Հաշվետվողականություն
Հաշվետվողականություն, կոնցեպտ, ըստ որի՝ անհատները, պետական գերատեսչությունները (պետական, մասնավոր և քաղաքացիական հասարակության) պատասխանատվություն են կրում իրենց գործունեության և իրենց լիազորությունները պաշտաճ կերպով կատարելու համար։
Նկարագրություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ղեկավար դերերում հաշվետվողականությունը գործողությունների, արտադրանքի, որոշումների և քաղաքականության համար պատասխանատվության ճանաչումն ու ստանձնումն է, ինչպիսիք են վարչարարությունը, կառավարումը և իրականացումը, ներառյալ՝ զեկուցելու, հիմնավորելու և հետևանքների համար պատասխան տալու պարտավորությունը[1]:
Այն հաճախ նկարագրվում է որպես անհատների միջև հաշիվ տալու հարաբերություն[2], օրինակ. «Ա-ն հաշվետու է Բ-ին, երբ Ա-ն պարտավոր է Բ-ին տեղեկացնել Ա-ի (անցյալի կամ ապագայի) գործողությունների և որոշումների մասին, արդարացնել դրանք և պատիժ կրել ի վերջո սխալ վարքագծի դեպքում»:
Քաղաքական հաշվետվողականությունն այն է, երբ քաղաքական գործիչը ընտրություն է կատարում ժողովրդի անունից, և ժողովուրդը կարող է պարգևատրել կամ պատժել քաղաքական գործչին[3]: Ներկայացուցչական ժողովրդավարական երկրներում քաղաքացիները պարբերական ընտրությունների միջոցով իշխանությունը պատվիրակում են ընտրված պաշտոնյաներին, և այդպիսի պաշտոնյաները լիազորված են ներկայացնելու կամ գործելու քաղաքացիների շահերից ելնելով[4]: Խնդիրն այն է, թե ինչպես կարելի է հետևել, որ նման իշխանություն ունեցողները, ովքեր ենթադրաբար ունեն քաղաքացիներից տարբեր շահեր, այնուամենայնիվ գործեն իրենց լավագույն շահերից ելնելով[4]: Քաղաքացիները կարող են հիմնվել պարգևների կամ պատժամիջոցների վրա՝ պարգևատրելու կամ սպառնալու քաղաքական գործիչներին, ովքեր այլ կերպ կարող են գործել այնպես, որ հակասում է ժողովրդի շահերին: Հաշվետվողականություն առաջանում է, երբ քաղաքացիները քվեարկում են միայն իրենց շահերից ելնելով գործող ներկայացուցիչների վերընտրման համար, և եթե ներկայացուցիչները ընտրում են քաղաքականություն, որը կօգնի նրանց վերընտրվել[5]: «Կառավարությունները «հաշվետու» են, եթե ընտրողները կարող են հասկանալ, թե արդյոք կառավարությունները գործում են իրենց շահերից ելնելով և պատշաճ կերպով պատժի ենթարկել դրանք, որպեսզի այն գործող ղեկավարները, ովքեր գործում են ի շահ քաղաքացիների, վերընտրվեն, իսկ նրանք, ովքեր չեն պարտվի նրանց»[5]:
Ներկայացուցիչները կարող են պատասխանատվության ենթարկվել երկու մեխանիզմների միջոցով՝ ընտրական փոխարինում և ռացիոնալ սպասում[6]: Ընտրական փոխարինման ժամանակ քաղաքացիները քվեարկում են փոխարինելու իրենց շահերին համահունչ ներկայացուցիչներին։ Ռացիոնալ ակնկալիքը պահանջում է, որ ներկայացուցիչները կանխատեսեն իրենց ընտրազանգվածի հետ անհամապատասխան լինելու հետևանքները, ապա կառավարեն քաղաքացիների ցանկություններին համապատասխան՝ բացասական հետևանքներից խուսափելու համար[6]: Պատասխանատվությունը դեռևս կարելի է ձեռք բերել, նույնիսկ եթե քաղաքացիները լիովին տեղյակ չեն իրենց ներկայացուցիչների գործողություններին. քանի դեռ ներկայացուցիչները հավատում են, որ պատասխանատվության են ենթարկվելու քաղաքացիների կողմից, նրանք դեռ կմտնեն դրդապատճառ՝ գործելու քաղաքացիների շահերին համապատասխան[7]։
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ Dykstra, Clarence A. (1939-02). «The Quest for Responsibility». American Political Science Review (անգլերեն). 33 (1): 1–25. doi:10.2307/1949761. ISSN 1537-5943.
- ↑ Mulgan, Richard (2000). «'Accountability': An Ever-Expanding Concept?». Public Administration (անգլերեն). 78 (3): 555–573. doi:10.1111/1467-9299.00218. ISSN 1467-9299.
- ↑ Fearon, James (1999). Electoral Accountability and the Control of Politicians: Selecting Good Types versus Sanctioning Poor Performance. Cambridge, MA: Cambridge University Press.
- ↑ 4,0 4,1 Przeworski, Adam; Stokes, Susan Carol; Manin, Bernard (2003). Democracy, accountability, and representation. Cambridge University Press.
- ↑ 5,0 5,1 Adam Przeworski, Susan Carol Stokes, Bernard Manin (Print Book, English, 1999). «Democracy, accountability, and representation». search.worldcat.org. Վերցված է 2024-12-12-ին.
{{cite web}}
: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link) - ↑ 6,0 6,1 Stimson, James A.; MacKuen, Michael B.; Erikson, Robert S. "Dynamic Representation". American Political Science Review. էջեր 98 (3): 543–565.
{{cite book}}
: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link) - ↑ Arnold, R. Douglas (1990). «Logic of Congressional Action».
{{cite web}}
: CS1 սպաս․ թվային անուններ: authors list (link)