Հեծանվորդի մահը
 իսպ.՝ Muerte de un ciclista | |
|---|---|
 | |
| Երկիր | Իսպանիա Իտալիա |
| Ժանր | դրամա[1][2] և քրեական ֆիլմ[1] |
| Թվական | մայիսի 5, 1955 |
| Լեզու | իսպաներեն |
| Ռեժիսոր | Juan Antonio Bardem?[1][3][2] |
| Պրոդյուսեր | Manuel J. Goyanes? |
| Սցենարի հեղինակ | Juan Antonio Bardem? |
| Դերակատարներ | Լյուչիա Բոզե[3][4], Otello Toso?[3][4], Alberto Closas?[3][4], Ֆեռնանդո Սանչո[4], Carlos Casaravilla?, Manuel Alexandre?, Անտոնիո Կասաս[5], Manuel Guitián?[5], Manuel Rojas?[5], Bruna Corrà?[5], José Prada?[5], Valeriano Andrés?[5], Julia Delgado Caro?[5], Rufino Inglés?[5], Matilde Muñoz Sampedro?[5] և Jacinto San Emeterio?[5] |
| Օպերատոր | Alfredo Fraile? |
| Երաժշտություն | Isidro Maiztegui? |
| Պատմվածքի վայր | Մադրիդ |
| Տևողություն | 87 րոպե |
| Հաջորդ | Calle Mayor? |
«Հեծանվորդի մահը» (իսպ.՝ Muerte de un ciclista), 1955 թվականի իսպանական սոցիալիստական ռեալիզմի դրամա է, որի ռեժիսորը Խուան Անտոնիո Բարդեմն է։ Գլխավոր դերերում են Խուան Կլոսասը և իտալացի դերասանուհի Լուսիա Բոզեն, որին իսպաներեն է կրկնօրինակել դերասանուհի Էլզա Ֆաբրեգասը։ Ֆիլմը 1955 թվականի Կաննի կինոփառատոնում արժանացել է FIPRESCI մրցանակի։ Այն ռեժիսորի ստեղծագործության եռապատումի մի մասն է՝ «Գլխավոր փողոց» (1956 թվական, Վենետիկի ՄԿՓ), «Հեծանվորդի մահը» և «Վրեժ»[6]։ Առաջին անգամ ԱՄՆ-ում ցուցադրվել է The Age of Infidelity վերնագրով[7]։
Սյուժե
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Համալսարանի պրոֆեսոր Խուան Ֆերնանդես Սոլերը (Ալբերտո Կլոսաս) և հարուստ ամուսնացած կին Մարիա Խոսե դե Կաստրոն (Լուսիա Բոսե) իրենց մեքենայով երթևեկելիս վրաերթի են ենթարկում հեծանվորդի։ Չնայած հեծանվորդը ողջ է և օգնության կարիք ունի, զույգը որոշում է նրան թողնել վթարի վայրում։ Նրա մահվան լուրը Մարիա Խոսեին և Խուանին խորապես անհանգստացնում է իրենց անձնական կյանքի համար։
Մարիա Խոսեի համար հանցագործության բացահայտումը (և, հետևաբար, նրանց սիրավեպի) կնշանակեր հրաժեշտ տալ իր բարձրաշխարհիկ ապրելակերպին։ Սակայն հեծանվորդի մահը, որին հաջորդում են ուսանողական անկարգությունները, Խուանին ստիպում են կասկածի տակ դնել իր իսկ կյանքի ընտրությունները։ Այս մտահոգությունները սրվում են Ռաֆայի (Կառլոս Կասարավիլյա) միջամտությամբ, որն արվեստի քննադատ է, դիտարկում է և զզվում հասարակական իրավիճակից։ Նրա՝ վերին դասը «մաքրելու» մտադրությունները բացահայտվում են Մարիա Խոսեին և Խուանին բացահայտելու նրա ծրագրի միջոցով։
Ֆիլմի վերջում Խուանը որոշում է հանձնվել ոստիկանությանը և կանչում է Մարիա Խոսեին, որ իր հետ գնա։ Սակայն նա չի համարձակվում, և փոխարենը, ոստիկանության բաժանմունք գնալու ճանապարհին, երբ նրանք կանգ են առնում Խուանի համար հիշարժան մի վայրում, նա իր մեքենայով հարվածում է նրան՝ ենթադրաբար սպանելով նրան։ Սակայն այս հանցագործությունը կատարելուց հետո ամուսնու մոտ վերադառնալիս, վերջին պահին նկատում է մեկ այլ հեծանվորդի, շրջում է ղեկը՝ վթարից խուսափելու համար, ճեղքում է կամրջի արգելապատնեշը և ընկնում ցած։ Ֆիլմի վերջին կադրերում կարելի է տեսնել, թե ինչպես է հեծանվորդը նկատում վթարի հետևանքով վնասված մեքենայում պառկած Մարիա Խոսեին, լապտերը ուղղում նրա վրա, բայց անջատում է լապտերը, նկատում է մոտակա տան պատուհանների լույսը և հեռանում անհայտ մտադրություններով[8]։
Գլխավոր դերում
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Լյուչիա Բոզե - Մարիա Խոսե դե Կաստրո
- Ալբերտո Կլոսաս - Խուան Ֆերնանդես Սոլեր
- Օթելլո Տոսո - Միգել Կաստրո
- Բրունա Կորրա - Մատիլդա
- Կարլոս Կասարավիլյա - Ռաֆայել «Ռաֆա» Սանդովալ
- Մանուել Ալեքսանդր - հեծանվորդ
Քննադատություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ֆիլմը 1955 թվականի Կաննի կինոփառատոնում արժանացել է FIPRESCI մրցանակի[9][10]։
Կինոքննադատ Մարկ Մեսարոսը ընդգծում է ֆիլմի ոճական կողմերը․
«Հեծանվորդի մահը» բանավիճային պատմություն է, որը փոխառում է հիչքոքյան սպանության առեղծվածի քերականությունը և նուար ֆիլմի արգելված սիրավեպը՝ իր գաղափարախոսական նպատակներին հասնելու համար… Սկսելով ամենաարդյունավետ հնարքներից՝ անհրաժեշտ է նշել Բարդեմի կողմից ֆիլմի ընթացքում կրճատումների և անցումների հիանալի օգտագործումը։ Դիտողների համար ամենից շատ հիշարժանը կլինի այն, թե որքան հեշտությամբ և բնականորեն է ֆիլմը անցնում այն բանից, ինչը թվում է առաջնային մելոդրամա, դեպի այսպես կոչված «սոցիալիստական ռեալիզմի» տեսարաններ։ Սկզբում բուրժուական և բանվոր դասակարգի միջավայրի թեման սրվում է, բայց ավելի ուշ ի հայտ են գալիս ավելի վերացական ասոցիացիաներ»[11]:
Քննադատական նշումներում հիշատակված սոցիալիզմը կապված է հարևան Իտալիայի նեոռեալիստական նկարների ազդեցության հետ[12]: Լոուրենս Ռասելը «Հեծանվորդի մահը» համեմատում է Անտոնիոնիի «Մի սիրո ժամանակագրություն» ստեղծագործության հետ.
«Անտոնիոնիի առաջին լիամետրաժ ֆիլմի՝ 1950-ականների «Սիրո խաչակրաց արարած»-ի ազդեցությունը լայն տարածում ունի, և ոչ միայն այն պատճառով, որ Բարդեմը նույն գլխավոր դերում էր իտալացի աստղ Լուսիա Բոզեին։ Ձմեռային միջավայրը, սեռական եռանկյունու սյուժեն, երկիմաստ հանցագործությունը, գլխավոր հերոսները, շատ տեսարանների ոճն ու կատարումը, ֆիլմ նուարի հակումները․․․ այս ամենը «Հեծանվորդի մահը» ֆիլմը դարձնում է ամերիկյան կինոարդյունաբերությանը բնորոշ հոլիվուդյան հակադարձ ինժեներիայի արժանի»[13]:
Օլգա Ռեյզենը նշում է ֆիլմի նկարահանման ժամանակի ազդեցությունը.
«Ֆրանկոիստական Իսպանիայում Բարդեմի նկարահանած ֆիլմերում մթնոլորտը լցված էր խիտ գավառական անազատության զգացումով. դրանցում, ըստ էության, «երբեք ոչինչ տեղի չի ունեցել»՝ սա նրա ֆիլմերից մեկի վերնագիրն էր։ Եվ կյանքի այն փոքր, անձնական փաստերը, որոնք Բ.-ի տեսախցիկի օբյեկտիվը ֆիքսել է, ինչպիսին է հարուստ կնոջ դավաճանությունը, որի մեղքով մահանում է ոչ միայն հեծանվորդը, այլև նրա սիրեցյալը («Հեծանվորդի մահը»)․․․՝ պարզապես դրամատիկ քայլեր են, որոնք անհրաժեշտ են աշխարհակարգի անկատարելություններն ավելի հստակ ընդգծելու համար»[14]:
Կինոքննադատ Ռոբերտ Քյոլերը սցենարիստ Խուան Անտոնի Բարդեմին համեմատում է Ժակ Տուրնյորի և Ռաուլ Ուոլշի հետ։ Քյոլերը նաև նշում է, որ ֆիլմը հիշվում է ոչ թե որպես «Ֆրանկոյի դարաշրջանի կեղծավորության և կոռուպցիայի կոշտ դատապարտում», այլ ֆիլմի կերպարների միջև մարդկային հարաբերությունների համար. «երեք մարդկանց կիսասարսափելի, կիսկատակերգական պար, որոնք ընկել են թյուրըմբռնման (Մարիա Խոսեն սխալմամբ համոզված է, որ Ռաֆան ականատես է եղել հեծանիվի վթարին) և անվստահության (նրանցից յուրաքանչյուրը մյուսի նկատմամբ) ցանցում»[15]:
Հրատարակություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ֆիլմը թողարկել է Criterion Collection հրատարակչությունը ԱՄՆ-ում:
Criterion-ի DVD-ն ներառում է Մարշա Քինդերի ակնարկով գրքույկը և ռեժիսոր Խուան Անտոնիո Բարդեմի 1955 թվականի մայիսին Սալամանկայի կոնգրեսում արտասանած ելույթը: Այնտեղ Բարդեմը զայրույթով դատապարտում է Ֆրանկոյի ինքնակենսագրական «Ռազա» ֆիլմը՝ որպես քաղաքականապես կեղծ, և դատապարտում է մինչ օրս ստեղծված իսպանական կինոն՝ որպես պարզապես փախուստի միջոց: Ակնարկը ներառված է Մարշա Քինդերի գրքում[16]:
Ֆիլմի արտադրություն և նկարահանում
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ֆիլմը նկարահանվել է Մադրիդում և նրա շրջակայքում։ Տեսարանների մեծ մասը նկարահանվել է Համալսարանական թաղամասում։ Ուսանողական ցույցի տեսարանը, որը նախորդել էր 1956 թվականին ֆրանկոիզմի դեմ ապագա ուսանողական բողոքի ցույցերին, նկարահանվել է Մադրիդի գիտական հետազոտությունների բարձրագույն խորհրդի շենքի բակում՝ անցորդների և անծանոթների հայացքներից խուսափելու համար[17][18]։
Մրցանակներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Հաղթող, Կաննի կինոփառատոն. Կինոքննադատների միջազգային ֆեդերացիա (FIPRESCI մրցանակ), Խուան Անտոնիո Բարդեմ, 1955 թվական[19]:
- Հաղթող, Circulo de Escritores Cinematográficos, Լուսանկարչություն, Ալֆրեդո Ֆրեյլ, 1955 թվական[20]:
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ 1,0 1,1 1,2 http://www.imdb.com/title/tt0048394/
- ↑ 2,0 2,1 http://www.filmaffinity.com/es/film406123.html
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 http://www.cinematografo.it/cinedatabase/film/gli-egoisti/10016/
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 http://www.imdb.com/title/tt0048394/fullcredits
- ↑ 5,00 5,01 5,02 5,03 5,04 5,05 5,06 5,07 5,08 5,09 ČSFD (չեխերեն) — 2001.
- ↑ Компаниченко Г. Н. Режиссерская энциклопедия. Кино Европы / Компаниченко Г. Н.. — М.: Материк, 2002. — 203 с. — ISBN 5-85646-077-4
- ↑ Bosley Crowther (1958 թ․ օգոստոսի 19). «Screen: 'Age of Infidelity'; Drama From Spain Bows at the Paris». New York Times Archives (անգլերեն).
- ↑ LAWRENCE RUSSELL (2008-12). «Juan Antonio Bardem Death of a Cyclist Muerte de un Ciclista». Culture Court (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2024 թ․ մայիսի 2-ին. Վերցված է 2024 թ․ մայիսի 2-ին.
- ↑ «Firpesci - The International Federation of Film Critics». Firpesci - The International Federation of Film Critics (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2023 թ․ դեկտեմբերի 9-ին. Վերցված է 2024 թ․ հունիսի 1-ին.
- ↑ «Muerte de un ciclista @ Filmaffinity». Filmaffinity (իսպաներեն). Արխիվացված օրիգինալից 2023 թ․ հոկտեմբերի 3-ին. Վերցված է 2024 թ․ հունիսի 1-ին.
- ↑ Mesaros, Mark Արխիվացված 2010-11-23 Wayback Machine. 'Cinelogue: Каталог мирового кино, тематическая статья, 16 июля 2010. Last accessed: 14 февраля 2011.
- ↑ Компаниченко Г. Н. Режиссерская энциклопедия. Кино Европы / Компаниченко Г. Н.. — М.: Материк, 2002. — 203 с. — ISBN 5-85646-077-4
- ↑ Lawrence Russell (2008). «Juan Antonio Bardem Death of a Cyclist». Culture Court (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2024 թ․ մայիսի 2-ին. Վերցված է 2024 թ․ մայիսի 2-ին.
- ↑ Компаниченко Г. Н. Режиссерская энциклопедия. Кино Европы / Компаниченко Г. Н.. — М.: Материк, 2002. — 203 с. — ISBN 5-85646-077-4
- ↑ Koehler, Robert Արխիվացված 2011-01-30 Wayback Machine. Cineaste, "A Second Look: Death of a Cyclist, " Vol.XXXIV No.3 2009. Last accessed: February 14, 2011.
- ↑ Kinder, Marsha Blood Cinema. The Reconstruction of National Identity in Spain. — University of California Press, 1993. — 568 с. — ISBN 9780520081574
- ↑ Manuel Hidalgo (2015 թ․ նոյեմբերի 19). «Nada de guardias ni porras». El Mundo (իսպաներեն). Արխիվացված օրիգինալից 2023 թ․ մայիսի 16-ին. Վերցված է 2024 թ․ հունիսի 5-ին.
- ↑ Luis Deltell, Marta García Sahagún Escenarios de un remordimiento. Ciudad Universitaria y Guerra Civil en Muerte de un ciclista (Juan Antonio Bardem, 1955)(իսպ.) // Historia y Comunicación Social : журнал. — 2020. — № 2. — ISSN 1137-0734. Архивировано из первоисточника 30 մայիսի 2024.
- ↑ «8th Cannes Film Festival - Awarded films». Fipresci (բրիտանական անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2022 թ․ ապրիլի 9-ին. Վերցված է 2022 թ․ հունիսի 3-ին.
- ↑ «Premios del CEC a la producción española de 1955». CEC - Círculo de Escritores Cinematográficos. Արխիվացված է օրիգինալից 2004 թ․ հունիսի 22-ին. Վերցված է 2022 թ․ հունիսի 3-ին.