Համաճարակների ցանկ
Սույն հոդվածով ներկայացվում է վարակիչ հիվանդությունների՝ համաճարակների, ցանկը։ Սովորական և քրոնիկ բողոքները, ինչպիսիք են սիրտանոթային հիվանդությունները և ալերգիան, ներառված չեն, եթե դրանք վարակիչ չեն համարվում։
Մինչև 15-րդ դար[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
| Մահվան դեպքեր (նախահաշիվ) | Գտնվելու վայրը | Ամսաթիվ | Հոդվածը | Հիվանդություն | Հղումներ |
|---|---|---|---|---|---|
| 75,000–100,000 | Հունաստան | Մեր թվարկությունից առաջ 429–426 թվականներ | Աթենքի ժանտախտ | Անհայտ, հնարավոր է8 տիֆ, տիֆոիդ տենդ կամ վիրուսային հեմոռագիկ տենդ | [1][2][3] |
| 5–10 միլիոն | Հռոմեական կայսրություն | 165–180 թվականներ (հնարավոր է մինչև 190 թվական) | Անտոնին ժանտախտ | Անհայտ է, հնարավոր է`Բնական ծաղիկ  |
[4] |
| Եվրոպա | 250–266 թվականներ | Կիպրոսյան ժանտախտ | Անհայտ է, հնարավոր է`Բնական ծաղիկ |
[5] | |
| 25–50 միլիոն, բնակչության 40%-ը | Եվրոպա, Եգիպտոս, Հարավարևմտյան Ասիա | 541–542 թվականներ | Հուստինիանոսի ժանտախտ | Ժանտախտ  |
[6] |
| Հռոմ | 590 թվական | 590 թվականի հռոմեական ժանտախտ | Ժանտախտ |
[7] | |
| > 100,000 | Տիզբոն, Պարսկաստան | 628 թվական | Ժանտախտ |
[8] | |
| Բրիտանական կղզիներ | 664–689 թվականներ | 664 թվականի ժանտախտ | Ժանտախտ |
[9] | |
| Ճապոնիա | 735–737 թվականներ | 735–737 ճապոնական ջրծաղիկի համաճարակ | Բնական ծաղիկ |
[10][11] | |
| Բյուզանդական կայսրություն, Հարավարևմտյան Ասիա, Աֆրիկա | 746–747 թվականներ | Ժանտախտ |
[12] | ||
| 75–200 միլիոն, բնակչության 30–60%-ը | Եվրոպա, Ասիա և Հյուսիսային Աֆրիկա | 1331–1353 թվականներ | Սև մահ | Ժանտախտ  |
[13] |
| հազար | Անգլիա և հետո Եվրոպա | 1485-1551 թվականներ | Անգլիական քրտինք |
16–17-րդ դարեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
| Մահվան դեպքեր (նախահաշիվ) | Գտնվելու վայրը | Ամսաթիվ | Հոդվածը | Հիվանդություն | Հղումներ |
|---|---|---|---|---|---|
| 5–15 միլիոն (բնակչության 80%-ը) | Մեքսիկա | 1545–1548 թվականներ | 1545–1548 թվականների Կոկոլիզտլիի համաճարակ | Հնարավոր է Սալմոնելլա էնտերիկա | [14][15][16][17] |
| > 20,100 Լոնդոնում | Լոնդոն | 1563–1564 թվականներ | Լոնդոնի 1563 թվականի ժանտախտ | Ժանտախտ |
|
| 2–2.5 միլիոն (բնակչության 50%-ը) | Մեքսիկա | 1576–1580 թվականներ | 1576 թվականի Կոկոլիզտլի էպիդեմիա | Հնարավոր է Սալմոնելլա էնտերիկա | [14][15][16][17] |
| 5000–9000 | Տեներիֆե | 1582-1583 | Սան Կրիստոբալ դե լա Լագունա 1582 թվականի ժանտախտ | Ժանտախտ |
[18] |
| Սենեկայի բնակչություն | 1592–1596 թվականներ | Կարմրուկ  |
[19] | ||
| > 19,900 Լոնդոնում և նրա հարակից տարածքներում | Լոնդոն | 1592–1593 թվականներ | 1592–1593 Լոնդոնի ժանտախտ | Ժանտախտ |
|
| Իսպանիա | 1596–1602 թվականներ | Ժանտախտ |
[20] | ||
| Հարավային Ամերիկա | 1600–1650 թվականներ | Մալարիա | |||
| Անգլիա | 1603 թվական | Ժանտախտ |
|||
| Եգիպտոս | 1609 թվական | Ժանտախտ |
|||
| Բակչության 30–90%-ը | Նոր Անգլիա, հատկապես Վամպանոագի բնակչությունը | 1616–1619 թվականներ | Անհայտ պատճառ։ Վերջերս կատարված ուսումնասիրությունները ցույց տվեցին, որ լեպտոսպիրոզի համաճարակը Վիլլի համախտանիշի առաջացնում։ Դասական բացատրությունները ներառում են դեղին տենդ, Բուբոնիկ ժանտախտ   |
[21][22] | |
| 280,000 | Իտալիա | 1629–1631 թվականներ | 1629–1631 թվականների իտալական ժանտախտ | Ժանտախտ |
[23] |
| Հուրոններ | 1630 թվական | Բնական ծաղիկ |
|||
| Տասներեք գաղութներ | 1633 թվական | Բնական ծաղիկ |
|||
| Տասներեք գաղութներ | 1634 թվական | Բնական ծաղիկ |
|||
| Անգլիա | 1636 թվական | Ժանտախտ |
|||
| Չինաստան | 1641–1644 թվական | Ժանտախտ |
[24] | ||
| Իսպանիա | 1647–1652 թվականներ | Սևիլիայի մեծ ժանտախտ | Ժանտախտ |
||
| Հարավային Ամերիկա | 1648 թվական | Դեղին տենդ | |||
| Իտալիա | 1656 թվական | Ժանտախտ |
|||
| Տասներեք գաղութներ | 1657 թվական | Կարմրուկ |
|||
| 24,148[25] | Նիդեռլանդներ | 1663–1664 թվականներ | Ժանտախտ |
||
| 100,000[26] | Անգլիա | 1665–1666 թվականներ | Լոնդոնի մեծ ժանտախտ | Ժանտախտ |
[27] |
| 40,000 | Ֆրանսիա | 1668 թվական | Ժանտախտ |
||
| Իսպանի | 1676–1685 թվականներ | Ժանտախտ |
|||
| 76,000 | Ավստրիա | 1679 թվական | Վիեննայի մեծ ժանտախտ | Ժանտախտ |
|
| Տասներեք գաղութներ | 1687 թվական | Կարմրուկ |
|||
| Տասներեք գաղութներ | 1690 թվական | Դեղին տենդ |
18-րդ դար[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
| Մահվան դեպքեր (նախահաշիվ) | Գտնվելու վայրը | Ամսաթիվ | Հոդվածը | Հիվանդություն | Հղումներ |
|---|---|---|---|---|---|
| Կանադա, Նոր Ֆրանսիա | 1702–1703 թվականներ | Բնական ծաղիկ |
[28] | ||
| > 18,000 (բնակչության 36%-ը) | Իսլանդիա | 1707–1709 թվական | Մեծ բնական ծաղկի համաճարակ | Բնական ծաղիկ |
|
| Շվեդիա | 1710–1712 թվականններ | Ժանտախտի բռնկում հյուսիսային պատերազմում | Ժանտախտ |
||
| Տասներեք գաղութներ | 1713 թվական | Կարմրուկ |
|||
| Տասներեք գաղութներ | 1713–1715 թվականներ | Կարմրուկ |
|||
| Կանադա, Նոր Ֆրանսիա | 1714–1715 թվականներ | Կարմրուկ |
[29] | ||
| Ֆրանսիա | 1720–1722 թվականներ | Ժանտախտ |
[30] | ||
| Տասներեք գաղութներ | 1721–1722 թվականներ | Բնական ծաղիկ |
[31] | ||
| Տասներեք գաղութներ | 1729 թվական | Կարմրուկ |
|||
| Իսպանիա | 1730 թվական | Դեղին տենդ | |||
| Տասներեք գաղութներ | 1732–1733 թվական | Գրիպ |
[32] | ||
| Կանադա, Նոր Ֆրանսիա | 1733 | Բնական ծաղիկ |
[33] | ||
| > 50,000 | Բալկանյան թերակղզի | 1738 թվական | 1738 թվականի Մեծ ժանտախտ | Ժանտախտ |
|
| Տասներեք գաղութներ | 1738 թվական | Բնական ծաղիկ |
|||
| Տասներեք գաղութներ | 1739–1740 թվականներ | Կարմրուկ |
|||
| Իտալիա | 1743 թվական | Ժանտախտ |
|||
| Տասներեք գաղութներ | 1747 թվական | Կարմրուկ |
|||
| Հյուսիսային Ամերիկա | 1755–1756 թվականներ | Բնական ծաղիկ |
|||
| Հյուսիսային Ամերիկա | 1759 թվական | Կարմրուկ |
|||
| Հյուսիսային Ամերիկա, Վեստ Ինդիա | 1761 թվական | Գրիպ |
|||
| Հյուսիսային Ամերիկա, ներկայիս Փիթսբուրգ տարածք | 1763 թվական | Բնական ծաղիկ |
|||
| > 50,000 | Ռուսական կայսրություն | 1770–1772 թվականներ | 1770–1772 թվականների ռուսական ժանտախտ | Ժանտախտ |
|
| Հյուսիսարևմտյան հնդկացիներ | 1770-ական թվականներ | Բնական ծաղիկ |
[34] | ||
| Հյուսիսային Ամերիկա | 1772 թվականներ | Կարմրուկ |
|||
| > 2,000,000 | Պարսկաստան | 1772 թվական | Ժանտախտ |
[8] | |
| Հյուսիսային Ամերիկա | 1775 թվական | Անհայտ պատճառ | |||
| Անգլիա | 1775–1776 թվականներ | Գրիպ |
[35] | ||
| Իսպանիա | 1778 թվականներ | Մլակային տենդ  |
|||
| Մեծ տափաստանների հնդկացիներ | 1780–1782 թվականներ | Հյուսիսային Ամերիկայի բնական ծաղկի էպիդեմիա | Բնական ծաղիկ |
[36] | |
| Պուեբլո | 1788 թվական | Բնական ծաղիկ |
|||
| Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ | 1788 թվական | Կարմրուկ |
|||
| Նոր Հարավային Ուելս | 1789–1790 թվականներ | Բնական ծաղիկ |
[37] | ||
| Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ | 1793 թվական | Գրիպ |
|||
| Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ | 1793 թվական | Գրիպ |
|||
| Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ | 1793–1798 թվականներ | 1793 Ֆիլադելֆիայի դեղին տենդի համաճարակ | Դեղին տենդ | [38] |
19-րդ դար[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
| Մահվան դեպքեր (նախահաշիվ) | Գտնվելու վայրը | Ամսաթիվ | Հոդվածը | Հիվանդություն | Հղումներ |
|---|---|---|---|---|---|
| Իսպանիա | 1800–1803 թվականներ | Դեղին տենդ | [39] | ||
| Օսմանյան կայսրություն, Եգիպտոս | 1801 | Բուբոնիկ ժանտախտ |
[40] | ||
| Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ | 1803 թվական | Դեղին տենդ | |||
| Եգիպտոս | 1812 թվական | Ժանտախտ |
|||
| Օսմանյան կայսրություն | 1812 թվական | Ժանտախտ |
|||
| Մալթա | 1813 թվական | Ժանտախտ |
|||
| Ռումինիա | 1813 թվական | Ժանտախտ |
|||
| Իռլանդիա | 1816–1819 թվականներ | Բծավոր տիֆ | |||
| > 100,000 | Ասիա, Եվրոպա | 1816–1826 թվական | Խոլերայի առաջին համաճարակ | Խոլերա  |
[41] |
| Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ | 1820–1823 թվականներ | Դեղին տենդ | |||
| Իսպանիա | 1821 թվականներ | Դեղին տենդ | [42] | ||
| Նոր Հարավային Ուելս | 1828 թվական | Բնական ծաղիկ |
[43] | ||
| Նիդեռլանդներ | 1829 թվական | Գրոնինգենի համաճարակ | Մալարիա | ||
| Հարավային Ավստրալիա | 1829 թվական | Բնական ծաղիկ |
[44] | ||
| Իրան | 1829–1835 թվական | Բուբոնիկ ժանտախտ |
[45] | ||
| > 100,000 | Ասիա, Եվրոպա, Հյուսիսային Ամերիկա | 1829–1851 թվական | Խոլերայի երկրորդ համաճարակ | Խոլերա |
[41] |
| Եգիպտոս | 1831 թվական | Խոլերա |
[46][47] | ||
| Մեծ տափաստանների հնդկացիներ | 1831–1834 թվականներ | Բնական ծաղիկ |
|||
| Անգլիա, Ֆրանսիա | 1832 թվական | Խոլերա |
|||
| Հյուսիսային Ամերիկա | 1832 թվական | Խոլերա |
|||
| Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ | 1833 թվական | Խոլերա |
|||
| Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ | 1834 թվական | Խոլերա |
|||
| Եգիպտոս | 1834–1836 թվականներ | Բուբոնիկ ժանտախտ |
[46][47] | ||
| Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ | 1837 թվական | Բծավոր տիֆ | |||
| Մեծ Հարթավայրեր | 1837–1838 թվականներ | 1837 թվականի Մեծ Հարթավայրի բնական ծաղկի համաճարակ | Բնական ծաղիկ |
[48] | |
| Դալմաթիա | 1840 թվական | Ժանտախտ |
|||
| Հարավային Աֆրիկա | 1840 թվական | Բնական ծաղիկ |
|||
| Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ | 1841 թվական | Դեղին տենդ | |||
| > 20,000 | Կանադա | 1847–1848 թվականներ | 1847 թվականի համաճարակային տիֆի համաճարակ | Համաճարակային տիֆ | [49] |
| Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ | 1847 թվական | Դեղին տենդ | |||
| Ամբողջ աշխարհում | 1847–1848 թվականներ | Գրիպ |
[50] | ||
| Եգիպտոս | 1848 թվական | Խոլերա |
[46][47] | ||
| Հյուսիսային Ամերիկա | 1848–1849 թվականներ | Խոլերա |
|||
| Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ | 1850 թվական | Դեղին տենդ | |||
| Հյուսիսային Ամերիկա | 1850–1851 թվական | Գրիպ |
|||
| Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ | 1851 թվական | Խոլերա |
|||
| Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ | 1852 թվական | Դեղին տենդ | |||
| 1,000,000 | Ռուսաստան | 1852–1860 թվականներ | Խոլերայի երրորդ համաճարակ | Խոլերա |
[41] |
| Օսմանյան կայսրություն | 1853 թվական | Ժանտախտ |
[51] | ||
| 4,737 | Կոպենհագեն, Դանիա | 1853 թվական | 1853 թվականին խոլերայի համաճարակ Կոպենհագենում | Խոլերա |
[52] |
| 616 | Անգլիա | 1854 թվական | Խոլերա բռնկված Բռոդ փողոցում | Խոլերա |
[53] |
| Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ | 1855 թվական | Դեղին տենդ | |||
| Ամբողջ աշխարհում | 1855–1960 թվական | Ժանտախտի երրորդ համաճարակ | Բուբոնիկ ժանտախտ |
[54] | |
| Պորտուգալիա | 1857 թվական | Դեղին տենդ | |||
| Վիկտորիա, Ավստրալիա | 1857 թվական | Բնական ծաղիկ |
[55] | ||
| Եվրոպա, Հյուսիսային Ամերիկա, Հարավային Ամերիկա | 1857–1859 թվականներ | Գրիպ |
[56] | ||
| >3000 | Բելլա Կուլա | 1862-1863 թվականներ | Բնական ծաղիկ |
[57] | |
| Միջին Արևելք | 1863–1879 թվականներ | Խոլերայի չորրորդ համաճարակ | Խոլերա |
[41] | |
| Եգիպտոս | 1865 թվական | Խոլերա |
[46][47] | ||
| Ռուսաստան, Գերմանիա | 1866–1867 թվականներ | Խոլերա |
|||
| Ավստրալիա | 1867 թվական | Կարմրուկ |
|||
| Իրաք | 1867 թվական | Ժանտախտ |
[58] | ||
| Արգենտինա | 1852–1871 թվականներ | Դեղին տենդի համաճարակ Բոյնոս Այրեսում | Դեղին տենդ | [59] | |
| Գերմանիա | 1870–1871 թվականներ | Բնական ծաղիկ |
|||
| 40,000 | Ֆիջի | 1875 թվական | Կարմրուկ |
[60] | |
| Ռուսական կայսրություն | 1877 թվական | Ժանտախտ |
[61] | ||
| Եգիպտոս | 1881 թվական | Խոլերա |
[46][47] | ||
| > 9,000 | Հնդկաստան, Գերմանիա | 1881–1896 թվականներ | Խոլերայի հինգերորդ համաճարակ | Խոլերա |
[41] |
| 3,164 | Մոնրեալ | 1885 թվական | Բնական ծաղիկ |
||
| 1,000,000 | Ամբողջ աշխարհով | 1889–1890 թվականներ | 1889–1890 թվականների գրիպի համաճարակ | Գրիպ |
[62] |
| Արևմտյան Աֆրիկա | 1900 թվական | Դեղին տենդ |
20-րդ դար[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
| Մահվան դեպքեր (նախահաշիվ) | Գտնվելու վայրը | Ամսաթիվ | Հոդվածը | Հիվանդություն | Հղումներ |
|---|---|---|---|---|---|
| Կոնգո Բասին | 1896–1906 թվականներ | Տրիպանոսոմոզներ | [63] | ||
| > 800,000 | Եվրոպա, Ասիա, Աֆրիկա | 1899–1923 թվականներ | Խոլերայի վեցերորդ համաճարակ | Խոլերա |
[41] |
| 113 | Սան Ֆրանցիսկո | 1900–1904 թվականներ | 1900–1904 թվականների ժանտախտ համաճարակ Սան Ֆրանցիսկոյում | Բուբոնիկ ժանտախտ |
[64] |
| Ուգանդա | 1900–1920 թվականներ | Տրիպանոսոմոզներ | [65] | ||
| Եգիպտոս | 1902 թվական | Խոլերա |
[46][47] | ||
| Հնդկաստան | 1903 թվական | Ժանտախտ |
[66] | ||
| 4 | Ֆրեմանտլ | 1903 թվական | Բուբոնիկ ժանտախտ |
[67] | |
| 40,000 | Չինաստան | 1910–1912 թվականներ | Բուբոնիկ ժանտախտ |
[68] | |
| 1.5 million | Ամբողջ աշխարհով | 1915–1926 թվականներ | Լետարգիկ էնցեֆալիտ | ||
| 100,000,000-ից ավել | Ամբողջ աշխարհով | 1918–1920 թվականներ | Իսպանական գրիպ | Գրիպ  |
[69] |
| Ռուսաստան | 1918–1922 թվականներ | Բծավոր տիֆ | |||
| 30 | Լոս Անջելես | 1924 թվական | 1924 թվականին Լոս Անջելեսի թոքաբորբի ժանտախտի բռնկում | Թոքաբորբի ժանտախտ | |
| Եգիպտոս | 1942–1944 թվականներ | Մալարիա | [46][47] | ||
| Չինաստան | 1946 թվական | Բուբոնիկ ժանտախտ |
|||
| Եգիպտոս | 1946 թվական | Ետադարձ տիֆ | [46][47] | ||
| Եգիպտոս | 1947 թվական | Խոլերա |
[46][47] | ||
| 2,000,000 | Ամբողջ աշխարհով | 1957–1958 թվականներ | Ասիական գրիպ | Գրիպ |
[70] |
| Ամբողջ աշխարհով | 1961–1975 թվականներ | Խոլերայի յոթերորդ համաճարակ | Խոլերա |
[41] | |
| 4 | Շվեդիա | 1963 թվական | Բնական ծաղիկ |
[71][72] | |
| 1,000,000 | Ամբողջ աշխարհով | 1968–1969 թվականներ | Հոնկոնգյան գրիպ | Գրիպ |
[70] |
| 5 | Նիդեռլանդներ | 1971 թվական | Պոլիոմիելիտ | [73] | |
| 35 | Հարավսլավիայի Սոցիալիստական Ֆեդերատիվ Հանրապետություն | 1972 թվական | 1972 թվականին Հարավսլավիայում բնական ծաղիկի համաճարակի բռնկում | Բնական ծաղիկ |
|
| Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ | 1972–1973 թվականներ | Լոնդոնյան գրիպ | Գրիպ |
[74] | |
| 15,000 | Հնդկաստան | 1974 թվական | 1974 թվականին Հնդկաստանում բնական ծաղիկի համաճարակի բռնկում | Բնական ծաղիկ |
|
| > 30,000,000 | Ամբողջ աշխարհով | 1960-ական թվականներ | ՄԻԱՎ/ՁԻԱՀ-ի համաճարակ | ՄԻԱՎ/ՁԻԱՀ | [75] |
| Հարավային Ամերիկա | 1990-ական թվականներ | Խոլերա |
|||
| 52 | Հնդկաստան | 1994 թվական | 1994 թվականին ժանտախտի համաճարակ Սուրատում | Ժանտախտ |
[76] |
| 231 | Ամբողջ աշխարհով | 1996-2001 թվականներ | Վարիանտ Կրոցֆելդ-Ջակբ հիվանդություն | ||
| Արևելյան Աֆրիկա | 1996 թվական | Մենինգիտ | |||
| Կենտրոնական Ամերիկա | 2000 թվական | Մլակային տենդ |
[77] |
21-րդ դար[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ «Plague of Athens: Another Medical Mystery Solved at University of Maryland»։ University of Maryland Medical Center։ Արխիվացված է օրիգինալից 2015-12-04-ին։ Վերցված է 2016-02-10
- ↑ Papagrigorakis Manolis J., Yapijakis Christos, Synodinos Philippos N., Baziotopoulou-Valavani Effie (2006)։ «DNA examination of ancient dental pulp incriminates typhoid fever as a probable cause of the Plague of Athens»։ International Journal of Infectious Diseases 10 (3): 206–214։ PMID 16412683։ doi:10.1016/j.ijid.2005.09.001
- ↑ Olson PE, Hames CS, Benenson AS, Genovese EN (1996)։ «The Thucydides syndrome: Ebola déjà vu? (or Ebola reemergent?)»։ Emerging Infect. Dis. 2 (2): 155–156։ PMC 2639821։ PMID 8964060։ doi:10.3201/eid0202.960220
- ↑ "Past pandemics that ravaged Եվրոպա", BBC News, November 7, 2005
- ↑ D. Ch. Stathakopoulos Famine and Pestilence in the late Roman and early Byzantine Empire (2007) 95
- ↑ Rosen, William (2007), Justinian's Flea: Plague, Empire, and the Birth of Եվրոպա. Viking Adult; p. 3; 978-0-670-03855-8.
- ↑ Andrew Ekonomou. Byzantine Rome and the Greek Popes. Lexington Books, 2007
- ↑ 8,0 8,1 Shahraki, Abdolrazag Hashemi (2016), Plague in Iran: Its history and current status.
- ↑ Adomnan of Iona. Life of St Columba. Penguin books, 1995
- ↑ Suzuki A. (2011)։ «Smallpox and the epidemiological heritage of modern Japan: Towards a total history»։ Medical History 55 (3): 313–18։ PMC 3143877։ PMID 21792253։ doi:10.1017/S0025727300005329
- ↑ Kohn George C. (2002)։ Encyclopedia of Plague and Pestilence: From Ancient Times to the Present։ Princeton, New Jersey: Checkmark Books։ էջ 213։ ISBN 978-0816048939
- ↑ The Politics of Despair: The Plague of 746–747 and Iconoclasm in the Byzantine Empire David Turner The Annual of the British School at Athens Vol. 85 (1990), pp. 419–434
- ↑ Austin Alchon Suzanne (2003)։ A pest in the land: new world epidemics in a global perspective։ University of New Mexico Press։ էջ 21։ ISBN 978-0-8263-2871-7
- ↑ 14,0 14,1 «American plague»։ New Scientist։ դեկտեմբերի 19, 2000
- ↑ 15,0 15,1 Acuna-Soto R., Romero L. C., Maguire J. H. (2000)։ «Large epidemics of hemorrhagic fevers in Mexico 1545–1815»։ The American Journal of Tropical Medicine and Hygiene 62 (6): 733–739։ PMID 11304065։ doi:10.4269/ajtmh.2000.62.733
- ↑ 16,0 16,1 Acuna-Soto Rodolfo, Stahle D. W., Cleaveland M. K., Therrell M. D. (2002)։ «Megadrought and Megadeath in 16-րդ դար Mexico»։ Emerging Infectious Diseases 8 (4): 360–362։ PMC 2730237։ PMID 11971767։ doi:10.3201/eid0804.010175
- ↑ 17,0 17,1 Vågene Åshild J., Herbig Alexander, Campana Michael G., Robles García Nelly M., Warinner Christina, Sabin Susanna, Spyrou Maria A., Andrades Valtueña Aida, Huson Daniel, Tuross Noreen, Bos Kirsten I., Krause Johannes (2018)։ «Salmonella enterica genomes from victims of a major sixteenth-century epidemic in Mexico»։ Nature Ecology & Evolution 2 (3): 520–528։ PMID 29335577։ doi:10.1038/s41559-017-0446-6
- ↑ https://www.museosdetenerife.org/assets/downloads/publication-f11acf7d04.pdf
- ↑ American Indian Epidemics Archived 2015-02-14 at the Wayback Machine.
- ↑ «A History of Spain and Portugal»։ Վերցված է նոյեմբերի 16, 2014
- ↑ Marr John S., Cathey John T. (2010)։ «New Hypothesis for Cause of Epidemic among Native Americans, New England, 1616–1619»։ Emerging Infectious Diseases 16 (2): 281–286։ PMC 2957993։ PMID 20113559։ doi:10.3201/eid1602.090276
- ↑ Mann Charles C. (December 2005)։ «Native intelligence»
- ↑ Hays J. N. (2005)։ Epidemics and pandemics their impacts on human history։ Santa Barbara, Calif.: ABC-CLIO։ էջ 103։ ISBN 978-1851096589
- ↑ Timothy Brook (1999)։ The Confusions of Pleasure: Commerce and Culture in Ming China։ University of California Press։ էջ 163։ ISBN 978-0-520-22154-3։ Վերցված է մարտի 31, 2011
- ↑ nl:Pestepidemie in Amsterdam
- ↑ Ross David։ «UK travel and heritage – Britain Express UK travel guide»։ The London Plague of 1665։ Վերցված է հուլիսի 14, 2011
- ↑ Archives The National։ «Great Plague of 1665–1666 – The National Archives»։ Վերցված է հուլիսի 4, 2016
- ↑ Desjardins Bertrand (1996)։ «Demographic Aspects of the 1702–1703 Smallpox Epidemic in the St. Lawrence Valley»։ Canadian Studies in Population 23 (1): 49–67։ doi:10.25336/P6459C
- ↑ Mazan Ryan, Gagnon Alain, Desjardins Bertrand (2009)։ «The Measles Epidemic of 1714–1715 in New France»։ Canadian Studies in Population 36 (3–4): 295–323։ doi:10.25336/P63P5Q
- ↑ Devaux Christian A. (2013)։ «Small oversights that led to the Great Plague of Marseille (1720–1723): Lessons from the past»։ Infection, Genetics and Evolution 14: 169–185։ PMID 23246639։ doi:10.1016/j.meegid.2012.11.016
- ↑ «Zabdiel Boylston and inoculation»։ Վերցված է նոյեմբերի 16, 2014
- ↑ «Ambrosevideo.com»։ Արխիվացված է օրիգինալից 2016-04-17-ին։ Վերցված է 2020-01-29
- ↑ Gagnon Alain, Mazan Ryan (2009)։ «Does exposure to infectious diseases in infancy affect old-age mortality? Evidence from a pre-industrial population»։ Social Science & Medicine 68 (9): 1609–1616։ PMID 19269727։ doi:10.1016/j.socscimed.2009.02.008
- ↑ Greg Lange,"Smallpox epidemic ravages Native Americans on the northwest coast of North America in the 1770s", 23 Jan 2003, HistoryLink.org, Online Encyclopedia of Washington State History, accessed 2 Jun 2008
- ↑ Prichard Augustin, Fothergill John (1894)։ «Influenza in 1775»։ The Lancet 143 (3673): 175–176։ doi:10.1016/S0140-6736(01)66026-4
- ↑ Houston C. S., Houston S. (2000)։ «The first smallpox epidemic on the Canadian Plains: In the fur-traders' words»։ The Canadian Journal of Infectious Diseases 11 (2): 112–5։ PMC 2094753։ PMID 18159275։ doi:10.1155/2000/782978
- ↑ The History of Small-Pox in Australia, 1788–1908, JHL Cumpston, (1914, Government Printer, Melb.)This epidemic is unlikely to have been a natural event. see, Warren (2013) [https://web.archive.org/web/20080625020532/http://www.ahc.org.au/history/history.html Archived 2008-06-25 at the Wayback Machine. [After Cook] and coinciding with Colonisation]
- ↑ «Epidemics»։ Արխիվացված է օրիգինալից 2013-07-22-ին։ Վերցված է 2020-01-29
- ↑ «Tiger mosquitoes and the history of [[Դեղին տենդ]] and dengue in Spain»։ Վերցված է նոյեմբերի 16, 2014
- ↑ Andrew Davidson (1893)։ Hygiene & diseases of warm climates։ Pentland։ էջ 337։ Վերցված է մարտի 31, 2011
- ↑ 41,0 41,1 41,2 41,3 41,4 41,5 41,6 J. N. Hays (2005)։ Epidemics and pandemics: their impacts on human history։ ABC-CLIO։ ISBN 978-1-85109-658-9։ Վերցված է մարտի 29, 2011
- ↑ Chisholm Hugh, ed. (1911)։ «[[Wikisource:1911 Encyclopædia Britannica/Դեղին տենդ|Դեղին տենդ]]»։ Encyclopædia Britannica 28 (11th ed.)։ Cambridge University Press։ էջեր 910–911
- ↑ «Aboriginal Health History»։ Արխիվացված է օրիգինալից սեպտեմբերի 27, 2011-ին։ Վերցված է նոյեմբերի 16, 2014
- ↑ Barry Leadbeater։ «South Australian History Timeline (19-րդ դար)»։ Արխիվացված է օրիգինալից նոյեմբերի 28, 2014-ին։ Վերցված է նոյեմբերի 16, 2014
- ↑ A History of the Human Plague in Iran Archived 2011-07-19 at the Wayback Machine., Mohammad Azizi, Farzaneh Azizi
- ↑ 46,0 46,1 46,2 46,3 46,4 46,5 46,6 46,7 46,8 Kuhnke, Laverne. Lives at Risk: Public Health in Nineteenth-Century Egypt. ark.cdlib.org, Berkeley: University of California Press, c1990.
- ↑ 47,0 47,1 47,2 47,3 47,4 47,5 47,6 47,7 47,8 Gallagher, Nancy. Egypt's Other Wars: Epidemics and the Politics of Public Health. Syracuse University Press, c1990. Published by the American University in Cairo Press. 977-424-295-5
- ↑ «Smallpox decimates tribes; survivors join together – Timeline – Native Voices»։ www.nlm.nih.gov։ Վերցված է հուլիսի 4, 2016
- ↑ Gallagher The Reverend John A. (1936)։ «The Irish Emigration of 1847 and Its Canadian Consequences»։ Canadian Catholic Historical Association Report, University of Manitoba Web Site։ Վերցված է 2008-03-23
- ↑ a s &NA (1849)։ «On the Influenza, or Epidemic Catarrhal Fever of 1847–8»։ The American Journal of the Medical Sciences 18 (35): 148–154։ PMC 5277660 ։ doi:10.1097/00000441-184907000-00018
- ↑ Practitioner։ 1877։ Վերցված է մարտի 29, 2011
- ↑ [1] About Cholera epidemic of Copenhagen 1853
- ↑ John Snow (1855)։ On the mode of communication of cholera։ John Churchill։ Վերցված է մարտի 29, 2011
- ↑ Pryor E. G. (1975)։ «The great plague of Hong Kong»։ Journal of the Hong Kong Branch of the Royal Asiatic Society 15: 61–70։ JSTOR 23881624։ PMID 11614750
- ↑ «Australian Medical Pioneers Index (AMPI) – Colonial Medical Life»։ Վերցված է նոյեմբերի 16, 2014
- ↑ Beveridge, W.I.B. Influenza, the Last Great Plague (Heinemann, London, 1977)
- ↑ Swanky Tom (2016)։ The Smallpox War in Nuxalk Territory։ British Columbia, Canada: Dragon Heart։ էջ 93։ ISBN 978-1365410161
- ↑ «1902Encyclopedia.com»։ Վերցված է նոյեմբերի 16, 2014
- ↑ Cited in: Howlin, Diego (2004). "Vómito Negro, Historia de la fiebre amarilla, en Buenos Aires de 1871", Revista Persona.
- ↑ «Death of Forty Thousand Fijians from Measles»։ Liverpool Mercury։ 29 Sep 1875։ Վերցված է 9 Nov 2012
- ↑ Chisholm Hugh, ed. (1911)։ «Plague»։ Encyclopædia Britannica 21 (11th ed.)։ Cambridge University Press։ էջեր 693–705
- ↑ Great Britain. Local Government Board (1893)։ Further report and papers on epidemic influenza, 1889–92: with an introduction by the medical officer of the Local Government Board։ Eyre։ Վերցված է մարտի 29, 2011
- ↑ African trypanosomiasis, WHO
- ↑ Echenberg Myron (2007)։ Plague Ports: The Global Urban Impact of Bubonic Plague: 1894–1901։ Sacramento: New York University Press։ էջ 231։ ISBN 978-0-8147-2232-9
- ↑ Reanalyzing the 1900–1920 sleeping sickness epidemic in Uganda
- ↑ «Texas Department of State Health Services, History of Plague»։ Արխիվացված է օրիգինալից 2016-04-11-ին։ Վերցված է 2020-01-29
- ↑
Տեքստ՝ Համաճարակների ցանկ Վիքիդարանում
- ↑ In Memory of the 1910 Harbin Plague
- ↑ Patterson K. D., Pyle G. F. (1991)։ «The geography and mortality of the 1918 influenza pandemic»։ Bulletin of the History of Medicine 65 (1): 4–21։ PMID 2021692
- ↑ 70,0 70,1 William E. Paul (մայիսի 1, 2008)։ Fundamental immunology։ Lippincott Williams & Wilkins։ ISBN 978-0-7817-6519-0։ Վերցված է մարտի 29, 2011
- ↑ Spross Åke (հունվարի 21, 2018)։ «Så kan vaccin utrota sjukdomar» (Swedish)։ Uppsala Nya Tidning։ Արխիվացված է օրիգինալից 2018-01-21-ին։ Վերցված է մարտի 12, 2019
- ↑ «Sjukdomsinformation om smittkoppor» (Swedish)։ Public Health Agency of Sweden։ հոկտեմբերի 17, 2013։ Վերցված է մարտի 12, 2019
- ↑ Geschiedenis 24 – Polio in Staphorst. Geschiedenis24.nl (2010-11-17). Retrieved on 2014-05-12.
- ↑ «New, Deadly Flu Strain Detected in Albany Co»։ Schenectady Gazette։ Associated Press։ հունվարի 24, 1975։ էջ 3։ Վերցված է օգոստոսի 3, 2012
- ↑ UNAIDS (2010) report on the global AIDS epidemic' Archived 2020-06-01 at the Wayback Machine.
- ↑ Dutt Ashok (2006)։ «Surat Plaque of 1994 re-examined»։ Southeast Asian Journal of Tropical Medicine and Public Health 37 (4): 755–60։ Վերցված է հունիսի 19, 2016
- ↑ «Dengue in the Americas: The Epidemics of 2000»։ Արխիվացված է օրիգինալից 2017-10-17-ին։ Վերցված է 2020-01-29
- ↑ «Nigeria cholera outbreak kills 400»։ 2001-11-26։ Վերցված է նոյեմբերի 16, 2014
- ↑ «Cholera Spreads Through South Africa Townships»։ Վերցված է նոյեմբերի 16, 2014
- ↑ Bertherat Eric, Bekhoucha Souad, Chougrani Saada, Razik Fathia, Duchemin Jean B., Houti Leila, Deharib Larbi, Fayolle Corinne, Makrerougrass Banaouda, Dali-Yahia Radia, Bellal Ramdan, Belhabri Leila, Chaieb Amina, Tikhomirov Evgueni, Carniel Elisabeth (2007)։ «Plague Reappearance in Algeria after 50 Years, 2003»։ Emerging Infectious Diseases 13 (10): 1459–1462։ PMC 2851531։ PMID 18257987։ doi:10.3201/eid1310.070284
- ↑ «World Health Organization action in Afghanistan aims to control debilitating leishmaniasis»։ Վերցված է 16 November 2014
- ↑ Faruque S. M., Islam M. J., Ahmad Q. S., Faruque A. S. G., Sack D. A., Nair G. B., Mekalanos J. J. (2005)։ «Self-limiting nature of seasonal cholera epidemics: Role of host-mediated amplification of phage»։ Proceedings of the National Academy of Sciences 102 (17): 6119–6124։ Bibcode:2005PNAS..102.6119F։ PMC 1087956։ PMID 15829587։ doi:10.1073/pnas.0502069102
- ↑ Staff Reporter։ «Cholera epidemic takes hold in Senegal»։ The M&G Online։ Վերցված է նոյեմբերի 16, 2014
- ↑ Mali: Դեղին տենդ epidemic in Kayes
- ↑ Koh B. K., Ng L. C., Kita Y., Tang C. S., Ang L. W., Wong K. Y., James L., Goh K. T. (2008)։ «The 2005 dengue epidemic in Singapore: Epidemiology, prevention and control»։ Annals of the Academy of Medicine, Singapore 37 (7): 538–45։ PMID 18695764
- ↑ Worst cholera outbreak in Angola, BBC
- ↑ «Malaria Epidemic Sweeps Northeast India»։ Արխիվացված է օրիգինալից 2017-02-03-ին։ Վերցված է 2020-01-29
- ↑ «Dengue epidemic threatens India's capital»։ News-Medical.net։ հոկտեմբերի 2, 2006։ Վերցված է նոյեմբերի 16, 2014
- ↑ «WHO – Chikungunya in India»։ Վերցված է նոյեմբերի 16, 2014
- ↑ Khan E., Siddiqui J., Shakoor S., Mehraj V., Jamil B., Hasan R. (2007)։ «Dengue outbreak in Karachi, Pakistan, 2006: Experience at a tertiary care center»։ Transactions of the Royal Society of Tropical Medicine and Hygiene 101 (11): 1114–1119։ PMID 17706259։ doi:10.1016/j.trstmh.2007.06.016
- ↑ "Mourners die as fever grips Congo." Sydney Morning Herald, August 30, 2007
- ↑ Xan Rice (2007-02-22)։ «Fatal outbreak not a cholera epidemic, insists Ethiopia»։ The Guardian։ Վերցված է նոյեմբերի 16, 2014
- ↑ Cholera death toll in India rises, BBC News
- ↑ Cholera outbreak in Iraq growing Archived 2017-02-04 at the Wayback Machine., Associated Press
- ↑ Vaccine-linked polio hits Nigeria, BBC News
- ↑ Dengue fever epidemic hits Caribbean, Latin America Archived 2009-08-03 at the Wayback Machine., Reuters
- ↑ «Somalia cholera death fears grow»։ 2007-04-28։ Վերցված է նոյեմբերի 16, 2014
- ↑ Cholera epidemic losing its sting Archived 2008-06-26 at the Wayback Machine.
- ↑ Cambodia suffers worst dengue epidemic, 407 dead Archived 2009-11-11 at the Wayback Machine., Reuters
- ↑ Cholera epidemic in western Chad kills 123
- ↑ Madagascar: eighteen dead from Bubonic Plague, five in hospital since 1 January 2008 Archived 9 May 2009 at the Wayback Machine.
- ↑ «Dengue cases in Philippines rise by 43 percent: government»։ Վերցված է նոյեմբերի 16, 2014
- ↑ Vietnam PM urges action against diarrhea outbreak, Thanh Nien Daily
- ↑ McCredie J. (2009)։ «Dengue fever epidemic hits northern Australia»։ BMJ 338: b967։ PMID 19273518։ doi:10.1136/bmj.b967
- ↑ Odigwe C. (2009)։ «West Africa has worst meningitis epidemic for 10 years»։ BMJ 338: b1638։ PMID 19383759։ doi:10.1136/bmj.b1638
- ↑ «First Global Estimates of 2009 H1N1 Pandemic Mortality Released by CDC-Led Collaboration»։ Centers for Disease Control and Prevention։ 2012-06-25
- ↑ «2009 Swine-Flu Death Toll 10 Times Higher Than Thought»։ LiveScience.com։ Վերցված է նոյեմբերի 16, 2014
- ↑ Ministère de la Santé Publique et de la Population official cholera reportԿաղապար:Full citation needed
- ↑ «Why Cholera Persists in Haiti Despite an Abundance of Aid»
- ↑ «Doctorswithoutborders.org»։ MSF USA։ Արխիվացված է օրիգինալից սեպտեմբերի 27, 2011-ին։ Վերցված է նոյեմբերի 16, 2014
- ↑ «Democratic Republic of Congo: More measles vaccinations needed»։ Médecins Sans Frontières (MSF) International։ Վերցված է նոյեմբերի 16, 2014
- ↑ Vietnam on alert as common virus kills 81 children – Yahoo News Archived 2016-03-05 at the Wayback Machine.. News.yahoo.com (2011-08-19). Retrieved on 2014-05-12.
- ↑ Nguyen Ngoc TB, Pham Hau V., Hoang Cuong Q., Nguyen Tien M., Nguyen Long T., Phan Hung C., Phan Lan T., Vu Long N., Tran Minh Nguyen N. (2014)։ «Epidemiological and clinical characteristics of children who died from hand, foot and mouth disease in Vietnam, 2011»։ BMC Infectious Diseases 14: 341։ PMC 4068316։ PMID 24942066։ doi:10.1186/1471-2334-14-341
- ↑ Yuill Thomas M., Woodall John P., Baekeland Susan (2013)։ «Latest outbreak news from ProMED-mail. Դեղին տենդ outbreak—Darfur Sudan and Chad»։ International Journal of Infectious Diseases 17 (7): e476–e478։ doi:10.1016/j.ijid.2013.03.009
- ↑ Middle East Respiratory Syndrome coronavirus (MERS-CoV) – Saudi Arabia. World Health Organisation (2015-06-11). Retrieved on 2015-06-20.
- ↑ Situation summary Latest available situation summary, 26 June 2015. World Health Organisation (2015-06-19). Retrieved on 2015-06-20.
- ↑ Gignoux Etienne, Idowu Rachel, Bawo Luke, Hurum Lindis, Sprecher Armand, Bastard Mathieu, Porten Klaudia (2015)։ «Use of Capture–Recapture to Estimate Underreporting of Ebola Virus Disease, Montserrado County, Liberia»։ Emerging Infectious Diseases 21 (12): 2265–2267։ PMC 4672419։ PMID 26583831։ doi:10.3201/eid2112.150756
- ↑ «Número de casos informados de artritis epidémica chikungunya en las Américas – SE 5 (February 6, 2015)»։ Pan American Health Organization։ Վերցված է փետրվարի 11, 2015
- ↑ «Plague – Madagascar»։ WHO։ World Health Organization։ Վերցված է հուլիսի 5, 2016
- ↑ «Odisha grapples with jaundice outbreak»։ Deccan Herald։ փետրվարի 17, 2015։ Վերցված է փետրվարի 17, 2015
- ↑ Press Trust of India (մարտի 21, 2015)։ «Swine flu deaths at 1895; number of cases near 32K mark»։ The Indian Express։ Վերցված է մարտի 21, 2015
- ↑ «India struggles with deadly swine flu outbreak»։ BBC News։ փետրվարի 20, 2015։ Վերցված է փետրվարի 21, 2015
- ↑ «Death toll Gujarat»։ Business Standard։ մարտի 15, 2015։ Վերցված է մարտի 15, 2015
- ↑ «[[Դեղին տենդ]] – countries with dengue: alert 2016-03-28 20:39:56 Archive Number: Archive Number: 20160328.4123983»։ ProMED-mail։ International Society for Infectious Diseases։ Վերցված է մարտի 29, 2016
- ↑ «Operations Dashboard for ArcGIS»։ who.maps.arcgis.com։ Վերցված է հունվարի 20, 2020
- ↑ «Ebola Virus Disease Outbreak Uganda Situation Reports»։ WHO | Regional Office for Africa (անգլերեն)։ Վերցված է սեպտեմբերի 3, 2019
- ↑ «DR Congo measles: Nearly 5,000 dead in major outbreak»։ BBC (անգլերեն)։ Վերցված է 2019-11-21
- ↑ «Human-to-human transmission confirmed in China coronavirus»։ The Sydney Morning Herald (անգլերեն)։ 2020-01-20։ Վերցված է 2020-01-21
Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Hunter Philip (2007)։ «Inevitable or avoidable? Despite the lessons of history, the world is not yet ready to face the next great plague»։ EMBO Reports 8 (6): 531–534։ PMC 2002527։ PMID 17545992։ doi:10.1038/sj.embor.7400987
- Clayton, David and Michael Hills (1993) Statistical Models in Epidemiology Oxford University Press. 0-19-852221-5
- Miquel Porta, editor (2014) "A dictionary of epidemiology", 6th edn, New York։ Oxford University Press. [2]
- Morabia, Alfredo, editor. (2004) A History of Epidemiologic Methods and Concepts. Basel, Birkhauser Verlag. Part I. [3] [4]
- Smetanin P, Kobak P, Moyer C, Maley O (2005). "The Risk Management of Tobacco Control Research Policy Programs" The World Conference on Tobacco OR Health Conference, 12–15 July 2006 in Washington DC.
- Szklo M, Nieto FJ (2002). "Epidemiology: beyond the basics", Aspen Publishers.
- Robertson LS (2015). Injury Epidemiology։ Fourth Edition. Free online at www.nanlee.net
- Rothman K, Sander Greenland, Lash T, editors (2008). "Modern Epidemiology", 3rd Edition, Lippincott Williams & Wilkins. 0-7817-5564-6, 978-0-7817-5564-1
- Olsen J, Christensen K, Murray J, Ekbom A. An Introduction to Epidemiology for Health Professionals. New York: Springer Science+Business Media; 2010. 978-1-4419-1497-2
Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Եվրոպաan Centre for Disease Prevention and Control
- International Epidemiological Association (IEA)
- A Dictionary of Epidemiology (IEA)
- People's Epidemiology Library
- Video Discussion of the Prostate Cancer Epidemic
- Monash Virtual Laboratory - Simulations of epidemic spread across a landscape
- "The Next Epidemic — Lessons from Ebola", essay by Bill Gates, New England Journal of Medicine (March 18, 2015)