Հարություն Դաղբաշյան

Հարություն Դաղբաշյան
Ծնվել է	օգոստոսի 7, 1866; Նիգատուն, Էջմիածնի գավառ, Երևանի նահանգ, Կովկասի փոխարքայություն, Ռուսական կայսրություն
Մահացել է	օգոստոսի 28, 1939 (73 տարեկան); Լենինգրադ, ՌԽՖՍՀ, ԽՍՀՄ
Քաղաքացիություն	Ռուսական կայսրություն և ԽՍՀՄ
Ազգություն	հայ
Մասնագիտություն	բառարանագիր և պատմաբան
Ալմա մատեր	Ներսիսյան դպրոց (1887), Լյուդվիգ Մաքսիմիլիանի Մյունխենի համալսարան, Թյուբինգենի համալսարան և Ֆրիդրիխ-Վիլհելմի համակսարան
Գիտական աստիճան	փիլիսոփայության դոկտոր
Տիրապետում է լեզուներին	հայերեն

Հարություն Դաղբաշյան (օգոստոսի 7, 1866(1866-08-07)^[1], Նիգատուն, Էջմիածնի գավառ, Երևանի նահանգ, Կովկասի փոխարքայություն, Ռուսական կայսրություն^[1]^[2] - օգոստոսի 28, 1939(1939-08-28)^[3], Լենինգրադ, ՌԽՖՍՀ, ԽՍՀՄ^[1]^[2]), բառարանագիր, պատմաբան։ Փիլիսոփայության դոկտոր (1893)։

Գործունեություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Սովորել է Թիֆլիսի Ներսիսյան դպրոցում (1881 —1887 թվականներին), ապա՝ Մյունխենի, Թյուբինգենի և Բեռլինի համալսարաններում։ 1893 թվականին ստացել է փիլիսոփայության դոկտորի աստիճան։ Դաղբաշյանի «Լիակատար բառարան ռուսերենից հայերեն» (պրակ 1—3, 1902—1906 թվականներին, 125000 բառ) և «Լիակատար բառարան հայերենից ռուսերեն» (1911 թվական, 70000 բառ և 20000 ոճ ու դարձվածք) ռուսերենին առնչված առաջին բառարաններն են՝ կազմված գիտական բարձր մակարդակով և ժամանակի լեզվաբանական ու բառարանագրական պահանջներին համապատասխան։ Դրանք ընդգրկում են XIX դարի վերջի և XX դարի սկզբի ռուսերենի և հայերենի գրական-գեղարվեստական ու խոսակցական լեզուների բառապաշարը, մասնագիտական տերմինները, ժողովրդի կենցաղին վերաբերող բառերը, հարուստ դարձվածաբանությունը, առածներն ու ասացվածքները։ Թարգմանական համարժեքներից բացի հաճախ տրվում են բառի ծագումը, մասնագիտական բացատրություններ և հանրագիտական տեղեկություններ։ Բառարանները կազմված են բնային համակարգով։ Դաղբաշյանի գրչին են պատկանում «Փ․ Բուզանդացի և յուր պատմության խարդախողը» (1898 թվական), «Արևելահայ աշխարհաբարի քերականությունը» (1913 թվական) և այլ աշխատություններ։ Կազմել է նաև ռուսերենի դասագրքեր հայկական դպրոցների համար և հանրագիտական բառարան, որը մնացել է անավարտ։

Երկեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Լիակատար բառարան ռուսերենից հայերեն (պր. 1-3, 1902-1906, 125000 բառ)։
Լիակատար բառարան հայերենից ռւսերեն (1911,70000 բառ և 20000 ոճ և դարձվածք)։
Փ. Բիւզանդացի եւ իւր պատմութեան խարդախողը։ Քննութիւն Մ. Խորենացու աղբիւրների մասին / Յ. Դաղբաշեան, Վիեննա, տպ. Մխիթարեան, 1898։
Պատասխան իմ քննադատին։ Թիֆլիս, տպարան Վրաց հրատ. ընկերութեան, 1902։
Լիակատար բառարան ռուսերէնից-հայերէն։ Հատոր Ա = Полный руско-армянскiй словарь. Том A, Թիֆլիս, տպ. Մնացական Մարտիրոսյանցի, 1903։
Полный русско-армянский словарь = Լիակատար բառարան ռուսերենից-հայերեն / Сост. А. Дагбашяном, Тифлис. Тип. М. Мартиросянца, 1906.
Ռսերէնի դասընթացը հայոց ուսումնարանների համար / Կազմ.՝ Յ. Դաղբաշեան, Թիֆլիս, տպ. Էպօխա, 1911։
Русский язык в армянских школах / А. Дагбашян, 2-е изд., испр. и доп.Тифлис, Тип. Н. Аганьяна, 1912:
Արեւելահայ աշխարհաբարի քերականութիւնը, 1913։
Ստոյգ հայոց պատմութիւն։ Պատկերազարդ։ Համաձայն նորագոյն հետազօտութիւնների / Կազմ.՝ Յ. Դաղբաշեան. Թիֆլիս, Ա. հ., 1914:
Полный русско-армянский словарь. А. Дагбашян. 2-е изд., Тифлис, 1927.
Բառարանագրության և բառագիտության հարցեր։ Երևան, ՀԽՍՀ ԳԱ հրատարակչություն, 1972։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ ^1,00 ^1,01 ^1,02 ^1,03 ^1,04 ^1,05 ^1,06 ^1,07 ^1,08 ^1,09 ^1,10 ^1,11 ^1,12 Հայկական սովետական հանրագիտարան (հայ.) / Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 ^2,5 ^2,6 Հայկական համառոտ հանրագիտարան (հայ.) — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1990. — հատոր 1.
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 Հարություն Դաղբաշյան

Վիքիդարանն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Հարություն Դաղբաշյան» հոդվածին։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 3, էջ 266)։

[_5e5775e65518eefb-1] 1,00 ^1,01 ^1,02 ^1,03 ^1,04 ^1,05 ^1,06 ^1,07 ^1,08 ^1,09 ^1,10 ^1,11 ^1,12 Հայկական սովետական հանրագիտարան (հայ.) / Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.

[_1b6028f0d8296c44-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 ^2,5 ^2,6 Հայկական համառոտ հանրագիտարան (հայ.) — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1990. — հատոր 1.

[_74a3a6af986d7fd6-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 Հարություն Դաղբաշյան

[1]

[2]

[3]