Հելֆորդ Մաքինդեր

Հելֆորդ Մաքինդեր; անգլ.՝ Halford Mackinder
Ծնվել է	փետրվարի 15, 1861[…]; Գեյնսբորո, Լինքոլնշիր, Լինկոլնշիր, Անգլիա, Մեծ Բրիտանիայի և Իռլանդիայի միացյալ թագավորություն
Մահացել է	մարտի 6, 1947 (86 տարեկան); Բորնմութ, Bournemouth, Christchurch and Poole, Դորսետ, Անգլիա, Միացյալ Թագավորություն
Քաղաքացիություն	Միացյալ Թագավորություն
Մասնագիտություն	աշխարհագրագետ, քաղաքական գործիչ, դիվանագետ, աշխարհաքաղաքագետ, քաղաքագետ, համալսարանի դասախոս և լեռնագնաց
Հաստատություն(ներ)	Օքսֆորդի համալսարան և Լոնդոնի տնտեսության և քաղաքական գիտությունների դպրոց
Գործունեության ոլորտ	աշխարհագրություն և սոցիալ-տնտեսական աշխարհագրություն
Պաշտոն(ներ)	Մեծ Բրիտանիայի գաղտնի խորհրդի անդամ, Միացյալ Թագավորության 31-րդ խորհրդարանի անդամ, Միացյալ Թագավորության 30-րդ խորհրդարանի անդամ, Միացյալ Թագավորության 29-րդ գումարման ազգային ժողովի անդամ և տնօրեն
Ալմա մատեր	Քրայսթ Չյորչ, Epsom College? և Queen Elizabeth's High School?
Տիրապետում է լեզուներին	անգլերեն
Հայտնի աշակերտներ	James Fairgrieve?
Պարգևներ	Հովանավորների մեդալ և Չարլզ Փ․ Դալիի մեդալ
Կուսակցություն	Մեծ Բրիտանիայի պահպանողական կուսակցություն
	Halford Mackinder Վիքիպահեստում

Սըր Հելֆորդ Ջոն Մաքինդեր ( անգլ.՝ Halford John Mackinder, փետրվարի 15, 1861(1861-02-15)^[1]^[2]^[3]^[…], Գեյնսբորո, Լինքոլնշիր, Լինկոլնշիր, Անգլիա, Մեծ Բրիտանիայի և Իռլանդիայի միացյալ թագավորություն^[4] - մարտի 6, 1947(1947-03-06)^[1]^[2]^[3], Բորնմութ, Bournemouth, Christchurch and Poole, Դորսետ, Անգլիա, Միացյալ Թագավորություն), անգլիացի աշխարհագրագետ և աշխարհաքաղաքագետ, Գաղտնի խորհրդի անդամ, «Հարթլենդի» տեսության հիմնադիր։

Հելֆորդը հայտնի է դարձել այն բանից հետո, երբ նրա աֆրիկյան բեռնակիրներից ութը սպանվեցին Քենիա լեռ կատարած արշավանքի ժամանակ^[6]։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1883 թվականին Հելֆորդ Մաքինդերը ավարտելով Օքսֆորդի համալսարանը՝ ստացել է կենսաբանության, իսկ հաջորդ տարի՝ նորագույն պատմության գիտական աստիճան^[7]։ 1887 թվականից համալսարանում դասավանդել է աշխարհագրություն, նախքան կնշանակվեր Լոնդոնի տնտեսագիտության և աշխարհաքաղաքական գիտությունների դպրոցի տնօրեն։ Սկսած 1910 թվականից մինչև 1922 թվականները նա եղել է համայնքների պալատի անդամ, իսկ 1919-1920 թվականների ընթացքում՝ բրիտանական սուրհանդակ Հարավային Ռուսաստանում։

Հարթլենդ
1904 թվականի քարտեզը Մաքինդերի «Պատմության աշխարհագրական առանցքը» գրքից

Աշխարհաքաղաքականություն եկել է 1904 թվականին։ Նույն թվականին հրատարակվել է նրա գլխավոր աշխատությունը՝ «Պատմության աշխարհագրական առանցքը» (անգլ. Geographical pivot of history), որտեղ Մաքինդերը ներմուծել է Հարթլենդի հայեցակարգը։ Հաճախ հենց այդ հրապարակումը դիտարկվում է աշխարհաքաղաքականության սկիզբը որպես գիտություն, չնայած ինքը՝ Մաքինդերը չի օգտագործել այդ տերմինը^[8]։

Մաքինդերը Հարթլենդ (անգլ. Heartland - «սրտի երկիր») անվանել է Եվրասիայի կենտրոնական մասը, որի շուրջ գտնվում են ներքին ( Եվրոպա - Արաբիա - Հնդկաչին) և արտաքին աղեղները (Ամերիկա - Աֆրիկա - Օվկիանիա)։ Հատկապես հարկ է նշել, որ Մաքինդերն արտաքին աղեղի մեջ է ներառել նաև Ամերիկայի Միացյալ Նահանգները^[8]։

Մաքինդերն, ի տարբերություն իր հայրենակիցների մեծամասնության, պետության համար կարևոր աշխարհաքաղաքական գործոն է համարել ցամաքային տարածքի մեծությունը, քան ծովային հզորությունը։ 1919 թվականին, Առաջին համաշխարհային պատերազմի ավարտից անմիջապես հետո, լույս է տեսել նրա երկրորդ աշխատությունը՝ «Ժողովրդավարական իդեալներն ու իրականությունը», որտեղ նա հետևյալ կերպ է ձևակերպել իր մաքսիման․

Ով ղեկավարում է Արևելյան Եվրոպան, նա ղեկավարում է Հարթլենդը։ Ով ղեկավարում է Հարթլենդը, նա ղեկավարում է Համաշխարհային կղզին (այսինքն Եվրասիան և Աֆրիկան)։ Ով ղեկավարում է Համաշխարհային կղզին, նա ղեկավարում է աշխարհը^[9]։

1943 թվականին լույս է տեսել Մաքինդերի վերջին՝ երրորդ աշխատությունը՝ «Երկրագունդը և խաղաղության հասնելը», որտեղ արմատապես վերանայված է Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ավարտից հետո համաշխարհային համակարգի ապագան։ Իր աշխատությունում Մաքինդերն ներմուծել է նոր աշխարհաքաղաքական առանցք՝ ԱՄՆ-ը, հիմնավորել է աշխարհաքաղաքական բլոկների գաղափարը և կանխատեսել է երկու հակադիր՝ Միացյալ Նահանգների և Սովետական Միության (Հարթլենդ) առանցքների շուրջ պտտվող երկբևեռ աշխարհների առաջացումը։ Այդ պատճառով Մաքինդերին ընդունված է համարել Ատլանտականության հայեցակարգի հիմնադիր։

Գործունեությունը Հարավային Ռուսաստանում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1919 թվականին Հալֆորդ Մաքինդերը նշանակվել է Գերագույն կոմիսար հարավային Ռուսաստանում (Անտանտի երկրների կողմից գրավված Ուկրաինայի գերագույն հանձնակատարի պաշտոնը) և ուղարկվել է Արևելյան Եվրոպայի միջոցով, որպեսզի ներկայացնի գեներալ Դենիկինի գլխավորած հակաբոլշևիկյան ուժերի վիճակի մասին։ Այս առաքելությունը հնարավորություն է տվել Մաքինդերին Կենտրոնական Ասիայում աշխարհաքաղաքականության վերաբերյալ իր առաջարկությունները ներկայացնել բրիտանական կառավարությանը՝ այն գաղափարների ոգով, որոնց մասին նա արտահայտել է իր «Ժողովրդավարության իդեալներն ու իրականությունը» գրքում։ Առաջին համաշխարհային պատերազմի ավարտից հետո Վերսալի պայմանագրի նախապատրաստմանը մասնակցելով, Մաքինդերը հասել է նրան, որպեսզի պայմանագրով ամրագրվեն սահմանային պետությունների (Լեհաստան, Ռումինիա, Չեխոսլովակիա, Էստոնիա, Լատվիա, Լիտվա ) առաջացած սահմանները, որոնք կսահմանեին գերմանացիների և սլովենների բաժանարար սահմանները։

Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 Crone G. R. Encyclopædia Britannica
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 ^4,4 ^4,5 ^4,6 Who's who (բրիտ․ անգլ.) — (untranslated), 1849. — ISSN 0083-937X
↑ Royal Geographical Society Gold Medal Recipients — Royal Geographical Society, 2022.
↑ Kearns, Gerry (2009). Geopolotics and Empire: The Legacy of Halford Mackinder. New York: Oxford University Press. էջ 111. ISBN 978-0-19-923011-2.
↑ Sloan, Geoffrey R. (1988 թ․ հունվարի 1). Geopolitics in United States Strategic Policy, 1890–1987. St. Martin's Press. էջ 6. ISBN 9780312019549.
↑ ^8,0 ^8,1 H.J. Mackinder, The geographical pivot of history. Geographical Journal, 1904, 23, pp. 421–37; Pascal Venier, "The Geographical Pivot of History and Early 20th Century Geopolitical Culture Արխիվացված 15 Դեկտեմբեր 2007 Wayback Machine", Geographical Journal, vol. 170, no 4, December 2004, pp. 330–336.
↑ Kumar Chowdhury, Suban; Hel Kafi, Abdullah. «THE PAPER | "Heartland Theory" of Mackinder & its Relevancy in Central Asia Geopolitics». IndraStra Global. Վերցված է 2016 թ․ հունիսի 27-ին.

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Хэлфорд Макиндер: трилогия хартленда и призвание геополитика(ռուս.)
Хэлфорд Макиндер. Круглая Земля и обретение мира (перевод и комментарии Вадима Цымбурского) // Журнальный клуб Интелрос «Космополис» № 16, 2007 (ռուս.)

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Հելֆորդ Մաքինդեր» հոդվածին։

[_d0194e4f3640ed54-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.

[_47a53be8894727df-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 Crone G. R. Encyclopædia Britannica

[_5e96999d1dfc2389-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)

[_a729edb8f8652300-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 ^4,4 ^4,5 ^4,6 Who's who (բրիտ․ անգլ.) — (untranslated), 1849. — ISSN 0083-937X

[_7112a83c2bfd34d8-5] Royal Geographical Society Gold Medal Recipients — Royal Geographical Society, 2022.

[Halford-6] Kearns, Gerry (2009). Geopolotics and Empire: The Legacy of Halford Mackinder. New York: Oxford University Press. էջ 111. ISBN 978-0-19-923011-2.

[Sloan1988-7] Sloan, Geoffrey R. (1988 թ․ հունվարի 1). Geopolitics in United States Strategic Policy, 1890–1987. St. Martin's Press. էջ 6. ISBN 9780312019549.

[:0-8] 8,0 ^8,1 H.J. Mackinder, The geographical pivot of history. Geographical Journal, 1904, 23, pp. 421–37; Pascal Venier, "The Geographical Pivot of History and Early 20th Century Geopolitical Culture Արխիվացված 15 Դեկտեմբեր 2007 Wayback Machine", Geographical Journal, vol. 170, no 4, December 2004, pp. 330–336.

[9] Kumar Chowdhury, Suban; Hel Kafi, Abdullah. «THE PAPER | "Heartland Theory" of Mackinder & its Relevancy in Central Asia Geopolitics». IndraStra Global. Վերցված է 2016 թ․ հունիսի 27-ին.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]