Հելեն Ալեքսանդր Արչդեյլ

Հելեն Ալեքսանդր Արչդեյլ;
Ծնվել է	օգոստոսի 25, 1876
Ծննդավայր	Nenthorn, Berwickshire
Մահացել է	դեկտեմբերի 8, 1949 (73 տարեկան)
Մահվան վայր	Լոնդոն, Միացյալ Թագավորություն
Քաղաքացիություն	Միացյալ Թագավորություն
Կրթություն	Սենթ Էնդրյու համալսարան և Սենտ Լեոնարդս դպրոց
Մասնագիտություն	սուֆրաժիստ, լրագրող և խմբագիր
Ամուսին	Theodore Montgomery Archdale?
Ծնողներ	հայր՝ Alexander Russel?
Պարգևներ և ; մրցանակներ	Հացադուլի մեդալ
Անդամություն	Կանանց սոցիալական և քաղաքական միություն
Երեխաներ	Nicholas Montgomery Archdale?, Alexander Archdale? և Betty Archdale?

Հելեն Ալեքսանդր Արչդեյլ (օգոստոսի 25, 1876(1876-08-25)^[1]^[2], Nenthorn, Berwickshire^[1] - դեկտեմբերի 8, 1949(1949-12-08)^[3]^[1]^[2], Լոնդոն, Միացյալ Թագավորություն^[4]), շոտլանդացի ֆեմինիստուհի, սուֆրաժիստ և լրագրող։ Արչդեյլը Կանանց հասարակական և քաղաքական միության Շեֆիլդի մասնաճյուղի կազմակերպիչն էր, իսկ ավելի ուշ՝ Լոնդոնի բանտարկյալների քարտուղարը:

Առաջին համաշխարհային պատերազմի տարիներին ակտիվ լինելով՝ Արչդեյլը 1914թ.-ին նախաձեռնեց վերապատրաստման ֆերմա կին գյուղատնտես աշխատողների համար: 1917թ.-ին նա ծառայում էր թագուհի Մերիի բանակի օժանդակ կորպուսում որպես գործավարուհի, 1918թ.-ին տեղափոխվել է Ազգային ծառայության նախարարության կանանց բաժին ^[6]։

Կենսագրություն

Հելեն Ալեքսանդր Ռասելը ծնվել է Շոտլանդիայի Բերվիքշիր շրջանի Նենթորն գյուղում։ Նրա ծնողներն էին Հելեն Էվանսը (ծն. Քարթերում, 1834–1903)՝ Էդինբուրգի յոթնյակից՝ կանանց առաջին խմբի անդամներից մեկը, որը ընդունվեց Բրիտանական համալսարան, և Ալեքսանդր Ռասելը (1814–1876)՝ շոտլանդացի լրագրող և Սքոթսմանի խմբագիր, ով աջակցել է Սոֆիա Ջեքս-Բլեյքի փորձերին կանանց համար բժշկական կրթություն ապահովելու Էդինբուրգում^[7]։

Նա կրթություն է ստացել Սուրբ Լեոնարդի դպրոցում, Սուրբ Էնդրյուսում, այնուհետև՝ Սուրբ Էնդրյուսի համալսարանում (1893–1894), որտեղ նա եղել է առաջին կին շրջանավարտներից մեկը^[6]^[8]։

1901 թվականին նա ամուսնացել է կապիտան Թեոդոր Մոնտգոմերի Արչդեյլի հետ, ով գտնվում էր Բրիտանական Հնդկաստանում։ Շատ բան հայտնի չէ նրա Հնդկաստանում անցկացրած ժամանակների մասին, սակայն նա կարծես օտարացել է ամուսնուց երեխաների ծնվելուց հետո^[7]։ 1908 թվականին վերադառնալով Շոտլանդիա՝ Արչդեյլը անմիջապես միացավ Կանանց հասարակական - քաղաքական միությանը՝ դառնալով Շեֆիլդի մասնաճյուղի կազմակերպիչը 1910 թվականին և աշխատանք գտնելով Ադել Պանկհերսթի մոտ, որպես տանը ապրող ուսուցչուհի^[9]։ 1911 թվականին նա Պանկհերսթի հետ հյուրընկալել է 1911 թվականի մարդահամարի բոյկոտողների խմբի, որին մասնակցել է 57 մարդ, այդ թվում՝ մեկ հրավիրված թերթի տղամարդ լրագրող^[10]։ Ավելի ուշ նույն տարում Արչդեյլը տեղափոխվել է Լոնդոն՝ զբաղեցնելու Կանանց հասարակական - քաղաքական միության բանտարկյալների քարտուղարի պաշտոնը^[7]։

Արչդեյլը նաև աշխատել է որպես գրող և լրագրող։ 1912 թվականի հոկտեմբերից նա տարբեր պաշտոններում աշխատել է Կանանց հասարակական - քաղաքական միության Սուֆրաժիստը թերթի հրատարակությունների վրա, իսկ 1915 թվականից նա գրել է դրա հաջորդի՝ Բրիտաննիայի համար^[7]։ Նա եղել է Թայմ ընդ թայդ քաղաքական և գրական շաբաթաթերթի առաջին խմբագիրը («չսպասել ոչ մի տղամարդու» չասված ենթատեքստով), որը հիմնադրվել է 1920 թվականին Մարգարետ Ռոնդդայի կողմից^[11]։ 1930-ականներին նա հոդվածներով հանդես եկավ Թայմսում, Դեյլի նյուզում, Քրիսչըն սայընս մոնիթորում և Սքոթսմընում^[8]։

Առաջին համաշխարհային պատերազմի տարիներին նա ակտիվ է եղել բազմաթիվ պաշտոններում, այդ թվում՝ պատերազմի վերջին տարում Ազգային ծառայության նախարարության կանանց բաժնում^[9]։ Նա բացել է վերապատրաստման ֆերմա կին գյուղատնտես աշխատողների համար, 1917 թվականից ծառայել է թագուհի Մերիի բանակի օժանդակ կորպուսում որպես գործավարուհի, իսկ 1918 թվականին աշխատել է Ազգային ծառայության նախարարության կանանց բաժնում։

Քաղաքական կյանք

Արչդեյլը մասնակցել էԿանանց հասարակական - քաղաքական միության ցույցին Էդինբուրգում 1909 թվականի հոկտեմբերի 9-ին^[7]։ Ավելի ուշ նույն ամսվա ընթացքում նա ձերբակալվել է Հաննա Միտչելի, Ադելա Պանկհերսթի^[12] և Մոդ Յոահիմի և Քեթրին Քորբեթի հետ Դանդիում^[9]։ Նրանք դատապարտվեցին խաղաղությունը խախտելու համար՝ ընդհատելով տեղի պատգամավոր Ուինսթոն Չերչիլի հանդիպումը, որին կանանց մասնակցությունն արգելված էր։ Նրանց ձերբակալությունից հետո՝ հոկտեմբերի 20-ին, բոլորը հացադուլ հայտարարեցին և ազատ արձակվեցին տասնօրյա ազատազրկումից հետո^[8]^[11]^[13]։ Բանտի կառավարիչը և բժիշկ հսկիչը հայտնեցին, որ իր «կոնֆիգուրացիայի» պատճառով Արչդեյլին «հատկապես դժվար կլիներ բռնի սնելը»^[9]։

1911 թվականի դեկտեմբերին Արչդեյլը երկու ամսվա ազատազրկման դատապարտվեց Ուայթհոլում պատուհանը կոտրելու համար^[7]։ Նրա դուստրը՝ Բեթի Արչդեյլը (1907–2000), հիշում էր, թե ինչպես էր մոր հետագա օտագործման համար քարեր հավաքում և այցելում նրան Հոլոուեյ բանտում^[8]։

Արչդեյլը եղել է Մարգարետ Ռոնդդայի հիմնադրած Սիքս փոինթ գրուփի քարտուղարը, իսկ ավելի ուշ՝ միջազգային քարտուղարը^[8]^[14]։ Խմբի վեց նպատակներն էին.

1. Երեխաների հանդեպ ոտնձգության վերաբերյալ բավարար օրենսդրություն։ 2. Այրի մոր վերաբերյալ բավարար օրենսդրություն։ 3. Չամուսնացած մոր և նրա երեխայի համար բավարար օրենսդրություն։ 4. Ամուսնացած ծնողների համար խնամակալության հավասար իրավունքներ։ 5. Ուսուցիչների համար հավասար վարձատրություն։ 6. Քաղաքացիական ծառայության մեջ տղամարդկանց և կանանց հավասար հնարավորություններ։

1926 թվականին Արչդեյլը և Ռոնդդան Քրիստալ Մակմիլանի և Էլիզաբեթ Էբոթի հետ հիմնեցին Բաց դռների խորհուրդը^[8]։ Բաց դռների խորհուրդը ստեղծվել է կանանց համար հավասար տնտեսական հնարավորություններ խթանելու համար՝ կենտրոնանալով տնտեսական էմանսիպացիայի վրա։ Այն դեմ էր կանանց համար պաշտպանական օրենսդրության ընդլայնմանը` նման օրենսդրությունը սահմանափակող համարելով, և պնդելով, որ այն փաստացի թույլ չի տալիս կանանց ավելի լավ վարձատրվող աշխատանք կատարել, ինչպիսին է հանքարդյունաբերությունը^[15]։ Արչդեյլը ակտիվ էր նաև միջազգային տարբերակում՝ Բաց դռներ ինթերնեյշընըլում, որը հիմնադրվել է 1929 թվականին՝ Քրիսթալ Մակմիլանի նախագահությամբ։

1927 թվականին Արչդեյլը սկսեց աշխատել Ժնևում՝ 1930-ականների սկզբին Ազգերի լիգայում հավասար իրավունքների մասին պայմանագրի լոբբինգ իրականացնելով^[8]^[16]։ Լիգան առաջին միջազգային կազմակերպությունն էր, որի հիմնական առաքելությունն էր պահպանել Համաշխարհային խաղաղությունը: Նա դարձավ Կանանց միջազգային կազմակերպությունների կապի կոմիտեի քարտուղար, որը ստեղծվել էր 1931 թվականին որպես կոալիցիա՝ նպաստելու հավասար իրավունքներին, զինաթափմանը և Լիգայում կանանց ներկայացվածությանը:1929-1934 թվականներին նա նախագահել է Հաագայում հիմնադրված Հավասար իրավունքներ ինթերնեյշընըլում, որը նվիրված է կանանց և տղամարդկանց իրավահավասարության քարոզարշավը խթանելուն օրենքում և աշխատանքում^[7]^[8]։ 1930-ականների վերջին նա համագործակցել է Աշխարհի կանայք կուսակցության հետ^[8]։

Անձնական կյանք

1901 թվականի հոկտեմբերի 9-ին Արչդեյլը ամուսնացավ կապիտան, հետագայում փոխգնդապետ Թեոդոր Մոնտգոմերի Արչդեյլի (1875–1918) հետ, ով այդ ժամանակ գտնվում էր Հնդկաստանում: Նա իր վաղ ամուսնական կյանքն անցկացրել է Լանկաշիրում և Հնդկաստանում^[8]։ Զույգն ուներ երկու որդի և մեկ դուստր։ Արչդեյլը, ըստ երևույթին, հեռացել է իր ամուսնուց մոտ 1913 թվականից^[7]։ Ըստ նրա կենսագիր Դեյվիդ Դուգանի, նա հարաբերություններ է ունեցել Լեդի Մարգարեթ Ռոնդդայի հետ․ «Մինչև 1920-ականների սկիզբը, նա կիսում էր բնակարանը և, ընտանիքի հետ միասին, ամառանոցը (Սթոունփիթս, Քենթ) Լեդի Ռոնդայի հետ»^[6]։

Արչդեյլը քրիստոնեական գիտության կողմնակից էր, որը նա վերագրում էր իր առողջական խնդիրների լուծմանը: Այնուամենայնիվ, հետագայում նրան «չընդունեցին քրիստոնեական գիտությունների հոսփիս, քանի որ նա գնացել էր սովորական հիվանդանոց սրտի կաթվածից հետո»՝ խախտելով դավանանքի սահմանափակումները բուժօգնություն ստանալու վերաբերյալ^[17]։

Արչդեյլը մահացել է 1949 թվականի դեկտեմբերի 8-ին Լոնդոնի Սուրբ Ջոնս Վուդ, Գրով Քորթ 17 հասցեում^[6]։

Ծանոթագրություններ

↑ ^1,00 ^1,01 ^1,02 ^1,03 ^1,04 ^1,05 ^1,06 ^1,07 ^1,08 ^1,09 ^1,10 ^1,11 ^1,12 Library of Congress Authorities — Library of Congress.
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 A Historical Dictionary of British Women — 2 — Routledge, 2003. — P. 17. — ISBN 978-1-85743-228-2
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 ^3,5 ^3,6 ^3,7 Lundy D. R. The Peerage
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 Oxford Dictionary of National Biography / C. Matthew — Oxford: OUP, 2004.
↑ https://thedinnerpuzzle.com/portfolio/mrs-helen-a-archdale/
↑ ^6,0 ^6,1 ^6,2 ^6,3 «Helen Archdale». Spartacus Educational. Վերցված է 8 March 2017-ին.
↑ ^7,0 ^7,1 ^7,2 ^7,3 ^7,4 ^7,5 ^7,6 ^7,7 Doughan, David (28 May 2015) [23 September 2004]. «Archdale [née Russel], Helen Alexander (1876–1949), feminist and journalist». Oxford Dictionary of National Biography (անգլերեն) (online ed.). Oxford University Press. doi:10.1093/ref:odnb/58331. Վերցված է 2024-11-19-ին. (Subscription or UK public library membership required.)
↑ ^8,00 ^8,01 ^8,02 ^8,03 ^8,04 ^8,05 ^8,06 ^8,07 ^8,08 ^8,09 Ewan, Elizabeth L. (2006). The Biographical Dictionary of Scottish Women. Edinburgh University Press. էջեր 16. ISBN 9780748617135.
↑ ^9,0 ^9,1 ^9,2 ^9,3 Diane, Atkinson (2018). Rise up, women!: the remarkable lives of the suffragettes. London: Bloomsbury. էջեր 178, 200, 524. ISBN 9781408844045. OCLC 1016848621.
↑ «Helen Archdale». Mapping Women's Suffrage. Վերցված է 2024-11-19-ին.
↑ ^11,0 ^11,1 Elizabeth, Crawford (1 January 2002). The women's suffrage movement: a reference guide 1866–1928. Routledge. ISBN 9780415239264. OCLC 633316807.
↑ Pankhurst, Spartacus, 9 March 2017
↑ Leneman, Leah (1996). A Guid Cause: The Women's Suffrage Movement in Scotland. University of Edinburgh. էջ 254. ISBN 1873644485.
↑ Wamsley, E. Sue (2022). A Hemisphere of Women: The Founding and Development of the Inter-American Commission, 1915–1939 (անգլերեն). U of Nebraska Press. ISBN 978-1-4962-3011-9.
↑ David., Doughan (2001). Dictionary of British women's organisations, 1825–1960. Woburn Press. ISBN 0713002239. OCLC 45356652.
↑ Miller, Carol (1994). «"Geneva – the key to equality": inter-war feminists and the league of nations». Women's History Review. 3 (2): 219–245. doi:10.1080/09612029400200051. ISSN 0961-2025.
↑ Michell, Deidre (2012). «Divine Horizons: Religion and Social Class in the Lives of Two Leading Australian Women, Betty Archdale and Kylie Tennant» (PDF). In Francis, Rosemary; Grimshaw, Patricia; Standish, Ann (eds.). Seizing the Initiative: Australian Women Leaders in Politics, Workplaces and Communities. eScholarship Research Centre, The University of Melbourne. էջեր 185–197. ISBN 9780734047977.

[_59ddd0bcecf2048d-1] 1,00 ^1,01 ^1,02 ^1,03 ^1,04 ^1,05 ^1,06 ^1,07 ^1,08 ^1,09 ^1,10 ^1,11 ^1,12 Library of Congress Authorities — Library of Congress.

[_b024714f497fd57c-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 A Historical Dictionary of British Women — 2 — Routledge, 2003. — P. 17. — ISBN 978-1-85743-228-2

[_fe213cab6afb567a-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 ^3,4 ^3,5 ^3,6 ^3,7 Lundy D. R. The Peerage

[_6cf3dc1928945912-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 Oxford Dictionary of National Biography / C. Matthew — Oxford: OUP, 2004.

[_ac945dca3ff2b59b-5] ttps://thedinnerpuzzle.com/portfolio/mrs-helen-a-archdale/

[:4-6] 6,0 ^6,1 ^6,2 ^6,3 «Helen Archdale». Spartacus Educational. Վերցված է 8 March 2017-ին.

[:0-7] 7,0 ^7,1 ^7,2 ^7,3 ^7,4 ^7,5 ^7,6 ^7,7 Doughan, David (28 May 2015) [23 September 2004]. «Archdale [née Russel], Helen Alexander (1876–1949), feminist and journalist». Oxford Dictionary of National Biography (անգլերեն) (online ed.). Oxford University Press. doi:10.1093/ref:odnb/58331. Վերցված է 2024-11-19-ին. (Subscription or UK public library membership required.)

[:1-8] 8,00 ^8,01 ^8,02 ^8,03 ^8,04 ^8,05 ^8,06 ^8,07 ^8,08 ^8,09 Ewan, Elizabeth L. (2006). The Biographical Dictionary of Scottish Women. Edinburgh University Press. էջեր 16. ISBN 9780748617135.

[:2-9] 9,0 ^9,1 ^9,2 ^9,3 Diane, Atkinson (2018). Rise up, women!: the remarkable lives of the suffragettes. London: Bloomsbury. էջեր 178, 200, 524. ISBN 9781408844045. OCLC 1016848621.

[10] «Helen Archdale». Mapping Women's Suffrage. Վերցված է 2024-11-19-ին.

[:3-11] 11,0 ^11,1 Elizabeth, Crawford (1 January 2002). The women's suffrage movement: a reference guide 1866–1928. Routledge. ISBN 9780415239264. OCLC 633316807.

[spact-12] Pankhurst, Spartacus, 9 March 2017

[13] Leneman, Leah (1996). A Guid Cause: The Women's Suffrage Movement in Scotland. University of Edinburgh. էջ 254. ISBN 1873644485.

[14] Wamsley, E. Sue (2022). A Hemisphere of Women: The Founding and Development of the Inter-American Commission, 1915–1939 (անգլերեն). U of Nebraska Press. ISBN 978-1-4962-3011-9.

[15] David., Doughan (2001). Dictionary of British women's organisations, 1825–1960. Woburn Press. ISBN 0713002239. OCLC 45356652.

[16] Miller, Carol (1994). «"Geneva – the key to equality": inter-war feminists and the league of nations». Women's History Review. 3 (2): 219–245. doi:10.1080/09612029400200051. ISSN 0961-2025.

[17] Michell, Deidre (2012). «Divine Horizons: Religion and Social Class in the Lives of Two Leading Australian Women, Betty Archdale and Kylie Tennant» (PDF). In Francis, Rosemary; Grimshaw, Patricia; Standish, Ann (eds.). Seizing the Initiative: Australian Women Leaders in Politics, Workplaces and Communities. eScholarship Research Centre, The University of Melbourne. էջեր 185–197. ISBN 9780734047977.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]