Հաշիվ (օգտատեր)
Հաշիվ, օգտատեր, օգտվող կամ օգտվողի հաշիվ, համակարգչային համակարգում պահվող օգտատիրոջ մասին տվյալների շարք, որոնք անհրաժեշտ են նրա նույնականացման և նրա անձնական տվյալներին և կարգավորումներին հասանելիություն ապահովելու համար։
Հաշիվ օգտագործելու համար (այլ կերպ ասած՝ ուրիշի անունով մուտք գործելու համար), սովորաբար անհրաժեշտ է մուտքագրել անուն (մուտք) և գաղտնաբառ։ Կարող են պահանջվել նաև այլ լրացուցիչ տեղեկություններ։
Համացանցի օգտատերերը հաշիվը կարող են ընկալել որպես անձնական էջ, պրոֆիլ, հաշիվ, պահեստավորման վայր անձնական և այլ տեղեկությունների համար, որոնք օգտատերը տրամադրում է իր մասին, որոշակի ինտերնետային ռեսուրսում։
Օգտագործողի հաշիվ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Օգտատիրոջ հաշիվը թույլ է տալիս օգտատիրոջը նույնականացնել համակարգում և պոտենցիալ թույլտվություն ստանալ՝ մուտք գործելու տրամադրված կամ այդ համակարգին միացված ռեսուրսները. սակայն, իսկությունը չի ենթադրում թույլտվություն։ Սովորաբար, հաշիվ մուտք գործելու համար օգտագործողը պետք է նույնականացնի գաղտնաբառով կամ այլ հավատարմագրերով՝ հաշվապահական հաշվառման, անվտանգության, մուտքագրման և ռեսուրսների կառավարման նպատակներով։
Երբ օգտատերը մուտք է գործել, օպերացիոն համակարգը հաճախ օգտագործում է նույնացուցիչ, ինչպիսին է ամբողջ թիվն իրեն հղում տալու համար, այլ ոչ թե իր օգտանունը, գործընթացի միջոցով, որը հայտնի է որպես ինքնության քարտեզագրում։ Յունիքս համակարգերում օգտվողի անունը քարտեզագրվում է օգտագործողի ID-ի կամ օգտագործողի ID-ի հետ։
Համակարգչային համակարգերը գործում են երկու եղանակով՝ ելնելով նրանց տեսակից։ Նշված ձևերը հետևյալն են.
- Միաօգտատիրոջ համակարգերը չունեն բազմաթիվ օգտվողների հաշիվների գաղափար։
- Բազմաօգտատեր համակարգերն ունեն այս հայեցակարգը և օգտատերերից պահանջում են նույնականացնել իրենց՝ նախքան համակարգը օգտագործելը։
Բազմ օգտատերերի համակարգում յուրաքանչյուր օգտատիրոջ հաշիվ սովորաբար ունի տնային գրացուցակ, որտեղ պահվում են ֆայլեր, որոնք բացառապես վերաբերում են տվյալ օգտատիրոջ գործունեությանը, որը պաշտպանված է այլ օգտատերերի մուտքից (թեև համակարգի ադմինիստրատորը կարող է մուտք ունենալ)։ Ընդհանուր առմամբ, օգտվողների հաշիվները պարունակում են հանրային օգտվողի պրոֆիլ, որը պարունակում է հաշվի սեփականատիրոջ կողմից տրամադրված հիմնական տեղեկատվություն։ Տնային գրացուցակում պահվող ֆայլերը (և համակարգի բոլոր այլ դիրեկտորիաները) ունեն ֆայլային համակարգի թույլտվություններ, որոնք ստուգվում են օպերացիոն համակարգի կողմից՝ որոշելու համար, թե որ օգտվողներն ունեն ֆայլ կարդալու կամ գործարկելու կամ այնտեղ նոր ֆայլ պահելու հնարավորություն։
Թեև համակարգերը ակնկալում են, որ օգտատերերի մեծամասնությունը կօգտագործվի միայն մեկ անձի կողմից, շատ համակարգեր ունեն հատուկ հաշիվ, որը նախատեսված է թույլ տալու ցանկացածին օգտագործել համակարգը, ինչպես օրինակ՝ «անանուն» օգտվողի անունը անանուն FTP-ի համար և օգտանունը «Հյուր» հյուրի հաշվի համար։
Հաշվի բովանդակությունը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Հաշիվը, որպես կանոն, պարունակում է համակարգին միանալու ժամանակ օգտագործողին նույնականացնելու համար անհրաժեշտ տեղեկատվություն, թույլտվության և հաշվառման մասին տեղեկություններ։ Սա օգտվողի ID-ն է (մուտք) և նրա գաղտնաբառը։ Գաղտնաբառը կամ դրա համարժեքը սովորաբար պահվում է կոդավորված կամ հաշված՝ դրա անվտանգությունն ապահովելու համար։
- Նույնականացման համար կարող են օգտագործվել նաև հատուկ բանալի ֆայլեր (որոնք կարող են պահպանվել տարբեր կրիչներում) կամ սարքաշար (միանգամյա ստեղների ստեղծում, կենսաչափական բնութագրերի ընթերցում և այլն), ինչպես նաև մեկանգամյա գաղտնաբառեր։
- Հ ուսալիությունը բարձրացնելու համար, բանալին կամ գաղտնաբառի հետ մեկտեղ, կարող են տրամադրվել ստուգման այլ միջոցներ, օրինակ՝ այնպիսի բովանդակության հատուկ գաղտնի հարց (կամ մի քանի հարց), որի պատասխանը կարող է հայտնի լինել միայն օգտագործողին։ Նման հարցերն ու պատասխանները նույնպես պահվում են հաշվում։
- Հաշիվը կարող է նաև պարունակել օգտատիրոջ վերաբերյալ լրացուցիչ հարցման տվյալներ՝ անուն, ազգանուն, հայրանուն, կեղծանուն, սեռ, ազգություն, ռասա, կրոն, արյան խումբ, Rh գործոն, տարիք, ծննդյան ամսաթիվ, էլ. փոստի հասցեն, տան հասցեն, աշխատանքի հասցեն։, ցանցային հասցե, տան հեռախոսահամար, աշխատանքային հեռախոսահամար, բջջային հեռախոսահամար, ICQ համարը, Skype ID-ն, IRC մականունը, ակնթարթային հաղորդագրությունների համակարգերի այլ կոնտակտային տվյալներ, գլխավոր էջ և/կամ բլոգի հասցեն համացանցում կամ ինտրանետում, տեղեկություններ հոբբիների, հետաքրքրությունների, ընտանիքի, անցյալի հիվանդությունների, քաղաքական նախասիրությունների, կուսակցական պատկանելության, մշակութային նախասիրությունների, օտար լեզուներով հաղորդակցվելու ունակություն և այլն։
- Տվյալների կոնկրետ կատեգորիաները, որոնք կարող են մուտքագրվել նման հարցաթերթիկ, որոշվում են համակարգի ստեղծողների և (կամ) ադմինիստրատորների կողմից։
- Հաշիվը կարող է նաև պարունակել մեկ կամ մի քանի լուսանկար կամ օգտվողի ավատարներ։
- Օգտատիրոջ հաշիվը կարող է նաև հաշվի առնել համակարգում օգտատերերի վարքագծի տարբեր վիճակագրական հատկություններ՝ համակարգում վերջին մուտքի տարիքը, համակարգում վերջին մնալու տևողությունը, համակարգիչը միացնելիս օգտագործված հասցեն, հաճախականությունը։ համակարգի օգտագործումը, համակարգում կատարված որոշակի գործողությունների ընդհանուր և (կամ) կոնկրետ թիվը և այլն։
Տերմինաբանություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Օգտագործելիության որոշ մասնագետներ արտահայտել են իրենց հակակրանքը «օգտագործող» տերմինի նկատմամբ և առաջարկել են փոխել այն[1]։ Դոն Նորմանը հայտարարել է, որ «սարսափելի բառերից մեկը, որը մենք օգտագործում ենք, «օգտատերեր» է։ Ես խաչակրաց արշավանքի մեջ եմ՝ «օգտատերեր» բառից ազատվելու համար։ Ես կնախընտրեի նրանց անվանել «մարդիկ»[2]։
Համակարգչային համակարգերի և ծրագրային ապահովման արտադրանքների օգտագործողները հիմնականում չունեն տեխնիկական փորձաքննություն, որը պահանջվում է լիովին հասկանալու, թե ինչպես են դրանք աշխատում[3]։ Հզոր օգտվողները օգտագործում են ծրագրերի առաջադեմ հնարավորություններ, թեև նրանք պարտադիր չէ, որ կարողանան համակարգչային ծրագրավորում և համակարգային կառավարում[4][5]։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ Don Norman. «Words Matter. Talk About People: Not Customers, Not Consumers, Not Users». Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ օգոստոսի 25-ին. Վերցված է 2022 թ․ հունվարի 8-ին.
- ↑ «Don Norman at UX Week 2008 © Adaptive Path». YouTube. Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ դեկտեմբերի 21-ին. Վերցված է 2010 թ․ նոյեմբերի 8-ին.
- ↑ Jargon File entry for «User». Վերցված է 2010 թ․ նոյեմբերի 7-ին.
- ↑ «Power Users' Guide». sap.com. Վերցված է 2015 թ․ հունվարի 14-ին.
- ↑ «Windows Confidential: Power to the Power User». microsoft.com. 2012. Վերցված է 2015 թ․ հունվարի 14-ին.