Հայկական վանք (Թեոդոսիա)
| Հայկական վանք | |
|---|---|
 | |
| Հիմնական տվյալներ | |
| Տեսակ | քանդված եկեղեցի |
| Երկիր |  Ղրիմ |
| Տեղագրություն | Թեոդոսիա |
| Դավանանք | Հայ Առաքելական Եկեղեցի |
| Ճարտարապետական ոճ | Հայկական եկեղեցական ճարտարապետություն |
Հայկական վանք, Թեոդոսիա քաղաքում գտնվող կրոնական կառույց։ Համակարգում էր Թեոդոսիաում բնակվող առաքելական ղրիմահայության հոգևոր կյանքը, հիմնադրվել է ուշ միջնադարում[1]։ Եղել է քաղաքի քիչ թե շատ պահպանված յոթ եկեղեցիներից մեկը՝ սրբոց Հրեշտակապետացի, սուրբ Հովհաննես Մկրտչի, սուրբ Սարգսի, սուրբ Ստեփանոսի, ինչպես նաև կաթողիկե սուրբ Հովհաննեսի և սուրբ Գեորգիի հետ միասին։
Պատմություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ճարտարապետական համալիրը գտնվում է Թեոդոսիա քաղաքից 12 կմ հարավ-արևելք՝ Դվույակորնայա ծոցում, Բյուկ-Յանիշար լեռնաշղթայի հյուսիսային լանջի ստորոտին, Սուրբ Էլիաս հրվանդանի և Կիիկ-Ատլամա թերակղզու միջև։ Ըստ երևույթին, 19-րդ դարի սկզբին հուշարձանը գտնվում էր անխնամ վիճակում, քանի որ 1830-ականներին այն զննած Պ. Կոեպենը շենքերը տեսել է խիստ վնասված վիճակում։ Ներկայումս հնությունը ավերակ է, հնագիտական հուշարձան, որի մի մասն ամբողջությամբ ավերված է, իսկ մի մասը՝ անցել է գետնի տակ։ Ըստ Ի. Բաբկովի նկարագրությունների՝ հիմնվելով դեռևս 1920-ականներին պահպանված համալիրի ավերակների ուսումնասիրության վրա, եկեղեցին եղել է հարուստ վանքի գլխավոր շենքը՝ շրջապատված կառույցների մնացորդներով, քարե ցանկապատով և շինություններով։ Վանքի ներսում եղել է ջրհոր և աղբյուր, որոնց ջրամատակարարումն իրականացվում էր հողի մեջ թաղված կավե խողովակներից և երկու հորերից բաղկացած խողովակից։ Թվարկված շինությունների առկայությունը վկայում էր ոչ միայն վանքի երբեմնի մեծ թվով բնակիչների, այլև նրա նշանակության մասին՝ որպես անմիջական շրջանի պաշտամունքի նշանավոր կենտրոններից մեկը։
Ճարտարապետություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ամենակարևոր աղբյուրը, որը թույլ է տալիս մոտավոր թվագրել հուշարձանը, Ի. Բաբկովի կողմից հրատարակված գրաբար հայերեն արձանագրությունն է։ Այն գտնվում էր խորանի աբսիդից ձախ՝ աբսիդի կամարը պահող հյուսիսային հենարանի վրա։ Յոթ գծից բաղկացած և երկու բլոկների առջևի կողմում (վերևի երկարությունը ներքևից երկու անգամ ավելի երկար է) այն զբաղեցրել է հենարանի ստալակտիտային քիվի տակ՝ ուղղանկյուն խորշից վեր և աջ։ Դատելով նկարազարդումից՝ այն գտնվել է չափահասի աչքի մակարդակին, ինչը լավ է ապահովել տեսանելիությունը դրա ընթերցման համար: Քիվի և մակագրության միջև մակերեսը լցված է շարված գրեթե քառակուսի վահաններով՝ ներսում վատ պահպանված ծաղկող խաչերի պատկերներով։ Յուրաքանչյուրում հինգ խաչաձև հորինվածքից բաղկացած կրկնակի շարքը գտնվում էր հենարանի նույն կողմում գրեթե հատակին: Ինչ վերաբերում է արձանագրությունից ձախ կողմում գտնվող խորշին, ապա ենթադրում ենք, որ այն ժամանակին զբաղեցրել է խաչքար, ինչի պատճառով էլ արձանագրությունը փորագրվել է ազատ մակերեսի վրա։ 1405 թվագրված, այն ունի վոդական բովանդակություն՝ խաչի նշանների միջնորդությամբ խնդրում է հիշել Սարգիս վարդապետին և նրա հանգուցյալ եղբայրներին՝ Գրիգորին և Ներսեսին։ Արձանագրությունը թույլ է տալիս վանքի հիմնադրումը վերագրել 14-րդ դարից ոչ ուշ ժամանակաշրջանին, և ոչ թե 15-րդ դարին, ինչպես այդ մասին գրում է Ի. Բաբկովը։
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ Халпахчьян О.Х. в редакции Саргсян Т.Э. (Февраль 19, 2022). «Феодосия. Двуякорная бухта. Армянский монастырь».
{{cite web}}: Unknown parameter|web=ignored (օգնություն)
