Կոնարակի արևի տաճար
| Կոնարակի արևի տաճար | |
|---|---|
 | |
| Հիմնական տվյալներ | |
| Տեսակ | հինդուիստական տաճար, sun temple? և ավերակներ |
| Երկիր |  Հնդկաստան |
| Տեղագրություն | Puri district? |
| Հիմնական ամսաթվերը | 13-րդ դար |
| Ժառանգության կարգավիճակ | Համաշխարհային ժառանգություն |
| Ճարտարապետական ոճ | Kalinga architecture? |
| Հիմնադրված | 13-րդ դար |
| Մակերես | 10,62 հեկտար |
 | |
 | |
 Konark Sun Temple Վիքիպահեստում | |
| konark.nic.in | |
 | |
| Konark Sun Temple* | |
|---|---|
| ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի համաշխարհային ժառանգություն
| |
| Երկիր | Հնդկաստան
|
| Տիպ | Հինդուիստական տաճար |
| Չափանիշներ | (i)(iii)(vi) |
| Ցանկ | ՅՈՒՆԵՍԿՕ֊ի ցանկ |
| Աշխարհամաս** | Ասիա |
| Ընդգրկման պատմություն | |
| Ընդգրկում | 1984 (անհայտ նստաշրջան) |
| Համար | 246 |
| * Անվանումը պաշտոնական անգլերեն ցանկում ** Երկրամասը ըստ ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի դասակարգման | |
Համաշխարհային  ժառանգություն
| |
Կոնարակի արևի տաճար կամ Սուրյա արևի աստվածի տաճար (անգլ.՝ Konark Sun Temple, հինդի՝ कोणार्क सूर्य मंदिर), նաև հայտնի է՝ որպես «Սև Եղանակ», 13-րդ դարի հուշարձան հնդկական Օրիսա նահանգի Կոնարակ քաղաքում, Բենգալյան ծոցի ափից ոչ հեռու[1][2]։
Տաճարը կառուցվել է Օրիսայի ռաջա Նարասիմհադևա I-ի կողմից 13-րդ դարում Բենգալյան ծոցի ափին։ Երեք դարերի ընթացքում ծովը ետ է գնացել և տաճարը հայտնվել է ափից մոտ երեք կիլոմետր հեռավորության վրա[3][4]։ 1984 թվականին տաճարն ընդգրկվել է ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի համաշխարհային ժառանգության ցանկում՝ 246-րդ համարի ներքո[5]։
Կառույցն ունեցել է 75 մ բարձրություն և ծածկված է եղել մանրակրկիտ մշակված քարե սալիկներներով, որոնք կշռել են ավելի քան 2000 տոննա։ Տաճարի համույթը բաղկացած է երեք մասերից՝ պարային տաղավարից, որտեղ տաճարային պարողներն իրականցնաում էին ծիսակատարություններ, աղոթողների դահլիճից՝ ջագամոհանայից և սրբավայրից՝ դեուլա, որն այժմ ավերված է։ Տաճարի առջև գտնվում են քարե արձանիկներ՝ յոթ ձիեր և տասներկու ականոց կառք։ Տաճարում գտնվում են բազմաթիվ պատկներներ և քանդակներ, հիմնականում՝ սիրային և էրոտիկ թեմատիկայով։ Տաճարի շատ մասեր մասամբ ավերված են[6]։
Չնայած նրան, որ Սուրյայի տաճարը որոշ ժամանակ լքված է եղել, նրան շարունակել էին և շարունակում են իրականացնել լիազորություններ։
Քանդակներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Տաճարի հիմքերը տաճարի հիմքից մինչև միջանցքի տարրերը զարդարված են ռելիեֆներով, որոնցից շատերը զարդարված են մանրանկարչության որակի մանրամասներով[7]։ Տեռասները պարունակում են արական և կին երաժիշտների քարե արձաններ, որոնք ունեն տարբեր երաժշտական գործիքներ։ Արվեստի մյուս խոշոր գործերը ներառում են հինդու աստվածությունների քանդակներ, ապարներ և պատկերներ մարդկանց առօրյա կյանքից և մշակույթից (արվեստի և դհարմայի տեսարաններ)[7], տարբեր կենդանիներ, ջրային արարածներ, թռչուններ, լեգենդար արարածներ և ֆրիզերներ, որոնք պատմում են հնդուական տեքստեր։ Քանդակագործությունը ներառում է զուտ դեկորատիվ երկրաչափական նախշեր և ծաղկային մոտիվներ։ Որոշ վահանակներ պատկերում են թագավորի կյանքի պատկերները[8]։
Հարթակի ներքևի վերամբարձ (ձուլման) շերտը պարունակում է փղերի ֆրիզներ, շարժվող զինվորներ, երաժիշտներ և մարդկանց բարձր կյանքը պատկերող պատկերներ, ներառյալ որսորդական տեսարաններ, տնային կենդանիների քարավան, գլխին պարագաներ տեղափոխող կամ հացաբուլկեղեն օգտագործող ուղևորներ, պատրաստում են ճանապարհորդներ կերակուրը եզրագծի երկայնքով և տոնական երթերը։ Այլ պարիսպներում հայտնաբերվեցին պատկերներ, որոնք պատկերում էին էլիտայի, ինչպես նաև հասարակ մարդկանց առօրյան[9]։ Օրինակ՝ աղջիկներին ցույց են տալիս, որ սանրում են թաց մազերը, ծառի կողքին կանգնած, նայում են պատուհանից դուրս, խաղում են կենդանիների հետ, դիմահարդարում են, հայելու մեջ նայում, խաղում են երաժշտական գործիքներ, ինչպիսիք են գինին, հետապնդում են մի կապիկին, ով փորձում է խլել առարկաները, Ընտանիքն արձակուրդ է վերցնում իրենց տարեց տատին, որը, կարծես, հագնված է ուխտագնացության համար, մայրը օրհնում է որդուն, ուսուցչուհիներով ուսուցչին, յոգան կանգնած ասանայի ընթացքում, մարտիկ, որը դիմավորվում է անանունով, մայրը` իր երեխայի հետ, մայրը` ծեր կին, քայլող փայտով և դեմքի արտահայտություններով, ի թիվս այլոց, կատակերգական կերպարներ։
Կոնարկի տաճարը հայտնի է նաև դամբարանների էրոտիկ քանդակներով։ Նրանք զույգերին ցույց են տալիս ընկերասիրության և մտերմության տարբեր փուլերում, իսկ որոշ դեպքերում նաև ողնաշարի թեմաներ։ Գաղութատիր դարաշրջանում տխրահռչակ սեռական կյանքի իրենց անկատար տոնակատարության համար, այս պատկերները ներառված են մարդու կյանքի այլ ասպեկտներում, ինչպես նաև աստվածություններ, որոնք սովորաբար կապված են տանթրայի հետ։ Սա ստիպեց ոմանք ենթադրել, որ էրոտիկ քանդակները կապված են վամա մարգայի (ձախ ձեռքի տրանտրայի) ավանդույթի հետ։ Այնուամենայնիվ, դա չի աջակցվում տեղական գրական աղբյուրների կողմից, և այդ պատկերները կարող են լինել նույն Կամա և Միթունա տեսարաններ, որոնք հայտնաբերվել են շատ հինդուական տաճարների արվեստի մեջ։ Էրոտիկ քանդակները հայտնաբերված են Շիհարայի տաճարում, և դրանք պատկերում են Կամասուտրա տրակտակներում (մուդրայի ձևերը)։
Տաճարային համալիրի դարպասների մի մաս էին կազմում նաև այլ խոշոր քանդակներ։ Դրանք ներառում են կյանքի չափի առյուծներ, որոնք առաջարկում են փղեր, փղեր, որոնք առաջարկում են դևեր և ձիեր։ Նախքան դռան արևելյան սանդուղքը նախկինում եղել է Առունաին նվիրված մեծ սյուն, որը կոչվում է Արունա Ստամբուլ։ Այն նաև նրբագեղորեն փորագրված էր հորիզոնական տապաններով և մոտիվներով։ Այժմ նա կանգնած է Պուրիի Յագանաթա տաճարի դիմաց[10]։
Հինդուական թեման տաճարում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Կոնարակի արևի տաճարի վերին մակարդակներն ու կտուրը պարունակում են ավելի մեծ և նշանակալի արվեստի գործեր, քան ցածր մակարդակը։ Դրանք ներառում են երաժիշտների և դիցաբանական պատմությունների պատկերներ, ինչպես նաև հինդու աստվածությունների քանդակներ, այդ թվում՝ Դուրգան իր տեսանկյունից, Մահիշասուրամարդինին, ով սպանում է գոմեշի ձևավորված դևին (Շակտիզմ), Վիշնուն իր ձևով, Յագանաթու (Վայշնավիզմ) և Շիվա՝ որպես (հիմնականում վնասված) լեզու (Շաիզիզմ)։ Լավագույն պահպանված ֆրեզներից և քանդակներից մի քանիսը հեռացվել և տեղափոխվել են Եվրոպայի և Հնդկաստանի խոշոր քաղաքների թանգարաններ մինչև 1940 թվականը[11]։
Հինդու աստվածությունները պատկերված են տաճարի այլ մասերում։ Օրինակ՝ Սուրիայի տաճարի կառքերի, ինչպես նաև agագամոհանի աշխատանքների անուրատների ցուցահանդեսները՝ Վիշնուն, Շիվան, Գադժալխշմին, Պարվատին, Կրիշնան, Նարասիման և այլ աստվածներ ու աստվածուհիներ[12]։ Յագամոհանի վրա հայտնաբերված են նաև վեդական աստվածությունների քանդակներ, ինչպիսիք են Ինդրա, Ագնին, Կուբերան, Վարունան և Վդիտյասը[13]։
Պատկերասրահ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
-
Տաճարի պատերին փորագրված է քարե անիվ -
Բուն տաճարի կառուցվածքը, Կոնարակի արևի տաճար -
Նատա մանդիր -
Տեսարան դեպի Նատա մանդիր -
Սիհմա գաջա -
Վերապրած ձիու քանդակ -
Կոնարկի տաճարի փղեր -
Արևի աստված արձանը -
Քանդակ տաճարի պատին -
Մայադևի տաճարը Կոնարկում -
Մակարայի քանդակը -
Վայշնավայի տաճար -
Վայշնավայի տաճարի սրբավայր -
Արևի տաճար -
Քանդակ տաճարի պատին -
Քանդակ տաճարի պատին -
Քանդակ տաճարի պատին
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ Sen, Sailendra (2013). A Textbook of Medieval Indian History. Primus Books. էջեր 121–122. ISBN 978-9-38060-734-4.
- ↑ Indian History. Tata McGraw-Hill Education. էջ 2. ISBN 978-0-07-132923-1. Վերցված է 2013 թ․ մայիսի 3-ին.
- ↑ Debala Mitra, 1968, էջ 3
- ↑ Lewis Sydney Steward O'Malley (2007 թ․ հունվարի 1). Bengal District Gazetteer : Puri. Concept Publishing Company. էջ 283. ISBN 978-81-7268-138-8. Վերցված է 2013 թ․ մայիսի 3-ին.
- ↑ Thomas Donaldson (2005). Konark. Oxford University Press. էջ 28. ISBN 978-0-19-567591-7.
- ↑ Linda Kay Davidson; David Martin Gitlitz (2002). Pilgrimage: From the Ganges to Graceland : an Encyclopedia. ABC-CLIO. էջեր 318–319. ISBN 978-1-57607-004-8.
- ↑ 7,0 7,1 Debala Mitra, 1968, էջեր 31–33
- ↑ King Narasimha and his spiritual advisor: Konarak Temple, V&A Museum, UK; Quote: "In this Konarak sculpture Narasimha is depicted with his guru, probably the yogi Acharyraja. As king, Narasimha, named after the 'man-lion' incarnation of the Hindu god Vishnu, ruled Odisha and neighbouring regions of eastern India from 1238 to 1264. He held political control over the region in which the Sun temple was constructed and was the actual patron of the temple, yet he is shown as smaller than his guru. The guru sits cross-legged, with one arm raised in a gesture of explanation. The bearded king, seated in the centre of the sculpture, is stripped of all royal symbols. His sword lies on the ground in front of him. Instead of a weapon he holds a palm-leaf manuscript, the original medium for transcribing sacred texts in India. Beside the king are two attendants: one sits reading a palm-leaf manuscript; the other stands with his hands joined together in a demonstration of reverence. On the lower register, on a smaller scale, four warriors stand with shields and weapons."
- ↑ Debala Mitra, 1968, էջեր 38–41
- ↑ Debala Mitra, 1968, էջեր 79–81
- ↑ Debala Mitra, 1968, էջեր 46–48
- ↑ Debala Mitra, 1968, էջեր 49–51
- ↑ Debala Mitra, 1968, էջեր 52–54, 65–67
Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Prasanna Kumar Acharya (2010). An encyclopaedia of Hindu architecture. Oxford University Press (Republished by Motilal Banarsidass). ISBN 978-81-7536-534-6.
- Prasanna Kumar Acharya (1997). A Dictionary of Hindu Architecture: Treating of Sanskrit Architectural Terms with Illustrative Quotations. Oxford University Press (Reprinted in 1997 by Motilal Banarsidass). ISBN 978-81-7536-113-3.
- Vinayak Bharne; Krupali Krusche (2014). Rediscovering the Hindu Temple: The Sacred Architecture and Urbanism of India. Cambridge Scholars Publishing. ISBN 978-1-4438-6734-4.
- Alice Boner (1990). Principles of Composition in Hindu Sculpture: Cave Temple Period. Motilal Banarsidass. ISBN 978-81-208-0705-1.
- Alice Boner; Sadāśiva Rath Śarmā (2005). Silpa Prakasa. Brill Academic (Reprinted by Motilal Banarsidass). ISBN 978-8120820524.
- Ananda K Coomaraswamy (1985), History of Indian and Indonesian Art, Dover, ISBN 9780486250052
- A.K. Coomaraswamy; Michael W. Meister (1995). Essays in Architectural Theory. Indira Gandhi National Centre for the Arts. ISBN 978-0-19-563805-9.
- Dehejia, V. (1997). Indian Art. Phaidon: London. 0-7148-3496-3.
- Adam Hardy (1995). Indian Temple Architecture: Form and Transformation. Abhinav Publications. ISBN 978-81-7017-312-0.
- Adam Hardy (2007). The Temple Architecture of India. Wiley. ISBN 978-0470028278.
- Adam Hardy (2015). Theory and Practice of Temple Architecture in Medieval India: Bhoja's Samarāṅgaṇasūtradhāra and the Bhojpur Line Drawings. Indira Gandhi National Centre for the Arts. ISBN 978-93-81406-41-0.
- Harle, J.C., The Art and Architecture of the Indian Subcontinent, 2nd edn. 1994, Yale University Press Pelican History of Art, 0300062176
- Monica Juneja (2001). Architecture in Medieval India: Forms, Contexts, Histories. Orient Blackswan. ISBN 978-8178242286.
- Stella Kramrisch (1976). The Hindu Temple Volume 1. Motilal Banarsidass (Reprinted 1946 Princeton University Press). ISBN 978-81-208-0223-0.
- Stella Kramrisch (1979). The Hindu Temple Volume 2. Motilal Banarsidass (Reprinted 1946 Princeton University Press). ISBN 978-81-208-0224-7.
- Michael W. Meister; Madhusudan Dhaky (1986). Encyclopaedia of Indian temple architecture. American Institute of Indian Studies. ISBN 978-0-8122-7992-4.
- George Michell (1988). The Hindu Temple: An Introduction to Its Meaning and Forms. University of Chicago Press. ISBN 978-0-226-53230-1.
- George Michell (2000). Hindu Art and Architecture. Thames & Hudson. ISBN 978-0-500-20337-8.
- Debala Mitra (1968), Konarak, Archaeological Survey of India
- T. A. Gopinatha Rao (1993). Elements of Hindu iconography. Motilal Banarsidass. ISBN 978-81-208-0878-2.
- Ajay J. Sinha (2000). Imagining Architects: Creativity in the Religious Monuments of India. University of Delaware Press. ISBN 978-0-87413-684-5.
- Burton Stein (1978). South Indian Temples. Vikas. ISBN 978-0706904499.
- Burton Stein (1989). The New Cambridge History of India: Vijayanagara. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-26693-2.
- Burton Stein; David Arnold (2010). A History of India. John Wiley & Sons. ISBN 978-1-4443-2351-1.
- Kapila Vatsyayan (1997). The Square and the Circle of the Indian Arts. Abhinav Publications. ISBN 978-81-7017-362-5.
Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Konark Sun Temple (Official Website), Tourism Department, Government of Odisha
- Konark Sun Temple, World Heritage Site, UNESCO
- Konark Sun Temple, Archaeological Survey of India
- Konark Dance Festival Արխիվացված 2012-06-03 Wayback Machine, Government of Odisha
- Iconography at Konark Temple, Rusav Kumar Sahu (2011)
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Կոնարակի արևի տաճար» հոդվածին։ |
| ||||||
