Հենրի Գաբրիելյան

Հենրի Գաբրիելյան
Ծնվել է	նոյեմբերի 3, 1903; Պատականց, Վանի վիլայեթ, Օսմանյան կայսրություն
Մահացել է	ապրիլի 10, 1981 (77 տարեկան); Երևան, Հայկական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ
Քաղաքացիություն	Օսմանյան կայսրություն և ԽՍՀՄ
Ազգություն	հայ
Մասնագիտություն	խմբագիր և փիլիսոփա
Հաստատություն(ներ)	Ավանգարդ, ՀԿԿ, ՀԳՄ, Գրական թերթ, Երևանի պետական համալսարան և Վիլնյուսի համալսարան
Պաշտոն(ներ)	ռեկտոր
Ալմա մատեր	Երևանի թեմական դպրոց, Երևանի պետական համալսարան (1928) և Մոսկվայի կարմիր պրոֆեսուրայի ինստիտուտ (1933)
Կոչում	պրոֆեսոր
Գիտական աստիճան	փիլիսոփայական գիտությունների դոկտոր (1945)
Տիրապետում է լեզուներին	հայերեն
Պարգևներ	; և

Վիքիպեդիայում կան հոդվածներ Գաբրիելյան ազգանունով այլ մարդկանց մասին։

Հենրի (Հարություն) Գաբրիելի Գաբրիելյան (նոյեմբերի 3, 1903(1903-11-03)^[1]^[2]^[3], Պատականց, Վանի վիլայեթ, Օսմանյան կայսրություն^[2]^[3] - ապրիլի 10, 1981(1981-04-10)^[1]^[3], Երևան, Հայկական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ^[3]), հայ փիլիսոփա, փիլիսոփայական գիտությունների դոկտոր (1945), պրոֆեսոր (1936), ՀԽՍՀ գիտության վաստակավոր գործիչ (1963)։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծնվել է Վանի նահանգի Գավաշի գավառակի Պատականց գյուղում։ Ավարտել է Երևանի թեմական դպրոցը, 1928 թվականին՝ ԵՊՀ իրավատնտեսագիտական ֆակուլտետը և ստացել տնտեսագետի որակավորում։ 1930-1933 թվականներին սովորել է Մոսկվայի Կարմիր պրոֆեսուրայի ինստիտուտում և ստացել փիլիսոփայության պատմաբանի որակավորում։ 1933 թվականին պաշտպանել է թեկնածուական ատենախոսություն։

1922 թվականին եղել է Ղամարլուի շրջանային կոմիտեի, այնուհետև՝ Էջմիածնի գավառային կոմիտեի քարտուղար, Հայաստանի կոմերիտմիության կենտկոմի մամուլի բաժնի վարիչ, 1923-1933 թվականներին՝ «Ավանգարդ» թերթի խմբագիր, 1933-1935 թվականներին՝ Լենինականի ՄՏԿ բաժնի պետի տեղակալ, 1935-1936 թվականներին՝ Երևանի մարքսիզմ-լենինիզմի ինստիտուտի տնօրեն, ՀԿԿ ԿԿ կուլտուրայի բաժնի վարիչի տեղակալ, կուսդպրոցի վարիչ, պատմության և գրականության ինստիտուտի տնօրեն, բուհերի վարչության պետ, ԵՊՀ փիլիսոփայության ամբիոնի վարիչ, Հայաստանի գրողների միության քարտուղար, «Գրական թերթի» խմբագիր։ 1937 թվականի ապրիլ-օգոստոս ամիսներին եղել է ԵՊՀ ռեկտոր, բայց տարին ավարտել է բանտում՝ ԽՄԿԿ շարքերից հեռացված։ 1941-1918 թվականներին եղել է ԵՊՀ փիլիսոփայության ամբիոնի պրոֆեսոր, 1948-1955 թվականներին՝ նախ՝ Վիլնյուսի համալսարանի փիլիսոփայության ամբիոնի վարիչ, ապա՝ նույն ամբիոնի պրոֆեսոր։ 1955-1970 թվականներին եղել է ԵՊՀ փիլիսոփայության ամբիոնի վարիչ, 1970-1978 թվականներին՝ փիլիսոփայության պատմության և գիտական աթեիզմի ամբիոնի, այնուհետև՝ փիլիսոփայության պատմության ամբիոնի վարիչ, 1978-1981 թվականներին՝ նույն ամբիոնի պրոֆեսոր։

Գաբրիելյանը հայագիտության կարևորագույն բնագավառներից մեկի՝ հայ փիլիսոփայության պատմության ուսումնասիրության սկզբնավորողներից է։ Հեղինակ է 100-ից ավելի մենագրությունների, գրքույկների ու գիտական հոդվածների։ Դրանցից առավել հիշատակելի են «Հեգելի զարգացման ուսմունքը և մարքսիզմ-լենինիզմը» (Երևան, 1934), «Գիտությունը և նրա դերը» (ռուսերեն, Երևան, 1956), «Մարքսիստական տրամաբանությունը որպես դիալեկտիկա և իմացության տեսություն» (ռուսերեն, Երևան, 1963), «Հայ փիլիսոփայական մտքի պատմություն», հ. 1-4, (Երևան, 1956-1965, մեկ գրքով՝ ռուսերեն, 1972 և հայերեն՝ 1976), «Դավիթ Անհաղթ» (Երևան, 1980), «Փիլիսոփայության հանգուցային հիմնահարցերը միջնադարյան հայ փիլիսոփաների մոտ» (ռուսերեն, Երևան, 1981) և այլն։

Գաբրիելյանը մեծ վաստակ ունի փիլիսոփայական կադրերի պատրաստման գործում՝ երկար տարիներ եղել է փիլիսոփայության գծով գիտական աստիճաններ շնորհող խորհրդի նախագահ, ղեկավարել բազմաթիվ ասպիրանտների, նպաստել ԵՊՀ-ում փիլիսոփայության բաժնի, ապա՝ ֆակուլտետի ստեղծմանը^[4]։ Պարգևատրվել է Աշխատանքային կարմիր դրոշի շքանշանով։ Վախճանվել է Երևանում։

Երկեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Դալուսա Կոաոանդյան, Ե․, 1946
Հայ փիլիսոփայական մւոքի պատմություն, հ ․ 1–4, Ե․, 1956–65
Դալուսա Կոաոանդյան, Ե․, 1946։ Հայ փիլիսոփայական մւոքի պատմություն, հ ․ 1–4, Ե․, 1956–65
Հայ պատմափիլիսոփայական մտքի քննական տեսություն, Ե․, 1966
Հեգելը և դիալեկտիկական մատերիալիզմը, Ե․, 1970
Наука и ее роль в обществе, Е․, 1956
Марксистская логика как диалектика и тео– рия познания, Е․, 1963
Основы марксистской логики, Е․, 1968
История армянской философии, Е․, 1972
Հայ պատմափիլիսոփայական մտքի քննական տեսություն, Ե․, 1966
Հեգելը և դիալեկտիկական մատերիալիզմը, Ե․, 1970
Наука и ее роль в обществе, Е․, 1956
Марксистская логика как диалектика и теория познания, Е․, 1963
Основы марксистской логики, Е․, 1968
История армянской философии, Е․, 1972․

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 VIAF ID
↑ ^2,00 ^2,01 ^2,02 ^2,03 ^2,04 ^2,05 ^2,06 ^2,07 ^2,08 ^2,09 ^2,10 ^2,11 Հայկական սովետական հանրագիտարան (հայ.) / Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.
↑ ^3,00 ^3,01 ^3,02 ^3,03 ^3,04 ^3,05 ^3,06 ^3,07 ^3,08 ^3,09 ^3,10 ^3,11 ^3,12 ^3,13 Հայկական համառոտ հանրագիտարան (հայ.) — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1990. — հատոր 1.
↑ Կենսագրական հանրագիտարան, Երևան, ԵՊՀ հրատարակչություն, 2009, էջ 24-25։

Վիքիդարանն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Հենրի Գաբրիելյան» հոդվածին։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 2, էջ 635)։

[_c6dc60815d334ba0-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 VIAF ID

[_5e5775e65518eefb-2] 2,00 ^2,01 ^2,02 ^2,03 ^2,04 ^2,05 ^2,06 ^2,07 ^2,08 ^2,09 ^2,10 ^2,11 Հայկական սովետական հանրագիտարան (հայ.) / Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.

[_1b6028f0d8296c44-3] 3,00 ^3,01 ^3,02 ^3,03 ^3,04 ^3,05 ^3,06 ^3,07 ^3,08 ^3,09 ^3,10 ^3,11 ^3,12 ^3,13 Հայկական համառոտ հանրագիտարան (հայ.) — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1990. — հատոր 1.

[4] Կենսագրական հանրագիտարան, Երևան, ԵՊՀ հրատարակչություն, 2009, էջ 24-25։

[1]

[2]

[3]

[4]