Jump to content

Հենրի II (Հռոմեական Սուրբ կայսր)

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Հենրի II
գերմ.՝ Heinrich II der Heilige
Դիմանկար
Ծնվել էմայիսի 6, 973[1]
ԾննդավայրԲադ Աբախ, Կելհայմ, Ստորին Բավարիա, Բավարիա
Մահացել էհուլիսի 13, 1024[1] (51 տարեկան)
Մահվան վայրGrone, Գյոթինգեն[2]
ԳերեզմանԲամբերգի տաճար
ՔաղաքացիությունԳերմանիա
ԿրոնՀռոմի Կաթոլիկ եկեղեցի
Մասնագիտությունկառավարիչ և կայսր
ԱմուսինCunigunde of Luxembourg?
Ծնողներհայր՝ Հենրիխ II[3][1][4], մայր՝ Gisela of Burgundy?
Զբաղեցրած պաշտոններՍուրբ Հռոմի կայսրերի ցանկ, Իտալիայի արքա, King of the Romans? և duke of Bavaria?
 Henry II, Holy Roman Emperor Վիքիպահեստում

Հենրի II ( գերմ. ՝ Heinrich II ; իտալ. ՝ Enrico II ; լատ. ՝ Henricus ; 6 մայիսի 973 - 13 հուլիսի 1024),հայտնի նաև որպես Սուրբ Հենրի,Բենեդիկյան միաբանությունում հայտնի նաև որպես Սուրբ Հենրի, 1014 թվականից եղել է Սուրբ Հռոմեական կայսրության կայսրը ("Romanorum Imperator")։ Նա մահացել է առանց ժառանգի 1024 թվականին և եղել է Օթոնյան տոհմի վերջին տիրակալը։։ 995 թվականին նշանակվելով Բավարիայի դուքս ՝ Հենրին դարձավ հռոմեացիների թագավոր(«Rex Romanorum»),իսկ 1002 թվականին իր երկրորդ զարմիկի՝ Օտտո III-ի հանկարծակի մահից հետո,1004 թ․-ին 1004 թվականին հռչակվեց Իտալիայի թագավոր («Rex Italiae») և Հռոմի պապ Բենեդիկտոս VIII-ի կողմից թագադրվեց կայսր։

Բավարիայի դուքս Հենրի II-ի և նրա կնոջ՝ Բուրգունդի Գիզելայի որդին՝ կայսր Հենրի II-ը գերմանական թագավոր Հենրիխ Ֆաուլերի ծոռն էր և Օթոնյան դինաստիայի բավարական ճյուղի անդամ։ Քանի որ նրա հայրը ապստամբել էր երկու նախորդ կայսրերի դեմ, կրտսեր Հենրին երկար ժամանակ անցկացրեց աքսորի մեջ, որտեղ նա վաղ տարիքում ընդունեց քրիստոնեությանը ՝ սկզբում ապաստան գտնելով Ֆրեյզինգի եպիսկոպոսի մոտ, իսկ ավելի ուշ՝ Հիլդեսհայմի տաճարի դպրոցում իր ուսման ընթացքում:Բավարիայի դուքսի տիտղոսը նա ժառանգել է հորից 995 թվականին «Հենրի IV» անունով։ Դառնալով դուքս՝ նա փորձեց միանալ իր զարմիկին՝ կայսր Օտտո III-ին, 1002թ․-ին Իտալիայում կայսերական իշխանության դեմ ապստամբությունը ճնշելու։

Մինչ Հենրի II-ը կհասներ,  Օտտո III-ը մահացավ տենդից՝ ժառանգ չթողնելով։ Գահի մի քանի հավակնորդների հաղթելուց հետո Հենրի II-ը 1002 թվականի հուլիսի 9-ին թագադրվեց Գերմանիայի թագավոր՝ որպես թագավորների շարքից առաջինը, որն ընդունեց Rex Romanorum տիտղոսը՝ նախքան Հռոմում իր թագադրումը, որպես Imperator Romanorum[5]։ 1004 թվականի մայիսի 15-ին օծվեց Իտալիայի թագավոր («Rex Italiae»)։ Այդ նույն տարում Հենրի II-ը միացավ Բոհեմիայի դուքս Յարոմիրին լեհերի դեմ պայքարում, այդպիսով Բոհեմիայի դքսությունը ընդգրկելով Սուրբ Հռոմեական կայսրության մեջ։[6]

Ի տարբերություն իրեն նախորդող Օտտոն III-ի, որն Իտալիայում ինքնիշխան կառավարման և ակտիվ քաղաքական ներգրավվածության ծրագրեր էր պարտադրել Իտալիայում, Հենրին իր թագավորության մեծ մասն անցկացրեց Ալպերից հյուսիս գտնվող կայսերական տարածքների բարեկարգմամբ, քաղաքականություն, որն ուրվագծված էր նրա կնիքով որպես Renovatio regni Francorum, որը փոխարինեց Օտտոյի Renovatio imperii-ին[7]։ Լեհ դուքս Բոլեսլավ I-ի հետ մի շարք հակամարտություններ, որն արդեն նվաճել էր շրջապատող մի շարք երկրներ, պահանջեց Հենրի II-ի ողջ ուշադրությունը և տարիներ տևող քաղաքական ու ռազմական մանևրումներ։ Այնուամենայնիվ, Հենրին երեք արշավանք կատարեց դեպի Իտալիա՝ իր ֆեոդալական պահանջը (Honor Imperii) հաստատելու համար. երկու անգամ ճնշելու անջատողական ապստամբությունները և մեկ անգամ՝ անդրադառնալու Բյուզանդիայի ՝ հարավային Իտալիայի վրա գերիշխանություն ձեռք բերելու փորձերին ։ 1014 թվականի փետրվարի 14-ին Հռոմի Պապ Բենեդիկտոս 8-րդը Հենրիին թագադրեց Հռոմում որպես Սրբազան Հռոմեական կայսրության կայսր։

Հենրիխ II-ի գահակալությունը բնութագրվում է որպես կենտրոնացված իշխանության շրջան ողջ Սուրբ Հռոմեական կայսրությունում։ Նա ամրապնդեց իր իշխանությունը՝ զարգացնելով անձնական և քաղաքական կապեր կաթոլիկ եկեղեցու հետ։ Նա մեծապես ընդլայնեց Օթոնյան դինաստիայի սովորույթը՝ հոգևորականներին որպես հակակշիռ աշխարհիկ ազնվականների դեմ գործածելու սովորույթը։ Եկեղեցու նվիրատվությունների և նոր թեմերի ստեղծման միջոցով Հենրին ամրապնդեց կայսերական իշխանությունը ողջ կայսրությունում և մեծացրեց վերահսկողությունը եկեղեցական գործերի վրա։ Նա շեշտը դրեց եկեղեցական ծառայությունների մատուցման և վանական բարեփոխումների նպաստման վրա։ Իր ակնհայտ անձնական բարեպաշտության և եկեղեցու եռանդուն առաջմղման համար նա 1146 թվականին Հռոմի պապ Եվգենի III-ի կողմից սրբերի շարքին դասվեց։ Նա միջնադարի միակ գերմանական միապետն է, որը երբևէ դասվել է սրբերի շարքին։ Հենրի II-ի կինը նույնքան բարեպաշտ կայսրուհի Կունիգունդն էր, որը 1200 թվականին Հռոմի Իննոկենտիոս III պապի կողմից դասվեց սրբերի շարքին[8]։ Քանի որ միությունում երեխաներ չկային, գերմանացի ազնվականներն ընտրեցին Կոնրադ II-ին՝ կայսր Օտտո I-ի ծոռին, որպես ժառանգորդ նրա մահից հետո՝ 1024 թվականին։ Կոնրադը Սալյան կայսրերի դինաստիայի առաջին ներկայացուցիչն էր։

Վաղ կյանք և ամուսնություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հենրին ՝ Բավարիայի դուքս Հենրի II-ի և Բուրգունդի Գիզելայի որդին ծնվել է 973թ․ մայիսին[9]։ Հոր կողմից նա Բավարիայի դուքս Հենրի I-ի թոռն էր և Գերմանիայի թագավոր Հենրի I-ի ծոռը։ Մոր կողմից նա Բուրգունդիայի թագավոր Կոնրադ I-ի թոռն էր և Բուրգունդիայի թագավոր Ռուդոլֆ II-ի ծոռը։

974թ․-ին երեց Հենրին տարաձայնություններ ունեցավ իր զարմիկի՝ Սուրբ Հռոմեական կայսր Օտտո II-ի հետ։ Երեց Հենրին և Օտտո II-ը վիճարկում էին Շվաբիայի դքսության նկատմամբ իշխանություն ունենալու միմյանց հավակնությունները. Հենրին պնդում էր դքսությունը փոխանցվում է ժառանգաբար, մինչդեռ Օտտո II-ը պահպանում էր իր ընտրած դուքսին նշանակելու իրավունքը։ Առաջինանհաջող ապստամբությունից հետո Օտտոն II-ը բանտարկեց ավագ Հենրիին Ինգելհայմում:Փախչելուց հետո Հենրին կրկին ապստամբեց Օտտո II-ի դեմ։ Երբ երկրորդ ապստամբությունը ձախողվեց, Օտտոն II-ը Հենրիին գահընկեց արեց Բավարիայի դուքսի պաշտոնից և 978 թվականի ապրիլին Ուտրեխտի եպիսկոպոսի հսկողությամբ աքսորեց ։ Նրա ապստամբության արդյունքում կայսրը զրկեց Բավարիայի դքսությանը Իտալիային սահմանակից հարավարևելյան տարածքներից և հիմնեց Կարինթիայի դքսությունը։

Հոր աքսորի ժամանակ կրտսեր Հենրին ապրում էր Հիլդեսհայմում։ Մանուկ հասակում նա քրիստոնեական կրթություն է ստացել Ռեգենսբուրգի եպիսկոպոս Վոլֆգանգի մոտ[10], ինչից հետո սովորել է Հիլդեսհայմի տաճարում։ Կայսրը, կրտսեր Հենրիի եկեղեցական կրթություն ստանալով ինքն իրեն ապահովագրում է,որպեսզի վերջինս,դառնալով կրոնական պաշտոնյա, չկարողանա մասնակցել կայսրության կառավարմանը։

983 թվականին Օտտո II-ի մահը թույլ տվեց երեց Հենրիին ազատվել կալանքից և վերադառնալ աքսորից։ Երեց Հենրին հավակնում էր տիրանալ Օտտո III-ին՝ Օտտո II-ի երեքամյա երեխային։ 985 թվականին գերմանական գահը գրավելու անհաջող փորձից հետո երեց Հենրին թագավորական գահը զիջեց երեխայի մորը՝ Թեոֆանոյին։ Երիտասարդ թագավորին ենթարկվելու դիմաց Հենրին կրկին նշանակվեց Բավարիայի դուքս։ Կրտսեր Հենրին, որն այն ժամանակ տասներեք տարեկան էր, նշանակվեց Բավարիայի ռեգենտ։ 995 թվականին երեց Հենրիի մահից հետո, կրտսեր Հենրին Բավարիայի ազնվականների կողմից ընտրվեց որպես նոր դուքս՝ զբաղեցնելու հորը տեղը։

999 թվականին Հենրին ամուսնացավ Լյուքսեմբուրգի Կունիգունդեի[11][12], ՝ Լյուքսեմբուրգի կոմբ Զիգֆրեդի դստեր հետ։ Այս ամուսնությունը նրան ապահովեց կապերի լայն հնարավորություն Գերմանիայի արևմտյան տարածքներում։

Կառավարման շրջան

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վիճելի իրավահաջորդություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հենրի II-ի վիտրաժային պատկերումը, Ստրասբուրգի մայր տաճար, XII դար:  

1001 թվականին Իտալիայում կայսր Օտտո III-ի դեմ ապստամբություն սկսվեց։ Կայսրը լուր ուղարկեց Հենրի II-ին՝ խնդրելով միանալ իրեն Գերմանիայից եկող հավելյալ ուժերով, բայց 1002 թվականի հունվարին անսպասելիորեն մահացավ։ Մահվան պահին Օտտոն ընդամենը 21 տարեկան էր,չուներ երեխաներ,ոչ էլ հրահանգ կայսերական իրավահաջորդության համար։ Օթոնյան դինաստիայում գահի իրավահաջորդությունը պատկանում էր սաքսոնական ճյուղին, ոչ թե Բավարիայի, որի անդամ էր Հենրին։ Գահի թեկնածուները, ներառյալ Լոթարինգիայի կոմս Էցզոն, Մայսենի մարգրավ Էկարդ I-ը և Շվաբիայի դուքս Հերման II-ը, խստորեն վիճարկում էին Օտտո III-ին հաջորդելու Հենրիի իրավունքը։

Երբ թաղման թափորը շարժվում էր Բավարիայի դքսության միջով 1002 թվականի փետրվարին, Հենրին հանդիպեց այն Փոլինգում, Ալպերից հյուսիս:Իր պահանջները օրինականացնելու համար Հենրին Քյոլնի արքեպիսկոպոս Հերբերտից պահանջեց իրեն տալ կայսերական ռեգալիան, որտեղ առանցքայինը Սուրբ նիզակը էր:Այնուամենայնիվ, Հերիբերտը նրանց ուղարկեց երթից առաջ, միգուցե Հենրիի հանդեպ անվստահությունից ելնելով, կամ գուցե այն պատճառով, որ նա հավանություն էր տալիս իր ազգականի՝ Շվաբիայի դուքս Հերման II-ի, հաջորդ թագավորը դառնալու մտքին։I Հերման II-ին Սուրբ նիզակը իրեն զիջել ստիպելու համար, Հենրին բանտարկեց արքեպիսկոպոսին և նրա եղբորը՝ Վյուրցբուրգի եպիսկոպոսին։ Ո՛չ կայսերական իշխանության խորհրդանիշներով, ո՛չ թագի զարդերով, ո՛չ Հերիբերտի հովանավորությամբ՝ Հենրիին չհաջողվեց համոզել Օտտո III-ի թաղման թափորին մասնակցող ազնվականներին ընտրել իրեն որպես թագավոր։ Շաբաթներ անց Աախենի տաճարում Օտտո III-ի հուղարկավորության ժամանակ Հենրին կրկին փորձեց ստանալ թագավորության ազնվականների աջակցությունը և կրկին մերժվեց։

Այսպիսով, առանց թագավորության ազնվականների աջակցության, Հենրին գնաց արմատական ​​քայլի՝ 1002 թվականի հուլիսի 9-ին Մայնցում, այժմյան Գերմանիայում, իրեն օծելով և թագադրելով Գերմանիայի թագավոր («Rex Romanorum»)՝ Մայնցի արքեպիսկոպոս Վիլիգիսի կողմից։ Հենրիի արարքը նշանավորեց այն բանով, երբ առաջին անգամ գերմանական թագավորը չթագադրվեց Աախենի տաճարում 936 թվականի այն ​​բանից հետո, երբ կայսր Օտտո I-ը 936 թվականին սկսեց ավանդույթը, և առաջին անգամ գերմանական թագավորը գահի անցավ առանց գերմանական ազնվականության կողմից ընտրվելու:«Թագավոր Հենրի II» թագավորական անվան տակ նա հուլիսի կեսերին թագավորական հանդերձանքով հայտնվեց սաքսոնների առջև։ Այնտեղ Հենրին համոզեց Սաքսոնիայի դուքս Բեռնարդ I-ին աջակցել գահի նկատմամբ իր հավակնություններին։ Իր աջակցության դիմաց Հենրին երաշխավորեց Բեռնարդի սաքսոններին կառավարելու և նրա առջև նրանց շահերը նրկայացնելու իրավունքը։

Սաքսոնների աջակցությունը ստանալուց անմիջապես հետո Հենրին կազմակերպեց, որ արքեպիսկոպոս Ուիլիգիսը 1002 թվականի օգոստոսի 10-ին Պադերբորնում (ներկայիս Գերմանիա) թագադրի իր կնոջը՝ Լյուքսեմբուրգի Կունիգունդին որպես Գերմանիայի թագուհի[13][14]։

Իշխանության համախմբում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հենրի II-ը հաջորդ մի քանի տարին անցկացրեց իր քաղաքական իշխանությունն իր սահմաններում ամրապնդելու համար:Հերման II-ը՝ Շվաբիայի դուքսը, սաստիկ վիճարկում էր Հենրի II-ի գահի իրավունքը։ Շվաբիայի դուքսը կարծում էր, որ ինքը Օտտո III-ի իսկական իրավահաջորդն էր, քանի որ ամուսնացել էր կայսր Օտտո I-ի ավագ որդու՝ Լիուդոֆի դստեր հետ։ Հենրի II-ի և Հերման II-ի միջև զինված հակամարտություններ սկսվեցին, որոնք սակայն պտուղներ չտվեցին:Շվաբական ազնվականների աջակցությունը ստանալու համար նա երկու տղամարդկանց ստիպեց քաղաքական պայքարի մեջ մտնել։

Չկարողանալով վերջնականապես հաղթել Հերմանին Շվաբիայում, Հենրի II-ը փորձեց օրինականացնել իր գահի գրավումը` ճանապարհորդելով իր թագավորության տարբեր դքսություններով՝ Սաքսոնիա, Բավարիա, Շվաբիա, Վերին Լոթարինգիա, Ստորին Լոթարինգիա, Ֆրանկոնիա:Դա արվեց իր հպատակների ընդհանուր համաձայնությունը ստանալու համար՝ ի տարբերություն ավանդական ընտրությունների:Հենրի II-ի ընտանեկան կապերը Օթոնյան դինաստիայի հետ ի վերջո պատճառ դարձան, որ թագավորության ազնվականնությունը նրան ընդունի որպես թագավոր:Ստրասբուրգի մոտ տեղի ունեցած ճակատամարտում պարտվելուց հետո Հերման II-ը 1002 թվականի հոկտեմբերի 1-ին ենթարկվեց Հենրի II-ի իշխանությանը։ Այս կապիտուլիացիայի դիմաց Հենրի II-ը թույլ տվեց Հերման II-ին մնալ Շվաբիայի դուքս մինչև իր մահը և դրան հաջորդող տարի, որից հետո թեև, նա անչափահաս Հերման III-ին ճանաչեց որպես իր հոր անվանական իրավահաջորդ, Հենրի II-ը փաստացի ստանձնեց դքսության ողջ իշխանությունը։

1003 թվականին Հենրի Շվայնֆուրտցին Բավարիայի Նորդգաուի Մարգրավը, ապստամբեց Հենրի II-ի իշխանության դեմ։ Հենրի II-ը խոստացել էր Մարգրաֆին նշանակել որպես Բավարիայի դքսության իր իրավահաջորդ՝ գերմանական թագի նկատմամբ իր հավակնություններին աջակցելու դիմաց։ Սակայն գահը ստանձնելուց հետո Հենրի II-ը հրաժարվեց կատարել իր խոստումը և փոխարենը սատարեց բավարացիների՝ իրենց դուքս ընտրելու իրավունքը։ Հենրի II-ի աջակցությամբ Լյուքսեմբուրգի կոմս Հենրի I-ը դարձավ Բավարիայի դուքս՝ Հենրի V անվամբ:Թագավորի կողմից խաբված մարգրաֆ Հենրին Լեհաստանի Բոլեսլավ I-ի հետ նրա դեմ դաշնակցեց։ Այնուամենայնիվ, նրա ապստամբությունը շուտով ճնշվեց, և 1004 թ. Նորդգաուի Մարգրավը գահընկեց եղավ։ Այնուհետև Հենրի II-ը վերացրեց Նորդգաուի երթը, 1007 թվականին հիմնեց Բամբերգի թեմը և Մարշի նախկին տարածքի վրա աշխարհիկ իշխանությունը փոխանցեց թեմին՝ հետագա ապստամբությունները կանխելու համար[15]։

Առաջին իտալական արշավախումբը

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1002 թվականին Օտտո III-ի մահը և նրա իրավահաջորդի շուրջ առաջացած քաղաքական իրարանցումը հանգեցրին Իտալիայի ՝ գերմանական վերահսկողությունից դուրս գալուն։ Իվրեայի մարգրավ Արդուինը կայսրի մահից անմիջապես հետո Պավիայում իրեն հռչակեց Իտալիայի թագավոր[16]։ Միլանի արքեպիսկոպոս Առնուլֆ II-ի աջակցությամբ Արդուինը շահեց Իտալիայի տարածքային մագնատների աջակցությունը։ Արդուինը, սակայն, 997 թվականին Վերչելիի եպիսկոպոսի սպանության համար հեռացվեց։ Դա թույլ տվեց Ալդուինի թշնամիներին եկեղեցում՝ Ռավեննայի արքեպիսկոպոս Ֆրիդրիխի գլխավորությամբ, անցնել գերմանական թագավոր Հենրի II-ի կողմը՝ որպես Իտալիայի օրինական կառավարիչ։ Հենրի II-ը Կարինթիայի դուքս Օտտո I-ին Վերոնայի երթի ընթացքում ուղարկեց Արդուինի դեմ ճակատամարտելու, բայց 1003 թվականին Ֆաբրիկայի ճակատամարտում Արդուինը հաջողությամբ ջախջախեց Օտտոյի զորքերը[17]։

1004 թվականին Հենրի II-ը արձագանքեց իտալացի եպիսկոպոսների օգնության կոչերին և գլխավորեց Իտալիա արշվանքը Արդուինի դեմ:Հենրի II-ը Աուգսբուրգում հավաքեց իր զորքերը և Բրենների լեռնանցքով արշավեց դեպի Տրենտո, Իտալիա։ Նախնական ռազմական հաջողություններից հետո Իտալիայի հոգևորականության զգալի մասը և որոշ ազնվական ընտանիքներ հավատարմության երդում տվեցին Հենրի II-ին, այդ թվում՝ արքեպիսկոպոս Առնուլֆ II-ին։ Միանալով Հենրի II-ին Բերգամոյում, 1004 թվականի մայիսի 14-ին Պավիայում, Սան Միքելե Մաջորեի բազիլիկայում Առնուլֆ II-ը նրան թագադրեց որպես Իտալիայի թագավոր («Rex Italiae»)[9][18]։ Ի տարբերություն իր նախորդների, Իտալիայի Թագավորությունը նվաճելուց հետո Հենրի II-ը կրում էր երկու թագ՝ մեկը Գերմանիայի և մեկը՝ Իտալիայի, երկու թագավորությունները ներկայացնող ընդհանուր թագի փոխարեն։

Թագադրումից հետո որոշ բնակիչների և Հենրիի կողմնակիցների միջև վեճ ծագեց։ Այն հանգեցրեց նրան, որ բնակիչները հարձակվեցին պալատի վրա, որտեղ թագավորը ճաշում էր։ Քաղաքից դուրս բանակն արագ շարժվեց թագավորին պաշտպանելու, սակայն հարձակման ժամանակ քաղաքը հրդեհվեց, և շատ բնակիչներ զոհվեցին[19]։

Մնացած իտալացի ազնվականների հավատարմության երդումը ստանալուց հետո 1004 թվականի ամռան սկզբին Հենրին վերադարձավ Գերմանիա, առանց նախապես Հռոմ մեկնելու ՝ կայսերական թագը հավակնելու։ Դա, ամենայն հավանականությամբ, պայմանավորված էր Հռոմի պապ Հովհաննես XVIII-ի հակառակությամբ։ Հենրին մեկ տասնամյակ թագավորություն չվերադարձավ ՝ թողնելով այն ինքնահոսի։ Հենրին վերադարձավ Գերմանիա՝ ապստամբ Լեհաստանի Բոլեսլավ I-ի դեմ ռազմական գործողություններ ձեռնարկելու։

Հակամարտություններ Լեհաստանի հետ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հարաբերությունները Լեհաստանի հետ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1002 թվականին 21 տարեկանում կայսր Օտտո III-ի վաղաժամ մահը խափանեց երիտասարդ կայսեր բարեկարգման հավակնոտ ծրագրերը, որոնք երբեք էլ ամբողջությամբ չիրականացվեցին:Հենրի II-ը փոխեց Օտտո III-ի արևելյան քաղաքականությունը[20] փչացնելով Գերմանիայի և Լեհաստանի Բոլեսլավ I-ի հիանալի հարաբերությունները, որոնք վայելում էին Օտտոն III-ի օրոք։ Բոլեսլավ I-ը Օտտո III-ի հավատարիմ աջակիցն էր, սակայն Հենրիխ II-ի գործողությունները Բոլեսլավ I-ին ստիպեցին նոր գերմանացի դաշնակիցներ փնտրել:Գերմանական գահին ձգտող հիմնական թեկնածուներից Բոլեսլավ I-ը Հենրիի փոխարեն Մայսենի Մարգրաֆ Էկարդ I-ին էր պաշտպանում :Միայն 1002 թվականի ապրիլին Էսքարդի սաքսոնական ազնվականների կողմից սպանվելուց հետո Բոլեսլավ I-ն իր աջակցությունը հայտնեց Հենրի II-ին[21]։

1002 թվականի հուլիսի 25-ին Բոլեսլավ I-ը մեկնեց Մերսեբուրգ և հավատարմության երդում տվեց գերմանական նոր թագավորին։ Օտտոն III-ի մահից հետո Բոլեսլավ I-ը օգտվեց Գերմանիայի ներքին բախումներից՝ գրավելով Օդեր գետից արևմուտք գտնվող գերմանական կարևոր տարածքներ՝ Մայսենի երթը և Լուսատիայի երթը։ Մարգրավ Էսկարդ I-ի սպանությունից հետո Բոլեսլավ I-ը վերահսկողության տակ վերցրեց այս տարածքները։ Հենրի II-ն ընդունեց Բոլեսլավ I-ի նվաճումները՝ թույլ տալով Լեհաստանի դուքսին պահել Լուսատիան որպես ֆիֆ, ընդ որում Բոլեսլավ I-ը Հենրի II-ին ճանաչեց որպես իր տիրակալ։ Այնուամենայնիվ, Հենրի II-ը հրաժարվեց Բոլեսլավ I-ին թույլ տալ պահպանել Մայսենը։ Բոլեսլավ I-ի Մերսեբուրգից հեռանալուց անմիջապես հետո նրա դեմ մահափորձ իրականացվեց։ Չնայած մահափորձը ձախողվեց, սակայն Բոլիսլավ I-ը ծանր վիրավորվեց։ Լեհ դուքսը Հենրի II-ին մեղադրեց հարձակումը կազմակերպելու մեջ, և երկու երկրների միջև հարաբերությունները խզվեցին[22]։ Բոլեսլավ I-ը նույնպես հրաժարվեց տուգանք վճարել Գերմանիային։

1004 թվականին բացահայտ ապստամբությունից առաջ Բոհեմիայի դուքս Բոլեսլաուս III-ը 1002 թվականին ապստամբության արդյունքում հեռացվեց իշխանությունից։ Բոլեսլավ I-ը միջամտեց Բոհեմի գործին և 1003 թվականին Բոհեմի գահին կրկին կանգնեցրեց Բոլեսլավ III-ին։ Բոլեսլավ III-ը շուտով խարխլեց սեփական դիրքերը `հրամայելով կոտորել իր առաջատար ազնվականներին:Բոհեմի ազնվականները գաղտնի սուրհանդակ ուղարկեցին Բոլեսլավ I-ին՝ խնդրելով նրա անմիջական միջամտությունը ճգնաժամին։ Լեհ դուքսը պատրաստակամորեն իր համաձայնությունը տվեց և բոհեմյան դուքսին Լեհաստան հրավիրեց։ Այնտեղ Բոլեսլաուս III-ը գերվեց, կուրացավ և բանտարկվեց և մնաց այնտեղ ՝ անցկացնելով մոտ երեսուն տարի,մինչև իր մահը։ Իր համար պահանջելով գերիշխանություն Բոհեմիայում ՝ Բոլեսլավ I-ը 1003 թվականին ներխուժեց Բոհեմիա և առանց որևէ լուրջ ընդդիմության գրավեց դքսությունը։ Բոհեմիան նախկինում գտնվել է Գերմանիայի ազդեցության և պաշտպանության տակ, իսկ Լեհաստանի ներխուժումը հետագայում ավելի է մեծացնում լարվածությունը Գերմանիայի և Լեհաստանի միջև։

1004 թվականին Բոլեսլավ I-ը բացահայտ ապստամբեց Հենրի II-ի իշխանության դեմ ՝ ռազմական գործողությունների արդյունքում այրելով Մայսենի ամրոցը։ Իտալական գահը վերականգնելուց հետո վերադառնալով Իտալիայից՝ Հենրի II-ը 1004 թվականին ռազմական արշավ սկսեց Լեհաստանի դեմ, որը տևեց մինչև 1018 թվականը՝ ընդգրկելով երեք պատերազմ և մի քանի փոքր արշավներ[23]։

Առաջին լեհական պատերազմ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վերադառնալով Իտալիայում առաջին արշավանքից՝ 1004 թվականին Հենրի II-ը բանակ հավաքեց Լեհաստանի դեմ արշավելու համար։ Նախորդ տարի՝ 1003 թվականին, Հենրի II-ը դաշինք էր կնքել սլավոնական հեթանոս Լյուտիկի ցեղի հետ։ Ռազմական դաշինքի արդյունքում Հենրի II-ը դադարեցրեց սլավոնական ժողովուրդների քրիստոնեացման ջանքերը:Այնուամենայնիվ, Լեհաստանի դեմ արևմտյան սլավոնների հետ նոր դաշինքը հակասական էր։ Բազմաթիվ գերմանացի ազնվականներ շարունակական միսիոներական աշխատանքի և Էլբասլավների անմիջական հպատակության հույս էին փափագում:Բացի այդ, գերմանացի շատ ազնվականներ դեմ էին պատերազմին, քանի որ Օտտո III-ի օրոք նրանք ընտանեկան կապեր էին զարգացրել Լեհաստանի հետ։ Դա խանգարեց Քուերֆուրտի եպիսկոպոս Բրունոյի առաքելությանը Լեհաստան, ուստի նա ճանապարհ ընկավ դեպի Հունգարիա[24]։

Նախապատրաստվելով Հենրի II-ի գալիք ռազմական ներխուժմանը, Բոլեսլավ I-ը նմանատիպ դաշինք կնքեց այլ սլավոնական ժողովուրդների հետ։ 1002 թվականին Օդեր գետից արևմուտք ընկած տարածքը գրավելով՝ նրա սահմանը ձգվում էր Բալթիկ ծովից մինչև Կարպատյան լեռներ։ Ավելին, լեհ դուքսը ազգակցական կապեր ուներ Սկանդինավիայի բազմաթիվ իշխանների հետ։

Հենրի II-ը Բոլեսլավ I-ի ապստամբությանը պատասխանեց 1004 թվականի ամռանը ՝ներխուժելով հյուսիսային Բոհեմիայի Օրե լեռներ։ Այնուհետև նա գրավեց Ժատեց ամրոցը և ոչնչացրեց այնտեղ մնացած լեհական բանակը:Միևնույն ժամանակ Յարոմիրը (գահընկեց արված բոհեմական դուքս Բոլեսլաուս III-ի կրտսեր եղբայրը) Գերմանիայի ռազմական աջակցությամբ ներխուժեց Բոհեմիա։ Մերսեբուրգում Յարոմիրը խոստացավ Բոհեմիան պահել որպես վասալ Հենրի II-ի օրոք՝ վերջնականապես այն ներառելով Սուրբ Հռոմեական կայսրության մեջ։ Բոլեսլավ I-ին ստիպելով փախչել՝ Յարոմիրը գերմանական բանակով գրավեց Պրահան և իրեն հռչակեց դուքս։ Նրա վերագրավված պետությունը փոքր էր, քանի որ լեհական ուժերը մինչև 1018 թվականը պահեցին Մորավիան, Սիլեզիան և Լուսատիան[21]։

Հարձակման ընթացքում Հենրի II-ը ետ գրավեց Մայսենը և 1005 թվականի ամռանը նրա բանակը առաջ շարժվեց դեպի Լեհաստան՝ ճանապարհին կրելով զգալի կորուստներ։ Լեհաստանի Պոզնան քաղաքում գերմանական զորքերը դարանակալվեցին լեհական բանակի կողմից և զգալի կորուստներ կրեցին։ Հանդիպելով Պոզնանում՝ Հենրի II-ը և Բոլեսլավ I-ը խաղաղության պայմանագիր կնքեցին[25]։ Համաձայն դրա պայմանների՝ Բոլեսլավ I-ը կորցրեց Լուսատիան և Մայսենը և ստիպված եղավ հրաժարվել Չեխիայի գահի հավակնությունից։ Խաղաղությունը տևեց ընդամենը երկու տարի, քանի որ կողմերից ոչ մեկը չճանաչեց մյուս կողմի պահանջները։

Երկրորդ Հյուսիսային պատերազմ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1007 թվականին Հենրի II-ը դատապարտեց Պոզնանի խաղաղությունը, որը հանգեցրեց Բոլեսլավ I-ի Մագդեբուրգի արքեպիսկոպոսության վրա հարձակմանը, ինչպես նաև Լուսատիայի և Մայսենի վերաբնակեցմանը, ներառյալ Բաուտցեն քաղաքը, նորից գրավեց։ Գերմանական հակահարձակումը սկսվեց երեք տարի անց՝ 1010 թ։ Այն ոչ մի էական հետևանք չունեցավ, բացառությամբ Սիլեզիայում տեղի ունեցած մի քանի կողոպուտի։ 1012 թվականին Գերմանիայի և Լեհաստանի միջև կնքվեց երկրորդ խաղաղության պայմանագիրը։ Այնուամենայնիվ, Բոլեսլավ I-ը շուտով խախտեց խաղաղությունը և կրկին ներխուժեց Լուսաթիա:Բոլեսլավ I-ի ուժերը կողոպտեցին և այրեցին Լուբուշ քաղաքը[25]։ 1013 թվականին Մերսեբուրգում կնքվեց հաշտության երրորդպայմանագիրը, որը,մասնավորապես,պահանջում էր, որ Բոլեսլավ I-ը Հենրի II-ին ճանաչի որպես տիրակալ՝ Լուսատիայի երթը և Մայսենի երթը որպես ֆիֆեր ստանալու դիմաց։ Խաղաղությունը ամրապնդելու համար Բոլեսլավ I-ի որդին՝ Միեշկո II-ն ամուսնացավ Լոթարինգիայի Ռիչեզայի հետ՝ Լոթարինգիայի կոմս Պալատին Էցցոյի դստեր, կայսր Օտտո II-ի թոռնուհու հետ[23]։

Կայսրության կառավարում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կայսերական թագադրում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հենրի II-ը թագադրվել է որպես Հռոմի կայսր 1014 թվականին պապ Բենեդիկտ VIII-ի կողմից:  

Հովհաննես XVIII-ը որպես Պապ թագավորել է 1003-ից մինչև 1009 թվականը։ Նրան հաջորդել է Սերգիոս IV-ը 1009-1012 թվականներին։ Ե՛վ Հովհաննես XVIII-ը, և՛ Սերգիոս IV-ը, թեևՊապն էին, ենթարկվում էին Հովհաննես Քրեսենցիուսի իշխանությանը:Որպես Կրեսենցիների կլանի առաջնորդ և Հռոմի Պատրիցիոս՝ Ջոն Քրեսենցիուսը քաղաքի փաստացի կառավարիչն էր։ Ջոն Կրեսենցիուսի ազդեցությունը խանգարեց Հենրի II-ին բազմաթիվ առիթներով հանդիպել Պապի հետ՝ խոչընդոտելով նրան հավակնել կայսերական տիտղոսին։ 1012 թվականին Սերգիոս IV-ի մահից հետո Բենեդիկտոս VIII-ն ընտրվեց որպես իրավահաջորդ։ Այնուամենայնիվ, զբաղեցնելով Սուրբ Պետրոսի աթոռը, Բենեդիկտ VIII-ը Գրիգոր VI-ի պատճառով ստիպված եղավ փախչել Հռոմից, որին Հովհաննես Կրեսենցիոսը նշանակել էր կաթոլիկ եկեղեցու նոր ղեկավար։ Ալպերով փախչելով Գերմանիա՝ Բենեդիկտ VIII-ը դիմեց Հենրիխ II-ի պաշտպանությանը։ Հենրի II-ը կայսր թագադրվելու դիմաց համաձայնեց վերականգնել Բենեդիկտոս VIII-ին իր պապական գահին։

1013 թվականի վերջին Հենրի II-ը հավաքեց իր բանակը Աուգսբուրգում՝ Իտալիա արշավելու համար։ Ավելի վաղ՝ 1013 թվականին, Հենրին Մերսեբուրգում խաղաղության պայմանագիր կնքեց Լեհաստանի դուքս Բոլեսլավի հետ։ Լեհաստանի հետ խաղաղությունը Հենրիին հնարավորություն տվեց զբաղվել Իտալիայի գործերով։ Ալպերով անցնող երթին Հենրիին ուղեկցում էին նրա կինը՝ թագուհի Կունիգունդը և մի քանի հոգևորականներ։ Պավիա հասնելուն պես նրան միացան այլ եպիսկոպոսներ և վանահայրեր։ Հենրիի ուժերը Իտալիայի թագավոր Արդուինին մայրաքաղաք Իվրեայում թակարդի մեջ գցեցին, որտեղ նա մնաց մինչև 1015 թ.։

Հենրիխ II-ը Հռոմ ժամանեց 1014 թվականի սկզբին՝ Բենեդիկտոս VIII-ին կրկին նշանակելով Հռոմի պապ:1014 թվականի փետրվարի 14-ին Հռոմի պապը Սուրբ Պետրոսի տաճարում Հենրի II-ին թագադրեց որպես Սուրբ Հռոմեական կայսր («Romanorum Imperator»)[9]։ Այնուհետև կայսեր և Հռոմի պապի նախագահությամբ Հռոմում տեղի ունեցավ սինոդ, որով նշանակվեցին հինգ եպիսկոպոսներ, հրամանագրեր արձակվեցին ընդդեմ սիմոնիայի ՝ խրախուսելով եկեղեցականների մաքրաբարոյությունը և հրամայվեց վերադարձնել եկեղեցու ունեցվածքը:Կարճ ժամանակ անց կայսրը նորից տեղափոխվեց հյուսիս, որտեղ հիմնեց Բոբիոյի թեմը։ Զատիկը Պավիայում և Իտալիայում նշելուց հետո, 1014 թվականի մայիսի կեսերին Հենրին վերադարձավ Գերմանիա :Նա Հռոմի իշխանությունը թողեց Հռոմի պապին և դրանից ի վեր հազվադեպ միջամտեց Իտալիայի կամ պապական պետությունների քաղաքականությանը[26]։

1015 թվականին Արդուինի հետ հակամարտությունը ավարտվեց, երբ Արդուինը հիվանդացավ և փորձեց խաղաղություն հաստատել Հենրի II-ի հետ։ Նա Իվրեայի Մարգրավի պաշտոնից հրաժարական տվեց ՝ Ֆրուտտուարիայի մենաստանում վանական դառնալու համար։ Նա մահացավ 1015 թվականի դեկտեմբերի 14-ին։ Նրա կարճատև «գահակալությունը» որպես Իտալիայի թագավոր նշանավորվեց այն բանով, որ բնիկ իտալացին թագավորեց Իտալիայի վրա մինչև նրա միավորումը Վիկտոր Էմանուել II-ի օրոք 1861 թվականին:Արդուինի մահից հետո Հենրին հրամայեց լուծարել Իվրեայի Մարգրավատը, որն այդքան անհանգստություն էր պատճառել Օթոնի կայսրերին։

Լեհական Երրորդ պատերազմ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1013 թվականին Հենրիխ II-ի և Լեհաստանի Բոլեսլավ I-ի միջև կնքված խաղաղության պայմանագիրը շուտով խզվեց։ 1014 թվականին, երբ Հենրի II-ը բացակայում էր Գերմանիայից, Բոլեսլավ I-ը իր որդի Միեշկո II Լամբերտին ուղարկեց Բոհեմիայի դքսություն, որպեսզի համոզի Բոհեմի նոր դուքս Օլդժիչին դաշինք կնքել Հենրի II-ի դեմ։ Առաքելությունը ձախողվեց, և Օլդժիչը Միեշկո II-ին բանտարկեց։ Նա ազատ արձակվեց միայն կայսեր միջամտությունից հետո, որը, չնայած Լեհաստանի դեմ ծրագրված ներխուժմանը, հավատարմորեն գործեց իր անվանական վասալ Բոլեսլավ I-ի անունից։ Արդյունքում Միեշկո II-ը որպես պատանդ ուղարկվեց Մերսեբուրգ՝ Հենրի II-ի կայսերական արքունիք։ Հենրի II-ը հավանաբար ցանկանում էր Բոլեսլավ I-ին բռնի կանչել Մերսեբուրգ և ստիպել նրան բացատրել իր գործողությունները։ Ծրագիրը, սակայն, ձախողվեց, քանի որ իր իսկ հարազատների ճնշման տակ կայսրը շուտով համաձայնեց ազատ արձակել Միեշկո II-ին[27]։

Միաժամանակ Հենրի II-ն ընդունեց Կիևան Ռուսիայի գահի հավակնորդ Յարոսլավին։ Կիևի մեծ դուքս Վլադիմիր Մեծի որդին, հոր մահվան ժամանակ՝ 1015 թվականին Նովգորոդի իշխանապետության կառավրիչն էր։ Յարոսլավի ողջ մնացած ավագ եղբայրը՝ Կիևի Սվյատոպոլկ I-ը, սպանեց իր մյուս երեք եղբայրներին և Կիևում իշխանությունն իր ձեռքը վերցրեց։ Հենրի II-ի աջակցությունը Յարոսլավին ուղղակիորեն հակասության մեջ էր ոչ միայն Սվյատոպոլկին, այլև Բոլեսլավ I- դիրքորոշման հետ:Տարիներ առաջ Բոլեսլավ I-ն իր դուստրերից մեկին կնության էր տվել Սվյատոպոլկին՝ Կիևի նոր մեծ իշխանին դարձնելով լեհ դքսի փեսան։

Հենրի II-ը Հռոմի պապ Բենեդիկտոս VIII-ի կողմից կայսր թագադրվելուց հետո 1015 թվականին վերդարձավ Գերմանիա և պատրաստվեց դեպի Լեհաստան երրորդ ներխուժմանը :Իր հրամանատարության տակ գտնվող երեք բանակներ, ամենամեծ զորախումբը 1004 թվականի հակամարտությունը սկսվելուց ի վեր, կայսերական բանակը միաժամանակ սրընթաց շարժվեց Գերմանիայի հյուսիսից, հարավից և կենտրոնից:Ինքը ՝ Հենրի II-ը ղեկավարում էր կենտրոնական բանակը, որին աջակցում էին դաշնակից սլավոնական ցեղերը, Մագդեբուրգից շարժվեց Օդեր գետ՝ անցնելու Լեհաստան։ Շուտով Հենրի II-ին հարավից միացավ բոհեմյան դուքս Օլդժիչը, իսկ հյուսիսից՝ Սաքսոնիայի դուքս Բեռնարդ II-ը։

Երբ կայսերական բանակը հատեց Օդեր գետը և արշավեց Լեհաստան, Հենրի II-ի ուժերը սպանեցին կամ գերեցին մի քանի հազար լեհի, այդ թվում՝ կանանց և երեխաների։ Բայց ողջ արշավանքի ընթացքում կայսերական բանակը մեծ կորուստներ կրեց։ Բոլեսլավ I-ը Միեշկո II-ի հրամանատարությամբ Մորավիայի ասպետների ջոկատ ուղարկեց ՝ կայսրության արևելյան սահմանների վրա դիվերսիոն հարձակում իրականացնելու։ Կայսերական բանակը Լեհաստանից նահանջեց դեպի Մերսեբուրգ՝ հարձակումը ետ մղելու՝ առանց Օդեր գետից արևելք ​​տարածքային նվաճումներ անելու։ Դեպի Գերմանիա նահանջի ժամանակ Արևելյան մարտի մարգրաֆ Գերո II-ը լեհական ուժերի կողմից դարանակալվեց, ապա 1015 թվականի վերջին սպանվեց:Արևելյան կողմի վրա հարձակումից հետո Բոլեսլավ I-ի ուժերը անցան գրոհի։ 1017 թվականին Բոլեսլավ I-ը Միեշկո II-ին ուղարկեց պաշարելու Մայսենը, որն այդ ժամանակ Միեշկո II-ի փեսա Մարգրավ Հերման I-ի ղեկավարության տակ էր։ Քաղաքը գրավելու նրա փորձը, սակայն, ձախողվեց, և նա ստիպված եղավ նահանջել Լեհաստան [1][27]:

Այնուհետև Հենրի II-ը և Բոլեսլավ I-ը սկսեցին խաղաղության բանակցությունները, իսկ 1017 թվականի ամռանը հրադադար հայտարարվեց:Քանի որ 1017 թվականի աշնանը բանակցությունները ձախողվեցին, Հենրի II-ը կրկին իր բանակով արշավեց Լեհաստան:Նրա բանակը հասավ Գլոգով, որտեղ ամրացել էր Բոլեսլավ I-ը, սակայն գրավել քաղաքը չհաջողվեց։ Այնուհետև Հենրի II-ը պաշարեց Նիմչան, բայց կրկին չկարողացավ գրավել քաղաքը։ Երբ բանակը պաշարեց Նիմչան, ձմեռային ցրտի պատճառով առաջացած հիվանդությունը ավերեց կայսերական ուժերը։ Նրա հարձակումները անհաջող էին․Հենրի II-ը ստիպված եղավ նահանջել Գերմանիա,Մերսեբուրգ:Պարտությունից հետո Հենրի II-ը պատրաստ էր դադարեցնել պատերազմը և սկսել խաղաղության լուրջ բանակցություններ Բոլեսլավ I-ի հետ։

1018 թվականի հունվարի 30-ին Հենրի II-ը և Բոլեսլավ I-ը կնքեցին չորրորդ խաղաղության պայմանագիրը, որը հայտնի է որպես Բաուտցենի խաղաղություն[28]։ Լեհ դուքսը կարողացավ զուտ անվանական վասալության պայմաններով պահպանել Լուսատիայի և Մայսենի վիճելի սահմանները, ընդ որում Բոլեսլավ I-ը Հենրի II-ին ճանաչեց որպես իր ֆեոդալ[29]։ Հենրի II-ը նաև խոստացել էր աջակցել Բոլեսլավ I-ին լեհ տիրակալի՝ Կիև կատարած արշավում, որպեսզի իր փեսան՝ Սվյատոպոլքը, հավակնի Կիևյան գահին։[30] Խաղաղություն հաստատելու համար Բոլեսլավ I-ը, որն այն ժամանակ այրի էր, ամրապնդեց իր տոհմական կապերը գերմանական ազնվականության հետ՝ ամուսնանալով Մայսենի սաքսոնական մարգրավ Էքարդ I-ի դստեր՝ Օդայի հետ[23]։

Հակամարտություն Բյուզանդիայի հետ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հենրի II-ի ներգրավվածությունն իտալական քաղաքականության մեջ և նրա թագադրումը որպես կայսր Բյուզանդական կայսրության հետ անխուսափելի բախման բերեցին։ 969 թվականին Օտտո I կայսրը դաշինք կնքեց Բյուզանդիայի կայսր Հովհաննես I Ցիմիսկեսի հետ, որի օրոք Արևելյան և Արևմտյան կայսրությունները համատեղ կառավարում էր հարավային Իտալիան։ Օտտո I-ի մահը 973-ին և Հովհաննես I-ի մահը 976-ին դաշինքի քայքայման պատճառ դարձան:Օտտո I-ի իրավահաջորդը Արևմուտքում, նրա որդին՝ կայսր Օտտոն II-ը, և Հովհաննես I-ի իրավահաջորդը Արևելքում, նրա եղբորորդին՝ Բասիլ II-ը, երկու կայսրություններին հարավային Իտալիայի վերահսկողության համար կրկին բախման բերեցին։

Օտտո I-ի և Օտտո II-ի օրոք Լոմբարդների առաջնորդ Պանդուլֆ Երկաթագլուխը ընդլայնեց արևմտյան կայսերական վերահսկողությունը կենտրոնական և հարավային Իտալիայի վրա։ Սկզբնապես Օտտո I-ի կողմից 961 թվականին նշանակվեց որպես Բենևենտոյի և Կապուայի արքայազն, Պանդուլֆը,որպես Օտտո II-ի հավատարիմ փոխարքա, պատերազմ սկսեց բյուզանդացիների դեմ։ 978-ին Պանդուլֆը հարավային լոմբարդական բոլոր երեք իշխանությունները՝ Բենևենտոն, Կապուան և Սալեռնոն, ընդգրկեց Սուրբ Հռոմեական կայսրության մեջ[31]։ 981 թվականին Պանդուլֆի մահը, սակայն, թուլացրեց Արևմուտքի գերիշխանությունը Բյուզանդական կայսրության վրա հարավային Իտալիայում[32]։ 982 թվականին ամբողջ տարածքը, որը ժամանակինՊանդուլֆի ղեկավարության տակ էր, փլուզվեց։ Բյուզանդացիները դեռևս հավակնում էին ինքնիշխանությանը Լոմբարդական իշխանությունների նկատմամբ, և միակ առաջնորդի բացակայությունը, որը կկանխեր նրանց առաջխաղացումը դեպի Լոմբարդական տարածք, թույլ տվեց բյուզանդացիներին ներխուժել հյուսիս։ Բյուզանդական տարածքում գտնվելու ժամանակ Օտտո II-ը հանդիպեց մեծ մահմեդական բանակի, որը տարածաշրջան էր բերվել Սիցիլիայի էմիր Աբու ալ-Կասիմի կողմից և 982 թվականի հուլիսի 14-ին Ստիլոյի ճակատամարտում ջախջախիչ պարտություն կրեց։ Պարտությունը հարավային Իտալիայում փոխեց ուժերի հարաբերակցությունը ՝ հօգուտ Բյուզանդիայի:Բյուզանդական հարձակումը հետ մղելու նախապատրաստման ժամանակ Օտտո II-ը Հռոմում հանկարծամահ է լինում և նրան հաջորդում է իր մանկահասակ որդին՝ ՕտտոIII-ը։ Ունենալով մանկահասակ կառավարիչ և լուծել քաղաքական ճգնաժամ, Արևմտյան կայսրությունը ի վիճակի չէր մարտահրավեր նետել Բյուզանդիայի գերիշխանությանը:Սա Բասիլի II-ին թույլ տվեց համալրել իր պաշտպանական ուժերը՝ Արևմուտքի հետագա հակահարձակմանը նախապատրաստվելու համար։

1017 թվականին, նորմանդական վարձկանների աջակցությամբ, ազնվական Մելուսը հաջող ապստամբություն է ղեկավարում Ապուլիայի բյուզանդական վերահսկողության դեմ։ 1018 թվականին Բյուզանդական կայսրությունը հակահարված հասցրեց Իտալիայի Կատեպան Բազիլ Բոյանուսի գլխավորությամբ՝ Կանայի ճակատամարտում ջախջախիչ պարտություն մատնելով Լոմբարդ-նորմանդական միացյալ ուժերին։ Պարտությունից հետո Մելուսը փախավ Պապական մարզ։ Հարավային Իտալիայում բյուզանդական հաջողությունների հետ միասին Հռոմի Պապ Բենեդիկտ VIII-ը 1020 թվականին տարօրինակ քայլ արեց՝ Ալպերի վրայով հյուսիս մեկնելով Գերմանիա՝ կայսեր հետ քննարկելու հարավային Իտալիայի իրավիճակը:Բամբերգում Հենրի II-ի հետ հանդիպմանը Պապին ուղեկցում էին մեծ թվով իտալացի աշխարհիկ և եկեղեցական առաջնորդներ, այդ թվում՝ Մելուսը։ Հենրի II-ը Մելուսին դուքսի դատարկ տիտղոս շնորհեց ՝Ապուլիայի ՝ բյուզանդացիների դեմ կատարած գործողությունների համար։ Բայց ընդամենը մի քանի օր անց՝ 1020 թվականի ապրիլի 23-ին Մելուսը մահացավ։ Մայնցի և Վյուրցբուրգի եպիսկոպոսների հետ որոշ հակասություններ հարթելուց հետո Պապը Հենրիխ II-ին համոզեց վերադառնալ Իտալիա երրորդ արշավի համար՝ հակազդելու Բյուզանդական կայսրության աճող հզորությանը։

1022 թվականին Հենրի II-ը նավարկեց Ադրիատիկ ծովի ափով դեպի հարավային Իտալիա՝ ղեկավարելով մեծ բանակ։ Նա հրամայեց Քյոլնի արքեպիսկոպոս Պիլգրիմին փոքրաթիվ բանակով առաջ շարժվել Տիրենյան ափի երկայնքով՝ նպատակ հետապնդելով հնազանդեցնել Կապուայի իշխանությունը։ Ավելի փոքրաթիվ բանակը Աքվիլեայի պատրիարք Պոպպոյի հրամանատարությամբ, անցավ Ապենիններով՝ միանալու Հենրի II-ին՝ Բյուզանդական Տրոյայի ամրոցի պաշարմանը։ Թեև պատրիարք Պիլգրիմը գրավեց Կապուայի Պանդուլֆ IV-ը և հավատարմության երդումներ ստացավ ինչպես Կապուայից, այնպես էլ Սալեռնոյի Իշխանությունից, Հենրի II-ի բոլոր երեք բանակները չկարողացան գրավել Տրոյան:Բյուզանդական զորքերը չկարողացան դիմադրել կատաղի ճակատամարտին, և Հենրի II-ը ստիպված եղավ ետ դառնալ․նրա բանակը թուլացած էր հիվանդություններից և մեծ կորուստներից։ Հենրի II-ը մահապատժի ենթարկեց Կապուայի դավաճան արքայազնին, բայց վերջին պահին ուխտավորի խնդրանքով զիջեց:Փոխարենը Հենրի II-ը նրան շղթաներով ուղարկեց Գերմանիա և նրա փոխարեն Կապուայի արքայազն նշանակեց Պանդուլֆ V-ին։ Արշավախումբը, ի վերջո, մեծ արդյունք չգրանցեց, և Պանդուլֆ IV-ը կրկին նշանակվեց որպես Կապուայի իշխան՝ որպես Բյուզանդիայի դաշնակից 1026 թվականին։

Կայսերական քաղաքականություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գերմանական գահը ստանձնելուց հետո Հենրի II-ը վերանայեց իրեն նախորդող կայսր Օտտո III-ի քաղաքական որոշումներից շատերը։ Մինչ Օտտոն III-ը քարոզում էր «Հռոմեական կայսրության վերականգնման» (Renovatio imperii Romanorum) քաղաքականությունը, Հենրի II-ը ձգտում էր «Ֆրանկական թագավորության վերականգնման» (Renovatio regni Francorum) քաղաքականությանը։ Օթոնյան դինաստիայի մյուս անդամների համեմատ՝ Հենրի II-ը համեմատաբար քիչ ժամանակ անցկացրեց Իտալիայում՝ իր քսաներկու տարվա կառավարման ընթացքում միայն երեք անգամ ճանապարհորդելով Ալպերից հարավ։ Նա Իտալիայի թերակղզուց բացակայեց ավելի քան մեկ տասնամյակ՝ 1004 թվականից Իվրեայի Մարգրավ Արդուինի վտարումից և վերադարձավ 1014 թվականին ՝ կայսերական տիտղոսը հավակնելու համար, ինչը թույլ տվեց թագավորությանը մեծապես կառավարել իրեն։

Հենրի II-ի բացակայությունը Իտալիայից հիմնականում պայմանավորված էր նրա և Լեհաստանի Բոլեսլավ I Քրոբրիի հետ շարունակական հակամարտությամբ։ Օտտո III-ի օրոք Բոլեսլավ I-ը կայսրության հավատարիմ դաշնակիցն էր։ Այնուամենայնիվ, գերմանա-լեհական երկարատև պատերազմները երկու ազգերին հանգեցրին ավելի քան տասնվեց տարի տևող բաց պատերազմի ։

Եկեղեցական գործեր

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հենրի II-ը իր նախորդ Օտտո III-ից մի քանի չլուծված եկեղեցական վեճեր ժառանգեց։ Առանձնահատուկ առանցքային խնդիրներ էին Մերսեբուրգի թեմի վերահաստատումը և Գանդերսհայմի հակամարտության կարգավորումը[33]։

  • Մերսեբուրգի թեմը ստեղծվել է կայսր Օտտո I-ի կողմից 968 թվականին՝ ի հիշատակ 955 թվականին Լեխֆելդի ճակատամարտում հեթանոս հունգարացիների դեմ կրած նրա հաղթանակի։ Հիմնվել է հեթանոս սլավոնների շրջանում միսիոներական աշխատանք իրականացնելու համար, թեմը գործնականում լքվել է 983 թվականին կայսերական իշխանության դեմ սլավոնական խոշոր ապստամբությունից հետո:1004 թվականին Հենրի II-ը հրամայեց վերականգնել թեմը՝ վերսկսելու միսիոներական աշխատանքը սլավոնների շրջանում և եպիսկոպոս նշանակեց գերմանացի մատենագիր Թիթմար Մերսեբուրգցուն[34]։
  • 987 թվականին, Օտտո III-ի մոր՝ Թեոֆանուի ռեգենտության ժամանակ, առաջին անգամ բռնկվեց Գանդերսհայմի հակամարտությունը, որը կենտրոնացած էր Գանդերսհայմի աբբայության իրավասության շուրջ։ Ե՛վ Մայնցի արքեպիսկոպոսը, և՛ Հիլդեսհայմի եպիսկոպոսը հավակնում էին աբբայության նկատմամբ լիազորություններին, ներառյալ աբբայության միանձնուհիներին ներդրումներ կատարելու իրավունքը:Օտտոն III-ի և Թեոֆանեսի միջամտությունը թուլացրեց կողմերի միջև լարվածությունը, սակայն հարցին վերջնական լուծում չտրվեց։ Միայն 1007 թվականին և 1021 թվականին Հենրի II-ին հաջողվեց ճնշել վեճը։ Նրա մահից հետո՝ 1024 թվականին, 1030 թվականին կայսերական սինոդում փոխզիջում արվեց՝ նրա իրավահաջորդ կայսր Կոնրադ II-ի ներկայությամբ։ Ի վերջո, իրավասությունը տրվեց Հիլդեսհայմին[35]։

1017 թվականի մայիսին կայսրուհի Կունիգունդը ծանր հիվանդացավ՝ մնալով Կաուֆունգենի կայսերական կալվածքներում։ Հենրի II-ը երդվեց վանք հիմնել, եթե նա ապաքինվի:1018 թվականին նրա առողջացումից հետո Հենրի II-ը հրամայեց կառուցել Կաուֆունգեն աբբայությունը։ 1024 թվականին Հենրի II-ի մահից հետո Կունիգունդը իրեն նվիրեց աբբայությանը, որտեղ մնաց մինչև իր մահը՝ 1040 թվականը։

Իրապես կրոնավոր լինելով՝ Հենրի II-ն աջակցում էր եկեղեցու ծառայությանը (նա կուսակրոն էր) և նպաստում էր վանական բարեփոխումներին։ Նա նաև խստորեն պարտադրում էր կղերական կուսակրոնությունը, թերևս մասամբ, որպեսզի այն պետական ​​հողերը և պաշտոնները, որոնք նա շնորհում էր հոգևորականներին, ժառանգաբար չփոխանցվեին։ Նա խրախուսեց Եկեղեցու բարեփոխումը, խրախուսեց միսիոներական աշխատանքը և հիմնեց մի քանի բարեգործական հիմնադրամներ աղքատների համար[10]։

Հենրի II-ը ցանկանում էր վանական դառնալ և, իր կայսերական իշխանության ուժով, հրամայեց Վերդենի վանահայրին իրեն ընդունել վանք։ Այսպիսով վանահայրը հրամայեց նրան, իր դավանած ուխտի համաձայն, շարունակել կառավարել կայսրությունը։ Հենրի II-ը կատարում էր իր պարտականությունները խոնարհության և ծառայության ոգով, համոզված լինելով, որ աշխարհիկ իշխանությունը տրված է Աստծո կողմից՝ հանուն ժողովրդի բարորության[10]։

Հենրի II-ին հաջողվեց համոզել Հռոմի Պապ Բենեդիկտոս VIII-ին Նիկիական դավանանքի մեջ ներառել «Filioque» բառը։ Տերմինի կավելանար այն պայմանով, որ Սուրբ Հոգին բխում է և՛ Հայր Աստծուց, և՛ Որդի Աստծուց:Պապական առաջնորդության գաղափարի հետ մեկտեղ, այս վարդապետության շուրջ վեճը 1054 թվականին Եկեղեցու Մեծ պառակտման առաջնային պատճառներից մեկն էր։[36][37]

Կայսրություն-եկեղեցի հարաբերություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հենրի II-ի Ավետարանը

Կուսակրոն հոգևորականներին կայսրության աշխարհիկ կառավարման՝ Կայսերական եկեղեցական համակարգում ընդգրկելու ավանդական օստոնյան քաղաքականությունը հասել է իր գագաթնակետին Հենրի II-ի օրոք։ Կայսր Օտտո I-ի կողմից ներկայացված՝ օստոնացիները նշանակեցին և ինտեգրեցին բարձրագույն հոգևորականներին կայսերական կառավարման մեջ՝ ձգտելով ստեղծել ոչ ժառանգական հակակշիռ ցողունի գերմանական դաժան,անկախ և հզոր դքսություններին[38]։ Դքսերը միշտ գերադասել են քաղաքական պարսկականիզմը՝ իրենց դքսությունների շահերը վեր դասելով կայսրության շահերից։ Ձգտելով միավորել կայսրությունը իրենց ղեկավարության ներքո՝ օստոնցիներն ավելի ու ավելի են կապվում իրենց եկեղեցու հետ՝ հավակնելով կայսրությունը կառավարելու «աստվածային իրավունքի» և իրենց ներկայացնելով որպես քրիստոնեական աշխարհի պաշտպաններ[39]։ Այս քաղաքականության առանցքային տարրը աշխարհիկ ազնվականության հաշվին նշանակված եպիսկոպոսներին և վանահայրերին հողի և կայսրության արքայազնի տիտղոս շնորհելն էր։ Ի տարբերություն դուքսերի, այս եկեղեցական բարձրստիճան գործիչները չէին կարողանա տիտղոսներ և արտոնություններ փոխանցել տոհմական գծով։ Օթոնյան միապետներն իրենց իրավունք էին վերապահում նշանակել և տնօրինել կայսրությանը պատկանող եկեղեցիների եպիսկոպոսները և պահանջում էին հավատարմություն, որը,սակայն հակասում էր կանոնական օրենքին, որը պահանջում էր բացարձակ նվիրում ընդհանրական եկեղեցուն։

Հենրի II-ի օրոք ավելի ու ավելի շատ շրջաններ անցան եպիսկոպոսների աշխարհիկ կառավարմանը։ Նա կայսերական ռեգալիաների և հողատարածքների բազմաթիվ ու շռայլ նվիրատվություններ արեց կայսրության վանքերին և թեմերին[15]։ Իրականում, Սրբազան Հռոմեական կայսրության ոչ մի այլ կառավարիչ այդքան հաճախ չի հիշատակվել հուշագրություններում։ Այս մեծ նվիրատվություններով և կայսեր շնորհած լիազորություններով կաթոլիկ եկեղեցին աստիճանաբար կորցրեց իր ինքնավարությունը։ Կայսերական վանքերը և այլ հոգևորական հաստատություններն այնքան շատացան, նվիրատվություններն ու աշխարհիկ արտոնությունները այնքան կանոնավոր դարձան, որ նրանք ի վերջո վերածվեցին կայսերական բյուրոկրատիայի։ Մերսեբուրգցի մատենագիր Թիթմարը նշում է, որ Հենրիխ II-ի և կայսրության եպիսկոպոսների համագործակցությունն ավելի ինտենսիվ էր, քան միջնադարի որևէ այլ տիրակալ, քանի որ աշխարհիկ և եկեղեցական գործերի միջև բաժանարար գծերը անճանաչելի էին:Հոգևորականները Հենրի II-ին դիտարկում էին որպես ֆեոդալ, հատկապես ռազմական հարցերում[40] Կղերական հոգևորականները եկան Հենրի II-ի կայսերական բանակի զգալի մասը կազմելու։ Լեհաստանի և Բյուզանդական կայսրության դեմ Հենրիխ II-ի արշավների մեծ մասում կղերական իշխանները կազմում էին ամենամեծ զորախումբը։ Հենրի II-ն այդպիսով հոգևորականների միջոցով ամրապնդեց իր հսկողությունը կայսրության վրա ՝ միաժամանակ ավելի մեծ վերահսկողություն ձեռք բերելով եկեղեցու հոգևոր քաղաքականության վրա[15][41]։

Բամբերգի թեմ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Բամբերգի տաճարը

1003 թվականին Հենրի Շվայնֆուրտցին, Բավարիայի Նորդգաուի մարգրավը, ապստամբություն սկսեց Հենրի II-ի իշխանության դեմ։ Հենրի II-ը Մարգրաֆին խոստացել էր նշանակել իր իրավահաջորդ Բավարիայի դքսությունում՝ գերմանական թագի նկատմամբ նրա հավակնություններին աջակցելու դիմաց։ Սակայն գահ բարձրանալուց հետո Հենրի II-ը հրաժարվեց կատարել իր խոստումը։ Փոխարենը, Հենրի II-ը 1004 թվականին Մարգրավ Հենրիին գահընկեց արեց և ամբողջությամբ վերացրեց Մարտը:Մարտի նախկին տարածքի վրա աշխարհիկ իշխանությունը ստանձնելու համար 1007 թվականին Հենրի II-ը հայտարարեց Գերմանիայում նոր ՝ Բամբերգի թեմը հիմնելու իր ցանկության մասին։ Մեծանալով Բավարիայի դքսությունում՝ Հենրի II-ը սիրում էր Բամբերգը և նույնիսկ այնտեղի իր կալվածքները ամուսնությունից հետո ՝ որպես օժիտ նվիրեց կնոջը՝ Լյուքսեմբուրգի Կունիգունդին:Նախկինում Վյուրցբուրգի թեմի մաս կազմող Ֆուլդայի կայսերական աբբայության կողմից տարածաշրջանի սլավոնների շրջանում միսիոներական աշխատանք էր իրականացվում։ Իր թեմը հիմնելու համար Հենրի II-ը պետք է հաղթահարեր Վյուրցբուրգի եպիսկոպոսի զգալի դիմադրությունը, քանի որ նոր թեմը կկազմի հին տարածքի մոտ մեկ քառորդը։ Հենրի II-ը ցանկանում էր, որ նոր թեմը Բամբերգի շրջանում նպաստի հեթանոս սլավոնների վերջնական հնազանդմանը ։

1007 թվականի նոյեմբերի 1-ին Ֆրանկֆուրտում՝ կայսրության եպիսկոպոսների միջև Բամբերգի թեմի ստեղծման շուրջ կոնսենսուսի հասնելու համար Հենրի II-ը սինոդ անցկացրեց։ Հանդիպմանը ներկա չէր Վյուրցբուրգի եպիսկոպոսը, որը հույս ուներ, որ նոր թեմի ձևավորման արդյունքում տարածքի կորուստը կհանգեցնի նրան արքեպիսկոպոսի աստիճանի բարձրացմանը։ Հենրի II-ը տարածքի մի մասը նվիրաբերեց Էյխշտատի թեմից իր ծրագրած թեմին։ Սինոդում Հենրի II-ը թեմի հիմնադրման թույլտվություն ստացավ։ Որոշվեց նաև, որ Էբերհարդը՝ Հենրի II-ի կայսերական կանցլերը, ձեռնադրվելու է Մայնցի արքեպիսկոպոս և Գերմանիայի առաջնորդ Վիլիգիսի կողմից՝ ղեկավարելու նոր թեմը։ Թեմի հիմքը ամուր պահելու համար Հենրի II-ը բազմաթիվ ու բազմազան նվիրատվություններ արեց։ Հենրի II-ը Ֆրանկոնիայի, Սաքսոնիայի Կարինթիայի և Շվաբիայի դքսությունում բազմաթիվ կոմսություններ բաշխեց։[23]

Քաղաքականություն ազնվականության նկատմամբ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ինչպես իր նախորդների՝ Օտտո II-ի և Օտտո III-ի օրոք, կայսրության տարբեր գերմանական դուքսերը գնալով անկախանում էին Հենրի II-ից։ Սկսեց զարգանալ «գերմանական» ինքնություն։ Ալպերից հարավ՝ Իտալիայում, անկախանում էին նաև տարբեր տարածաշրջանային տիրակալներ։ Կայսրության դքսությունները ավելի շատ դառնում էին իրենց դքսական ընտանիքների անձնական ունեցվածքը, այլ ոչ թե կայսրության անբաժանելի մասերը:Ալպերից հարավ՝ Իտալիայում, անկախություն ձեռք բերեցին նաև տարածաշրջանային տարբեր ֆեոդալներ։ Կայսրության դքսությունները ավելի շատ դառնում էին իրենց դքսական ընտանիքների անձնական ունեցվածքը, այլ ոչ թե կայսրության անքակտելի մասը։

Հենրի II-ի քաղաքականությունը ազնվականության նկատմամբ ուղղված էր դքսություններում այս ընտանեկան կառույցների հաղթահարմանը` կայսերական գերիշխանությունը վերականգնելու համար:Հենրի II-ը, ինչպես մյուս օտտոնացիները, իր իշխանությունը դքսերի նկատմամբ արդարացնելու համար հենվում էր եկեղեցու հետ իր կապի վրա։ Այնուամենայնիվ, ի տարբերություն Օտտո I-ի և Օտտո II-ի, գերմանացի շատ դուքսեր Հենրի II-ի հետ այլևս սերտ ընտանեկան կապեր չունեին։ Մինչ Ֆրանկոնիայի դքսությունը և Սաքսոնիայի դքսությունը հիմնական կայսերական աջակցությանը ստացողն էին, Շվաբիայի դքսությունը և Բավարիայի դքսությունը դառնում էին ավելի ապստամբ։

Ի տարբերություն իր նախորդների՝ Հենրի II-ը չէր ցանկանում ողորմություն ստանալ այն դուքսերից, որոնք ապստամբել էին իր իշխանության դեմ։ Սա աշխարհիկ ազնվականության հետ կտրուկ կոնֆլիկտի առիթ դարձավ,ինչը,Հենրի II-ին ստիպեց ամրապնդել այն դիրքը, որը վայելում էր կղերականությունը կայսրության կառավարման մեջ։ Միայն հոգեւորականության աջակցության շնորհիվ Հենրի II-ը իր կառավարման առաջին տասնամյակում վերապրեց իր իշխանության դեմ բազմաթիվ ազնվական ապստամբություններ։ Ապստամբեցին նույնիսկ նրա հարազատները՝ խնամիները՝ Բավարիայի դուքս Հենրի V-ը և կոմս Ֆրիդրիխը Մոզելից։ Արդյունքում Հենրի II-ը աստիճանաբար Բավարիայի և Շվաբիայի դուքսերի ներքին ուժային կառույցները նվազեցրեց։

Մահ և իրավահաջորդ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հենրիի և Կունիգունդեի գերեզմանը Թիլման Ռիմենշնայդերի կողմից

Հենրի II-ը, Զատիկը նշելու համար վերադառնալով Հարավային Իտալիայից Մագդեբուրգ (Գերմանիա), հիվանդացավ Բամբերգում։ Զատիկը նշելուց հետո նա հեռացավ իր կայսերական պալատ՝ Գյոթինգեն։ 1024 թվականի հուլիսի 13-ին, 51 տարեկան հասակում, նա մահացավ քրոնիկ և ցավոտ միզուղիների վարակի տառապանքներից։ Մահից առաջ Հենրի II-ն աշխատել է Պապի հետ՝ եկեղեցական ժողով հրավիրելու համար, որպեսզի հաստատի իր նոր կայսերական-եկեղեցական հարաբերությունների համակարգը, սակայն այդ ջանքերը մնացին անավարտ։

Կայսրուհի Կունիգունդան կազմակերպեց Հենրիի հուղարկավորությունը Բամբերգի տաճարում։ Չնայած նա թողեց կայսրությունը առանց էական խնդիրների, Հենրի II-ն նաև թողեց կայսրությունը առանց ժառանգի։ Ոմանք ենթադրում են, որ ինչպես նա, այնպես էլ Կունիգունդան փոխադարձ կուսակրոնության ուխտեր են տվել իրենց բարեպաշտության և թագավորական ժառանգ չունենալու փաստի պատճառով, սակայն դա վիճարկվում է։ Նրանց ամուսնությունը ժառանգ չտվեց, և Օտտոնների սաքսոնական դինաստիան ավարտվեց Հենրիով։

1024 թվականի սեպտեմբերի սկզբին գերմանացի ազնվականները հավաքվեցին Կամբեում և սկսեցին բանակցություններ նոր թագավոր ընտրելու վերաբերյալ։ Ազնվականները ընտրեցին ֆրանկոնացի ազնվական Կոնրադ II-ին՝ որպես Հենրի II-ի իրավահաջորդ, ով դարձավ Սալիական դինաստիայի առաջին ներկայացուցիչը[42]։

Մեծարում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Սբ. Հենրին և Կունիգունդը, ինչպես պատկերված են 15-րդ դարում

Հենրի II-ը դասվել է սրբերի շարքին է 1147 թվականի հուլիսին, Հռոմի պապ Եվգենիոս III-ի կողմից; Հենրիի կինը՝ Կունիգունդը սրբերի շարքին է դասվել 1200 թվականի մարտի 29-ին Հռոմի Իննոկենտիոս III պապի կողմից։ Հենրիի մասունքները տարվել են 1160-ական թվականներին հերետիկոսների դեմ արշավների ժամանակ։ Նա Շվեյցարիայի Բազել քաղաքի և Հարավային Աֆրիկայի Դուրբան քաղաքի Սուրբ Հենրի Մարիստ եղբայրների քոլեջի հովանավոր սուրբն է[33][43]։

Հենրիի տոնը մտցվել է 1631 թվականին Ընդհանուր հռոմեական օրացույցում՝ որպես հիշատակ հուլիսի 13-ին՝ նրա մահվան օրը։ 1668 թվականին տոնը փոխադրվեց հուլիսի 15-ին՝ որպես կիսաեզրափակիչ։ Այս աստիճանը 1955 թվականին Պիոս XII-ի կողմից փոխվել է պարզ, իսկ Հովհաննես XXIII պապի կողմից 1960 թվականին երրորդ կարգի խնջույքի։ 1969 թվականին տոնի օրը դարձյալ փոխվեց հուլիսի 13-ին՝ որպես ընտրովի հիշատակի[44]։

Հենրի II-ը Սուրբ Բենեդիկտոսի շքանշանի պատառիկ էր և մեծարվում է որպես բենեդիկտյան կաղապարների հովանավոր սուրբ[45]

Հենրի II-ը թագավորների և կայսրերի Օթոնյան դինաստիայի անդամ էր, որը կառավարում էր Սրբազան Հռոմեական կայսրությունը (նախկինում Գերմանիան) 919-ից 1024 թվականներին։ Իր դինաստիայի մյուս անդամների հետ կապված Հենրի II-ը Հենրիխ I-ի ծոռն էր, Օտտոն II-ի ծոռը, որը մեկ անգամ հեռացվել էր Օտտոնից։

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Dove A. Heinrich II. (գերմ.) // Allgemeine Deutsche Biographie — L: 1880. — Vol. 11. — S. 376–384.
  2. ↑ http://www.angelfire.com/mi4/polcrt/StHenry.html
  3. ↑ 3,0 3,1 Генрих II Святой (ռուս.) // Энциклопедический словарь — СПб.: Брокгауз — Ефрон, 1892. — Т. VIII. — С. 346.
  4. ↑ 4,0 4,1 Lundy D. R. The Peerage
  5. ↑ Bryce, James (1871). The Holy Roman Empire. էջ 536.
  6. ↑ Germany (1740). The Right of Succession to the Empire of Germany, hereditary and elective. the Booksellers. էջեր 11–.
  7. ↑ Blumenthal, Uta-Renate (1988). The Investiture Controversy: Church and Monarchy from the Ninth to the Twelfth Century. University of Pennsylvania Press. էջեր 45–. ISBN 0-8122-1386-6.
  8. ↑ Bernd Schneidemüller. «Heinrich II. und Kunigunde Das heilige Kaiserpaar des Mittelalters» (PDF). CORE. Վերցված է 2020 թ․ հունվարի 28-ին.
  9. ↑ 9,0 9,1 9,2 «Catholic Encyclopedia: St. Henry II».
  10. ↑ 10,0 10,1 10,2 Fr. Paolo O. Pirlo, SHMI (1997). «St. Henry». My First Book of Saints. Sons of Holy Mary Immaculate – Quality Catholic Publications. էջ 148. ISBN 971-91595-4-5.
  11. ↑ C. W. Previté-Orton, Cambridge Medieval History, Shorter: Volume 1, The Later Roman Empire to the Twelfth Century, (Cambridge University Press, 1979), 433.
  12. ↑ "Saint Kunigunde", New Catholic Dictionary, Saints.SQPN.com, 7 October 2012, [1]
  13. ↑ «Saint Cunegundes». Catholic Saints Info. 2019 թ․ մարտի 2. Վերցված է 2020 թ․ հունվարի 29-ին.
  14. ↑ «St. Cunegundes, Empress». Garden Of Mary. Վերցված է 2020 թ․ հունվարի 29-ին.
  15. ↑ 15,0 15,1 15,2 Michael Borgolte (2014). Stiftung und Memoria. De Gruyter. էջեր 245–. ISBN 978-3-05-006048-4.
  16. ↑ Arnulf of Milan, Liber gestorum recentium I.14
  17. ↑ «Heinrich II. und Arduin». Monumenta Germaniae Historica. Վերցված է 2020 թ․ հունվարի 29-ին.
  18. ↑ Elliott, Gillian. «Representing Royal Authority at San Michele Maggiore in Pavia». Zeitschrift fur Kunstgeschichte 77 (2014). Վերցված է 2022 թ․ հուլիսի 30-ին.
  19. ↑ Greenwood, Thomas. Cathedra Petri: A Political History of the Great Latin Patriarchate United Kingdom, Thickbroom Brothers, 1861. p. 14
  20. ↑ S.Rosik, Bolesław Chrobry i jego czasy, 2001
  21. ↑ 21,0 21,1 «Feldzüge Heinrichs II. gegen den Polenherzog Boleslaw Chrobry». Landesausstellung 2002. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 3-ին. Վերցված է 2020 թ․ հունվարի 29-ին.
  22. ↑ K. Jasiński, Rodowód pierwszych Piastów, 1992
  23. ↑ 23,0 23,1 23,2 23,3 Cambridge (1995). The New Cambridge Medieval History: Volume 3, c. 900–c. 1024. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-36447-8.
  24. ↑ Duckett, Eleanor Shipley. Death and Life in the Tenth Century, University of Michigan Press, 1967, p. 93, 9780472061723
  25. ↑ 25,0 25,1 Thietmar of Merseburg, Thietmari merseburgiensis episcopi chronicon, 1018
  26. ↑ Bryce, James (1871). «The Emperors Henry II and Conrad II». The Holy Roman Empire. Macmillan. էջ 150. Վերցված է 2020 թ․ հունվարի 29-ին – via Project Gutenberg.
  27. ↑ 27,0 27,1 James Westfall Thompson (2016). History of the Middle Ages: 300–1500. Routledge. էջեր 458–. ISBN 978-1-317-21700-8.
  28. ↑ Knefelkamp (2002), p. 125
  29. ↑ Previte-orton, p. 451
  30. ↑ Jasienica (2007), p. 86
  31. ↑ Wickham, Chris. Early Medieval Italy: Central Power and Local Society 400–1000. MacMillan Press: 1981, p. 156, "from Ancona to the fringes of Calabria"
  32. ↑ Sismondi, p. 29
  33. ↑ 33,0 33,1 «Heinrich II». Merseburger Dom. 2018 թ․ օգոստոսի 6. Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ հունվարի 29-ին. Վերցված է 2020 թ․ հունվարի 29-ին.
  34. ↑ «Thietmar von Merseburg». Merseburger Dom. 2018 թ․ օգոստոսի 6. Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ հունվարի 29-ին. Վերցված է 2020 թ․ հունվարի 29-ին.
  35. ↑ Wolfram, Herwig (2010). Conrad II, 990–1039: Emperor of Three Kingdoms – The Dispute over Gandersheim. Penn State Press. էջ 95. ISBN 978-0-271-04818-5.
  36. ↑ Kasper, Walter (2006). The Petrine ministry: Catholics and Orthodox in dialogue : academic symposium held at the Pontifical Council for Promoting Christian Unity. Paulist Press. էջ 188. ISBN 978-0-8091-4334-4. Վերցված է 2011 թ․ դեկտեմբերի 22-ին. «The question of the primacy of the Roman [P]ope has been and remains, together with the question of the Filioque, one of the main causes of separation between the Latin Church and the Orthodox churches and one of the principal obstacles to their union.»
  37. ↑ Wetterau, Bruce. World history. New York: Henry Holt and company. 1994.
  38. ↑ Timothy Reuter (2011 թ․ մարտի 25). «The 'Imperial Church System' of the Ottonian and Salian Rulers: a Reconsideration». The Journal of Ecclesiastical History. Cambridge Org. 33 (3): 347–374. doi:10.1017/S0022046900026245. S2CID 159994750. Վերցված է 2020 թ․ հունվարի 27-ին.
  39. ↑ Horst Fuhrmann (1986). Germany in the High Middle Ages: c. 1050–1200. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-31980-5.
  40. ↑ Laura Wangerin (2019). Kingship and Justice in the Ottonian Empire. University of Michigan Press. էջեր 16–. ISBN 978-0-472-13139-6.
  41. ↑ Benjamin Joseph Wand (2018 թ․ օգոստոսի 6). «Thietmar of Merseburg's Views on Clerical Warfare». Portland State University. Վերցված է 2020 թ․ հունվարի 29-ին.
  42. ↑ Martyrologium Romanum, entry for St. Henry on 13 July.
  43. ↑ Bernd Schneidmüller. «Neues über einen alten Kaiser? Heinrich II. in der Perspektive der modernen Forschung» (PDF). Uni Heidelberg. Վերցված է 2020 թ․ հունվարի 19-ին.
  44. ↑ Calendarium Romanum (Libreria Editrice Vaticana 1969), pp. 97 and 130
  45. ↑ Being Benedictine Feast of St. Henry: Patron Saint of Oblates

Աղբյուրներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • Knefelkamp, Ulrich (2002). Das Mittelalter. UTB M (German). Vol. 2105 (2 ed.). UTB. ISBN 3-8252-2105-9.{{cite book}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  • Jasienica, Pawel (2007). Polska Piastow (Polish). Proszynski Media. ISBN 978-83-7648-284-2.{{cite book}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)

Արտաքին հղումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Վիիքպահեստ
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Հենրի_II_(Հռոմեական_Սուրբ_կայսր)&oldid=10275559» էջից