Հելեն Ֆիշեր

Հելեն Ֆիշեր անգլ.՝ Helen E. Fisher
Ծնվել է	մայիսի 31, 1945(1945-05-31) Նյու Յորք շրջան, Նյու Յորք, Նյու Յորք, ԱՄՆ
Մահացել է	օգոստոսի 17, 2024(2024-08-17) (79 տարեկան) Բրոնքս շրջան, Նյու Յորք, Նյու Յորք, ԱՄՆ
Քաղաքացիություն	ԱՄՆ
Մասնագիտություն	մարդաբան
Հաստատություն(ներ)	Ռատգերսի համալսարան, Նոր Դպրոց, Ամերիկյան բնագիտական թանգարան, Քինսի ինստիտուտ և Ինդիանայի համալսարան, Բլումինգթոն
Գործունեության ոլորտ	մարդաբանություն
Ալմա մատեր	Նյու Յորքի համալսարան և Բոուլդերի Կոլորադոյի համալսարան
Գիտական աստիճան	հացազգիներ
Տիրապետում է լեզուներին	անգլերեն
Կայք	helenfisher.com
Helen Fisher (anthropologist) Վիքիպահեստում

Հելեն Ե. Ֆիշեր (անգլ.՝ Helen E. Fisher, մայիսի 31, 1945(1945-05-31), Նյու Յորք շրջան, Նյու Յորք, Նյու Յորք, ԱՄՆ - օգոստոսի 17, 2024(2024-08-17), Բրոնքս շրջան, Նյու Յորք, Նյու Յորք, ԱՄՆ), ամերիկացի մարդաբան, մարդկային վարքի ուսումնասիրող և ինքնակատարելագործման տեխնիկայի հեղինակ։ Ավելի քան 30 տարի ուսումնասիրել է ռոմանտիկ միջանձնային գրավչությունը։ Սիրո և գրավչության կենսաբանության առաջատար մասնագետ է։

Կենսաբանություն

1968 թվականին Նյու Յորքի համալսարանում ստացել է հումանիտար գիտությունների բակալավրի աստիճան՝ մարդաբանության և հոգեբանության բնագավառում։

1972 թվականին Բոուլդերի Կոլորադոյի համալսարանում ստացել է հումանիտար գիտությունների մագիստրոսի կոչում ֆիզիկական մարդաբանության, մշակութային մարդաբանության, լեզվաբանության և հնագիտության ոլորտում, իսկ 1975 թվականին նույն համալսարանում ստացել է մարդաբանության գիտությունների թեկնածուի աստիճան՝ անթրոպոգենեզի, պրիմատոլոգիայի, մարդու սեռական ակտիվության, բազմացման ռազմավարության բնագավառում։

1981-1984 թվականներին եղել է Նյու Յորքի Նոր դպրոցի մարդաբանության ամբիոնի գիտաշխատող, 1984 թվականի հունիսից մինչև 1994 թվականի հունիս՝ Ամերիկյան բնագիտական թանգարանի գիտաշխատող։

1994 թվականի հունիսից մինչև 2000 թվականի հունիս եղել է Ռատգերսի համալսարանի գիտաշխատող, 2000-2003 թվականներին՝ հետազոտող պրոֆեսոր, 2003-2012 թվականներին՝ մարդաբանության ամբիոնի հրավիրված գիտաշխատող։

1996 թվականի հոկտեմբերին դարձել է Ռատգերսի համալսարանի մարդաբանության ամբիոնի մարդու էվոլյուցիայի ուսումնասիրման կենտրոնի աշխատակից։

2005 թվականից ներգրավվել է Match.com-ին՝ Chemistry.com վիրտուալ ծանոթությունների ծառայություն մշակելու համար, որտեղ նրա հետազոտությունն ու փորձը օգտագործվել են հորմոնային և անհատականության առանձնահատկությունների վրա հիմնված համապատասխան գունային մոդելներ ստեղծելու համար։

2006-2008 թվականներին եղել է TED կոնֆերանսի հիմնական բանախոսներից մեկը։

2009 թվականի հունվարի 30-ին մասնակցել է 20/20 հեռուստամսագրի «Why Him? Why Her? The Science of Seduction» հատուկ շարքի ստեղծմանը, որտեղ քննարկվել են ուղեղի քիմիայի և ռոմանտիկ սիրո վերաբերյալ նրա վերջին հետազոտությունները։

2013 թվական հոկտեմբերին դարձել է Բլումինգթոնի Ինդիանայի համալսարանի Քինսիի անվան ինստիտուտի ավագ գիտաշխատող։

2014 թվականին մասնակցել է կոտրված սրտերի և միայնության մասին «Անքունները Նյու Յորքում» (անգլ.՝ «Sleepless in New York»)վավերագրական ֆիլմի նկարահանումներին։

Ուսումնասիրություններ

Ֆիշերը նշել է, որ դեռևս դոկտորական ատենախոսության վրա աշխատելիս նկատել է մեկ ընդհանուր առանձնահատկություն՝ վերարտադրության ռազմավարությունը։

«Ինչու ենք մենք սիրում։ Ռոմանտիկ սիրո բնույթն ու քիմիան» գրքում Ֆիշերն ենթադրել է, որ մարդկությունն ունի ուղեղի երեք զարգացող համակարգ, որոնք ուղղված են զուգավորմանը և բազմացմանը։

• Կիրք - սեռական ցանկություն կամ լիբիդո, որը կոչվում է նաև բորոգոդո,
• Սիրահարվածություն - ուժեղ զգայական ռոմանտիկ սիրո վաղ փուլը,
• Կապվածություն - երկարաժամկետ զուգընկերոջ հետ միության խորը զգացողություն։

Ֆիշերը պնդում է, որ սերը կարող է սկսվել այս զգացմունքներից որևէ մեկով։ Որոշ մարդիկ սեռական հարաբերություն ունեն ինչ-որ մեկի հետ, ապա սիրահարվում են։ Մյուսները սկզբում սիրահարվում են, իսկ հետո արդեն սեքսով զբաղվում։ Երրորդը նախ ձգտում է ձեռք բերել ամուր կապվածություն, որը միայն դրանից հետո վերածվում է սիրավեպի կամ սեռական ցանկության։ Բայց սեռական ցանկությունը մարդուն կապում է տարբեր զուգընկերների հետ, ռոմանտիկ սերը ձգտում է իր զուգավորման էներգիան կենտրոնացնել մեկ առանձին զուգընկերոջ վրա, իսկ կապվածությունը ուղղված է նրան, որ մարդը կապ ստեղծի զուգընկերոջ հետ՝ նպատակ ունենալով կյանքն անցկացնել նույն թիմում։

Նա քննարկել է ուժեղ ռոմանտիկ սիրո բազմաթիվ կողմեր՝ նշելով, որ դրանք սկսվում են այն ժամանակ, երբ սիրահարվածը գիտակցում է «հատուկ իմաստ»։ Այնուհետև նա կենտրոնանում է իր ընտրյալի վրա։ Մարդիկ կարող են թվարկել այն կետերը, որոնք իրենց դուր չեն գալիս իրենց զուգընկերոջ մեջ, բայց նրանք նշում են դրանք, որպեսզի տեսնեն միայն այն, ինչ իրենց դուր է գալիս։ Զգայական լարվածությունը, հրճվանքը, տրամադրության փոփոխությունները, հուզական կախվածությունը, բաժանումը, սեփականության զգացումը, ֆիզիկական ռեակցիաները, ներառյալ սրտի բաբախումների հաճախացումը, շնչառության դժվարությունը և ծարավ, ըստ Ֆիշերի, կապված են այդ զգացմունքի հետ։ Բայց ամենակարևորը կպչուն մտածողությունն է, կամ ինչպես նա է ասում. «Ինչ-որ մեկը նստել է ձեր գլխում»։

Ֆիշերը և նրա գործընկերները զբաղվել են ռոմանտիկ սիրո ուսումնասիրությամբ՝ օգտագործելով ֆունկցիոնալ մագնիսական ռեզոնանսային տոմոգրաֆիա՝ քառասունինը տղամարդկանց և կանանց ուղեղը սկանավորելու համար. նրանց թվում եղել են տասնյոթ սիրահարներ, տասնհինգ լքվածներ և տասնյոթ մարդիկ, ովքեր շարունակել են սիրել՝ քսանմեկ տարի համատեղ ամուսնության մեջ ապրելուց հետո։ Հիմնական գաղափարներից մեկն այն էր, որ ռոմանտիկ սերը շատ ավելի ուժեղ խթան է, քան սեքսը։ Ինչպես ասում է Ֆիշերը, «ի վերջո, եթե դուք պատահաբար առաջարկեք ձեզ հետ անկողին մտնել և մերժում ստանաք, դուք դեպրեսիայի մեջ չեք ընկնի, ինքնասպանություն կամ սպանություն չեք գործի, բայց ամբողջ աշխարհում մարդիկ սարսափելի տառապում են ռոմանտիկ սիրո կործանումից»։

Ֆիշերը պնդում է, որ որոշ հակադեպրեսանտներ ընդունելը կարող է նպաստել ինչպես ռոմանտիկ սիրո և սիրո զգացմունքների, այնպես էլ սեռական ցանկության նվազմանը։

Հենվելով սիրահարված մասնակիցների ուղեղի սկանավորման վրա՝ Ֆիշերն իր գրքում գրել է տղամարդկանց և կանանց ուղեղի տարբերությունների մասին։ Միջին հաշվով, տղամարդիկ, որպես կանոն, ավելի մեծ ակտիվություն են ցուցաբերել ուղեղի այն հատվածներում, որոնք պատասխանատու են տեսողության համար, մինչդեռ կանանց մոտ նույն ակտիվությունը դրսևորվել է այն հատվածներում, որտեղ տեղի է ունենում հիշողության հետկանչը։ Ֆիշերը ենթադրել է, որ այս տարբերությունները կապված են տարբեր էվոլյուցիոն ուժերի հետ, որոնք առաջնորդում են կողակցի ընտրությունը։ Եվ նախնադարյան հասարակության մեջ, և այսօր տղամարդը ձգտում է համոզվել, որ արտաքնապես իր հավանական ապագա զուգընկերը առողջ է և գտնվում է վերարտադրողական տարիքում՝ սերունդ ունենալու և դաստիարակելու համար։ Բայց կինը ի վիճակի չէ տղամարդու արտաքինից հասկանալ, թե արդյոք նա լավ ամուսին և հայր կլինի. նա պետք է հիշի իր անցյալի վարքագիծը, ձեռքբերումներն ու բացթողումները՝ հիշողություններ, որոնք կարող են օգնել նրան ճիշտ ընտրել իրապագա ամուսնուն և իր երեխաների հորը։

2006 թվականին Ֆիշերը National Geographic ամսագրում տպագրված «Սերը քիմիական ռեակցիա է» հոդվածում ներկայացրել է ֆունկցիոնալ մագնիսա-ռեզոնանսային տոմոգրաֆիայի կիրառմամբ հետազոտությունների նոր տվյալներ, որոնք ցույց են տվել, թե ուղեղի որ հատվածներ են ակտիվանում սիրահարված մարդու մոտ։

Մտածողության և վարքի չորս ոճ

Ֆիշերը տարբերակել է կենսաբանորեն պայմանավորված մտածողության և վարքի չորս ոճեր, որոնք նա կապել է չորս նյարդաքիմիական համակարգերի հետ։ Նա ընդգծել է, որ դրանք ոչ թե «տեսակներ» են, այլ այդ բոլորի յուրահատուկ համադրություններ։

Ֆիշերը փորձել է համատեղել պլատոնական մտածողության ոճերը Քեյսրիի առանձնացրած խառնվածքի տիպերի հետ.

• Ուսումնասիրող (ստեղծագործ, արհեստավորի խառնվածք, դեղին) = դոֆամին
• Շինարար (նպատակաուղղված, պահակի խառնվածք, կապույտ) = սերոտոնին
• Շեֆ (խոհեմ, մտածողի խառնվածք, կարմիր) = տեստոստերոն
• Բանակցող (ինտուիտիվ, իդեալիստի խառնվածք, կանաչ) = էստրոգեն/օքսիտոցին։

Գիտական աշխատանքներ

Մենագրություններ

• Fisher, Helen The Sex Contract – the Evolution of Human Behavior. — Quill, 1983. — ISBN 0-688-01599-9
• Fisher, Helen Anatomy of Love – a Natural History of Mating, Marriage, and Why We Stray. — Quill, 1993. — ISBN 0-449-90897-6
• Fisher, Helen The First Sex – the Natural Talents of Women and How They are Changing the World. — Random House, 1999. — ISBN 0-679-44909-4
• Fisher, Helen Why We Love: The Nature and Chemistry of Romantic Love. — Henry Holt, 2004. — ISBN 0-8050-7796-0
• Fisher, Helen Why Him? Why Her?: Finding Real Love By Understanding Your Personality Type. — Henry Holt USA-Canada, 2009. — ISBN 0-8050-8292-1
• Fisher, Helen Why Him? Why Her?: Finding Real Love By Understanding Your Personality Type. — Oneworld Publications UK-Commonwealth, 2009. — ISBN 978-1-85168-698-8

Հոդվածներ

• Fisher H. The Nature of Romantic Love // The Journal of National Institutes of Health Research. — National Institutes of Health, 1994. — Vol. 6. — № 4. — P. 59-64. (Reprinted in Annual Editions: Physical Anthropology, Spring 1995)
• Fisher H. Lust, Attraction, and Attachment in Mammalian Reproduction // Human Nature. — 1998. — Vol. 9. — № 1. — P. 23-52.
• Fisher H. The Sex Slave Trade: Biological Imperatives, Cultural Trends and the Coming Empowerment of Women // Hastings Women's Law Journal. — Hastings College of the Law, University of California, 2002. — Vol. 13. — № 1. — P. 21-29.
• Fisher H., Aron A., Mashek D., Strong G., Li H., Brown L. L. Defining the Brain Systems of Lust, Romantic Attraction and Attachment // Archives of Sexual Behavior. — International Academy of Sex Research, 2002. — Vol. 31. — № 5. — P. 413-419.
• Fisher H., Aron A., Mashek D., Strong G., Li H., Brown L. L. The Neural Mechanisms of Mate Choice: A Hypothesis // Neuroendocrinology Letters. — 2002. — Vol. 23. — P. 92-97.
• Fisher H. The Natural Leadership Talents of Women // Enlightened Power: How Women Are Transforming the Practice of Leadership / L. Coughlin, E. Wingard and K. Hollihan (Eds). — San Francisco: Jossey Bass, 2005. — P. 133-140.
• Aron A., Fisher H., Mashek D., Strong G., Li H., Brown L. L. Reward, Motivation and Emotion Systems Associated with Early-Stage Intense Romantic Love:an fMRI study // Journal of Neurophysiology. — 2005. — Vol. 94. — P. 327-337.
• Fisher H., Aron A., Mashek D., Strong G., Li H., Brown L. L. Motivation and emotion systems associated with romantic love following rejection: an fMRI study // Program No. 660.7. Abstract Viewer/Itinerary Planner. — Washington, DC: Society for Neuroscience, 2005.
• Meloy J. R., Fisher H. Some Thoughs on the Neurobiology of Stalking // Journal of Forensic Sciences. — 2005. — Vol. 50. — № 6. — P. 1472-1480.
• Fisher H., Aron A., Brown L. L. Romantic Love: An fMRI study of a neural mechanism for mate choice // Journal of Comparative Neurology. — 2005. — Vol. 493. — P. 58-62.
• Fisher H. Broken Hearts: The Nature and Risks of Romantic Rejection // Romance and Sex in Adolescence and Emerging Adulthood: Risks and Opportunities / A. Booth and C. Crouter (Eds). — New Jersey: Lawrence Erlbaum Associates, 2006.
• Fisher H. Lost Love: The Nature of romantic rejection // Cut Loose: (mostly) midlife and older women on the end of (mostly) long-term relaionships / Nan Bauer-Maglin (Ed.). — New Jersey: Rutgers University Press, 2006. — P. 182-195.
• Fisher H. The Drive to Love: The neural mechanism for mate choice // The New Psychology of Love / RJ Sternberg and K Weis (Eds.). — 2nd Edition. — New Haven: Yale University Press, 2006. — P. 87-110.
• Fisher H., Aron A., Brown L. L. Romantic Love: A Mammalian Brain System for Mate Choice // The Neurobiology of Social Recognition, Attraction and Bonding, Ed. Keith Kendrick, Philosophical Transactions of the Royal Society: Biological Sciences. — Vol. 361. — P. 2173-2186. —
• Fisher H., Thomson Jr. J. A. Lust, Romance, Attraction, Attachment: Do the side-effects of serotonin-enhancing antidepressants jeopardize romantic love, marriage and fertility? // Evolutionary Cognitive Neuroscience / S. M. Platek, J. P. Keenan and T. K. Shakelford (Eds.). — Cambridge: MIT Press, 2007. — P. 245-283.
• Aceveda B., Fisher H., Aron A., Brown L. L. Neural correlates of long-term pair-bonding in a sample of intensely in-love humans // Poster Session, Society for Neuroscience, annual meeting. — 2008. — № 297.
• Fisher H., Brown L. L., Aron A., Strong G., Mashek D. Reward, Addiction, and Emotion Regulation Systems Associated With Rejection in Love // Journal of Neurophysiology. — 2010. — Vol. 104. — P. 51-60. —
• Fisher H., Rich J., Island H. D., Marchalik D., Silver L., Zava D. Four Primary Temperament Dimensions // Poster in Session Division 06, # ind100247, at the annual meeting of the American Psychological Association, San Diego, August 14, 2010. — 2010.
• Fisher H., Rich J., Island H. D., Marchalik D., Silver L., Zava D. Four Primary Temperament Dimensions in the Process of Mate Choice // Poster in Session Division 06, # ind100727, at the annual meeting of the American Psychological Association, San Diego, August 14, 2010. — 2010.
• Fisher H., Rich J., Island H. D., Marchalik D. The Second to Fourth Digit Ratio: A Measure of Two Hormonally-based Temperament Dimensions // Personality and Individual Differences. — 2010. — Vol. 49. — № 7. — P. 773-777. Архивировано из первоисточника 19 Մայիսի 2023.
• Tsapelas I, Fisher H., Aron A. Infidelity: When, Where, Why // The Dark Side of Close Relationships II / W. R. Cupach and B. H. Spitzberg. — New York: Routledge, 2010. — P. 175-196.
• Acevedo B., Aron A., Fisher H., Brown L. L. Neural correlates of long-term intense romantic love // Social Cognitive and Affective Neuroscience Advance Access. — 05.01.2011.
• Acevedo B., Aron A., Fisher H., Brown L. L. Neural Correlates of Marital Satisfaction and Well-being: Reward, Empathy, and Affect // Clinical Neuropsychiatry. — 2012. — Vol. 9. — № 1. — P. 20-31.
• Pfaff D. W., Fisher H. Generalized Brain Arousal Mechanisms and other Biological, Environmental and Psychological Mechanisms that Contribute to Libido // From the Couch to the Lab: Trends in Neuropsychoanalysis / A. Fotopoulou, D. W. Pfaff and M. A. Conway (Eds). — Cambridge: Cambridge University Press, 2012. — P. 65-84.
• Fisher H. We have chemistry! The Role of Four Primary Temperament Dimensions in Mate Choice and Partner Compatibility // The Psychotherapist. — 2012. — № 52. — P. 8-9.
• Fisher H. Neural Correlates of Four Broad Temperament Dimensions: Testing Predictions for a Novel Construct of Personality // Plos One. — 2013. — Vol. 8. — № 11.
• Fisher H., Island H. D., Rich J., Marchalik D., Brown L. L. Four broad temperament dimensions: description, convergent validation correlations, and comparison with the Big Five // Front. Psychol.. — 2015. —

Արտքին հղումներ

• Профиль на сайте Ратгерского университета
• Helen Fisher at TED
• Романтическая любовь: Хелен Фишер изучает мозг влюбленных // Псифактор
• Что происходит в головах влюблённых // Snob.ru, 16.06.10

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Հելեն Ֆիշեր» հոդվածին։