Կռեկ-կոկաին

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Jump to navigation Jump to search
Կռեկ-կոկաին
Քիմիական հատկություններ
Եթե հատուկ նշված չէ, ապա բոլոր արժեքները բերված են ստանդարտ պայմանների համար (25 °C, 100 կՊա)

Կռեկ-կոկաին- կոկաինի բյուրեղային տեսակ, ներկայացնում է 7 ընտանիք կոկաին սննդային սոդաի հետ կամ ուրիշ քիմիական հիմքերով։ Ի տարբերություն սովորական կոկաինի, կռեկ-կոկաինը ընդունում են ծխելու միջոցով։ Թմրամոլների շրջանում տարածված են հարդ, երկաթ, քարանձավային, հիմնական կամ ուղղակի կռեկ (անգլ.՝ rock, hard, iron, cavvy, base, crack)[1][2][3]։

Արտաքին տեսք և բնութագիր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մաքուր վիճակում բնութագրվում է՝ սպիտակ կտորներ անհարթ եզրերով տեսք և ունի մի փոքր ավելի մեծ խտություն քան մեղրամոմը[2]։ Կռեկը առաջացնում է տեղային անզգայացում, լեզվի և բերանի թմրեցում այն մասում որտեղ անմիջականօրեն շփվել է։ Ավելի մաքուր ձևերը սուզվում են ջրում և հալվում են կրակի բոցում[1]։

Փողեցում վաճառվող կռեկ-կոկաինը հնարավոր է լինի կեղծված կամ փայեցված ավելի մեծ ծավալ ստեղծելու համար։ Ըստ ազգային անվտանգության թմրանյութերի դեմ պաքարի վարչության կապլար Կենտա Դալյաի խոսքերի Կանադայում կռեկ-կոկաինին ծավալ հաղորդելու համար ավելացնում են սպիտակ զանգված կոկաինին նման արտաքին տեսքով։ Հայտնի դեպքեր երբ ավելացրել են թունավոր պրեպարատներ, օրինակ լեվամիզոլ[4][5]։

Քիմիական նկարագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կռեկ-կոկաինը սկիզբ է առել Նյու Յորքի, Լոս Անջելեսի և Մայամիի աղքատ թաղամասերից 1984-1985 թվականներին[6]։ Եթերի օգտագործման վտանգավորությունից ելնելով արտադրողները սկսեցին բաց թողնել ամինային նստվածքների հեռացման և ֆիլտրացման փուլը։ Արդյունքում ստացվեց, որ ամոնյակի աղերը և այլ նստվածքներ մնում են կոկաինի մեջ։

Հոգեկան էֆեկտներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կռեկ-կոկաինը հանդիսանում է պրեպարատ, որը ազդում է գլխուղեղի քիմիական աշխատանքի վրա առաջացնելով՝ Էյֆորա[7], չափազանց վստահություն, ախորժակի կորուստ, անքնություն, բարձրացնում է առույգությունը[7], ձգում դեպի նոր չափաբաժիններ[8] և պոտենցիալ պարանոիկի[7][9]։ Սկզբնական էֆեկտները ի հայտ են գալիս դոֆամինի մեծ քանակի ձեռբազատումից և առաջացնում են էյֆորիա։ Էյֆորիան տևում է 5-10 րոպե[2][7], որից հետո ընկնում է դոֆանի քանակը և առաջ է գալիս դեպրեսիա և ճնշվածություն[2]։ Երբ կոկաինը լուծում են ջրում և ներարկում հայտնվում արյան մեջ գրեթե նույն արագությամբ, ինչ արագությամբ, որ կռեկ-կոկաինը ծխելուց հետ[7]։

Կոկաինի ընդունման տիպիկ ռեակցիան կայանում է նրանում, որ հաջորդ ընդունումների ժամանակ դոֆամինի քանակը ավելանում է մի փոքր ուշ և էյֆեորայն ավելի թույլ է արտահայտվում, քան նախորդ անգամը [2]։ Թմրամոլները այս երևույթի պատճառով ցանկանում են ընդունել կոկաինը ծխելու տարբերակով, որպիսի զգան նախորդ էյֆորիա արտահայտվածությունը[9]։ Չարաշահումնեը հանգեցնում են Էկբոմաի սինդրոմի, որի ժամանակ նրանց թվում է թե լցված են պարազիտներով[10]։ Չարաշահումնեև հանգեցնում են սագամաշկի, որն էլ հենց պատճառ է տալիս նրանց մտացծելու, որ մաշիկ տակ կան պարազիտներ[10]։ Ջերմության բարձրացում նույնպես գրանցվում է և առաջանում են հալյուցինացիաներ կապված միջատների հետ։ Հալյուցինացիաների ժամանակ կարող են իրենց հասցնել մաշկային շատ խերը վնասներ և արյունահոսություն, հատկապես երբ թմրանյութի ազդեցության տակ են[9][10]։

Ֆիզիոլոգիական էֆեկտներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կարճաժամկետ ֆիզիոլոգիական ազդեցություններն են՝ անոթների նեղացում, բբերի լայնացում, ջերմաստիճանի բարձրացում, սրտի հաճախության թուլացում և զարկերակային ճնշման իջեցում[7]։ Պրեպարատի մեծ քանակները (մի քանի հարյուր միլիգրամից ավել) ուժեղացնում է էյֆորիան, սակայն կարող է առաջ բերել նաև տարօրինակ և ագրեսիվ վարքագիծ։ Մեծ չափաբաժնով ընդունումը հանգեցնում է նաև դող, գլխապտույտ, ջղակծկումներ, պարանոյ և երկրորդային չափաբաժնի ընդունումը հանգեցնում է թունավոր ռեակցիայի, որը նման է ամֆետամինի անջատմանը[7]։ Հազվադեմ կարող է գրանցվել մահ հենց առաջի ընդունումից կամ ընդունումից որոշ ժամանակ անց[7]։ Մահացությունը կոկաինից հաճախ կապված է սրտի կանգի կամ նոպաներից,որից հետո դադարում է շնչառությունը։

ժամանակի ընթացքում փոխվում է կոկաինից առաջացած էյֆորիան։ Թմրամոլների խոսքերով նրանք փորձում են «բռնել կայֆը», բայց չեն կարողանում հասնել առաջի փորձի էյֆորիայի չափին[7]։ Թմրամոլներից շատերը ավելացնում են չափաբաժինները կոկաինի դրա հետ մեկտեղ առաջ է գալիս ավելի գռգռված վիճակ[7]։

Կախվածություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հիմնական հոդված՝ Թմրամոլություն

Կռեկ-կոկաինը հասարակության մեջ ստացել է ամենագրավիչ տեսակը կոկաինի[1] և ամենաարագ կախվածություն առաջացնողը[1]։ Հաստատում են, որ կռեկ-կոկաինի ընդունում են նրանք, ովքեր արդեն ներարկումների միջոցով փորձել են և փնտրում են այլ տարբերակներ գտնել ավելի էֆեկտիվ[11]։

Այն ուժեղ ցանկություն է ստիպում ընդունել կռեկ-կոկաին, որպիսի վերադարձնեն նախնականէյֆերիան շատ մարդկանց դեպքում[2]։ Ռայներմանը նշում է, որ կախվածության առաջացումը կախված է հասարակական վիճակից և հոգեբանական յուրահատկություններից ծխող անհատի մոտ, ցույ տալով, որ շատ ծխողներ կարող են ապրել մի շաբաթ առանց պրեպպարատի օգտագործման[12]։


Առողջական խնդիրներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Քանր որ կռեկ-կոկաինը հանդիսանում է կոկաինի կեղծ ձևը դրանով պայմանավորբած են մեծ թվով առողջական խնդրիներ[3]։ Կռեկ-կոկաինը ավելի քիչ վնասակար է քան սպիդբոլը(կոկաինը հերոինի հետ)։ Սպիդբոլով պայմանավորված են ավելի մեծ թվով մահացություններ, քան մասը կազմող առանձին պրեպարատների ընդունման ժամանակ։ Կյանքի տևողությունը կռեկ- թմրամոլների շրջանում այդքանել շատ չէ։Օգտագործելով կոկաին օրգանիզմը ձեռբազատում է մեծ քանակով դոֆամին, արդյունքում համեմատաբար հեշտ ստեղծվում է մոտիվացիա և ակտիվություն։ Դոֆամինի հետ ձեռբազատվում է նաև ադրենալին, որը մեծացնում է սրտի կծկման հաճախությունը և զարկերակային ճնշումը[13], ինչն էլ բերում է տևական սիրտ անոթային խնդիրներ։ Հետազոտությունները ցույց են տալի, որ կռեկ-կոկաինը ունի ավելի մեծ առողջական խնդիրների սպեկտր, քան ալյ տեսակները կոկաինի։ Ամենից հավանականությամբ կռեկ-կոկաինի մեջ կա մեթիլէկտոգինիա որն էլ հենց յուրահատուկ էֆեկտներ ունի սրտի[13], թոքերի[14] և լյարդի[15] վրա։

  • Թունավոր խառնուրդներ. ինչպես արդեն նշել ենք կռեկ-կոկաինի ծավալը մեծացնելու համար ավելացնում են ցանկացած նյութ, որը նման է կռեկ-կոկաինին։ Հաճախ ավելացնում են մեծ թունայնությամբ դեղեր, որոնք բերում են անհայտ առեղջական խնդիրների։ օրինակ ավելացնում են պարաֆին կամ մակադամիա, որը կռեկի հետ ծխելիս առաջացնում է վտանգավոր ծուխ։
  • Ծխելու խնդրիները. պրեպարատի օրգանիզմ ներմուծելը ստեղծում է մեծ ռիսկ առողջութկան համար։ Կռեկը չի կարելի ներքաշել քթով, ամենաշատ տարածված մեթոդը ծխելու տարբերակն է։ Կռեկը ունի 90 °C հալման ջերմաստիճան և առաջացած ծուխը թողնում է կարճ ազդեցություն։ Այդ պատճառով ծխախոտները կամ խողովակները կռեկով, որպես օրենք կարճ են պատրաստում, որպիսի ծխելու ընթացքում ծխի կորուստ չլինի։ Կարճ ծխախոտի շատ տաք ծայրը վառում է ծխողի շրթերը։ օգտագորխում են ապակե 10 սմանոց խողովակ[16], որը նույնպես առաջացնում է շրթերի, լեզվի և մատների այվածքներ։
  • Չափաքանակի ավելացում խարնուրդների պատճառով. կռեկը կարող է չափազանց տարբեր լինել և ծխողները ընդունում են ավելի մեծ քանակներ սկզբնական էյֆորիան ստանալու համար, չպատկերացնելով գերդոզավորման ռիսկի մասին։
  • Վարակը համատեղ ծխելու ժամանակ. մեկ խողովակով ծխելիս կորում է ստերիլությունը, քանի որ մի ծխողի շրթերի վերքից անցնում է հաջորդի վերքին։ Օրինակ այդ տարբերակով կարող է փոխանցվել տուբերկուլյողը։ Այս ռիսկը իջեցնելու համար օգտագործում են անհատական մուշտուկներ։
  • Ներարկման վարակ. եթե կռեկը պատրաստում են գդալի մեջ քացախով կամ լիմոնի հյութով ներարկիչով ներարկելու համար, առաջանում է ռիսկ մի շարք հիվանդությունների փոխանցման համար։ Ընդհանուր ասեղով կարող է փոխանցվել օրինակ ՄԻԱՎ-ը։ Ռիսկը նվազեցնելու համար օգտագործում են անհատական ներարկիչներ։

ՈՒսումնասիրությունները ցույց են տալիս, որ ներքթային ճանապարհով ընդունման ժամանակ կոկաինի փոշի տարբերակը առաջացնում է քթի ամբողջականության խախտում[17]։

  • Թմրամոլությունը համարվում է առողջապահական խնդրի։ Որոշ կառավարություններ տվել են իրավունք օգտվել մաքուր սարքավորումներից, ինչպես օրինակ միանգամյա ներարկիչները, սակայն դա բավարար չէ և դժվար իրականացնելի։

Ազդեցությունը հղիների և կերակրող մայրերի վրա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հղիների մոտ կռեկ-կոկաինի ընդունումը ստացել է հատուկ անուն կռեկ-երեխա(крэк-бэби)։ Կարծիքը, որ կոկաինի ընդունումը ազդում է պտղի վրա ժամանակակից տվյալներով մերժվել է[18]։ Հետազոտությունները ցույց են տվել, որ կոկաինը ազդեցություն չի ունենում երեխայի աճի և զարգացման վրա[19]։ԱՄՆ-ի Թմրանյութերի չարաշահման ազգային ինստիտուտը պաշտոնական նախազգուշացնում է առողջության համար ռիսկերի մասին.

Շատերն են հիշում կռեկ-կոկաին օգտագործած հղիներից ծնված երեխաների սերնդի մասին, որը համարվեց կորած սերունդ։ Նրանք կանխատեսել էին ծանր, անդառնալի խախտումներ, տառապանքներ, այդ թվում ՝ ինտելեկտի և սոցիալական հմտությունների նվազումը։ Ավելի ուշ պարզվել է, որ նախնական գնահատականները հակված էին մի փոքր չափազանցվածության։ Սակայն այն փաստը, որ այդ երեխաների մեծ մասը, կարծես թե նորմալ են, չպետք է մեկնաբանվի որպես ապացույց, որ անհանգստանալու պատճառ չկա։ Օգտագործելով ժամանակակից տեխնոլոգիաները, գիտնականները գտնում են, որ կոկաինի ազդեցությունը ներարգանդային զարգացման շրջանում կարող է հանգեցնել դժվար խուսափողական սկզբում, սակայն որոշ երեխաների մոտ ավելի ուշ զգալի շեղումների, այդ թվում ' ճանաչողական գործառույթների որոշ ասպեկտներում անբավարարության, տեղեկատվության մշակման, դպրոցում հաջողության համար կարևոր խնդիրների վրա կենտրոնանալու ունակության նվազեցման[20]

Անցյալում կարծում էին, որ կռեկ-կոկաինը առաջացնում է մանկական հանկարծամահության համախտանիշ, սակայն մանրակրկիտ ուսումնասիրությունները կռեկ-կոկաին ընդունած կանանցից ծնված երեխաների շրջանում ցույց տվեցին, որ բարձր չեն նրանց շրջանում ովքեր օգտագործել են սովորական ծխախոտ[21]։

Վտանգի նախազգուշացում կա կրծքով կերակրելու ժամանակ նույնպես։ Կա մեծ հավանականություն, որ կոկաինը կրծքի կաթով փոխանցվում է երեխային։ March of Dimes կազմակերպությունը, որը զբաղվում է հղիության և ծնունդների հարցերով տալիս է հետևյալ խորհուրդները.

Կոկաինի ընդունումը հղիության ընթացքում կարող է ազդել երեխայի և մոր վրա տարբեր ձևերով։ Առաջի ամսվա ընթացքում կարող է մեծացնել վիժման ռիսկը։ Ավելի ուշ ընթացքում օգտագործելը առաջացնում է վաղաժամ ծննդաբերություն կամ երեխայի աճի իջեցում։ Արդյունքում երեխաները ծնվում են մարմնի փոքր զանգվածով(2,5կգից ցածր)։ Փոքր զանգվածով ծնված երեխաները ունեն 20 անգամ բարձի ռիսկ առաջի ամսում մահանալու կամ ամբողջ կյանքում հաշմանդամ լինելու քան նորմալ քաշով երեխաները։ Ազդում է նաև գլխի չափի հետևաբար նաև գլխուղեղի չափի վրա[22]։

Օրինական կարգավիճակ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կանադա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կանադայում I տիպի թմրանյութերի ցուցակում կռեկ-կոկայինը չի տաբրբերակվում կոկաինից և այլ կոկայինային նյութերից։ Ցուցակ I-ում ընդգրկված թմրանյութերի օգտագործման համար սահմանված է առավելագույնը 7 տարի ազատազրկում և հնարավոր է նույնիսկ ցմահ բանտարկություն առք ու վաճառքի կամ արտադրության համար։

ԱՄՆ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

ՄԱԿ-ի թմրամիջոցների մասին միասնական կոնվենցիան 1962-ին կոկաինը մտցրել է թմրանյութերի I տիպ ցուցակում, ինչը դարձնում է անօրինական դրա ինքնակամ արտադրումը, պատրաստումը, արտահանումը, ներկրումը, առևտուրը, տնօրինումը և օգտագործումը[23][24]։

ԱՄՄ-ում կոկաինը ներառված է II տիպի հսկվող պրեպարատների շարքում, քանի որ ունի չարաշահման բարձր ռիսկ և նաև բժշկական օգտագործում[25]։ Այս շարքում կռեկը համարվում է կոկաինի տարբեր ձևերը։

Եվրոպա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մեծ Բրիտանիայում կռեկը դասվում է թմրաբեր պրեպարատների A դասն։ Նիդերլանդներում ներառված է օփիոնային օրենքով ցուցակ 1 թմրաբեր միջեցների շարքում։

Ռուսաստան[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ռուսաստանի Դաշնությունում կոկաինը և կոկաինի հիդրոքլորիդը դասվում են II թմրաբեր նյութերի շարքին։ Այս շարքի նյութերի համար կա սահմանված հատուկ օրենքներ ամրագրված սահմանադրությամբ և միջազգային պայմանավորվածությամբ[26]։

Ծանոթագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Manual of Adolescent Substance Abuse Treatment, Todd Wilk Estroff, M.D., 2001 (306 pages), pp. 44-45, (describes cocaine/crack processing & melting points): p.44 has "cannot be smoked because...melting point of 190°C"; p.45 has "It is the most addictive form of cocaine", webpage: Google-Books-Estroff.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 "Crack rocks offer a short but intense high to smokers" staff members, A.M. Costa Rica, July 2008, webpage: AMCosta-crack.
  3. ↑ 3,0 3,1 "Officials warn of life-threatening cocaine in area", Stacy O'Brien, Red Deer Advocate, December 2008, webpage: reddeer-officials Archived 2008-12-06 at the Wayback Machine..
  4. ↑ "Officials warn of life-threatening cocaine in area", Stacy O'Brien, Red Deer Advocate, December 2008, webpage: reddeer-officials Archived 2008-12-06 at the Wayback Machine.: notes cocaine with the worming medicine levamisole.
  5. ↑ Kinzie, Erik Levamisole Found in Patients Using Cocaine(անգլ.) // Կաղապար:Нп3 : journal. — 2009. — Т. 53. — № 4.
  6. ↑ Reinarman, Craig; Levine, Harry G. Crack in America: Demon Drugs and Social Justice. — Berkeley, Ca.: Կաղապար:Нп3, 1997.
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 7,4 7,5 7,6 7,7 7,8 7,9 "DEA, Drug Information, Cocaine", United States DOJ Drug Enforcement Agency, 2008, webpage: DEA-cocaine Archived 2008-06-22 at the Wayback Machine..
  8. ↑ White Mischief: A Cultural History of Cocaine, Tim Madge, 2004, ISBN 1560253703, Google Books link: books-google-PT18.
  9. ↑ 9,0 9,1 9,2 "Life or Meth - CRACK OF THE 90'S", Salt Lake City Police Department, Utah, 2008, PDF file: Methlife-PDF Archived 2007-10-31 at the Wayback Machine..
  10. ↑ 10,0 10,1 10,2 "Delusional Parasitosis", The Bohart Museum of Entomology, 2005, webpage: UCDavis-delusional Archived 2020-02-01 at the Wayback Machine..
  11. ↑ Morgan, John P.; Zimmer, Lynn Crack in America: Demon Drugs and Social Justice / Reinarman, Craig; Levine, Harry G.. — Berkeley, Ca.: Կաղապար:Нп3, 1997.
  12. ↑ Reinarman, Craig; Waldorf, Dan; Murphy, Sheigla B.; Levine, Harry G. Crack in America: Demon Drugs and Social Justice / Reinarman, Craig; Levine, Harry G.. — Berkeley, Ca.: Կաղապար:Нп3, 1997.
  13. ↑ 13,0 13,1 Scheidweiler K. B., Plessinger M. A., Shojaie J., Wood R. W., Kwong T. C. Pharmacokinetics and pharmacodynamics of methylecgonidine, a crack cocaine pyrolyzate(անգլ.) // Կաղապար:Нп3 : journal. — 2003. — Т. 307. — № 3. — С. 1179—1187. — doi:10.1124/jpet.103.055434 — PMID 14561847.
  14. ↑ Yang Y., Ke Q., Cai J., Xiao Y. F., Morgan J. P. Evidence for cocaine and methylecgonidine stimulation of M(2) muscarinic receptors in cultured human embryonic lung cells(անգլ.) // Կաղապար:Нп3 : journal. — 2001. — Т. 132. — № 2. — С. 451—460. — doi:10.1038/sj.bjp.0703819 — PMID 11159694.
  15. ↑ Fandiño A. S., Toennes S. W., Kauert G. F. Studies on hydrolytic and oxidative metabolic pathways of anhydroecgonine methyl ester (methylecgonidine) using microsomal preparations from rat organs(անգլ.) // Կաղապար:Нп3 : journal. — 2002. — Т. 15. — № 12. — С. 1543—1548. — doi:10.1021/tx0255828 — PMID 12482236.
  16. ↑ «A Rose With Another Name: Crack Pipe», Allan Lengel, The Washington Post, April 5, 2006, webpage: highbeam-576 Archived 2012-10-22 at the Wayback Machine.: states «four-inch-long tube that holds the flower» and «Convenience stores, liquor stores and gas stations…sell what the street calls 'rosebuds' or 'stems' for $1 to $2».
  17. ↑ Kaplan & Sadock’s Synopsis of Psychiatry: Behavioral, Benjamin J. Sadock, Harold I. Kaplan, 2007, page 426, Google-Books webpage: books-google-KS426.
  18. ↑ Okie Susan (2009-01-27)։ «The Epidemic That Wasn't»։ The New York Times 
  19. ↑ «Growth, Development, and Behavior in Early Childhood Following Prenatal Cocaine Exposure, Frank et al. 285 (12): 1613 — JAMA»։ Jama.ama-assn.org։ 2001-03-28։ Արխիվացված է օրիգինալից 2012-08-25-ին։ Վերցված է 2011-08-16 
  20. ↑ NIDA — Research Report Series — Cocaine Abuse and Addiction
  21. ↑ «Preventing Poisoned Minds», Dennis Meredith, Duke Magazine, July/August 2007, webpage: DM-17 Archived 2009-12-23 at the Wayback Machine.
  22. ↑ «Illicit Drug Use During Pregnancy»։ March of Dimes 
  23. ↑ «Cocaine and Crack»։ European Monitoring Centre for Drugs and Drug Addiction։ Արխիվացված է օրիգինալից 2012-08-25-ին։ Վերցված է 2011-08-16 
  24. ↑ «Single Convention on Narcotic Drugs, 1961»։ International Narcotics Control Board։ Արխիվացված է օրիգինալից 2012-08-25-ին։ Վերցված է 2011-08-16 
  25. ↑ «DEA, Title 21, Section 812»։ Usdoj.gov։ Արխիվացված է օրիգինալից 2003-08-19-ին։ Վերցված է 2011-08-16 
  26. ↑ ОФИЦИАЛЬНЫЙ СПИСОК НАРКОТИКОВ - ПРАВИТЕЛЬСТВО РОССИЙСКОЙ ФЕДЕРАЦИИ ПОСТАНОВЛЕНИЕ от 30 июня 1998 г. N 681 ОБ УТВЕРЖДЕНИИ ПЕРЕЧНЯ НАРКОТИЧЕСКИХ СРЕДСТВ, ПСИХОТРОПНЫХ ВЕЩЕСТВ И ИХ ПРЕКУРСОРОВ, ПОДЛЕЖАЩИХ КОНТРОЛЮ В РОССИЙСКОЙ ФЕДЕРАЦИИ

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]


Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Կռեկ-կոկաին&oldid=8425763» էջից