Հայկական ատոմային էլեկտրակայան
 | |
|---|---|
 | |
| Տեսակ | Ատոմային էլեկտրակայան |
| Երկիր |  Հայաստան |
| Տեղագրություն | Մեծամոր |
| Հիմնադրված է | 1969 |
| Կոորդինատներ: 40°10′56.899992100004″ հս․ լ. 44°8′33.000000099994″ ավ. ե. / 40.18247222002777619° հս․. լ. 44.14250000002777341° ավ. ե. | |
| Պաշտոնական կայք | |
Հայկական ատոմային էլեկտրակայան (Մեծամորի ատոմակայան), Հայաստանում գործող ատոմակայան, միակը Հարավային Կովկասում, գտնվում է Երևանից մոտ 36 կմ արևմուտք՝ Մեծամոր քաղաքի մոտակայքում։
Ներկայում կայանի արտադրանքը բավարարում է Հայաստանի բնակչության կողմից օգտագործվող էլեկտրաէներգիայի 40%–ը։ 1988 թվականին Հայաստանում տեղի ունեցած երկրաշարժից հետո ծագած անհանգստությունների պատճառով կայանը փակվեց։ Սակայն, Թուրքիայի և Ադրբեջանի կողմից Հայաստանի շրջափակումը, որը Հայաստանում էներգիայի պակասություն առաջացրեց, պատճառ դարձավ 1993 թվականին Հայաստանի կառավարության կողմից կայանի վերաբացման որոշում կայացնել։ Երկրորդ էներգաբլոկը գործողության բերվեց 1995 թվականի հոկտեմբերի 26-ին։
Կայանը հիմնված է երկու ՋՋԷՌ-440 մոդելի Վ-270 միջուկային ռեակտորների վրա, որոնք ստանդարտ Վ-230 մոդելի սեյսմիկորեն արդիականացված տարբերակն են։
2003 թվականից ատոմակայանը շահագործում է ռուսական «ԻՆՏԵՐ ՌԱՈ ԵԷՍ» ՓԲԸ–ն՝ համաձայն Հայաստանի երկրորդ նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանի կողմից կնքված հայ–ռուսական «գույք պարտքի դիմաց» պայմանագրի։
Մեծամորի ԱԷԿ-ը առանձնահատուկ է իր կառուցվածքով, քանի որ դա այն սակավաթիվ ատոմակայաններից մեկն է, որի միջուկային ռեակտորը չունի շրջապատող պաշտպանիչ կառույց, ինչը հիմնականում կազմված է լինում պողպատից կամ կապարից։ Ներկայումս կայանի արտադրանքը բավարարում է Հայաստանի բնակչության կողմից օգտագործվող էլեկտրաէներգիայի 40%–ը։
Բովանդակություն
Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Մեծամորի ԱԷԿ-ը սկսվել է կառուցվել 1969 թ-ին։ Բաղկացած է 2 բաղադրիչից, առաջինը սկսել է շահագործվել 1976 թ-ի դեկտեմբերի 22-ին, իսկ երկրորդը՝ 1980 թ-ի հունվարի 5-ին։ Կայանը կառուցվել է երկու ՋՋԷՌ-440 մոդելի Վ-270 միջուկային ռեակտորներից, որոնք ստանդարտ Վ-230 մոդելի սեյսմիկորեն արդիականացված տարբերակն են։ Կայանը կառուցվել է այնպես, որ այն կարողանա դիմանալ 9 մագնիտուտ ունեցող երկրաշարժին, հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ այն գտնվում է սեյսմիկ ոչ կայուն գոտում, որի սեյսմիկ կայունությունը 8 մագնիտուտ է։ Ատոմակայանի առաջին և երկրորդ բաղադրիչները հավասարաչափ ունեն 407.5 ՄՎտ ուժգնություն, արդյունքում ապահովելով 815 ՄՎտ հզորություն[1]։ Բայց 20 տարում ԽՍՀՄ Մինիստրների խորհուրդը որոշում կայացրեց ատոմակայանի աշխատանքի դադարեցման մասին։ ԽՍՀՄ-ի փլուզումից հետո, Հայաստանի Հանրապետությունը էներգիայի պակասի պատճառով լուրջ խնդիրներ ունեցավ, ինչի արդյունքում պետության կառավարությունը որոշեց վերագործարկել ատոմակայանի երկրորդ մասը։ Այսպիսով, կայանի երկրորդ մասը 5-6 տարի չգործելուց հետո սկսեց իր բնականոն աշխատանքը 1995 թ-ի Նոյեմբերի 5-ին, որը հանգեցրեց Հայաստանի Հանրապետության էներգիայի պաշարների կտրուկ մեծացմանը։
Հիմնական օղակ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Մեծամորի ատոմակայանի հիմանական տեխնիկական հատկանիշներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Բաղադրիչների քանակը. 2
- Էլեկտրական հոսանք. 440 Մվտ
- Ջերմային հզորություն. 1375 ՄՎտ
Ռեակտոր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Մոդել։ V-270
- ՋՋԵՌ– 440 ռեակտորները գործում են Ռուսաստանում, Ուկրաինայում, Ֆինլանդիայում, Չեխիայում, Սլովակիայում, Բուլղարիայում
- Ռեակտորի տեսակը։ ՋՋԵՌ-440
- Կարգավորիչ և սառեցուցիչ։ ջուր
- Վառելիք։ UO2 հարստացված U235-ով
- Տուրբինային գեներատորների քանակը մեկ բաղադրիչում։ 2
- Տուրբինային գեներատորի կարողություն։ 220ՄՎտ
- Շրջանառության օղակների քանակը։ 6
Հիմնական տեխնիկական և տնտեսական ցուցանիշներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
| 2003 | 2004 | 2005 | 2006 | 2007 | |
|---|---|---|---|---|---|
| Հոսանքի արտադրանք (միլիարդ ԿՎտ/ժ) | 1,997 | 2,402 | 2,716 | 2,640 | 2,553 |
| Արտադրողականության գործակից (%) | 60,80 | 72,94 | 82,69 | 80,37 | 77,73 |
| Հասանելիության գործակից(%) | 83,09 | 76,87 | 84,24 | 84,60 | 80,97 |
Ռեակտորներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
| Բաղադրիչ | Տեսակ | Ընդհանուր արտադրանք (ՄՎտ) | Համախառն արտադրանք (ՄՎտ) | Ծրագրի սկիզբ | Կրիտիկականություն | Կասեցում |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | ՋՋԷՌ-440 մոդել Վ270 | 376 ՄՎտ | 408 ՄՎտ | 01.07.1969 | 22.12.1976 | 25.02.1989 |
| 2 | ՋՋԷՌ-440 մոդել Վ270 | 376 ՄՎտ | 408 ՄՎտ | 01.07.1975 | 05.01.1980 |
Հայաստանի գործող և պլանավորված ատոմային Էներգիա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
| Ռեակտոր | Տեսակ | Ընդհանուր արտադրանք | Կարգավիճակ | Գործարկման սկիզբ | Գործարկման դադարում |
|---|---|---|---|---|---|
| 2 | ՋՋԵՌ-440 | 376 ՄՎտ | Գործող | 1980 | 2026 |
| 3 | ՋՋԵՌ-1000 | 1060 ՄՎտ | Պլանավորված | Սպասված 2026 | |
| Ընդհանուր (1) | 376 ՄՎտ |
Ատոմակայան և միջավայր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Մեծամորի ատոմակայանը գտնվելով ընդամենը 16 կմ հեռավորության վրա հայ-թուրքական սահմանից, նրա միջավայրի խնդիրները շատ կարևոր նշանակություն ունեն Հայաստանի, ինչպես նաև Թուրքիայի համար։ Եվրոպական Միությունը մեկ անգամ չէ, որ ցուցաբերել է իր անհանգստությունը այս հարցում։ Նախկինում բազմաթիվ առաջարկություններ են եղել ատոմակայանի գործունեությունը դադարեցնելու հետ կապված, բայց, քանի որ այն շատ մեծ նշանակություն ունի Հայաստանի համար, Հայաստանի կառավարությունը որոշեց, որ այն պետք է աշխատի այնքան ժամանակ, քանի դեռ նորը չի կառուցվել։ Ճառագայթումը այն լուրջ խնդիրներից մեկն է, որ ատոմակայանը կարող է առաջացնել, բայց դիզայնի լուծումները այնպիսին են, որ երաշխավորում են ատոմակայանի անվտանգությունը։
Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Միխայիլ Օվչիննիկով, Ատոմակայանի դիտակալները, «Հայաստանի աշխատավորուհի», 1980, № 1, էջ 5-6:
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ Հայկական սովետական հանրագիտարան 6։ Երևան։ 1980։ էջ 169
