Հայաստանի կենդանիների Կարմիր գիրք
Հայաստանի կենդանիների Կարմիր գիրք, Հայաստանի տարածքում հազվագյուտ և ոչնչացման վտանգի տակ գտնվող կենդանիների անոտացված (լրացման, խմբագրման ենթակա) ցուցակ։ Հայաստանում հրատարակվել է երկու Կարմիր գիրք՝ 1987 և 2010 թվականներին։ Հայաստանի կենդանիների Կարմիր գրքի երկրորդ հրատարակությունը հաստատվել է Հայաստանի կառավարության 29.01.10 թ.-ի թիվ 71–Ն որոշմամբ[1]:
Հայաստանի նոր Կարմիր գրքի պատրաստումը իրականացվել է 2007–2009 թթ.-ի ժամանակահատվածում առկա տվյալների և նոր դաշտային ուսումնասիրությունների հիման վրա՝ Հայաստանի գիտությունների ազգային ակադեմիայի կենդանաբանության և հիդրոէկոլոգիայի գիտական կենտրոնի, Երևանի պետական համալսարանի և այլ գիտական կառույցների մասնագետների կողմից։
Տեսակների վիճակի գնահատումը և կատեգորիաների որոշումը իրականացվել է միջազգային չափորոշիչների հիման վրա՝ Բնության պահպանության միջազգային միության դասակարգիչների կիրառմամբ (IUCN, 2007–2009, տարբերակ 3.1)։
Հայաստանի Կարմիր գիրքը ներառում է 153 տեսակի ողնաշարավոր կենդանիներ, որոնցից՝ ոսկրային ձկներ (Osteichthyes – 7 տեսակ), երկկենցաղներ (Amphibia – 2 տեսակ), սողուններ (Reptilia – 19 տեսակ), թռչուններ (Aves– 96 տեսակ) և կաթնասուններ (Mammalia – 29 տեսակ)։ Ներառված են նաև 155 տեսակի անողնաշար կենդանիներ, այդ թվում՝ 16 տեսակի փորոտանիներ և 139 տեսակի միջատներ[2]:
Անողնաշար կենդանիների ուսումնասիրությունը Հայաստանում բացահայտել է շուրջ 316 էնդեմիկ և 300-ից ավելի հազվագյուտ ու անհետացող տեսակներ: Հայաստանում հանդիպում են 53 տեսակի սողուններ, որոնցից շատերը Հայկական լեռնաշխարհի և կովկասյան ֆաունայի էնդեմիկներ են և վտանգված են: Չնայած թռչունների կազմում բացակայում են էնդեմիկ տեսակներ, սակայն թռչունների մի քանի տասնյակ կիսաանապատային ու ալպյան ձևեր գնահատվել են որպես կրիտիկական վիճակում գտնվող, վտանգված կամ խոցելի տեսակներ: Կաթնասունների տեսակներից վեցը, իսկ ձկներից` 4-ը էնդեմիկներ են: Առավել վտանգված վիճակում են գտնվում ընձառյուծը, հայկական մուֆլոնը, բեզոարյան այծը, խայտաքիսը, ջրասամույրը, մանուլը և այլն[2]:
Կարմիր գրքում ներառված կենդանիների տեսակները բաժանվում են հետևյալ կատեգորիաների`
- Անհետացած տեսակ (EX):
- Տարածաշրջանում անհետացած տեսակ (RE):
- Կրիտիկական վիճակում գտնվող տեսակ (CR):
- Վտանգված տեսակ (EN):
- Խոցելի տեսակ (VU):
- Տվյալների անբավարարություն (DD):
ՀՀ Կարմիր գրքում ընդգրկված ողնաշարավոր կենդանիների
տեսակների քանակը՝ ըստ կարգաբանական խմբերի և հազվագյուտության կարգավիճակի[3] | |||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
Կարգաբանական խումբ | Տեսակների
ընդհանուր քանակը |
Միջազգային Կարմիր գրքում | |||||
անհետացած | անհետացող | հազվագյուտ | կրճատվող | անորոշ | |||
Ձկներ | 2 | 2 | 1 | 2 | |||
Երկկենցաղներ | 1 | 1 | |||||
Սողուններ | 11 | 6 | 4 | 1 | 7 | ||
Թռչուններ | 67 | 20 | 34 | 13 | 3 | ||
Կաթնասուններ | 18 | 2 | 3 | 6 | 6 | 3 | 1 |
Առաջավորասիական ընձառյուծ | Գորշ արջ | Գառնանգղ | Սև անգղ | Քարարծիվ |
Հայաստանի կարմիր գրքի կենդանիների այբբենական ցանկ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հայերեն անվանում | Անգլերեն/լատիներեն անվանում |
---|---|
Ալեքսանդրի գնայուկ | Chylotomus alexandri |
Ալեքսանդրի երկրաչափ թիթեռ | Eupithecia alexandriana |
Ալեքսանոր առագաստաթիթեռ | Papilio alexanor orientalis |
Ալկոն կապտաթիթեռ | Maculinea alcon monticola |
Ալպիական ճայ | Yellow-billed chough |
Ալպյան ռոզալիա | Rosalia alpina |
Ակրամովսկու խխունջ | Euxina akramowskii |
Ակրամովսկու շադինիա | Shadinia akramovskii |
Աղաբաբյանի երկարաբեղիկ | Asias aghababiani |
Աղաբաբյանի ոսկեբզեզ | Sphaerobothris aghababiani |
Աղավնաբազե | Merlin |
Ամառային բախտակ | Summer bakhtak |
Ամրակազմ մեղու | Anthophora robusta |
Անանդալեի խխունջ | Odhneripisidium annandalei |
Անապատային խածկտիկ | Trumpeter finch |
Անապատային կաքավ | See-see partridge |
Անդրկովկասյան բազմագույն մողեսիկ | Steppe runner |
Անդրկովկասյան կապտաթիթեռ | Plebejus transcaucasicus |
Անդրկովկասյան մողեսիկ | Transcaucasian racerunner |
Անդրկովկասյան սահնօձ | Transcaucasian rat snake |
Անդրկովկասյան տակիրային կլորագլուխ | Horvath’s toadhead agama |
Անդրկովկասյան փասիան | Common pheasant |
Անտառակատու | Wild cat |
Անտեսված կապտաթիթեռ | Agrodiaetus neglectus |
Ապոլոն | Parnassius apollo kashtshenkoi |
Առաջավորասիական ծական | Golden spined loach |
Առաջավորասիական մաբույա | Golden grass mabuya |
Ասիական լայնականջ չղջիկ | Eastern barbastelle |
Ավետյանի երկրաչափ թիթեռ | Cidaria avetianae |
Ավրորինա դեղնաթիթեռ | Colias aurorina |
Արարատյան որդան կարմիր | Porphyrophora hammelii |
Արաքսյան բնդեռ | Tanyproctus araxidis |
Արաքսյան գիշերաչղջիկ | Arax myotis |
Արաքսյան չրխկան | Cardiophorus araxicola |
Արաքսյան տերևակեր | Cryptocephalus araxicola |
Արենիական գնայուկ | Pristonychus arenicus |
Արիոն կապտաթիթեռ | Maculinea arion zara |
Աֆրիկական փրոթերեբիա | Proterebia afra hyrcana |
Բալոբան | Saker falcon |
Բեզոարյան այծ | Bezoar goat |
Բեխշտեյնի գիշերաչղջիկ | Bechstein’s myotis |
Բզակտուց | Pied avocet |
Բլազիի պայտաքիթ | Blasius’ horseshoe bat |
Բլրային արծիվ | Eastern imperial eagle |
Բոգաչևի սևամարմին | Ectromopsis bogatchevi |
Բոուդենի ճերմակաթիթեռ | Artogeia bowdeni |
Բոջակ | Bojak |
Բորենի | Striped hyena |
Բուլղարական խխունջ | Orculella bulgarica |
Բվեճ | Eurasian eagle-owl |
Բրենթիս Ինո | Brenthis ino schmitzi |
Գաճաճ արծիվ | Booted eagle |
Գանգրափետուր հավալուսն | Dalmatian pelican |
Գառնանգղ (մորուքավոր անգղ) | Lammergeier |
Գեղանի կռունկ | Demoiselle crane |
Գեղարդյան ոսկեբզեզ | Sphenoptera geghardica |
Գեղարքունի | Gegharkuni |
Գիշանգղ | Egyptian vulture |
Գորբունովի երկարաբեղիկ | Dorcadion gorbunovi |
Գորշ ականջեղ | Brown long-eared bat |
Գորշ արջ | Brown bear |
Դալի ավազամուկ | Dahl’s jird |
Դալի մողես | Dahl’s lizard |
Դամոնիդես կապտաթիթեռ | Agrodiaetus damonides |
Դարևսկու իժ | Darevsky’s viper |
Դարչնագույն առվակային գնայուկ | Trechus infuscatus |
Դեղնագլուխ խաղտտնիկ | Citrine wagtail |
Դիանա կապտաթիթեռ | Neolysandra diana |
Եվրոպական ճնճղաճուռակ | Levant sparrowhawk |
Երևանյան գիշաճանճ | Machimus erevanensis |
Երևանյան կապտաթիթեռ | Agrodiaetus eriwanensis |
Երևանյան սևամարմին | Cylindronotus erivanus |
Երկարալեզու մեղու | Tetralonia macroglossa |
Երկարաոտ սցինկ | Schneider’s skink |
Երկգիծ երկարաբեղիկ | Dorcadion bistriatum |
Զարդավոր չրխկան | Aeoloides fi guratus |
Զարմանահրաշ փղիկ | Baris mirifica |
Ընձառյուծ | Leopard |
Թամբակիր ճպուռ | Hemianax ephippiger |
Թամբակուրծք թարախահան | Mylabris sedilithorax |
Թավշաոտ բու | Boreal owl |
Թշշան կարապ | Mute swan |
Թուրաջ | Black francolin |
Թուրքական կապտաթիթեռ | Agrodiaetus turcicus |
Ժայռային դրախտապան | Grey-necked bunting |
Իշամեղու ալագյոզյան | Bombus alagesianus |
Իշամեղու գետնային | Bombus terrestris |
Իշամեղու դաղստանյան | Bombus daghestanicus |
Իշամեղու հայկական | Bombus armeniacus |
Իշամեղու ձնափայլ | Bombus niveatus |
Իշամեղու մարգագետնային | Bombus pratorum |
Իսպանական ճնճղուկ | Spanish sparrow |
Իֆիգենիա կապտաթիթեռ | Agrodiaetus iphigenia araratensis |
Լայնականջ ոզնի | Long eared hedgehog |
Լայնակտուց բադ | Northern shoveler |
Լինդենի նետիկ | Erythromma lindeni |
Լճային խխունջ | Acroloxus lacustris |
Խայտաբադ | Common shelduck |
Խայտաքիս | European marbled polecat |
Խաչկտուց | Red crossbill |
Խճաքարային խխունջ | Orculella ruderalis |
Խնձորյանի գնայուկ | Deltomerus khnzoriani |
Խնձորյանի ոսկեբզեզ | Sphenoptera khnzoriani |
Ծալքաշուրթ լայնականջ չղջիկ | European freetailed bat |
Ծովային քարադր | Kentish plover |
Ծվվան սագ | Lesser whitefronted goose |
Կազիկոպորանյան երկարաբեղիկ | Dorcadion kasikoporanum |
Կաղնու մեծ երկարաբեղիկ | Cerambyx cerdo acuminatus |
Կանաչ մեղվակեր | Bluecheeked bee-eater |
Կանաչավուն դեղնաթիթեռ | Colias chlorocoma |
Կանոնավոր խխունջ | Gyraulus regularis |
Կապանյան երկարաբեղիկ | Cortodera kaphanica |
Կապույտ ճպուռ | Aeshna cyanea |
Կատարավոր խխունջ | Planorbis carinatus |
Կարելինի մռայլ արջաթիթեռ | Axiopoena karelini |
Կարճամարմին ոսկեբզեզ | Anthaxia breviformis |
Կարմիր բադ | Ruddy shelduck |
Կարմիր ցին | Red kite |
Կարմրաթև մագլցող | Wallcreeper |
Կարմրախածի սագ | Red-breasted goose |
Կարմրակատար շամփրուկ | Woodchat shrike |
Կարմրաոտ բազե | Red-footed falcon |
Կարմրավուն մրջյուն | Manica rubida |
Կեղծ խոտային չրխկան | Cardiophorus pseudogramineus |
Կիսաատամ մրջյուն | Crematogaster subdentata |
Կիսասպիտակավիզ ճանճորս | Semi-collared flycatcher |
Կիսափայլ երկարաբեղիկ | Dorcadion semilucens |
Կոռոստելյովի երկարաբեղիկ | Agapanthia korostelevi |
Կովկասյան ազնվացեղ եղջերու կամ մարալ | Caspian red deer or maral |
Կովկասյան բնդեռիկ | Glaphyrus caucasicus |
Կովկասյան կատվաօձ | Cat snake |
Կովկասյան մարեհավ | Caucasian black grouse |
Կովկասյան փարավոն | Pharaonus caucasicus |
Կուզնեցովի երկրաչափ թիթեռ | Ortholitha kuznetzovi |
Կպչուկի իլիկաթիթեռ | Hyles hippophaes caucasica |
Կտցար-կաչաղակ | Eurasian oystercatcher |
Կրկնակտցար | Great snipe |
Համլետի երկրաչափ թիթեռ | Eupithecia hamleti |
Հայկական բնդեռիկ | Glaphyrus calvaster |
Հայկական գիշերաչղջիկ | Armenian whiskered bat |
Հայկական իժ կամ Ռադդեի իժ | Аrmenian or Radde’s viper |
Հայկական լեռնատափաստանային իժ | Armenian steppe viper |
Հայկական ծաղկեփոշեկեր | Isomira armena |
Հայկական կարմրակն | Armenian roach |
Հայկական մկնիկ | Аrmenian birch mouse |
Հայկական մուֆլոն | Armenian mouflon |
Հայկական որոր | Armenian gull |
Հայկական սևամարմին | Armenohelops armeniacus |
Հաշամ | Asp |
Հաստածղրիդ լայնացած | Bradyporus dilatatus |
Հաստակտուց քարադր | Greater sand plover |
Հարավային պայտաքիթ | Mediterranean horseshoe bat |
Հարթ խխունջ | Gyraulus laevis |
Հարթ մրջյուն | Tetra morium levigatus |
Հնդկական եղեգնաթռչնակ | Paddyfi eld warbler |
Հնդկական վայրենակերպ կամ մացառախոզ | Indian crested porcupine |
Հուբերտի կապտաթիթեռ | Agrodiaetus huberti |
Հպարտ ոսկեբզեզ | Anthaxia superba |
Հսկա գիշաճանճ | Satanas gigas |
Ձմեռային իշխան | Winter ishkhan |
Ճախրուկ | Sociable lapwing |
Ճահճային ճպուռ | Leucorrhinia pectoralis |
Ճչան կարապ | Whooper swan |
Ճպուռ տափակաոտ | Platycnemis pennipes |
Ճպուռ-ծառա | Crocothemis servilia |
Մազոտ մեղու | Archianthidium pubescens |
Մախմալ մրջյուն | Cataglyphis machmal |
Մանուլ | Pallas’s cat or manul |
Մանուշակագույն մեղու-ատաղձագործ | Xylocopa violacea |
Մարգագետնային ծիծառակտցար | Collared pratincole |
Մարգագետնային մկնաճուռակ | Montagu’s harrier |
Մարգագետնային մողես | Meadow lizard |
Մարգահավ | Corncrake |
Մարմարյա մրտիմն | Marbled teal |
Մգաթև մեղու | Lithurge fuscipenne |
Մեդվեդևի բնդեռիկ | Pseudopachydema medvedevi |
Մեծ արոս | Great bustard |
Մեծ արորիկ | Eurasian curlew |
Մեծ ենթարծիվ | Greater spotted eagle |
Մեծ ժայռային սիտեղ | Eastern rock-nuthatch |
Մեծ իլիկակտցար | Black-tailed godwit |
Մեծ ձկնկուլ | Great cormorant |
Մեծաչք ճպուռ | Lestes macrostigma |
Մեհելիի պայտաքիթ չղջիկ | Mehely’s horseshoe bat |
Մեղու Դեսեպտորիա | Megachile deseptoria |
Մթնշաղային կապտաթիթեռ | Maculinea nausithous |
Միջերկրածովային բազե | Lanner falcon |
Միջերկրածովային երաշտահավ | Sombre tit |
Միջերկրածովային կրիա | Spur-thighed tortoise |
Մնեմոզինա կամ սև ապոլոն | Parnassius mnemosyne rjabovi |
Մոխրաայտ սուզակ | Red-necked grebe |
Մոխրագույն երկարաբեղիկ | Dorcadion cineriferum |
Մոխրագույն կռունկ | Common crane |
Մոխրագույն մեղու | Anthophora cinerea |
Մոխրագույն սագ | Greylag goose |
Մոմախոտի մեղու | Osmia cerinthides |
Մոնղոլական խածկտիկ | Mongolian finch |
Մորեխ ելունդավոր | Nocarodes nodosus |
Մորեխ հայկական | Gomphocerus armeniacus |
Մորթիավոր ոսկեբզեզ | Acmaeoderella pellitula |
Յացենկո-Խմելևսկու առվակային գնայուկ | Duvalius yatsenkokhmelevskii |
Նեղ խխունջ | Vertigo angustior |
Նեղ սևամարմին | Laena constricta |
Նետիկ զինված | Coenagrion armatum |
Նետիկ նրբագեղ | Coenagrion scitulum |
Ներկարար | European roller |
Նինայի կապտաթիթեռ | Agrodiaetus ninae |
Նմանաձև ծաղկեփոշեկեր | Cteniopus persimilis |
Նմանաձև ճպուռ | Onychogomphus assimilis fulvipennis |
Շելկովնիկովի կուտորա | Transcaucasian water shrew |
Շիդլովսկու դաշտամուկ | Schidlovsky’s pine vole |
Շիկապոչ քարաթռչնակ | Kurdish wheatear |
Ոտնացուպիկ | Black-winged stilt |
Որորակտուց ջրածիծառ | Gull-billed tern |
Ուբադչի ճպուռ | Gomphus ubadschii |
Չեռնովի մերկաչք | Chernov’s snake-eyed skink |
Պարսկական պսևդոցիկլոֆիս | Dark-headed dwarf racer |
Պիկի երկարաբեղիկ | Phytoecia pici |
Պորչինսկու իշամեղու | Bombus portshinskii |
Պստիկ սպիտակատամ | Pygmy white-toothed shrew |
Պրոզերպինա իլիկաթիթեռ | Proserpinus proserpina |
Ջուլիայի մրջյուն | Diplorhoptrum juliae |
Ջրասամույր | Eurasian otter |
Ջրարծիվ | Osprey |
Ռավազինիի մրջյուն | Myrmica ravasinii |
Ռեյթերի հացաբզեզ | Anisoplia reitteriana |
Ռիխտերի փղիկ | Cyclobaris richteri |
Ռյոզելի երկգույն ծղրիդ | Bicolorana roeseli |
Ռոմանովի թոմարես | Tomares romanovi |
Ռոստոմբեկովի մողես | Rostombekov’s lizard |
Ռուբենյանի բնդեռիկ | Adoretus rubenyani |
Սաբինա ճպուռ | Orthetrum sabina |
Սագա տափաստանային | Saga pedo |
Սանդղաձև խխունջ | Turanena scalaris |
Սանրաբեղ չրխկան | Ctenicera pectinicornis |
Սապսան | Peregrine falcon |
Սատունինի սևագլուխ ռինխոկալամուս | Black-headed rhynchocalamus |
Սատունինի սկոտոդրիմադուզա | Scotodrymadusa satunini |
Սեղմված խխունջ | Musculium strictum |
Սեմյոնովի սևամարմին | Cyphostethe semenovi |
Սերգեյի երկրաչափ թիթեռ | Eupithecia sergiana |
Սև անգղ | Cinereous vulture |
Սև արագիլ | Black stork |
Սև փայտփոր | Black woodpecker |
Սևագլուխ չրխկան | Drasterius atricapillus |
Սևամարմին աքսորված | Entomogonus amandanus |
Սևանի բեղլու | Sevan barbel |
Սևանի կողակ | Sevan khramulya |
Սևանյան գնայուկ | Dyschirius sevanensis |
Սևափոր դռլոն | Black-bellied sandgrouse |
Սևլճյան երկարաբեղիկ | Dorcadion sevliczi |
Սևծովյան ճպուռ | Libellula pontica |
Սիմպեկմա ճպուռ | Sympecma paedisca |
Սիրիական սխտորագորտ | Eastern spadefoot |
Սղոցակիր ճպուռ | Aeshna serrata |
Սղոցապոչ անդրկովկասյան | Poecilimon geoktshaicus |
Սղոցապոչ հայկական | Poecilimonella armeniaca |
Սյունաձև խխունջ | Columella columella |
Սոխականման ճռիկահավ | Savi’s warbler |
Սոմխեթական չրխկան | Cardiophorus somcheticus |
Սովորական երկարաթև չղջիկ | Schreiber’s longfingered bat |
Սովորական ֆլամինգո | Greater flamingo |
Սուլթանական հավ | Purple swamphen |
Սուռակովի կապտաթիթեռ | Agrodiaetus surakovi |
Սպիտակ խխունջ | Gyraulus albus |
Սպիտակաայտ ջրածիծառ | Whiskered tern |
Սպիտակաաչք սուզաբադ | Ferruginous duck |
Սպիտակաբերան խխունջ | Anisus leucostomus |
Սպիտակագլուխ անգղ | Griffon vulture |
Սպիտակագլուխ բադ կամ սավկա | White-headed duck |
Սպիտակաճակատ սագ | Greater white-fronted goose |
Սպիտակապոչ արծիվ | White-tailed eagle |
Սպիտակապոչ եղտյուրիկ | White-tailed lapwing |
Սպիտակափող սոխակ | White-throated robin |
Սպիտակափոր մողես | White-bellied lizard |
Ստեփանավանյան առվակային գնայուկ | Duvalius stepanavanensis |
Վայրի հնդկահավ (Ուլար) | Caspian snowcock |
Վան Բրինկի նետիկ | Coenagrion vanbrinkae |
Վարդագույն հավալուսն | Great white pelican |
Վեդիական բնդեռ | Tanyproctus vedicus |
Վեդիական մելիթեա | Melitaea vedica |
Տարազույգ կապտաթիթեռ | Thersamonolycaena dispar rutila |
Տարգալակտուց | Eurasian spoonbill |
Տափակ ճպուռ | Sympetrum depressiusculum |
Տափաստանային արծիվ | Steppe eagle |
Տափաստանային ծիծառակտցար | Black-winged pratincole |
Տափաստանային հողմավար բազե | Lesser kestrel |
Տափաստանային մկնաճուռակ | Pallid harrier |
Տոնական գնայուկ | Poecilus festivus |
Տուրպան | Whitewi nged scoter |
Տրոշելի խխունջ | Bithynia troscheli |
Ցախաքլորաորս | Northern goshawk |
Փոքր արոս | Little bustard |
Փոքր ենթարծիվ | Lesser spotted eagle |
Փոքր կարապ | Bewick’s swan |
Փոքր ձկնկուլ | Pygmy cormorant |
Փոքր ճագարամուկ | Small five-toed jerboa |
Փոքր չրխկան | Craspedostethus permodicus |
Փոքր ջրածիծառ | Little tern |
Փոքրասիական գետնասկյուռ | Аsia Мinor ground squirrel |
Փոքրասիական մողես | Lizard of Asia Minor |
Փոքրասիական տրիտոն | Northern banded newt |
Քալաշյանի երկարաբեղիկ | Conizonia kalashiani |
Քալաշյանի մրջնասեր բզեզ | Philomessor kalashiani |
Քաջահավ | Glossy ibis |
Քարարծիվ | Golden eagle |
Քուռի քարթակ | Kura gudgeon |
Օձակեր արծիվ | Short-toed snake eagle |
Օրդուբադյան սևամարմին | Adelphinus ordubadensis |
Ֆալետիի կողնջակեր ցայտագնայուկ | Procerus scabrosus fallettianus |
Ֆիտոդրիմադուզա հայկական | Phytodrymadusa armeniaca |
Կենդանիների ցանկն ըստ տաքսոնոմիայի[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Փափկամարմիններ
- Հոդվածոտանիներ
- Միջատներ
- Ճպուռներ
- Ուղղաթևեր
- Հավասարաթևեր
- Կարծրաթևեր կամ Բզեզներ
- Թեփուկաթևեր կամ Թիթեռներ
- Թաղանթաթևեր
- Երկթևեր
- Միջատներ
- Ոսկրային ձկներ
- Սաղմոնակերպեր
- Սաղմոնայիններ
- Ծածանակերպեր
- Ծածանազգիներ
- Սևանի կողակ
- Սևանի բեղլու
- Հաշամ
- Հայկական կարմրակն
- Քուռի քարթակ
- Առաջավորասիական ծական
- Ծածանազգիներ
- Սաղմոնակերպեր
- Երկկենցաղներ
- Պոչավորներ
- Սալամանդրներ
- Անպոչ երկկենցաղներ
- Սխտորագորտեր
- Պոչավորներ
- Սողուններ
- Կրիաներ
- Ցամաքային կրիաներ
- Մողեսներ
- Օձեր
- Լորտուներ
- Իժանման օձեր կամ իժեր
- Դարևսկու իժ
- Հայկական լեռնատափաստանային իժ
- Հայկական իժ կամ Ռադդեի իժ
- Կրիաներ
- Թռչուններ
- Սուզականմաններ
- Սուզակներ
- Թիաոտայիններ
- Հավալուսններ
- Ձկնկուլներ
- Արագիլանմաններ
- Արագիլներ
- Եգիպտահավեր
- Տարգալակտուցներ
- Ֆլամինգոյանմաններ
- Սագանմաններ
- Բազեանմաններ
- Ճուռակներ
- Ջրարծիվներ
- Բազեներ
- Հավանմաններ
- Մարեհավեր
- Փասիաններ
- Կռունկանմաններ
- Իսկական կռունկներ
- Ջրահովվիկներ
- Արոսներ
- Քարադրանմաններ
- Կտցար-կաչաղակներ
- Քարադրներ
- Մորակտցարներ
- Բզակտուցներ
- Ծիծառակտցարներ
- Որորներ
- Ջրածիծառներ
- Դռլոնանմաններ
- Դռլոնններ
- Բվանմաններ
- Բվեր
- Ներկարարանմաններ
- Մեղվակերներ
- Ներկարարներ
- Փայտփորանմաններ
- Ճնճղուկանմաններ
- Խաղտտնիկներ
- Շամփրուկներ
- Կեռնեխներ
- Շահրիկներ
- Ճանչորսներ
- Երաշտահավեր
- Սիտեղներ
- Դրախտապաններ
- Սերինոսներ
- Ճնճղուկներ
- Ճայեր
- Սուզականմաններ
- Կաթնասուններ
- Միջատակերներ
- Ոզնիակերպեր
- Գետնափորներ
- Ձեռքաթևավորներ
- Պայտաքթայիններ
- Հարթաքթայիններ
- Բուլդոգայիններ
- Կրծողներ
- Վայրենակերպեր
- Ավազամկնանմաններ
- Մկնիկանմաններ
- Սկյուռանմաններ
- Համստերանմաններ
- Ճագարամկնանմաններ
- Գիշատիչներ
- Զույգասմբակավորներ
- Սնամեջ եղջյուրավորներ
- Եղջերուներ
- Միջատակերներ
- Ոսկրային ձկներ
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ «ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹՅԱՆ ԿԵՆԴԱՆԻՆԵՐԻ ԿԱՐՄԻՐ ԳԻՐՔԸ ՀԱՍՏԱՏԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ»։ www.arlis.am։ 2010-02-05։ Վերցված է 2016-05-11
- ↑ 2,0 2,1 Աղաբաբյան Կարապետ Տիգրանի (2010)։ Աղասյան Ա, ed.։ Հայաստանի Հանրապետության կենդանիների Կարմիր գիրք: Անողնաշար և ողնաշարավոր կենդանիներ։ Բնապահպանության նախարարություն ՀՀ (Երկրորդ հրատ ed.)։ Երևան: ՀՀ բնապահպանության նախարարություն։ ISBN 9789994124848
- ↑ Հայաստանի բնաշխարհ հանրագիտարան։ Երևան: Հայկական Հանրագիտարան Հրատարակչություն։ 2006։ էջ 601։ ISBN 5-89700-029-8