Հակակոմինտերական պակտ
| Հակակոմինտերական պակտ | |
|---|---|
 Նացիստական Գերմանիայում Ճապոնիայի դեսպան վիկոնտ Կինտոմո Մուսյակոձին և Գերմանիայի արտաքին գործերի նախարար Յոահիմ ֆոն Ռիբենտրոպը ստորագրություններ են դնում «Հակակոմինտերական պակտ» վրա | |
| Պատրաստվել է | 1936 թվականի հոկտեմբերի 23 |
| Ստորագրվել է — վայր |
1936 թվականի նոյեմբերի 25 Բեռլին, Գերմանիա |
| Կողմեր | Գերմանիա Ճապոնիա |
«Հակակոմինտերական պակտ»[1] (գերմ.՝ Antikominternpakt, ճապ.՝ 日独防共協定 «Կոմունիզմից պաշտպանության ճապոնա-գերմանական համաձայնագիր», որը կնքվել է 1936 թվականի նոյեմբերի 25-ին Բեռլինում), Գերմանիայի և Ճապոնիայի միջև կնքված միջազգային պայմանագիր, որը ստեղծել է այդ պետությունների երկկողմ բլոկը, որն ուղղված է Կոմունիստական ինտերնացիոնալի (կոմինտերական, որտեղից, առաջացել է պակտի անվանումը) դեմ՝ աշխարհում կոմունիստական գաղափարախոսության հետագա տարածումը թույլ չտալու նպատակով[2]։ Պակտը ստորագրել են Գերմանիայի արտաքին գործերի նախարար Յոախիմ ֆոն Ռիբենտրոպը և Գերմանիայում Ճապոնիայի դեսպան Կինտոմո Մուսյակոձին[3]։ Իտալիան, Իսպանիան և այլ երկրներ մինչև 1941 թվականի նոյեմբերը միացել են պակտին[4]։
Պակտը ստորագրած ճապոնացիները հույս ունեին, որ Հակակոմինտերական պակտը դաշինք կդառնա Խորհրդային Միության դեմ, ինչը, անշուշտ, հասկանում էր ԽՍՀՄ ղեկավարությունը[5], որը սահմանում էր գերմանա-ճապոնական համատեղ քաղաքականությունը, որը հատուկ ուղղված էր Խորհրդային Միության դեմ[3][6]։ Այնուամենայնիվ, Մոլոտով-Ռիբենտրոպ պակտին Իտալիայի միանալուց և հատկապես գերմանա-խորհրդային մերձեցումից հետո, նա ձեռք է բերել ավելի հակաարևմտյան և հակա-բրիտանական ուղղվածություն[7][8]։
1939 թվականի օգոստոսին չհարձակվելու մասին գերմանա-խորհրդային պակտից հետո Ճապոնիան հեռվանում էր Գերմանիայից[5][9]։ Հակակոմինտերական պակտի գործողությունները դադարեցվել էին 1940 թվականի սեպտեմբերին եռակողմ ակտով, որտեղ գլխավոր սպառնալիք էր հայտարարվել Միացյալ Նահանգները, այլ ոչ թե Խորհրդային Միությունը։ Հետագայում Հակակոմինտերական պակտին անդամակցությունը մեծ մասամբ արարողակարգային էր դարձել, սակայն 1941 թվականի նոյեմբերին նրա գործողության վերսկսումը հանգեցրեց նրան մի քանի նոր անդամների անդամակցությանը[4]։
Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
1937 թվականի նոյեմբերին «Հակակոմինտերական պակտին» է միացել Իտալիան՝ ի դեմս Բենիտո Մուսոլինիի, իսկ ավելի ուշ՝ ևս մի շարք պետություններ, որտեղ իշխանության եկան կառավարություններ, որոնք կիսեցին նացիզմի և իտալական ֆաշիզմի ծայրահեղ աջ գաղափարախոսությունները, կամ կառավարություններ, որոնք խիստ բացասաբար էին վերաբերվում ԽՍՀՄ-ին և ընդհանրապես կոմունիզմին։ 1939-1940 թվականներին վերածվել է բաց ռազմական դաշինքի, հետագայում ամրապնդվել է Գերմանիայի և Իտալիայի 1939-1939 թվականների երկկողմ «պողպատե պակտով» և մասնակից երկրների համար ընդհանուր Բեռլինի դաշնագրով՝ 1940 թվականին։
1939 թվականի փետրվարի 24-ին պակտին են միացել Հունգարիան և Մանջոու-Գոն[10]։
1939 թվականի մարտի 26-ին շարունակվող քաղաքացիական պատերազմի և Գերմանիայի ճնշման պայմաններում «Հակամոմինտերնովյան պակտը» ստորագրել է գեներալ Ֆրանկոյի կառավարությունը։
1941 թվականի նոյեմբերի 25-ին «Հակակոմինտերական պակտը» երկարաձգվեց 5 տարով, այդ ժամանակ նրան միացան Ֆինլանդիան, Ռումինիան, Բուլղարիան, ինչպես նաև գերմանացիների կողմից գրավված տարածքներում գոյություն ունեցող Խորվաթիայի, Սլովակիայի, Դանիայի խամաճիկային կառավարությունները (վերապահումներով) և նրանց կողմից բռնազավթված Չինաստանում ճապոնացիների կրթած Վան Ցզինվեյի կառավարությունը։ Բացի այդ, Թուրքիան այնտեղ դիտորդի կարգավիճակ ուներ։
Պակտի հոդվածներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Հոդված 1. Պայմանավորվող կողմերը պարտավորվում են միմյանց փոխադարձաբար տեղեկացնել կոմունիստական «ինտերնացիոնալի» գործունեության վերաբերյալ, խորհրդակցել անհրաժեշտ պաշտպանական միջոցներ ձեռնարկելու հարցի շուրջ և սերտ համագործակցություն պահպանել այդ միջոցառումների իրականացման գործում։
- Հոդված 2. Պայմանավորվող կողմերը պարտավորվում են համատեղ խորհուրդ տալ ցանկացած երրորդ պետությանը, որի ներքին անվտանգությանը սպառնում է կոմունիստական «ինտերնացիոնալի» քայքայիչ աշխատանքը, տվյալ համաձայնագրի ոգով պաշտպանական միջոցներ ձեռնարկել կամ միանալ դրան։
- Հոդված 3. Սույն համաձայնագիրը կազմվել է ճապոներեն և գերմաներեն լեզուներով, ընդ որում երկու տեքստերն էլ վավերական են։ Սույն համաձայնագիրը կնքվել է հինգ տարի ժամկետով և ուժի մեջ է մտնում ստորագրման օրվանից։ Երկու պայմանավորվող կողմերը ժամանակին, մինչև սույն համաձայնագրի գործողության ժամկետի ավարտը, պետք է հասնեն փոխըմբռնման իրենց հետագա համագործակցության բնույթի վերաբերյալ[2]։
Եղել են նաև լրացուցիչ հոդվածներ, որոնք ձևակերպվել են որպես արձանագրություն․
- ա) երկու պայմանավորվող կողմերի համապատասխան իշխանությունները կաջակցեն սերտ համագործակցությանը կոմունիստական «ինտերնացիոնալի» գործունեության մասին տեղեկատվության փոխանակման, ինչպես նաև կոմունիստական «ինտերնացիոնալի» գործունեության հետ կապված բացատրական և պաշտպանական միջոցառումների ընդունման կապակցությամբ։
- բ) երկու պայմանավորվող կողմերի համապատասխան իշխանությունները ներկայումս գործող օրենսդրության շրջանակներում խիստ միջոցներ կձեռնարկեն այն անձանց դեմ, որոնք ուղղակի կամ անուղղակի կերպով երկրի ներսում կամ արտասահմանում գտնվում են կոմունիստական «ինտերնացիոնալի» ծառայությունում կամ աջակցում են նրա քայքայիչ գործունեությանը։
- գ) «ա» կետում նշված համագործակցությունը դյուրացնելու նպատակով երկու պայմանավորվող կողմերի համապատասխան իշխանությունների միջև կստեղծվի մշտական հանձնաժողով, որտեղ կուսումնասիրվեն և կքննարկվեն հետագա պաշտպանական միջոցները, որոնք անհրաժեշտ են կոմունիստական «ինտերնացիոնալի» քայքայիչ գործունեությունը կանխելու համար[2]։
Ռազմական պլանավորման ազդեցություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Պակտի եզրակացությունը ԱՄՆ-ին ստիպել է սկսել Ճապոնիայի հետ պատերազմի «նարնջագույն» պլանի վերանայումը, քանի որ Եվրոպայում Ճապոնիայի դաշնակիցների առկայության դեպքում իրենց եվրոպական դաշնակիցները պահանջվել են նաև ԱՄՆ-ի համար[11]։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ Матвеева, 2005, էջ 47
- ↑ 2,0 2,1 2,2 «25 ноября». Արխիվացված է օրիգինալից 2009 թ․ սեպտեմբերի 7-ին. Վերցված է 2021 թ․ հունվարի 3-ին.
- ↑ 3,0 3,1 Der Nationalsozialismus: Dokumente 1933-1945 / Hofer, Walther. — Frankfurt/Main: Fischer Taschenbuch Verlag, 1982. — С. 188—189. — ISBN 3596260841
- ↑ 4,0 4,1 Osmanczyk, Edmund J. The Encyclopedia of The United Nations and International Relations. — 2nd. — Bristol: Taylor and Francis, 1990. — С. 49. — ISBN 0850668336
- ↑ 5,0 5,1 Politics and Ideology / Bosworth, Richard J. B.; Maiolo, Joseph A.. — Cambridge: Cambridge University PRess, 2015. — Т. 2. — С. 226. — (The Cambridge History of the Second World War). — ISBN 9781107034075
- ↑ Gerhard Weinberg Die geheimen Abkommen zum Antikominternpakt. Dokumentation(գերմ.) // Vierteljahrshefte für Zeitgeschichte : magazin. — 1954. — Т. 1954/2. — С. 193—201.
- ↑ Ciano, Galeazzo 1937-1938: Diario. — Milan: Cappelli Editore, 1980. — С. 44.
- ↑ Michalka, Wolfgang Ribbentrop und die deutsche Weltpolitik. — Munich: Wilhelm Fink Verlag, 1980. — С. 13. — ISBN 3770514009
- ↑ Boog et al., 1998
- ↑ Völkischer Beobachter (1939 թ․ փետրվարի 25). «Ungarn und Mandschukuo im Antikominternpakt». Österreichische Nationalbibliothek (գերմաներեն). Վերցված է 2019 թ․ հոկտեմբերի 1-ին.
- ↑ Command Decisions. Edited by Kent Roberts Greenfield. Washington, D. C.: Office of the Chief of Military History, U. S. Army, 1960, viii, 565. Maps, Index.(անգլ.) С. 18.