էտրուսկոսը, ըստ երևույթին, ստվերում թողեց իր կրտսեր եղբորը: Իր գահակալության ավարտին Դեցիոս Տրայանոսը իր ավագ որդուն բարձրացրեց Օգոստոսի կոչման, որը Հոստիլիանը չէր կարողացել ստանալ, երբ նրա հայրն ու եղբայրը ողջ էին[2]: Հերենիոս Էտրուսկոսը նաև ծառայել է որպես սովորական կոնսուլ 251 թվականին՝ հոր հետ միասին[6]:

Դեկիոսի օրոք քրիստոնյաների հալածանքներին Հերենիոս Էտրուսկոսի մասնակցության վերաբերյալ որևէ կոնկրետ բան չի կարելի ասել[2]:

Դանուբի սահմանին անկայունության մասին մտահոգությունը մեծ մտահոգություն էր Դեկիոսի և նրա որդիների համատեղ գահակալության ընթացքում, մինչև այն աստիճան, որ Դեկիոսը, Հռոմեական պետության վերահսկողությունը ստանձնելուց կարճ ժամանակ անց, Հերենիոս Էտրուսկոսին ուղարկեց Իլլիրիա[7]: Կարպների և գոթերի կողմից Դակիա և Մոզիա լուրջ ներխուժումներից հետո Դեկիոս Տրայանոսը և Հերենիոս Էտրուսկոսը գլխավորեցին արշավախումբ գոթերի թագավոր Կնիվայի դեմ: Բարբարոսները, իրենց հաջող արշավանքներից ավարով բեռնված, արդեն տուն էին վերադառնում, երբ 251 թվականի հուլիսի 1-ին (ժամանակակից բուլղարական Ռազգրադ քաղաքի մոտակայքում) հանդիպեցին հռոմեացիներին Աբրիտուս ամրոցի պարիսպներից հարավ գտնվող տարածքում[2]:

Կնիվային հաջողվեց իր հակառակորդներին գրավել ճահճոտ տարածք, որից հետո առավելությունը անցավ գոթերին։ Թագավորը իր զորքերը բաժանեց մի քանի մարտավարական խմբերի, որոնք շրջապատեցին հռոմեական բանակը և գրեթե ամբողջությամբ ոչնչացրին այն։ Հերենիոս Էտրուսկոսը գտնվում էր առաջնագծում և ճակատամարտի հենց սկզբում թշնամու նետից դեմքին հարված ստացավ[8]: Երբ լեգեոնականները փորձեցին մխիթարել Դեկիոսին, նա «քաջաբար ասաց նրանց, որ մեկ զինվորի (այսինքն՝ իր որդու) կորուստը նրան փոքր կորուստ է թվացել»[9]:

Այսպիսով, Դեցիուսը և Հերենիոս Էտրուսկոսը դարձան առաջին հռոմեական կայսրերը, որոնք զոհ գնացին արտաքին թշնամու ձեռքով մարտի դաշտում։ Փրկված զինվորները կայսր հռչակեցին զորավար Տրեբոնիանուս Գալուսին։ Պատմաբան Ռոնալդ Սայմը Էտրուսկոսի և նրա հոր մահը համեմատել է Հանրապետության դարաշրջանի երկու Դեցիուսների հետ, «որոնք մեկ սերնդի ընթացքում երկուսն էլ զոհաբերեցին իրենց՝ Հանրապետության համար հաղթանակ ապահովելու համար»[10]: Եվտրոպիոսի խոսքով՝ Էտրուսկոսը աստվածացվել է[11], սակայն դեռևս որևէ ապացույց չկա այս պնդումը հաստատելու համար[12]:

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 Fuhrmann, 2001
  3. ↑ McMahon R. «Another View of Trajan Decius». An Online Encyclopedia of Roman Emperors (անգլերեն). 2009. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ օգոստոսի 5-ին.
  4. ↑ 4,0 4,1 Nathan G. «Trajan Decius (249—251 A.D.) and Usurpers During His Reign». An Online Encyclopedia of Roman Emperors (անգլերեն). 2009. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ օգոստոսի 5-ին.
  5. ↑ Franke, T. Herennius Etruscus, in Der neue Pauly 5. — 1996. — 251 p.
  6. ↑ Corpus Inscriptionum Latinarum 6, 31129
  7. ↑ Аврелий Виктор. О цезарях. XXIX. 2.
  8. ↑ Вус О. В. (2018). «Гибель дециев. Разгром римской армии у Абритуса как кульминация Скифской войны 250—251 гг». cyberleninka.ru. Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ նոյեմբերի 30-ին. Վերցված է 2020 թ․ նոյեմբերի 23-ին.
  9. ↑ Аврелий Виктор. О цезарях. XXIX. 5.
  10. ↑ Syme, 1971, էջ 199
  11. ↑ Евтропий. Бревиарий от основания Города. IX. 4.
  12. ↑ Fuhrmann, 2001, էջեր примечание 10

Գրականություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Աղբյուրներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. Аврелий Виктор. Деций // О цезарях.
  2. Евтропий. Бревиарий от основания города.
  3. Зосим. Новая История // Книга I.

Գրականություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. Syme, R.]] Emperors and Biography: Studies in the Historia Augusta. — Oxford, 1971.
  2. Christopher J. Fuhrmann. «Herennius Etruscus (A.D. 251) and Hostilian (A.D. 251)». An Online Encyclopedia of Roman Emperors (անգլերեն). 2001.
  3. Southern, Pat[en] The Roman Empire from Severus to Constantine. — London, New York: Routledge, 2001. — 401 p. — ISBN 978-0-415-23943-1
  4. Вус О. В. Гибель Дециев. Разгром римской армии у Абритуса как кульминация Скифской войны 250—251 гг. // МАИАСК. 2018. Вып. 10 // https://cyberleninka.ru/article/n/gibel-detsiev-razgrom-rimskoy-armii-u-abritusa-kak-kulminatsiya-skifskoy-voyny-250-251-gg/viewer

Արտաքին հղումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Հերենիոս_Էտրուսկոս&oldid=10379896» էջից