Jump to content

Կոնարակի արևի տաճար

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Կոնարակի արևի տաճար
Հիմնական տվյալներ
Տեսակհինդուիստական տաճար, sun temple? և ավերակներ
ԵրկիրՀնդկաստան Հնդկաստան
ՏեղագրությունPuri district?
Հիմնական ամսաթվերը13-րդ դար
Ժառանգության կարգավիճակՀամաշխարհային ժառանգություն
Ճարտարապետական ոճKalinga architecture?
Հիմնադրված13-րդ դար
Մակերես10,62 հեկտար
Քարտեզ
Քարտեզ
 Konark Sun Temple Վիքիպահեստում
konark.nic.in
Կոնարակի արևի տաճար
Konark Sun Temple*
ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի համաշխարհային ժառանգություն


Երկիր Հնդկաստան Հնդկաստան
Տիպ Հինդուիստական տաճար
Չափանիշներ (i)(iii)(vi)
Ցանկ ՅՈՒՆԵՍԿՕ֊ի ցանկ
Աշխարհամաս** Ասիա
Ընդգրկման պատմություն
Ընդգրկում 1984  (անհայտ նստաշրջան)
Համար 246
* Անվանումը պաշտոնական անգլերեն ցանկում
** Երկրամասը ըստ ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի դասակարգման
Համաշխարհային ժառանգություն

Կոնարակի արևի տաճար կամ Սուրյա արևի աստվածի տաճար (անգլ.՝ Konark Sun Temple, հինդի՝ कोणार्क सूर्य मंदिर), նաև հայտնի է՝ որպես «Սև Եղանակ», 13-րդ դարի հուշարձան հնդկական Օրիսա նահանգի Կոնարակ քաղաքում, Բենգալյան ծոցի ափից ոչ հեռու[1][2]։

Տաճարը կառուցվել է Օրիսայի ռաջա Նարասիմհադևա I-ի կողմից 13-րդ դարում Բենգալյան ծոցի ափին։ Երեք դարերի ընթացքում ծովը ետ է գնացել և տաճարը հայտնվել է ափից մոտ երեք կիլոմետր հեռավորության վրա[3][4]։ 1984 թվականին տաճարն ընդգրկվել է ՅՈՒՆԵՍԿՕհամաշխարհային ժառանգության ցանկում՝ 246-րդ համարի ներքո[5]։

Կառույցն ունեցել է 75 մ բարձրություն և ծածկված է եղել մանրակրկիտ մշակված քարե սալիկներներով, որոնք կշռել են ավելի քան 2000 տոննա։ Տաճարի համույթը բաղկացած է երեք մասերից՝ պարային տաղավարից, որտեղ տաճարային պարողներն իրականցնաում էին ծիսակատարություններ, աղոթողների դահլիճից՝ ջագամոհանայից և սրբավայրից՝ դեուլա, որն այժմ ավերված է։ Տաճարի առջև գտնվում են քարե արձանիկներ՝ յոթ ձիեր և տասներկու ականոց կառք։ Տաճարում գտնվում են բազմաթիվ պատկներներ և քանդակներ, հիմնականում՝ սիրային և էրոտիկ թեմատիկայով։ Տաճարի շատ մասեր մասամբ ավերված են[6]։

Չնայած նրան, որ Սուրյայի տաճարը որոշ ժամանակ լքված է եղել, նրան շարունակել էին և շարունակում են իրականացնել լիազորություններ։

Տաճարի հիմքերը տաճարի հիմքից մինչև միջանցքի տարրերը զարդարված են ռելիեֆներով, որոնցից շատերը զարդարված են մանրանկարչության որակի մանրամասներով[7]։ Տեռասները պարունակում են արական և կին երաժիշտների քարե արձաններ, որոնք ունեն տարբեր երաժշտական գործիքներ։ Արվեստի մյուս խոշոր գործերը ներառում են հինդու աստվածությունների քանդակներ, ապարներ և պատկերներ մարդկանց առօրյա կյանքից և մշակույթից (արվեստի և դհարմայի տեսարաններ)[7], տարբեր կենդանիներ, ջրային արարածներ, թռչուններ, լեգենդար արարածներ և ֆրիզերներ, որոնք պատմում են հնդուական տեքստեր։ Քանդակագործությունը ներառում է զուտ դեկորատիվ երկրաչափական նախշեր և ծաղկային մոտիվներ։ Որոշ վահանակներ պատկերում են թագավորի կյանքի պատկերները[8]։

Հարթակի ներքևի վերամբարձ (ձուլման) շերտը պարունակում է փղերի ֆրիզներ, շարժվող զինվորներ, երաժիշտներ և մարդկանց բարձր կյանքը պատկերող պատկերներ, ներառյալ որսորդական տեսարաններ, տնային կենդանիների քարավան, գլխին պարագաներ տեղափոխող կամ հացաբուլկեղեն օգտագործող ուղևորներ, պատրաստում են ճանապարհորդներ կերակուրը եզրագծի երկայնքով և տոնական երթերը։ Այլ պարիսպներում հայտնաբերվեցին պատկերներ, որոնք պատկերում էին էլիտայի, ինչպես նաև հասարակ մարդկանց առօրյան[9]։ Օրինակ՝ աղջիկներին ցույց են տալիս, որ սանրում են թաց մազերը, ծառի կողքին կանգնած, նայում են պատուհանից դուրս, խաղում են կենդանիների հետ, դիմահարդարում են, հայելու մեջ նայում, խաղում են երաժշտական գործիքներ, ինչպիսիք են գինին, հետապնդում են մի կապիկին, ով փորձում է խլել առարկաները, Ընտանիքն արձակուրդ է վերցնում իրենց տարեց տատին, որը, կարծես, հագնված է ուխտագնացության համար, մայրը օրհնում է որդուն, ուսուցչուհիներով ուսուցչին, յոգան կանգնած ասանայի ընթացքում, մարտիկ, որը դիմավորվում է անանունով, մայրը` իր երեխայի հետ, մայրը` ծեր կին, քայլող փայտով և դեմքի արտահայտություններով, ի թիվս այլոց, կատակերգական կերպարներ։

Կոնարկի տաճարը հայտնի է նաև դամբարանների էրոտիկ քանդակներով։ Նրանք զույգերին ցույց են տալիս ընկերասիրության և մտերմության տարբեր փուլերում, իսկ որոշ դեպքերում նաև ողնաշարի թեմաներ։ Գաղութատիր դարաշրջանում տխրահռչակ սեռական կյանքի իրենց անկատար տոնակատարության համար, այս պատկերները ներառված են մարդու կյանքի այլ ասպեկտներում, ինչպես նաև աստվածություններ, որոնք սովորաբար կապված են տանթրայի հետ։ Սա ստիպեց ոմանք ենթադրել, որ էրոտիկ քանդակները կապված են վամա մարգայի (ձախ ձեռքի տրանտրայի) ավանդույթի հետ։ Այնուամենայնիվ, դա չի աջակցվում տեղական գրական աղբյուրների կողմից, և այդ պատկերները կարող են լինել նույն Կամա և Միթունա տեսարաններ, որոնք հայտնաբերվել են շատ հինդուական տաճարների արվեստի մեջ։ Էրոտիկ քանդակները հայտնաբերված են Շիհարայի տաճարում, և դրանք պատկերում են Կամասուտրա տրակտակներում (մուդրայի ձևերը)։

Տաճարային համալիրի դարպասների մի մաս էին կազմում նաև այլ խոշոր քանդակներ։ Դրանք ներառում են կյանքի չափի առյուծներ, որոնք առաջարկում են փղեր, փղեր, որոնք առաջարկում են դևեր և ձիեր։ Նախքան դռան արևելյան սանդուղքը նախկինում եղել է Առունաին նվիրված մեծ սյուն, որը կոչվում է Արունա Ստամբուլ։ Այն նաև նրբագեղորեն փորագրված էր հորիզոնական տապաններով և մոտիվներով։ Այժմ նա կանգնած է Պուրիի Յագանաթա տաճարի դիմաց[10]։

Հինդուական թեման տաճարում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կոնարակի արևի տաճարի վերին մակարդակներն ու կտուրը պարունակում են ավելի մեծ և նշանակալի արվեստի գործեր, քան ցածր մակարդակը։ Դրանք ներառում են երաժիշտների և դիցաբանական պատմությունների պատկերներ, ինչպես նաև հինդու աստվածությունների քանդակներ, այդ թվում՝ Դուրգան իր տեսանկյունից, Մահիշասուրամարդինին, ով սպանում է գոմեշի ձևավորված դևին (Շակտիզմ), Վիշնուն իր ձևով, Յագանաթու (Վայշնավիզմ) և Շիվա՝ որպես (հիմնականում վնասված) լեզու (Շաիզիզմ)։ Լավագույն պահպանված ֆրեզներից և քանդակներից մի քանիսը հեռացվել և տեղափոխվել են Եվրոպայի և Հնդկաստանի խոշոր քաղաքների թանգարաններ մինչև 1940 թվականը[11]։

Հինդու աստվածությունները պատկերված են տաճարի այլ մասերում։ Օրինակ՝ Սուրիայի տաճարի կառքերի, ինչպես նաև agագամոհանի աշխատանքների անուրատների ցուցահանդեսները՝ Վիշնուն, Շիվան, Գադժալխշմին, Պարվատին, Կրիշնան, Նարասիման և այլ աստվածներ ու աստվածուհիներ[12]։ Յագամոհանի վրա հայտնաբերված են նաև վեդական աստվածությունների քանդակներ, ինչպիսիք են Ինդրա, Ագնին, Կուբերան, Վարունան և Վդիտյասը[13]։

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. Sen, Sailendra (2013). A Textbook of Medieval Indian History. Primus Books. էջեր 121–122. ISBN 978-9-38060-734-4.
  2. Indian History. Tata McGraw-Hill Education. էջ 2. ISBN 978-0-07-132923-1. Վերցված է 2013 թ․ մայիսի 3-ին.
  3. Debala Mitra, 1968, էջ 3
  4. Lewis Sydney Steward O'Malley (2007 թ․ հունվարի 1). Bengal District Gazetteer : Puri. Concept Publishing Company. էջ 283. ISBN 978-81-7268-138-8. Վերցված է 2013 թ․ մայիսի 3-ին.
  5. Thomas Donaldson (2005). Konark. Oxford University Press. էջ 28. ISBN 978-0-19-567591-7.
  6. Linda Kay Davidson; David Martin Gitlitz (2002). Pilgrimage: From the Ganges to Graceland : an Encyclopedia. ABC-CLIO. էջեր 318–319. ISBN 978-1-57607-004-8.
  7. 7,0 7,1 Debala Mitra, 1968, էջեր 31–33
  8. King Narasimha and his spiritual advisor: Konarak Temple, V&A Museum, UK; Quote: "In this Konarak sculpture Narasimha is depicted with his guru, probably the yogi Acharyraja. As king, Narasimha, named after the 'man-lion' incarnation of the Hindu god Vishnu, ruled Odisha and neighbouring regions of eastern India from 1238 to 1264. He held political control over the region in which the Sun temple was constructed and was the actual patron of the temple, yet he is shown as smaller than his guru. The guru sits cross-legged, with one arm raised in a gesture of explanation. The bearded king, seated in the centre of the sculpture, is stripped of all royal symbols. His sword lies on the ground in front of him. Instead of a weapon he holds a palm-leaf manuscript, the original medium for transcribing sacred texts in India. Beside the king are two attendants: one sits reading a palm-leaf manuscript; the other stands with his hands joined together in a demonstration of reverence. On the lower register, on a smaller scale, four warriors stand with shields and weapons."
  9. Debala Mitra, 1968, էջեր 38–41
  10. Debala Mitra, 1968, էջեր 79–81
  11. Debala Mitra, 1968, էջեր 46–48
  12. Debala Mitra, 1968, էջեր 49–51
  13. Debala Mitra, 1968, էջեր 52–54, 65–67

Գրականություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Արտաքին հղումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Կոնարակի արևի տաճար» հոդվածին։