Համեստություն

Համեստություն, բարոյահոգեբանական կատեգորիա, որը բնութագրվում է սեփական աննշանության մասին անձի գիտակցումով, իր վրա ուշադրություն գրավելու ցանկության բացակայությամբ, շահույթի, իշխանության և պատվի ցանկությունների, և որևէ բացառիկ արժանիքների կամ հատուկ իրավունքների ճանաչման բացակայությամբ: Միևնույն ժամանակ, համեստ մարդը կամավոր ենթարկվում է սոցիալական կարգապահության պահանջներին, սահմանափակում է իր կարիքները տվյալ հասարակության մեջ առկա նյութական պայմաններին համապատասխան, հարգանքով է վերաբերվում բոլոր մարդկանց, անհրաժեշտ հանդուրժողականություն է ցուցաբերում մարդկանց աննշան թերությունների նկատմամբ, եթե. այդ թերությունները շոշափում են միայն իր շահերը, և միևնույն ժամանակ քննադատորեն է վերաբերում իր արժանիքներին և թերություններին[1]։
Համեստությունը հասարակության և շրջապատի մարդկանց հանդեպ իր պարտականությունների գիտակցման ձևն է, հետևաբար համեստ մարդը մեծ նշանակություն չի տալիս իր դրական հատկանիշներին, քանի որ դրանք համարում է միանգամայն բնական և իր համար պարտադիր։ Համեստությունը միջանձնային հարաբերությունների մշակույթի անբաժանելի կողմն է, մարդը դրսևորում է իրեն այնպես, ինչպիսին կա՝ առանց իրեն (ուրիշներին) ոչ բնորոշ դերեր խաղալու. այսպիսի համեստությունը սեփական եսի և շրջապատի նկատմամբ հարգանքի մասին է փաստում, նպաստում անհատի և հասարակության ներդաշնակ հարաբերությունների ձևավորմանը։
Համեստությունը կարող է դրսևորվել կյանքի տարբեր ոլորտներում՝ վարք, խոսք, հագուստ, ապրելակերպ և այլն։ Համեստություն նշանակում է բնական վարք, արհեստականության բացակայություն։ Համեստությունը սերտորեն կապված է պարզության, զսպվածության, ոչ հավակնոտության, ավելորդության բացակայության, խնայողության[2]՝ հասարակության մեջ ընդունված էթիկետի նորմերի հետ։
Դրական իմաստով՝ համեստությունը հակադրվում է այնպիսի անձնական հատկությունների, ինչպիսիք են՝ «փառքի ծարավը», «գոռոզությունը», «անզսպվածությունը», «ագահությունը» կամ «երեսպաշտությունը»։ Հեգնական (նսեմացուցիչ) երանգով համեստության մասին խոսվում է այնպիսի արտահայտություններով, ինչպիսիք են՝ «համեստ ձեռքբերում», «համեստ ինտելեկտով օժտված», «կյանքի համեստ հանգամանքներից բխող»։ Ինքնահեգնանքով (ինքնագնահատումով) խոսում են նաև «իմ համեստ բաժինը» (այսինքն՝ ինչ-որ բանի մեջ չնչին բաժին ունենալը), «իմ համեստ կարծիքը», «իմ համեստ ներդրումը (նվեր/նվիրատվություն)» և այլն։
Դիտավորյալ (ցուցադրական) համեստությունը կոչվում է կեղծավորություն, չափից դուրս անհամեստությունը՝ էքսգիբիցիոնիզմ:
Ապրելակերպ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Համեստությունը ապրելակերպում բնորոշվում է չափավորությամբ՝ բավարարելու սեփական կարիքներն ու ցանկությունները։ Համեստ մարդը չի տարվում շքեղությամբ, թանկարժեք ուտելիքներով ու խմիչքներով, չի ձգտում հարստության ու իշխանության։ Նա նախընտրում է պարզ ու համեստ ապրելակերպ՝ իրեն չծանրաբեռնելով ավելորդ ծախսերով ու ձգտելով հոգեւոր զարգացման ու ինքնակատարելագործման։
Վարքագծի մեջ համեստությունը բաղկացած է իր վրա ուշադրություն չգրավելու, ամբոխից առանձնանալու, այլ մարդկանց նկատմամբ զսպվածությամբ և հարգանքով պահելու կարողությունից: Համեստ մարդը խուսափում է ցուցադրական լկտիությունից, վատ վարքագծից ու կոպտությունից, չի ձգտում դառնալ ուշադրության կենտրոն և ինքնագոհություն չի ցուցաբերում։
Խոսքի մեջ համեստությունը բնութագրվում է զսպվածությամբ, համեստությամբ և քաղաքավարությամբ: Համեստ մարդը չի սիրում պարծենալ իր ձեռքբերումներով, չի ուռճացնում իր արժանապատվությունը և իրեն թույլ չի տալիս վիրավորական արտահայտություններ անել այլ մարդկանց մասին։ Նա գիտի, թե ինչպես լսել և հարգել ուրիշների կարծիքները՝ առանց ընդհատելու կամ սեփական տեսակետը պարտադրելու։
Հագուստի ընտրություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հագուստի մեջ համեստությունը պայմանավորված է հագուստի ընտրության մեջ պարկեշտության և չափավորության նորմերի պահպանումով։ Համեստ մարդը խուսափում է վառ, փայլուն ու սադրիչ հանդերձանքներից՝ նախընտրելով դասական ու չեզոք գույները։ Նա չի ձգտում ուշադրություն գրավել իր հագուստով, այլ ձգտում է տվյալ միջավայրին համապատասխան տեսք ունենալ:
Օրինակ, աղոթելիս և եկեղեցում պատարագին կանայք գլխաշոր են կրում։ Հինդուիզմում կանայք և տղամարդիկ հագնում են առնվազն երկու կտորից պարզ զգեստ, որը հիմնականում չտարբերակված է և հարմարավետ: Սակայն համեստությունը որոշվում է ոչ թե կրոնի ցուցումներով, այլ տեղական ավանդույթներով, սոցիալական օրենսգրքերով, մասնագիտությամբ, հանգամանքներով և առիթով։
Իսլամական հասարակությունում կանայք կրում են նիկաբ՝ քող, որը ծածկում է ամբողջ դեմքը՝ բացառությամբ աչքերի, կամ բուրկա՝ ամբողջ մարմինը ծածկող հագուստ:
Մշակույթում
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Մշակույթում համեստությունը շատ կրոնների և փիլիսոփայությունների հիմնական արժեքներից մեկն է: Քրիստոնեության մեջ համեստությունը համարվում է գլխավոր առաքինություններից մեկը՝ հակառակ հպարտության և մեծամտության։ Բուդդայականությունում համեստությունը էթիկայի և բարոյականության հիմնական սկզբունքներից մեկն է, որն ուղղված է անհատի և հասարակության ներդաշնակ զարգացմանը: Իսլամում համեստությունը գեղեցկություն է: «Բայց համեստությունը նրանց գեղեցկությունն է։ Աստված լսում էև գիտի» (Սուրահ 24.59);
Համեստության հոգեբանություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Համեստությունը կարող է ունենալ տարբեր դրդապատճառներ՝ որպես կյանքի նկատմամբ մարդու հետևողական վերաբերմունք, այն կարող է առաջանալ խոնարհությունից՝ կրոնական նկատառումներից ելնելով կամ որպես անձնական ներդրում շրջակա միջավայրի պաշտպանության գործում[3][4]: Կամավոր, ինքնասահմանափակող կարիքի բացակայությունը կարող է բնութագրել այն մարդու բնավորությունը, ով իրեն անկախ է դարձնում նյութական բարիքներից, չի ապավինում ավելորդ շքեղությանը և իր գաղափարները կողմնորոշում է դեպի ոչ նյութական խնդիրները և արժեքները: Ի տարբերություն կրոնական համեստության, այն առաջանում է բարոյական խթաններից[5]:
Այնուամենայնիվ, համեստությունը կարող է նաև լինել նյութական սահմանափակ հնարավորությունների արձագանք, երբ մարդիկ ներքուստ ընդունում են (տվյալ պահի դրությամբ) այն պակասությունները կամ զրկանքները, որոնց ենթակա են: Հոգեսոմատիկ գիտնական Ռուդոլֆ Կլուսմանը մատնանշել է այն հնարավորությունը, որ ագահությունը կարելի է կանխել «չափազանց համեստության» միջոցով՝ ձևավորելով հոգեբանական ռեակցիա[6]:
Աստղագիտության մեջ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]1893 թվականին հայտնաբերված (370) Մոդեստիա աստերոիդն անվանակոչվել է համեստության պատվին։
Գրականություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Венедиктова В. И., Деловая репутация: личность, культура, этика, имидж делового человека., М.,1996 г.
- Шмидт Р., Искусство общения., М., 1992 г.
- «Скромність — шлях у невідомість?» // Час і Події, 02/28/2013 #2013-09 Արխիվացված 2016-03-05 Wayback Machine
- «Скромність: чеснота чи вада?» // Проект Комісії у справах молоді Української Греко-Католицької Церкви «ДивенСвіт», 03.05.2011 Արխիվացված 2015-04-17 Wayback Machine
- «Чи скромність прикрашає людину?» // Чин святого Василія Великого, 9 липня 2011 Արխիվացված 2016-03-04 Wayback Machine
- Іван Драч. Баляда про скромність Արխիվացված 2015-09-24 Wayback Machine
- Anderson, Cory A. (2013). The Ornament of a Spirit: Exploring the Reasons Covering Styles Change. Stoneboro: Ridgeway Publishing.
- Anderson, Cory; Anderson, Jennifer (2019). Fitted to Holiness: How Modesty is Achieved and Compromised among the Plain People. Millersburg: Acorn Publishing.
- Palacios, Ignacio (1998). Biblical Apparel: A historical, cultural and biblical study of the Doctrine of Christian Modesty. Salem: Allegheny Publications.
- Cope, Rosemary L. (2005). Glorifying God in Holy Living. Salem: Allegheny Publications.
![]() |
Ընթերցե՛ք «Համեստություն» բառի բացատրությունը Հայերեն Վիքիբառարանում։ |
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ Краткий словарь по этике / под общей редакцией О. Г. Дробницкого, И. С. Кона. — М.: Политиздат, 1965. — С. 543.
- ↑ Gerhard Wahrig: Bescheidenheit. In: Ders.: Deutsches Wörterbuch. Gütersloh 1970, Spalte 643.
- ↑ P. Laféteur: Die Mäßigkeit. in: Arbeitsgemeinschaft von Theologen [Hrsg.]: Die katholische Glaubenswelt: Wegweisung und Lehre. Herder, Freiburg [u. a.], 3. Auflage 1960, Band 2: Moraltheologie. S. 868 (933).
- ↑ Otto Friedrich Bollnow: Wesen und Wandel der Tugenden. Ullstein, Frankfurt 1958, S. 131.
- ↑ Siegbert A. Warwitz: Thesen zum wertorientierten Wagnis. In: Ders.: Sinnsuche im Wagnis. Leben in wachsenden Ringen. Schneider, 3. Auflage, Baltmannsweiler 2021, S. 301—308.
- ↑ Rudolf Klußmann Psychosomatische Medizin. Eine Übersicht. — Berlin, Heidelberg: Springer-Verlag, 1992. — С. 19. — 492 с. — ISBN 978-3-642-97326-0
Արտաքին հղումներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]![]() | Վիքիքաղվածքն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Համեստություն» հոդվածին։ |
![]() | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Համեստություն» հոդվածին։ |
|