Կրոնը Թուրքիայում
Թուրքիայում կրոնը օրենքով տարանջատված է պետությունից և կրոնի ազատ դավանանքը երաշխավորվում է երկրի յուրաքանչյուր քաղաքացու համար
| Կրոնը Թուրքիայում[1][2] | ||||
|---|---|---|---|---|
| Կրոն | Տոկոս | |||
| Իսլամ | 96.1 % | |||
| Ագնոստիցիզմ | 2.3 % | |||
| Աթեիզմ | 0.9 % | |||
| Քրիստոնեություն | 0.6 % | |||
| Այլ | 0.1 % | |||
[3]։ Թուրքիան համարվում է երկրորդ աշխարհիկ պետությունը՝ Ադրբեջանի Դեմոկրատական Հանրապետությունից հետո, որտեղ իսլամը որպես կրոն տարանջատված է պետությունից։ Դա տեղի է ունեցել 1928 թվականին, ի շնորհիվ Մուստաֆա Քեմալ Աթաթուրքի բարեփոխումների, որի արդյունքում Թուրքիայի Սահմանադրություն մտավ լաիցիզմի գաղափարախոսությունը[4]։ 1980 թվականին տեղի ունեցած պետական հեղաշրջումից հետո ընդունվել է «թուրքական իսլամական սինթեզի» ռազմավարությունը, երբ իշխանությունը սկսեց ավելի կարևորել կրոնական կառույցների դերը[5]։
Իսլամ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Երկրի բնակչության մեծ մասը Սուննի իսլամի հետևորդներ են։ Թուրքիայում գործում են մեծ քանակությամբ մզկիթներ, մոտ 78 000։
2002 թվականին «Արդարություն և զարգացում կուսակցության» իշխանության գալուց ի վեր երկրում մեծապես աճել է իսլամացումը, որը սկսվել է դեռևս նախորդ դարի 70-ական թվականներին[6]։ Սակայն համաձայն թուրքական հետազոտությունների, որոնք կատարվել են «Թուրքիայի սոցիալական կառուցվածքը և կրոնը» թեմայով, բնակչության միայն 10 %-ն է ցանկանում ապրել շարիաթի կանոններով, 80%֊ը վերաբերում է դրան բացասական, իսկ մյուս 10%֊ը դժվարանում է պատասխանել[7]
Քրիստոնեություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Մինչ հայերի, հույների և ասորիների ցեղասպանությունները Թուրքիայում Կոստանդնուպոլսի տիեզերական պատրիարքությունը ունեցել է ավելի քան 2549 կրոնական ենթակառուցվածք, ներառյալ ավելի քան 200 վանքեր և 1600 եկեղեցիներ։ Մեծ քանակությամբ ճարտարապետական նմուշներ ավերվել կամ վերածվել են մզկիթի կամ քարվանսարայի (իջևանատուն) արդեն պոնտոսի հույներ և հայերի տեղահանությունից և կոտորածից հետո։ Այս ազգերը այս հողերում բնակվել են ավելի քան 2500 տարի։ Միայն 1960- ական թվականներին գիտնականները հարց բարձրացրեցին հոգևոր մշակույթի նմուշների գրանցման և պահպանման հարցով։ 1974 թվականին տարբեր վիճակներում գտնվող 913 ուղղափառ կառույցները անհատականացվել են թուրք գիտնականների կողմից։ Հուշարձանների մեծ մասը չի պահպանվել մինչ մեր օրերը։ Մնացածներից 252֊ը կործանվել է, և միայն 197-ն է, որ քիչ թե շատ կիրառական վիճակում է[8]։
Թուրքիայում գրանցված են ավելի քան 321 քրիստոնեական համայնքներ։ Այն իր մեւ ներառում է Կոստանդնուպոլսի տիեզերական պատրիարքության 90, Պոլսո հայոց պատրիարքության 55 (որից 7-ը՝ Ստամբուլում), 60 ասորական, ուղղափառ բուլղարական, արաբական և հայ կաթողիկե համայնքներ։
Պոլսո հայոց պատրիարքությունը Հայ Առաքելական Եկեղեցու նվիրապետական աթոռներից մեկն է, ինչպես նաև Թուրքիայի հայ համայնքի հոգևոր կառույցը։ Աթոռանիստը գտնվում է Ստամբուլում, Գում Գափուի Ս.Աստվածածին մայր եկեղեցին։ Հիմնադրվել է օսմանցի թուրքերի կողմից Կոստանդնուպոլսի գրավումից քիչ անց՝ 1461 թ. սուլթան Մեհմեդ II֊ի նախաձեռնությամբ (հայ եկեղեցական համայնքը Կ.Պոլսում կազմակերպվել է 572 թ-ին)։ Հանդիսանալով հայերի բարձրագույն հոգևոր մարմինը, ունենալով որոշակի առանձնաշնորհումներ հոգևոր ոլորտում՝ Օսմանյան կայսրությունում կատարել է խոշոր դեր հայերի հասարակական, քաղաքական և մշակութային կյանքում, պաշտպանել հայերի շահերը թուրքական կառավարության մոտ։ Պատրիարքություն Հայոց Թուրքիոյի դերը և նշանակությունը պահպանվել է նաև Ազգային սահմանադրության (1860 թ.) ընդունումից հետո։ Նորաստեղծ պատրիարքության առաջին հայրապետը դառնում է Բուրսայից հրավիրված Հովակիմ եպիսկոպոսը։ 1543 թվականին Աստվածատուր Ա-ից սկսած կիրառվում Հայոց պատրիարք տիտղոսը։ Մինչև օրս Պոլսո Հայոց պատրիարքությունն ունեցել է 84 գահակալ։
2012 թվականի տվյալներով Թուրքիայում գրանցված է եղել 2 204 Եհովայի վկաներ։
Հուդաիզմ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Թուրքիայում գրանցված է 36 հուդայական սինագոգներ՝ Ստամբուլում, Ադանայում, Անկարայում, Իզմիրում, Չանաքքալեում, Հաթայում, Բուրսայում, Քըրքլարելիում։ Եվս երեք սինագոգներ գրանցված են, սակայն դեռևս չեն գործում։
Եզդիներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Թուրքիայի արևելքում բնակվող եզդիների մեծ մասը հեթանոսներ են, մի մասն էլ արդեն իսլամացվել է։
Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ KONDA Research and Consultancy (2011 թ․ հունիսի 25). «Religion, Secularism and the Veil in daily life» (PDF). Milliyet. Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 2009 թ․ մարտի 25-ին. Վերցված է 2020 թ․ սեպտեմբերի 15-ին.
- ↑ Turkey International Religious Freedom Report 2008 ԱՄՆ պետդեպարտամենտ
- ↑ KONDA Research and Consultancy (2007 թ․ սեպտեմբերի 8). «Religion, Secularism and the Veil in daily life» (PDF). Milliyet. Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 2008 թ․ հոկտեմբերի 28-ին. Վերցված է 2020 թ․ սեպտեմբերի 15-ին.
- ↑ «Религия и политика в Турции» (Екатерина Шибанова). turkishnews.ru. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ դեկտեմբերի 4-ին. Վերցված է 2012 թ․ նոյեմբերի 13-ին.
{{cite web}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link) - ↑ Мусуралиева Айжан (12.04.2011). «Два берега одной реки: Светскость и Ислам в Турции». Время Востока. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ նոյեմբերի 21-ին. Վերցված է 2012 թ․ նոյեմբերի 13-ին.
- ↑ Павел Шлыков, Алексей Малашенко (22 сентября 2011). ««Антикемалистская» революция: куда идет Турция?» (ռուսերեն). Московский центр Карнеги. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ նոյեմբերի 21-ին. Վերցված է 2012 թ․ նոյեմբերի 13-ին.
- ↑ ERDAL DOĞAN (09 Ekim 2012). «Türkiye'nin dindarlığı bu kitapta» (թուրքերեն). BUGÜN GAZETESİ. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ նոյեմբերի 21-ին. Վերցված է 2012 թ․ նոյեմբերի 13-ին.
- ↑ Robert Bevan «The Destruction of Memory» pages 52-59. 2006, 240 pages ISBN 1-86189-205-5