Կրակ դը Շևալիե ամրոց

Կրակ դը Շևալիե ամրոց
	Նկարագրություն
Տեսակ	concentric castle? և crusader castle?
Վարչական միավոր	Al-Husn? և Սիրիա
Երկիր	Սիրիա
Համալիրի մաս	Crac des Chevaliers and Qal’at Salah El-Din?
Կառուցված	1031
Շինանյութ	կրաքար
Ընթացիկ; սեփականատեր	Հոսպիտալյերների ասպետ
Իրադարձություններ	ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի Համաշխարհային ժառանգության վտանգված օբյեկտների ցանկ
	Krak des Chevaliers Վիքիպահեստում

Կրակ դը Շևալիե կամ Կրակ դել-Օսպիտալ (արաբ․՝ قلعة الحصن‎‎, ֆր.՝ Krak des Chevaliers, ֆր.՝ Krak de l'Hospital), հիվանդախնամների միաբանության ամրոց, գտնվում է Սիրիայում՝ 650մ բարձրության վրա՝ Տրիպոլի արևելք, Անտիոքից Բեյրութ և Միջերկրական ծով տանող ճանապարհից ոչ հեռու։ Սիրիական ամենամոտ խոշոր քաղաքը՝ Հոմսը, գտնվում է ամրոցից 65կմ արևելք։

Ամենապահպանված հիվանդախնամների միաբանության ամրոցներից մեկն է աշխարհում։ 2006 թվականին ամրոցը Սալահ ալ-Դինի բերդի հետ (Լաթակիայից 30կմ արևելք) ընդգրկվել է ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի Համաշխարհային ժառանգության օբյեկտների ցանկում։

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Արաբական աղբյուրներից հայտնի է, որ 1031 թվականին ամրոցը գրավել է Հալեպի էմիրի քրդական կայազորը։ Այդ ժամանակ ամրոցը կոչվում էր Հիսն-էլ-Ակրադ («Քրդերի ամրոց»)։ Ֆրանկներն ամրոցն անվանում էին Կրատ (ֆր.՝ Le Krat), բայց հետո, արաբական «կառակ» (ամրոց) բառի նմանությամբ այն սկսել են կոչել Կրակ (ֆր.՝ Le Krak):

1099 թվականին՝ Առաջին խաչակրաց արշավանքի ժամանակ, այն զավթել է Տուլուզի կոմս Ռայմունդ IV-ը, սակայն շուտով խաչակիրները թողել են ամրոցը, որպեսզի շարունակեն արշավանքը դեպի Երուսաղեմ։

1110 թվականին ամրոցը կրկին գրավվել է Գալիլեայի իշխան Թանկրեդի, իսկ 1142 թվականին Տրիպոլիի կոմս Ռայմունդ II-ը Կրակ-դե-Շավելեն փոխանցել է հիվանդախնամների միաբանությանը, որպեսզի նրանք հսկեն սահմանները Զանգի իբն Ակ-Սանկուրայի՝ Հալեպում և Մոսուլում թյուրքական կայազորի պետի հնարավոր հարձակումներից։

Հիվանդախնամները վերականգնել են ամրոցը և կառուցել են բազմաթիվ հավելյալ կառույցներ՝ վերածելով այն խաչակիրների ամենամեծ հենարանը Սուրբ Երկրում։ Ամրոցի շուրջը կառուցված էր 3-ից 30մ հաստության պատ՝ դիտակետային աշտարակներով, որոնցից մեկը զբաղեցնում էր հիվանդախնամների Մեծագույն Մագիստրոսը։ Դրսի պատից այն կողմ եղել է բակ, որը շրջանցելով կարելի էր հայտնվել ներսում՝ սրահում, մատուռում (որը հետագայում մուսուլմանները վերածել են մզկիթի) և 120 մ երկարությամբ պահեստատանը։ Մյուս պահեստային կառույցները թաքցված էին ժայռի մեջ, որի վրա ամրոցն էր, ինչի շնորհիվ էլ Կրակ դը Շևալիեն կարողացել էր դիմակայել երկարատև պաշարումների։ XII դարի վերջին և XIII դարի սկզբին երկրաշարժերի պատճառով որոշ կառույցներ վնասվեցին, և ամրոցը ստիպված էին կրկին վերականգնել։

Կրակ դը Շևալիեն անառիկ էր։ Ամրոցը շատ անգամ են պաշարել, բայց ապարդյուն։ 1188 թվականին ամրոցը պաշարել է Սալահ ալ-Դինի զորքը։ Այդ գրոհի ժամանակ մուսուլմաններին հաջողվել է գերեվարել բերդապահին։ Սալադինի զինվորները նրան մոտեցրել են ամրոցի պատին և պահանջել են, որ նա կայազորին հրամայի բացել դարպասները։ Սկզբում բերդապահը արաբերեն հրամայել է հանձնել ամրոցը, իսկ հետո արդեն ֆրանսերեն՝ կռվել մինչև վերջին զոհը։

Կրակ դը Շևալիեն կարողացել են գրավել միայն թյուրքերը՝ խաբեությամբ, երբ Սիրիայի և Եգիպտոսի սուլթան Բեյբարս I-ը ամրոց ուղարկել է կեղծ նամակ, որտեղ ասվում էր, իբր Տրիպոլիի կոմսը հրամայում էր հանձնել ամրոցը։ Արդյունքում, 1271 թվականի ապրիլի 8-ին Կրակ դը Շևալիեն ընկավ։

1272 թվականին՝ Խաչակրաց իններորդ արշավանքի ժամանակ, Անգլիայի թագավոր Էդուարդ I-ը տեսավ ամրոցը և այնքան հիացավ նրանով, որ Անգլիայի և Ուելսի իր ամրոցների համար՝ որպես օրինակ օգտագործել է Կռակը։

Լոուրենս Արաբացին, 1909 թվականի օգոստոսին առաջին անգամ տեսնելով ամրոցը, նկարագրել է այն որպես՝

աշխարհի ամենահիասքանչ բերդ

2003 թվականին ամրոցում Վալենտին Պիկուլյայի համանուն վեպի մոտիվներով նկարահանվել է Բայազետ ռուսական հեռուստասերիալը^[2]։

2013 թվականին ամրոցը զավթել են ահաբեկիչները^[3]։

2014 թվականի մարտին Սիրիայի քաղաքացիական կռիվների ժամանակ կառավարական զորքերը զավթել են ամրոցը՝ ոչնչացնելով տասնյակ ահաբեկիչների, իսկ փրկվածներին ստիպել են փախչել Լիբանան։ Ավելի վաղ սիրիական ВВС օդային թռիչքներից մեկի ժամանակ ավերվել է աշտարակներից մեկը^[4]։

Համաձայն որոշ տեղեկությունների՝ աշտարակը ոչնչացվել է Су-24МК ռմբակոծչի կողմից, որը ստացվել է Ռուսաստանից ղեկավարվող ավիառումբով։ Նշանակետային զենքը առաջացրել է ճեղքվածք կառույցում, որից էլ օգտվել են սիրիական զորքերը։ Այդ քայլը հնարավորություն տվել է պահպանել պատմական ամրոցը ավերվածություններից^[3]։