Հայլբրոն (քաղաք)

Հայլբրոն
Բնակավայր
	Հայլբրոն
	գերմ.՝ Heilbronn
Դրոշ	Զինանշան
Երկիր	Գերմանիա
Ներքին բաժանում	Biberach?, Böckingen?, Frankenbach?, Horkheim?, Klingenberg?, Neckargartach? և Sontheim?
Առաջին հիշատակում	741
Մակերես	99,89 կմ²
ԲԾՄ	157 մետր
Բնակչություն	▲128 334 մարդ (դեկտեմբերի 31, 2022)
Ժամային գոտի	UTC+1 և UTC+2
Հեռախոսային կոդ	7066 և 7131
Փոստային դասիչ	74072–74081
Ավտոմոբիլային կոդ	HN
Պաշտոնական կայք	heilbronn.de(գերմ.)
	Հայլբրոն (քաղաք) (Գերմանիա)
	Հայլբրոն (քաղաք) (Գերմանիա)
	Հայլբրոն Վիքիպահեստում

Հայլբրոն (գերմ.՝ Heilbronn,Գերմաներեն արտասանություն՝ [[Միջազգային հնչյունական այբուբեն|[haɪlˈbʁɔn]]] ( լսել)), քաղաք Գերմանիայի Դաշնային Հանրապետության Բադեն Վյուրթեմբերգ երկրամասի հյուսիսում, Հայդելբերգից՝ 55 կիլոմետր դեպի հարավ-արևելք, Շտուտգարտից՝ 35 կիլոմետր դեպի հյուսիս։ Նույնանուն շրջանի՝ «Landkreis Heilbronn»-ի և Հայլբրոն-Ֆրանկոնիա տարածաշրջանի (Heilbronn-Franconia region) վարչական կենտրոնն է։ Ընկած է Նեկար գետի ափին (գետային խոշոր նավահանգիստ է)՝ տարածվելով գետահովտում և զբաղեցնելով 99,9 կմ² տարածք (20-րդ դարում զգալի չափով ընդարձակվել է մերձակա բնակավայրերը իր մեջ ներառելով)։ Ծովի մակերևույթից միջին բարձրությունը 157 մետր է։ Բնակչության թվաքանակը 2017 թվականի դեկտեմբերի 31-ի տվյալներով եղել է 125 113, խտությունը՝ 1.226 մարդ յուրաքանչյուր քառակուսի կիլոմետրի վրա։ Պաշտոնական կոդը (AGS-ը)՝ 8121000:

2020 թվականի փետրվարի 1-ին Հայլբրոնին շնորհվել է համալսարանական քաղաքի կոչում^[3]։

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հայլբրոնը հին բնակավայր է։ Պատմական փաստաթղթերում առաջին անգամ հիշատակվել է 741 թվականին, «villa helibrunna» անվանումով։ 1225 թվականին ստացել է քաղաքի, 1371-ին՝ կայսերական ազատ քաղաքի կարգավիճակ։ Միջին դարերում ծաղկում է ապրել առևտրային ճանապարհների վրա գտնվելու և գետային նավահանգիստ ունենալու շնորհիվ։ 1633 թվականին այստեղ կնքվել է Շվեդիայի հետ դաշնություն կազմելու վերաբերյալ պայմանագիր (Heilbronnförbundet)^[4]: 19-րդ դարում քաղաքը զարգացել է առավել բուռն թափով, դասվել Բադեն-Վյուրթեմբերգի կարևորագույն արդյունաբերական կենտրոնների շարքին. զարկ է տրվել գինեգործությանը, կառուցվել են նաև արդյունաբերական այլ ձեռնարկություններ։ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի տարիներին դարձել է առանձնապես վնասված եվրոպական քաղաքներից մեկը. հենց միայն 1944 թվականի դեկտեմբերի 4-ին անգլո-ամերիկյան ռազմական օդուժի իրականացրած ռմբակոծությունների հետևանքով զոհվել է ավելի քան 6.500 մարդ, ավերվել են բազմաթիվ շինություններ^[5]։ Պատերազմի ավարտից հետո քաղաքն արագորեն բուժել է վերքերը, դարձել դինամիկ զարգացող արդյունաբերական և առևտրային կենտրոն։

Տնտեսություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Տնտեսության բնագավառում Հայլբրոնն առաջին հերթին հայտնի է այստեղ արտադրվող կարմիր գինիներով, այդ իսկ պատճառով նրան անվանում են «գինու քաղաք» (Stadt des Weins): Հայրենի քաղաքին լայն ճանաչում էր բերել նաև կառագործ վարպետ Դրոգմյոլլերը (1920-2005), որի արհեստանոցներում աշխատողները զբոսաշրջային կառքեր էին հավաքում օգտագործելով «Մերսեդես» և «Վոլվո» ֆիրմաների ավտոմեքենաների համապատասխան մասեր։

Հայլբրոնում զարգացած են մեքենաշինությունը (գործում են «Լեպլե», «Տյուսսեն-Կրուպ» և հայտնի այլ ընկերությունների գործարաններ, Audi, BMW, Mercedes և Porsche ֆիրմաների ավտոմեքենաների մասեր արտադրող ձեռնարկություններ), սննդի արդյունաբերությունը («Կամպինա», «Կնորր» և այլ գործարաններ), թղթի, քիմիական, միկրոէլեկտրոնիկայի արտադրությունը։ Այստեղ իր ձեռնարկությունն ունի նաև միկրոֆոններ ու դինամիկներ արտադրող «Beyerdynamic» ֆիրման։ Քաղաքի հայտնի ձեռնարկություններից է նաև «Südwestdeutsche Salzwerke AG»-ը, որ տարեկան արտադրում է շուրջ 2,5 միլիոն տոննա քարաղ և այդ ցուցանիշով երկրորդ տեղն է զբաղեցնում Գերմանիայում։ Քաղաքի, տարածաշրջանի և ամբողջ երկրի տնտեսության մեջ կարևոր դեր է խաղում նաև նրա՝ Նեկար գետի վրա գտնվող նավահանգիստը։

Գրականության մեջ և կինոյում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հայլբրոնը հաճախ պատկերավոր կերպով անվանվում է «Քեթխենի քաղաք». նկատի է առնվում 19-րդ դարի գերմանացի նշանավոր գրող Հայնրիխ ֆոն Քլայսթի «Հայլբրոնցի Քեթխենը» ստեղծագործությունը։ Հայլբրոնում են ծավալվում նաև Վոլֆգանգ Գյոթեի «Գյոթց ֆոն Բեռլիխինգեն» թատերգության գործողությունները։ Գերմանական այս քաղաքը հիշատակվում է «Շերլոկ Հոլմս․ Ստվերների խաղ» կինոնկարում. ըստ այդ ֆիլմի դիպաշարի՝ հենց Հայլբրոնում է գտնվում Ջեյմս Մորիարտիին պատկանող զինագործարանը, որ զենք է մատակարարում ողջ Եվրոպային։

Տեսարժան վայրեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կիլիանսկիրխեն (Kilianskirche) - Վերածննդի դարաշրջանի եկեղեցի
Սբ. Նիկողայոսի եկեղեցին (Nikolaikirche) - գոթիկա ոճի պատմաճարտարապետական հուշարձան
Պողոս-Պետրոս եկեղեցին (Sankt Peter u. Paul) և Դոյչհոֆ դղյակը (Deutschhof) - բարոկկո ոճի կառույցներ
հին սինագոգը (1877 – 1938 թթ.) - կառուցվել է էկլեկտիկ ճարտարապետության ոճով
գինու վիլլան
աստղագիտական ժամացույցը
«Experimenta» թանգարանը
հին քաղաքապետարանը

Անվանի հայլբրոնցիներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վիլհելմ Վայբլինգեր (1804–1830) - գրող
Ռոբերտ Մայեր (1814–1878) - ֆիզիկոս, բժիշկ
Ադոլֆ Կլուսս (1825–1905) - ճարտարապետ
Վիլհելմ Մայբախ (1846–1929) - ինժեներ, ավտոմեքենաշինության պիոներներից մեկը
Օտտո Կիրխհայմեր (1905–1965) - քաղաքագիտության և սահմանադրության տեսաբան
Կուրտ Ռեբման (1924–2005) - իրավաբան, գլխավոր դատախազ
Վոլֆգանգ Վեբեր (* 1935) - մենեջեր
Թոմաս Ռոթ (* 1951) - լրագրող
Սիբել Քեքիլի (* 1980) - դերասանուհի
Անջեյ Սևերին - ազգությամբ լեհ դերասան
Թեոդոր Հոյս - Գերմանիայի դաշնային համրապետության առաջին նախագահ
Տոմիսլավ Մարիչ - ֆուտբոլիստ, Խորվաթիայի ֆուտբոլի ազգային հավաքականի անդամ
Թոմաս Շտրոբլ - գերմանացի քաղաքական գործիչ

Քույր քաղաքներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Պատկերասրահ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Սուրծննդյան հրապարակը
Քաղաքի կենտրոնը
Դոյչհոֆ ամրոցը
Կիլիանկիրխեի խորանազարդերից
Կիլիանկիրխե
Կիլիանկիրխեի յոթնածորակ աղբյուրը
Նիկոլայկիրխե
Քաղաքի համայնապատկերը 1945 թվականին
Էլեկտրակայանը
Քաղաքապետարանի աստղագիտական ժամացույցը
Քեթխենհաուսը
Քաղաքային թանգարանը Դոյչհոֆ ամրոցում
Fleischhaus
Փոստը
Գյոթցի աշտարակը
Վարտբերգ աշտարակը
Շվայնսբերգ աշտարակը
Տոնակատարության ժամանակ
Թատերական շատրվանը

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ Alle politisch selbständigen Gemeinden mit ausgewählten Merkmalen am 31.12.2022 (գերմ.) — DESTATIS, 2023.
↑ https://www.suche-postleitzahl.org/heilbronn-plz-74072-74081.469a
↑ «Heilbronn wird Universitätsstadt». heilbronn.de. Stadt Heilbronn. 2019-12-13. Վերցված է 2020-03-11-ին.
↑ Carlquist, Gunnar (red.) (1932). Svensk uppslagsbok. Malmö: Svensk Uppslagsbok AB:s förlag, band 12 s. 926.
↑ http://statistik-bw.de/Veroeffentl/Statistische_Berichte/3126_11001.pdf%7Ctítulo=Bevölkerung Արխիվացված 2012-10-17 Wayback Machine und Erwerbstätigkeit 2011|data=|publicado=Statistisches Landesamt Baden-Württemberg|língua=alemão|acessodata=2013-02-15|arquivourl=https://web.archive.org/web/20121017132834/http://statistik-bw.de/Veroeffentl/Statistische_Berichte/3126_11001.pdf%7Carquivodata%3D2012-10-17%7Curlmorta%3Dyes%7D%7D
↑ «Heilbronner Stadtzeitung» (pdf) (Amtsblatt der Stadt Heilbronn). Stadt Heilbronn. 2019-09-25. էջ 1. Վերցված է 2019-09-30-ին. «Արխիվացված պատճենը» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2019 թ․ սեպտեմբերի 30-ին. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 16-ին.«Արխիվացված պատճենը» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2019 թ․ սեպտեմբերի 30-ին. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 16-ին.

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

(գերմ.) Քաղաքի պաշտոնական կայքէջը
(անգլ.) Քաղաքի պաշտոնական կայքէջը Արխիվացված 2012-07-16 Wayback Machine
(գերմ.) Քաղաքի քարտեզը (Java-applet)
(գերմ.) Hochschule Heilbronn (Հայլբրոնի համալսարան) Արխիվացված 2010-10-28 Wayback Machine
(գերմ.) Զբոսաշրջային տեղեկատվություն քաղաքի մասին

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Chronik der Stadt Heilbronn. Stadtarchiv Heilbronn, Heilbronn 1895–2004, bislang erschienen sind die Bände I–VII (741 bis 1957) und X (1970 bis 1974)
Heilbronner Köpfe. Lebensbilder aus vier Jahrhunderten. Bislang 7 Bde. Stadtarchiv Heilbronn, seit 1998.
Marianne Dumitrache, Simon M. Haag: Archäologischer Stadtkataster Baden-Württemberg. Bd. 8: Heilbronn. Landesdenkmalamt Baden-Württemberg, Stuttgart 2001, ISBN 3-927714-51-8.
Julius Fekete: Kunst- und Kulturdenkmale im Stadt- und Landkreis Heilbronn. Theiss, Stuttgart 2002, ISBN 3-8062-1662-2.
Helmut Schmolz, Hubert Weckbach: Heilbronn. Geschichte und Leben einer Stadt. 2. Auflage. Konrad, Weißenhorn 1973, ISBN 3-87437-062-3.

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Հայլբրոն (քաղաք)» հոդվածին։

[_058fb82355c35590-1] Alle politisch selbständigen Gemeinden mit ausgewählten Merkmalen am 31.12.2022 (գերմ.) — DESTATIS, 2023.

[_07be6a3abae2dea3-2] ttps://www.suche-postleitzahl.org/heilbronn-plz-74072-74081.469a

[3] «Heilbronn wird Universitätsstadt». heilbronn.de. Stadt Heilbronn. 2019-12-13. Վերցված է 2020-03-11-ին.

[4] Carlquist, Gunnar (red.) (1932). Svensk uppslagsbok. Malmö: Svensk Uppslagsbok AB:s förlag, band 12 s. 926.

[5] ttp://statistik-bw.de/Veroeffentl/Statistische_Berichte/3126_11001.pdf%7Ctítulo=Bevölkerung Արխիվացված 2012-10-17 Wayback Machine und Erwerbstätigkeit 2011|data=|publicado=Statistisches Landesamt Baden-Württemberg|língua=alemão|acessodata=2013-02-15|arquivourl=https://web.archive.org/web/20121017132834/http://statistik-bw.de/Veroeffentl/Statistische_Berichte/3126_11001.pdf%7Carquivodata%3D2012-10-17%7Curlmorta%3Dyes%7D%7D

[6] «Heilbronner Stadtzeitung» (pdf) (Amtsblatt der Stadt Heilbronn). Stadt Heilbronn. 2019-09-25. էջ 1. Վերցված է 2019-09-30-ին. «Արխիվացված պատճենը» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2019 թ․ սեպտեմբերի 30-ին. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 16-ին.«Արխիվացված պատճենը» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2019 թ․ սեպտեմբերի 30-ին. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 16-ին.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]